Ke Au Okoa, Volume II, Number 22, 17 Kepakemapa 1866 — KENETE. He Moolelo no Sekotia. [ARTICLE]

KENETE. He Moolelo no Sekotia.

BUKE 11.

MOK CTN A XVI.. I kekahi la ae, hiki mai ana kekahi elele e lawe inai ana i ka loao o na'lii i'lioulinilu ae ai ma ka pakau'a o Lindsay me ka hoohiki ana e kaua aku lakou mahope o Galenakaila, ke kaua ia mai oia, a eia lakou ke hele mai nei me ko lakou mau koa; ai ke ahiahi no oia la hiki mai la ua poe hoa'loha nei malalo 0 ka malu o ka p&kaua o Galenakaila. 0 keia poe koa o lakou no na koa a mena ohua o Sir. Donald Danamora, Sir. James. Liudsay, ka Barona o : Caladawuda,. Sir. Robert Baboura, a ne kekahi mau alii e ae, a ua hiki aku ko lakou nzi i ka elima ,tausaiii. E:like me ka mea i liooholo mua ia o Sir. Donald Canamora ko lakou alakai; aka, 1 ko lakou hiki ana mai ilaila, ua hoolilo lakou ia lakou iho malalo o na kauoha a pnn a Galenakaila, ka inea a lakou i kau nui mai ai oia ke kumu o ko lakou hele ana mai. He mea pono no paha.i ka mea heluhelu ka ike ana, oiai, ua hoomaka ke kaua, a he meakupono ia Galenakaila ma ke noonoo i na ku-' mu e pakele ai, oiai, o keia kauā ana, he ano kue ana ia 1 ka palapala e hopu ai ia Galenakaila iha, mā o ka Marquis la. • Ua noonoo poiio ia keia man mea e na'lii mahope iho o ko lakou hiki ana mai i ka pakaua o Gralenakaila. - Mai ia Eenete mai no hoi i ike ia ka palapala e hopu ai ia Galenakaila a me Maeoma, a ua huhu ke Aupuni i ke kaua i heomaka ia. Aole no hoi e akakuu mai ana ka manao o ke Anpuni ke haawi,pio aku ua mau alii nei, (oia hoi o Gralenakaila ma.) Kekahi kumu no hoi a lakou. i noonoo nai.ai, aohe.he mea kanalua, e haa-. wi mai ana i mau hoopai ino, ma ka hoouna ana mai i ko lakou.mau koa, .no ka hooko ole ia ana o na pal.apala hopu. Nolaila,. he mea makehewa ke kanalua ana, e loaa mai ■ ana he ahonui mai ke. Aupuni mai, a ma ia mea e komo kino.ana ka aina iloko o ke ka-. ua kivila. Oia ih® la kamea i hooholo ia ma-na halawai ana iloko o ka pakaua, o ke komo poo' iloko 'o ke kaua me ke Aupuni, a nolaila, i ke kolu o ka po mah.ope mai, ho-a ia ae la na ahi maluna o nato'wera o ka pakaua o Denuba a me Galenakaiia, a hohola ae la ka malamalama maluna o na wahi a pau o ua mau pakaūa la, a me he mea'la, he mau liae ulaula'ua piiokooko ahi īa ma ka po. Aohe no hoi maluna wale o ha wahi kiekie o ua mau pakauā nei kahi i puokooko mai ai keia mau ahi, aka, ua a pu mai maluna o na puu a me na wahi kiekie o kekahi inau alii 'e kokōke mai aha i ua mau pakaua nei, a mamao iki aku no hoi no.na mile he nui wale. Ke kumu nui .o ke olowaln like ana mai o keia mau ahi'hāilona'nb ka'mea, ua kukui aku la ka lono o ke koā o Kenete mao a maanei oiā mau Wahi a pau olaila, a nui wale na'lii liilii iho, haa'haa o ko lakou kulahā, a kakaikahi no hoi o ko lako'u mau wahi koa i mānao e hui malalo o ka hae o ke Anpuni, aka, i ka lono ana āku i na mea a pau i hana ia e' Kenete, ua hui mai lakou malalo o Galena- . kaila. ■ •• • ■' Ua houluulu nui loa mai la kela a me keia e manao ana e kaua mahope o Galenakaila, mawaho iho o nakaiaulu o na pakaua o Galenakaila a me Denuba; a e hoomau ana no kekahi mau po he lehulehu wale i ka ho-a ana i ko lakou mau kapuahi ia mau po, a' wena aku ko lakou mau ula no na mile he mamao wale akh. I ka la hoi, ka lakou hana nui o ka hoakoakoa i ko lakon mau koa* a hoomakaukau hoi ia lakou no ke kaua anā ma ke ano kivila. • - Ua holo pono no hoi ka lakou man mea i manao ai e hooko, i huipu ia m&i hoi ma ke ano lokahi e kekahi mau "kaukaualii e akn. Hoopuka ia aku la kekahi olelo hoolaha i ka lahui Sekotia, e hahai ana i ke kupono ole a ke ano Aupuni hou mau mea e hana mai ai ia Galenakaila ma, ma ke- kena ana mai e hopu kino me ka hewa-ole; a e hai ana i ka . mea i hana ia mai i ka pakaua o Galetiakaila mo ke kumu ole oia mea. E kahea ana ua olelo hoolaha nei i no. keiki wiwo ole i aloha i ka pono, ko lokou aina, a me ko lakou noho'na lanakila—e houluulu ae malalo o ka hne o Galenukaila. Aohe no hoi i hooneleia ma ua olelo hoolaha nti ka hoopnka ana i ka iuoa o Kencte. Aoho no paha i kupono loa ka hoopuka; nna i ka inoa o Keucte, oiui, ua hohola aku> lii ia mao a maanei, me he mea la, ua ahai ia aku malūna o na eheu .o ka makaui mao a niuanei o SeL*otia. Ua lilo ia i niea kamailio nui. ia o na waha o kela a me keia, a ua kuao ia hoi kaua mau liana koa iloko o na la pokole walo mahope iho o ka hoouka kaiia ana. Ua kamailio nuiia ia mau mea e na kanaku opiopio, a he mea no hoi e hoolalelale aua i ko lakou mau aa opiopio e uliai i kanamauhana. Kana hoopakele ana ia Denuha mai ka emana mai—kona make ole mai ka hou.ia

