Ke Au Okoa, Volume II, Number 20, 3 Kepakemapa 1866 — Untitled [ARTICLE]

I ka. wa kaliiko o ko kakou nei mau pae mokn, aolie no paha lie mea manao nui ia ka ike ana i ka loa inai kau -wahi aku a i kahi, oiai, aohe no pahamau hana nui a kekahi poe mai kekahi okana aku a i kahi, e ake nui ai e ike i ka loa mai kau wahi a i kahi, koe wale no nae na liele makaikai ana a me ka hele ana e ike i na pili koko i noho mamao aku mai kahi ohana a i kahi. Aohe no hoi he awiwi loa o ka hele ana a ka huakai makaikaii oiai, he mauaolana kahi iloko o lakou, " kalua wahi puaa aku kakou i kahi o mea ma i keia ahiahi." Pela mau e lawe ia ai ka manawa o ka poe hetle huakai o ka wa kahiko. Hele aku no lakou a kahi wahi, luana, paina, kikookoo a pau naue aku ana. Aohe no hoi he manao nui i kahi aka la c ol_. ale' ai, no ka mea, -ua ike no lakou aohe e nele ko lakou hookipa ia, a he kakaikahi loa ka poe ewaewa» a heahea ole mai i ka mahilini hele, a hookipa ole mai i ka huakai e kipa aku.

Aole no makou e hoopoina i ka olelo ae, ma ka hookipa ana i na huakai hele o kela ano keia ano iloko o ko makou manao, aohe paha lahni i oi aku ka pumehana o ka hookipa ana i na maka e, akahi no a halawai, e like me ka lahui Hawaii. 2STo keaha la ke kumu nui o ko kakou lokomaikai, aole makou i ike. Me he mea la paha ua kanuia ia laau, a ulu, a hoolaha ae kona mau lau iloko o ko kakou mau puuwai mai kahiko mai.

Penei no e akaka ai. Ina e hele ana kekalii huakai liele, a uhi e mai paha ka malu oka po, a i ole ia, hiki aku paha i kau wahi oioina, he kauhale nae ko ia •n-ahi, noho lula wale iho la no ua huakai nei, me he moku la i loaa i ka pohu, alaiia, aole auanei e ole ka pa-e mai o ka leo kahea aloha ako laila poe, " Elipa mai!" A o ke kipi aku la no ia o ka huakai hele; aohe nae -wahi mea paina oka hale. Ua unmi iho la ka hilahila. a Hele aku la e noi i ka miki poi o ka hai umeke: ke kalua koke iho la no ia o ka puaa, ka moa, a moe iho Ia ia po, ma ua hale nei a ka lokomaikai. Ka lilo ae la no ia i aikane, a i hale kipa, Idpa aku a kipa mai.

He nni wale na ohana i hoohui ia ma keia ano oka hale hookipa. Ike iho la kela Imakai na aiē i ka lakou la ai a me ka lakoū ia, ka hewa no ia o ka waha, a haawi i kahi mau mea o ko lakou wahi, " I noho anei a kuia ka makemake i ka hele ae, hele ae hoi a kipa i ko makou Tvahi, aia no kahi waa la, kahi upena, ahe mau iako olona, o kahi waiwai •wale iho la no ia. J? A hiki aku la hoi ia hale, hookipa maikai ia aku la. Pela no ke kipa mau ana a lilo na keiki a kahi poe i mau kaikuaana, kaikaina, a kaikuahine, hoi, a o ka hoi like aku la no ia oia mau ohana, me he mea Ia na ka puhaka hookahi i hoohua mai.

Aka, i keia wa, ua manao naiia ka loa a me ka loihi o kahi a ke kanaka e hele ai. Ke kumu nui paha oia. no ko kakou pakiko ana i kau mau wahi kulu o ka malamalama &me ka naauao. I keia mau la, aohe makemake iki o ke kanaka e hele a he mati anahulu puni keia mokupuni. Ina ia he kanaka paa ika hana, aole ona makemake iki e lawe i ke ano kahiko, no ka mea, mamuli lohi wale kona hele ana, a poho kona manawa hana, i ka laaiele wale no mao a maanei. I keia mau la i hala aku nei, ua hoomaka kekahi haole, ke kahunapule o Kaukeano, o Mi. Corwin e kaapuni i keia mokupnni me ke ana i ka nui o na mile e hele ia ai, ma ke alauui o'Nuuanu, a m'e ke alanui e holo la i Waialua, a halawai ae ma Kahuku i Koolauloa. Aua hai inai oia, a penei kana mau mea i ana ai: Ina e hoomaka ka holo. ana mai ke kihi aku o ke alanui Alii a me alanui Nuuanu, a hiki i ka nuku o Uuuanu 6| mile, a hiki ilalo oka pali \ mile, a mai laila aku a * "hiki ike kahawai o Kaneohe 9£ mile, a hiki i Kaalaea 15| mile, a mai laila hoi a hiki i ka Halepule o Waikane 17£ mile, a hiki aku hoi ma ka Hale Wiliko o Waila 20 mile, a mailaila hoi a hiki i Kahana 24J mile, a hiki i ka Mahina Raiki i Punaluu 26 mile, a mailaila aku a hiki i Laie (kahi oka Momona) 32 mile, a mailaila aku hoi a kahi o Mopika 37£ mile. ' 'Ma ke alanui e holo nei i Waialua, e hoomaka ana ma kahi i hoomaka mua ai ma ke alanui Alii a me ke alanui Nuuanu. Mailaila ,aku a hiki i kiekiena e iho aku he 10J mile, a hiki i kahooalanui o Waianae, a mo : , ,he mile, a mailaila a hiki i l£>vV : Eapapa be 14 mUe, a malaila hoi a hiki i §|£?- ; ai i Kaukonahua he 20 a-hiki i Waialua he 28 hiki-i-ka-ptiti-o Waimea ma kela 6'ka, hiki loa no hoi-ia mile a hiki i ka'man