ana e kekahi o na keiki Makalapine—kona hoopakele ana ia ia iho mai na keiki Pelekane mni iloko o ba hotele,. a ia po no . lawe mai ai oia ina palapala.hopu o Galenakaila ma, raai.ka.Marquis mai, a hookoe aku ai oia i kona ola—kona puka ana mai mailoko mai o ka pakaua o Alanadela me kahi wahine kilokilo—kona uhai ia ana e na ilio koko, a liiki mai ai oia i kohi o Damota, a make ai na kanaka Pelekane—kona hoopakele alua ana i ke ola o Denuba, a me ka hoopakele ana.hoi ia 6alenakaila a me Maeoma mai. ka lawe.pio ia ana e na koa hui o Makalapine ame Alanadela—a me kekahi mau mea e ae ana i hana ai me ke ano opiopio o kona kino, a koa nae hoi kana maa hana ! .

0 keia mau mea a pau loa, aa kamaaina wale no paha oe ia inau mea, a he inea makehewa wale no ia makou ke kuekaa ana'ku ia mau hana.kpa ana. . Aole no paha. he mea: nele ke komo ana aku o na manao e nakui aua kahi poe .alihikaua. kaulana, oia kahi i hoa no.lakou i ka la hoouka kaua—aale no paha e nele ana ka panapana o ka puuwai.o na kaikamahine maka palupalu o ua Sekotia la i ka lohe ana i ka moolelo. o ke keiki .nana i nlo na pilikia, a me na inea a. pau o kela ano keia ano e. ku ,ana..i ; ka :popilikia maoli, ahe mea nlia wa.le ae ; no paha kahi o ka pakele ana, mai na. poino a pau e katr kehakeha ana maluna ōna. Ka mea nui nae ia maa.la, o ka' 'niki pinepine ana mai o kela a me keia e kan iho i ko lakou mau. inoar; e. kauamalalo o Galenakaila, a liiki. i. ka la hope, me kahai mai no hoi e malanaa man lakouika.puanaanaikoKenete.inpa.

I kekahi mau la mai mahope. imi .aku la o Kenete i kekahi manawa e hiki ai ia ia ke kamailio aku ia (ikilenakaila, no kekahi mau mea ano kukonukona loa. īa Galenakaila wale no i hoopu-a aka ai oia i kona maa

pepeiao, i.na mea e kamaaina mua ai oe e ka mea heluhelu, i huipuia mai me na .mea ahane i hanaia ma ka pakaua o Alanadela. Alaila, hahai aku la oia i na mea.a pau a ka wahine kilokilo i hai mai ai, a i paa ai hoi i ke kakan ia e ka Makua Iganatio; ahaliai pu aku la no hoi oia i na mea' a Galenakaila i olelo mihi mai ai ia ia, i- kona man hōra hope loa, ia laua i iaule ai ilalo i kuemaka pali. He mēā hiki ole. ia makoa ke hahai aku i na manao kupikipikio i ala ae iloko o ko Galenakaila.umauma, ia i'a i "lohe m'ai'ai'.i na niea a pau a Kenete i hahai aku ai ia. ia. Mahope iki iho na<? o ka nune ana o ko Gif lenakaila manao, olelo mai la oia ia Kenete, aole e hoopu-a iki akti i kekahf o keia mau | mea ia- hai, a hiki i ka wa e loaa kupono ai, [ ka manawa e hoolohe ia ai imua o kekahi aha kanawai knpono, i hiki ai. ke hooiaio ia imua o ke aō holookoa, na pono ole na mea i hanaia i ko Kenete mau pomaikai. Oia iho la na mea a Galenakaila i waiho akn ai .ia Kenete, a na hoopōno ia no hoi ia meā; e Kenete. >; . . A ano, e hiki anei ia makou ke kukahekahe aku : —a aole auanei e hiki i ka mea' hel'uhelukeike iho i ka olioli i loaa mai ia K'enete ma na hora kaau-ule o ka hoomakaukau ana'i ke kaua, ua hoolilo iho iā'ia mau hora i mau wa e kuoili hele ai me Evelina ? A ! ke olioli wale la'ko laua mau pauwai—a lau maewa wale hoi na pūa rose e popiohe mai la iluna o ko Evelina mau papalina—a molaelae wale hoi ka malamalama e o mai īa malalo iho o kona mau lihilihi anō anela, oiai, aia oia iloko o kē kamailio pu ana me ia i aloha ia. Aia laua e u holoholo iho ai malalo o na puu uliuli, a me na malu laau o na kaiaulu o Galenakaila, hoihoi hou ia aku Ia : ko laua mau inanao i na la i kunewa hope, a laua e kuoili hele ai ma ke kae o na kahawai o Alanadela ! Oia mau la, a laua e hele ai, he hakilo ia ke nalo afcu mawaho o ka pakana !. Ia laua no hoi e holoholo la, ke hoouna aku la o ,Kenete i ka moolelo mahope iho o kona hookaeia ana mai, mai ka pāpaaiaa mai a lakou e ai pu ai, mai na la pokeo wale iloko o ko Evelina mau pepeiao ! Ia ia hoi e holoholo hookahi ai aohe koolna, no ka . mea, ua hookaawale ia aku hoi o Evelina e ka inaino o Maeoma ! Noonoo iho la laua i na poino i alo ia e Kcnetc, na pomaikai i kunewa hope ae, a rnc na mea haua keu lua ole ana i hoopakele ai i kekahi man ola makamae loa, a iloko o ko laua mau manaopaa oia no ha poke hao nui, nana i hooka-o ao, a kau ae iluna i kela mau hora a laua e olioli nui In ! A mawaena hoi o na niaka palupalu o ka poe e lieluhelu ana i keia mea, aole nnei e manao iho kalii o oukou, aole anei o Evelina i liaahoo, i kuu iho kona oho, a hoi iho a kahi mau ia ia e kalele ana maluua o ka lima 0 kaua mea hiipoi,. a alawa ae lenua man maka iluna o halawai ae ine ko kela koa opiopio o nana iho la ia ia me ka uiha ole ? Aole anei he mea nooa na maka -palupalu e kiei iho una maluna o keia mau lalani, i ole e komo mai iloko ona ka nakui, ina o oe kahi 1 ke kau lulehna o Lulupali. Hc mau hora ia o ka olioli nui loa—a he mau hora hoi' o ka pomuikai launa ole mawaena o na puu-

wai ona mea hooipoipo elua ! Aka, aole nae laua i ae ianiai e hoomau loa laua 'ma keia kulana; e hiki mai no kekahi mea e hoolokea ai. Ua hala ae hookahi mahina,. a ua manaoia ua makaukau loa na koa, a hoomakaukau iho la ko lakou manao, na hikikupono mai paha ka manawa o lakou e hele aku ai e halawai me na enemi.

A maanei he mea kupono paha ia makou ke hooaiai ae no na mea e pili ana i ka Marquis. Ikawa i loaa ai ia ia ka manawa o kona hee ana, ua holo aku la oia me ua kauna haneri koa'aku ona i koe, aole i kona pakaua ponoi, aka, holo aku la oia me ka mama loa i.ke kala.nakauhale o Ēdineboro. Ua hiki mua e aku la ka lono ana o kona pio ana ilaila mamua; no ka mea, o na lono lauahea wale, ua oi aku ka {iolo ana mai kahi lehelehe aku a i kahi, mamua ae o ka holo ana aku oka poe i pio mai ke kaua mai. I kona hiki ana aku ilaila, loaa aku la na po'o A.upuni ia ia e pioloke ana ko lakou manao no keia hee ana.

Aka, i kona hiki ana aku, ua puni lakou la ika huhu i ka Marquis; hooluolii aku la oia i ko lakou manao, no ka mea, na ike 'mau no kakou i ka'moekahi o kona anō, ua piha oia i ka maalea a me na manao apuhi e ae a pau. Ike akakau ana ih'o' oko lakou inaina, ninan maila lakoa i kona manao ma kēiia pilikia, a o kāna olelo pane aku, e:hoolilo ia na dala a .pau e waiho ana ma-ka: waihona waiwāi, a me na dala a pau a lakou e noi aku ai no ke kokua no ka hooalahou ana i mau : puali koa nui a ikaika e hoopiō ai i ba mea ana e olelo ai, he "kipp ka o' Galenakaila ma. '

Hāhai aku la oia ia lakou o ka ana o na enemi mawaho iho o na pakaua o Galenakaila, he hapa mai ia 'poho ma konaano maoli, man>ua aē o 'ka hanle ana o na' kanawai a me na kauoha aha mea Malama Aupuni, oiai, he ekolu wale no wahi tausani kanaka i hoounaia ma ia kaua ana, a e* hui mai ana he mau ninio na tausani e holo ana mahope o ka aoao o' ke Auponi e kue aku ai ia- Galenakaila ma; No keīa mau* kumu i koi ikaika loa aika ai ka Marquis e pono e hooholo : koke ia keia maa kumu 'i kinai .koke aku ai i'ke " kipi, s '—a no keia mau mea iio noī a uā-'Marquis nei i koi akn ai, ae mai la na Poo Aupuni. • • ■ ' ;;

Ua pai loa ia ae la kona manao e keia mau mea, a aohe moe poho iki paha o kona poo, aole paha no īa mau mea wale no, āka, he mau mea eae paha kahī. TJa ike nō ia o na mea ana e hana ai, aohe e hōoki a hiki ī ka holopono ana ame ka oīe. He mea' maopop'o, oia a o Kenēte pahaie lanakila I. Aohe wahi e*oki ilio ai.' Ina e lanakila o Kenete ma'ka hopena, oka Marc[uīs ke poho; a ina hoi e inanaolana ana ka Marquis e hookupaa ī kona waīwai a me' kona kulana, o kana haiia nui.wale no e hana ai, o ,ka hoao ikaika loa e. hoohiolo ia Kenete, ke hiki ia ia. ' '• N'a keia mau noonoo ana i komo ikaika loa i keia kanaka ino wīwo ole, e koi aku i na Poo Aupuni e hoapono mai i kana mau mea, ma ke ano eoemi a kae aku ia. Galenakaila ame kona poe i hoohiki e kn mahope o Galenakaila a hiki wale i ko lakon wa e pio ai a e lanakila ai paha; a i ka holo pono loa io ana o keia mau mea, iloko o ke kuka ana me na Poo Aupuni, ua hookohu ia mai Ia ka Marquis i Kenela nui maluna o na koa Aupuni. I ka loaa ana o keia kulana i ka Marquis, aohe ia i hookuu i ka weuweu e ula malalo o kona mau kapuai. Ke ano o keia mea, aole ia i hoomaunauna wale īa mau manawa, aka, hoopuka ae la oia i na olelo hoolaha mao a maauei, e haawi ana i ka uku kiekie o kela koa keia koa e hoi mai ana malalo o kona hae.. Hoouna pa aku la no hoi oia he mau kauoha e poloai ana.i na alii o na mokupuni o ke kai o Sekotia e hele pu.mai me ko lakon koa hapa naauao e hele mai a huipu me ia—a noi puaku la uo hoi ia i ke. Anpuni e honuna aku i mau elele i ke aloulii o Heneri VIII, me ke noi aku i ua Moi la o Beritania e hoouna mai i mau koa kokua, e lumai ai i ke kipi a me na pilikia i ala aeo Sekotia. No na mea e pili ana i ka olelo kahea a ua Kenela nei o ke Aupuni, ua houluulu nui mai la ka poe hoopilimeaai, a me ka poe lopa wale iho no e hanai ia ana e ka hunahuna helelei o na pakaukeau o ka poe lokoinaikai, a oka poe oia niau kulana kai mumulu nui mai inalalo o ka hae o ua Marquis nei. Aka, no ka nui lon o ka poe i liele mai e makemake ana e lilo i poe kou malalo o kona hae, ua nele iho la ka hapanui oia poe i kn ai ole, a nolnila, ua imi aku la oia i kekalii mau kumu e hiki ai ke lioolako kupono ia lakou i ka ai. Ua hookau hou in aku la he mau auliau ku ika wa maluua : o ka poo knlepa, hana liina a nie ka poe hana gula o kula ano keia ano i mea e lioopiha ai i keia hukahaka.

No ke ano Imna pono ole o kn.pne nana e ohi i ua mau auhau nei, ua lilo ia i mnu mea hoowahawaha ia, a i mea hookau hoi i ka nouki maluna o na kanaka; aka, ina e kaa 010 aku ua mau auhau nei. alaila, ua hoopaa ia lakou i ka hao, a kiola ia hoi iloko o na

halepaahao. Ua nlu nui mai la na haunaele a m| na pilikia iloko o ke kulanakauhale alii'o Edineboro;'aka, no ka loaa ana aku o kona mau manao ino, a hookaumaha wale, ua-lāopio ihola .oia i ua niau kupikipikio nei, jma ke kokua ana inai o kona mau kokua o na mokupuni mai o ke. kai mai]£i hui mai me ia malalo o kona hae. Ajle.no hoi o keia mau mea wale no, aka, hoo(jba aku la oia i ua mau koa nei, e hao na hale a paQ i kokua mahope o ka Haka: Galenakaila, a me ka poe hoi kahi* i hob{£iige i ka uku ana mai i na auhau' ku i ke^ed^ia leoa, h'oouna hoii a^^E : oiā hie ihaii āuhau ku i ka wa hou malun»o na kulanakanhale o Stirling, Perth, Aheieleen, Glasgow a me na kulanakauhale nui e ae no hoi e hookupu mai i mau auhan, a hoi i na mea e .hanaia ana e like me ao Edineboro. oka hopena o keia mau hana ia nei, aole ia e kukulu wale anr t j kumn hookaamaha malnna- o Sekotia, aka,si maa mea paha ia e haalele. mai ai kekah&nau tausani kanaka he nui wale, a huli-mku inahope, aole o ke Aupunī, aka, o Gal^iakaila. • o§ceia-maa mea a pau loa ake Aupuni a me.pe Kenela oni e hana nei, ua hiki aku Ia k| lono oia mau mea imua o Galenakaila-ma-|me kona mau kokua, a he kumu nui no' hoi jp. no lakou e ike iho ai ina aohe i loaa

kalakou mau mea i hoomakankaa ai

no, : Kekaua, alaila, lt€ mea pono ia lakou ke hoojjpipui hou ae i ko lakoa mau koa. a me na tgea e lawa pono ai na koa. Aka, ika lelejUna ae o ka, mahina i hai mua ia ae nei, mahlo iho la o Galenataila ma he mea kupcin2r paha ia lakou ka hoomaka ana e kai aku*ka hapa mu'a o ko' lakou mau puali koa, oiaigno ka nui o ko lakoh mau koa, aohe paha e'jhiki i ko laila mau wahi'ai ke hanai pono hapanui. N|>laila, ua noonoo kupono a kuhohonu ia e hoomaka e na puali i ka hele ānajfno na lono i kukui mai, mai Edineboro maij|oiai, ke lulumi la he. mau- tausarii he lehūlehu wule i kahi. i hoomoana ai na koa o ke Eeuela nui ; mawaho iho o na pa o Edinehe nnea kujpono ia Galenakaila ma ke houlauln maii mau koa kupono e lawa pono ai, aole no ke pale wale ana aku ] i ka enemi, aka, i hiki ai no hoi ia lakou. ke hoolanakila ia : lakou iho. Ika pau aua no hoi oka mahina. ua hiki aku ka helu'na: o ko lakou mau koa i ka umikumamalima tausani; a e like. ine ka mea a makou i hai nui ae la, ehia mea aloha, o kahi e loaa mai ai : kd ai ina! koa, ke loihi ka liooōka ana oua ; kaua nef. Ikawa a ka mahina o ke Kau e hakoko ana niawaena o ka Hoōilo a mc ka Makalii, eko mai ana'hoi na niakani oluolu e ahai mai ai i' ke ala o na pua a me na lau laau—a i koha wa hoi 'e kono ia i ke kanuka mahiai e hookuu akii ai i kaha mau ohana hipa ma ka aoao o na pnu a me na kualono —a ika wa hoi ana e hoaahu iho ana i na ululaaū a me na mala pua i ko lakou uliuli mau—oia iho la ka wa a na puali koa o Galenakaila ma i hoomaka mai ai ka hele ana i Edineboro. . , . Aole e hiki ia makoo ke olelo ae maanei, he ehaeha ke kaawale ana mnwaena o Kenete a me Evelina,'i ka wa a Evelina i nana aku ai i kana mea aloha e hnokoino ana oia i ke kapr.kila hinuhinu inai luna a lalo, e hoomakaukau ana ia ia no ka hele ana i ke kaua; aka nae hoi i kona ike ana mai i ka paa pono ana o kona kapakila mai luna a lalo, alaila, hoomanao ae la oia i ka wa ana i nana aku ai ia Kenete e hakaka ana me •na keiki o Makalapine; a iloko o kona manao, makau e.wale iho la no ia.e halawai hou aku ana paha ia me kekahi mau mea oia ai£>. ** Mamua ae o ko makou liooki 'ana i keia moknna, e ponp paha makou e hai aku, ua noho iho no o Gilabata malalo o ka nialu o Galenakaila, a me na koa o Galenakaila ma ia e hoi nei i Edineboro. No ka mea, ua makauoia i'kahoiakn i Edincboro, o ike mai auanei ka Marqnis ia-ia, a ninau ia-mai oia no na mea e pili ana ia Galcnakaila'ma, a ina oia e hoole aku o ka make mai no kona hope. No Glendora, aole ia i nianao'e loohiu ia oia e ka popilikia, a ua kakau aku no hoi kona makuakane-no kona pakelo ana a me ka.oluolu maikai o kona ola. A no na keiki hoi o Makalapine, ua hoihoi ia aku hoi laua mai ka pakaua o Galennkuila a i ka pakaua. o Dcnaba, oiai, aoiie kupo* no lon o ka waiho ana iho ia laua i ka pakuna h'ookuhi me Evclina. Ma ka pakaua o Denuba kahi i hoopaaliaoia ai laua malalo o nn koa i waiho ia iho nialoko o ua pakaua la e kiai pono ia laua; a no ko laua aneane ana ao e oluolu'pono lon, na ano o a ualioonaukiuki ko laua monao no ke ano o ko Inua hoopaahaoia ana iloko oua pakauanei. Ua malama maikai ia nae lauu, ua waiho ia iho "he mau kauwa e hooko ui hoi i ko lana mau makemake. Ia laua nae i ano pohala loa ne ai, o ka laua liana mau o ka hnkilo i na wahi e puka

aku ai mailoko aku o ka pakaua, oiai, ua ae ia laua e hele mao a maanei oloko o ka pakaua i ke ao, a i ka uapoo aua o ka la e hoihoi ia ai laua iloko o ua rumi maikai loa, aole e like me ko Maeoma wa e noho aua iloko o ko laua pakaua, ka hoihoi ia iloko o kahi paa loa, me ke pani ia aohe e ike i ka malanialama a me ka oliuolino o ka'la, a me ka hookii ia hoi i ka ai kupono.

MOKUNA XVII. E hoomanao oe e ka mea heluhelu, ia Kenete, Gilibata ame GeofFrey i haalele emoole ai ia ua noho aku no hoi o no hoi pahia, ē oukou, ka huli la~ ana o ka hale o ka mea haua pahikaua, a aolie nae i ike ia kekahi mea, ōiai, ua lele aku Ia na manu'i nianaoia ai, " A ahu iho ka hoka i Kapakai." He ūmi la mahope 'niai, aohe mea: haua ia e kupono ai uo ke kamailio ana; aka, aohe nae ona pihoihoi o ua Geleuadora nei no kana mea aloha a me kona makuakane, aua manao iho la no oia, ua lai aku la no ka laua noho ana..•.

Mahope iho o ka lele ana ae o na la lie umi, ua hiki mai ka lono i Edineboro no ka auhee pio ana o ka poe koa o Galenakaila ma a rne Mukalapine ma; alaila, ua .paipai loa ia mai Ia ko Gelenadora mau manao, a ua hoopau. ia ae la no hoi kona mau manao kupilikii 110 Geoffrey, ka mea eha a kona puuwai a me Gilibata hoi ka mea nana ka hua oia. Ekolu a eha Ia īnahope iho, ua hooiaio ia mai kana mau moenhaue . no ka hoouna kino ia ana mai o kekahi elele. a Galenakaila i Edineboro e hoolonolono ai i ke ano o na mea e hoomakaukau ia" aiia maiaila, ama ua elele la no hoi i hiki ; mai ai he mau palapala ia ia mai īa Geoffrey ame Gilibata ma mai, a ua loaa pu mai no hoi ia Maoinara kekahi-palapala e hooiaio loa ipai ana i ke pio ana o na koa o Makalapine a me Altinadela;

I ba hiki ana aku o ka Marqnis i Edineboro, a hookahi la mahope iho o ka hiki ana aku o ua elele malu nei i Edineboro, aia ho>i, hoopuka ia ae la.ka olelo kauoha ma Edineboro a puni, aole e hookuu ia kekahi poe 'mai ke kulanakauhale mai, a ina e kueia ia mau mea, alaila, e pili no ke kanawai ku i : ka wa malonaoia.mea, » e kiola mea uhaki ia olelo iloko ona hale paahao. Ua hoonoho ia he mau puali koa a .puni ke kulanakauhale, a.nolaila, aole e hiki i na.kanaka ke holo aku mai ke kulanakauhale aku, ke ole e loaa ia mea ka hua o ka la.

No keia mea, ua lilo ia i oiea kupikipikio iwaena o ke kul&nakauhāle o Edineb6ro; a no ia mea no Loi, ua paku ia mai ko Geiena-' <lora mon nakiii nui e liolo i *ka pakuua o Galenakaila, a haalele ika hale. Hiki mai ana he pule a-hala ako, aohe wahi mea allonolono hoo ia : mai, mai ka' pakaua mai : o Galenakaila, a i ole hpi he mau wahi palapala mai la hoi, hc ole loa no. I ka wa e hiki mai ai ka ol» ana i ka auhau hookaumaha wale no, hookaa oluolu aku la no o Gelenadora, me ke kaniuliu a keuken iho la' hoi: I ka aneane ana c pan ae ka hapa mna oia mahina e hoomakaukau niau ana o Galenakaila iko lakou mau koa no ke kaua e hiki mai ana, a kanalua ole iho la no hoi ko Gelen:idora manao, e hni mai ana o Geoffrey a me Gilibata iloko o ke kaua, a ilaila laua e loaa mai ai la ko laua mauinoa hanohano.

I ka aneane ana ae o na malama nei e lele ae, aikekahi ahiahi, honluulu mai la ka J[arquis a me »a Poo Aupuni iloko o kekahi mmi akea nui, i meae noonoo aino na wahl e hiki lea ai ka hoouka ana i keia mea he kaua. E ku paila ana na pepa, na palapala pili Aupuni a pan o ke Aupuni, a mumulu ae la na Poo Aupuni, na Kakauolelo a me ua Murqnis nei. Maloko o kekahi o ua mau pulapala la e waiho ana iluna-o ka papakaukau, ua ike ia kekahi palapala, a maloko olaila i ike ia iho ai ka nui o ko lakou mau koa, ua hiki aku ia i ka iwakaluakumamahiku taosani. 0 ka hapanni loa nae o keia poe, ua hooala ia mai ko lakou mau manao e ko ake nui no ka loaa ana o na uku kiekie. Aole no hoi oia wale no, ua hoala ia ka inanao o kekahi poe e ka hookikina ia e ke Poo Aupuni hou. Aka, he mea maopopo loa no paha ia lenkou, o ka poe i kipe ia i nn dala ma ka 01010 ana aku, he māii uku kiekie ke loaa ana ia lakou, he poe lakou nohe e pnulele loa ana ma na mea pono, aka, e hoao nuj ana no lakou e lona ko lakon uku, a oia wale iho no. Pela uo hoi ka poe e liookikina ia ana e hele e liann i kekahi mea, me ka lokalii <jle o ka manao oloko, alaila, he mea man nō iloko o kakou ke ano uiha. Aohe niea e liko me ka ulu ana ae a ka manao e hana, alaila, e hana iho no ananei ia mea, aole e 010 ka holopono. Aka, maloko o keknhi palapala okoa iho, aia hoi, e hai ana ia mau palapala, he mau mea mnkehowa ka hapai ana i ke kaua, oiai ua kuupau ia aku na dala o waiho ana* iloko o ko Anpuni, a o na dala i loua niai ma na auhnu ku i ka wa, ua kupono wale no.ia no ka hnoai ana i ka poe koa. A healja la auanei ka mea kupono e hanaia ai'( He mea

kupono loa ka mahnahua boa ana mai o te dala iloko o ka waihona, aka, he mea kupono oie nae ke kau hou ana aka. i. mau- auhau. hou maluna o na kanaka, oiai, ke hoea mau nei na hauuaele o kela a me keia ano maloko o Edineboro.

Ua ninau, a ua ninau hou ia hoi keia ninau inawaena iio o lakou. Ua ahuai aki la lako'u i ke dala a pau loa oloko o ka . \vai-r houa, a healīa la au'auei ka lakou mea e ha-. na ai 1 Ekolu a eha mau kanaka waiwai loa oloko o £dineboro i haawi mai i ko lakou mau waihona dala, a aohe nae i kupono -no na puali koa. I.ke kii ana aka i kekahi pōe . . iamaiimau hoopaa kupono no ka .lakōa mau dala, alaila, loaa mai ka lakoū la. .O ' na hoopaa kupono oia na mea gula ame na mea dala o ke Aopuni, a me ko ke Aupuni mau kokua, a me ko ka lakou mau wahine. Mahope iho o ka hamau ana a kela mea keia mea, kulou ae la kela a me keia ma ka paia, a puka e mai la no ka manao o ka Marquis, me he n>ea la paha, ua piha inau no kona poo i na mauao hookaumaha, a pane mai la oia, e pono c auhau ia "na. wahine e haawi mai lakou i ko lakou komō, na kuīa' a me na apo lima, ke gula a dala paha, i mea e pau ai keia pilikia. Ua a:e ia ae la keia mea e na Poo Aupuni a pau, a i mēa e hooko ai i keia mea, ua haawi mua ae la na wahineanaPoo Aupuni i ko lakou maa pono gula o ko lakou mau la hoouiui. I ka.hoia elima oke ahiahi, aia hoi, aa hoohikilele hou ia ae ke kulanakauhale e na olelo hoolaha raa na alanni, a o na leo hoi o kapoeekahea ana e haawi kela wahiue keia wahine, mai ke kulana haahaa loara i ke kulana kiekie i ko lakou maa pono gala i. auhau malana o na wahine, i ka wa e hele mai ai na luna ohi; a e olelo pu ana no hoi he mau olelo hooweliweli i ka poe aole e haawi mai i ko lakou maa pōno gnla, i meae hoopaa ai no na dala e manaoia ana e noi - aku no ke kokua ana i ka hapai ana hoi i kc kaua; a iua hoi oka poe e aua ana ia mau - mea, e hoopaahaoia no ia poe wahiiiē inalo'ko ona waiii paa. ' ! - Ua hoouluku lioa ia ae keia olelo kahea mawaena ona kanaka o Edineboro;-a i ' ka~ pau ana ae o ke kahea- a me oa hoo'ah: ana, ua hele keke mai na luna ohi e ohi i keiamau ; mea ma na hale o kela a me. keia' i ukali ia mai e kekahi mau koa o ka Marquis o AJanadela. 0 keia poe luna ohi, ua pakike ia inai lakon, na pani ku ia na ipuka, me ka ae • - ole e komo ia.ko lakon mau hale—a mamua 0 ka uapoo ana o ka la i ka ilikai, me he inea la lea hiohiona o ke kulana o Edineboro, -he wahi na ka haunaele ame kapioloke. - Ane kaa niai 'la ka;lia o na ; Poo Aupuni,.. no keia mea a lakoa i ae ai e hana ia, no ke ala ana mai ō na haunaele mao a maanei o ke kulanakauhale. a manao iho • la lakou " e .hoopau iamea, aka, olelo aku la ka Marquis, aohe pono ia lakou ke ; emi. bope ma keia . mea, oiai, ua'hala lōa lakou imua ina keia mea r a'ina lakoa e kuemi'hope maī, r aiaīl'Ā,' e lanakila mai auanei ka lakou mau hoohaunaele, a lilo ia i mea e ike ia mai ai, he ...ano. palnpalu ke\Aupuni, a hiki ole ia ia ke pale aku i kona mau enemī; a m'a ia meaj e holo anei na koa nia kela aoao. No keia-. mau mea a ka Marqais i olelo ai, oluolu hou mai la ka manao b na Poo Anpuni i kana mau' olelo hooakamai. - No ka uiui loa o kona ukiuki i ka hoole ia ana mai o na mea ana i manao ai e loaa mai, nolaila, kahea aku la oia ike Kapena o na koa, he kanaka no i like kona-ano me ko ua Marquia la, a haawi aku la oia i kana olelo kauolia ia ia, " E belc oe. i keia manawa me kekahi mau puali koa ikaika, a e hopu i kekahi poe wahine he iwakalna paha, a laire mai ia lakou e hoopaa iloko -o Jca • pakaua, ke hoole mai i ka mea ake Aupuni i makemake ai. • Mai kali oe aka hale a na luua ohi e olelomai ai, oia na halei hoole maiia'lakou, aka, e hopu koke aku nō i ko lakoa ' mau kino a lawe mai. 0 ka hooweliweli aku ka niea e pau ai ko lakou mau maaua, ana, a kipi ana hoi i ka olelo kahea a' ke Aapuni." . E like me ka makou mea i olelo ae. la, 1 o keia Kapena, ua like loa no kona ano mē ko . ka Marqnis, ame he niea la no ia pu-a _ hoo- ' ' kahi no paha lana; a nolaila, lawe ,i kekahi puali koa ikaika, a hele aku la oia e hooko. i.na kauoha aloha ole aka mea ma- • luna ae o'kona kulana. Ano, e halo ae kakou' iloko o na kikiki • puka o ka hale o ka mea hana pahikaua, ka-. hi hoi o Maomara a me Gclenadora e noho aua. Oka hora umi ia oka po, a aohe laoa 1 hoi aku i ko laaa mau wahi moe e hoolūola ai. E noho ana laua maloko o kekahi wah'l , xnmi uuku, a maluna o kahi papakaakaapoepoe kahi i waiho inokaki ai o na mea pouo gulao Gelenadora, me'ka makaukau in'a ' e hiki mai ka luna ohi, alaila, e haawi aka ia ia e likeme ka olelo kauoha. E kamailio anano laua no keia auhau hou i c 'h'a wahiūe," ame ke ano oka haunaele'e uluaoa ana; • "Ke kan .wale e mai nei no,' r wahi a Geleuudora, " ka makau maluna o ko'u .nhane. i keia pu, no na mea i hona ia mai i kanaka. I ko'u manao, ua hiki niai ka T?a 'o noonoō* " pono ia ai keia mau mea e ka lehulehu, .a o ka hopena oia mea he weliweli no i .ka noo- . noo aku." Pane'mai lu o Maomara, " Aoho iio' lie • aneoluolu o na mea e hana ia nei. . Aka, - aoho nae mea au e niakaa ai, oiai,. o na mea au i aloha ai, aia laua me ka Haka Galenakaila, a o kō lakou mau paali; kau puali hi- "' linai nui loa na \akou ka make—ke bclemka.h?i * nei. i na hora o ko aumoe, a pono oe e hoi e- ; hooluolu, maluna o kou -wahi moe, a owau'. C ke kaliae." •■ ■■ .m;» ■.■» ( :on ... •■tJMeipau#d:}Uii£.