He ahi ! He ahi !!—l| ka po o ka Poaono o kela pule aku nei, o ka hora 12 paha ia o ke anmoe, ua kani k-e ae la na bele kinai ahi, a eleu aku la na keiki o ke ahi i ka lakou hana oke kinai. Ua aia ae he wahi hale pili malalo aku o Kaumakapili, aka, ua pio e no ke ahi mamua o kahiki ana o na kaawai. Aohe nae makou i lono mai i ke kumu o ka pau ana o ua hale la i ke ahi.

Ua Laulima Wale.—l keia pule iho nei, i ka hoonohoia ana aku o na mai pupule ma Kalaepohaku, ua puka aku kekahi pupule mai ka Halemai aku, a holo malu a loko o kekahi loi kalo, uhuki iho la oia elima a eono paha puepue, kukulu iho la i ka imu, a no ka loaa ole paha oke ahi, aohe i a ka imu. A mai laila aku i ka mala ko, a loaa aku e ai ko ana. Ua hopu ia oia a hoihoi ia i kahi paa.

Eia hoū no o Hawaii.—l ka puka anamai o ka Friend, i ka Poalima iho nei, ua ike iho makou i ka iilo ana o ka makana alua he $50, ma ke Kula Kanawai o Cambridge. Ua olioli mau makou i ka lohe ana mai i na mea oia ano i ko kakou kapakai nei, a o ka makou wale no e olelo ae ai, " E Hawaii, hele ia imua." Oka makana mua, ua lilo i kekahi keiki o New Brunswick, a o ka lua, i ua keinei a Laimana o Hilo. Ola no kahiinoa !

Eale ko ke Kaavai Heltj Akahi.—la makou e holoholo ana ma ke alanui Alii, halawai mai la makou me kekahi hale hou e hanaia ana mao iho o ba Halewai, a hai ia mai la makou e kukula ia ana no ka Helu 1. Ua kupono no ia, no ka mea, he kaawai hou ko ua helu la, a i hale hou no hoi ka lai iho o ka mea hou. Elua rumi oua hale nei, iluna a i lalo; hookahi rumi halaAvai, a hookahi no hoi rumi no ke kaa.

Na Mai Pupcle —I ke kakahiaka o ka Poaono o kela pule aku nei, ua hoihoi ia aku na mai pupule mai ka Halewai aku, kahi hoi a lakou i noho mua iho nei, ua make no hoi kekahī poe, a kamau no hoi ke ola ana o kekahi poe, a naue aku la lakou a hiki jna ko ko lakou home hou, i oi ae ka maikai a me ka oluolu oka noho ana ibo, ma Kalaepohaku. TJa maikai, aua paa pono loa ka hanaia ana oia hale, a e kupono ana paha ia hale no ka poe i loohia ia kulana mai.

Alo 3lai kei ehcehu.—l ka Poaono aku nei 0 kela la pule, ua pae mai kekahi mau waa maoli mai Kohala mai. Ewalu kanaka maiuna o na -waa eiwa, i kaulua ia. Holo mai lakou a pae ma Hana, i Maui, mailaila mai a pae i Molokai, a holo loa mai nei ia nei. A mawaena o keia poe ewalu, elua man wahi keiki, a hoomanao ae !a makou i keia mau wahi lalani mele, " Alo mai nei ehnehn, ~ Puln au la i ka huna kai, £ihe-ahe-a i ka ili.". Ke Alalaua.—l keia pule iho nei, a i kela mau pule i hala aku nei, ua nui wale na alalaua i pikokoi ma Ainahou, a ma na uapo no hoi. Ua ike ia aku na kane a me wahine me ka lakou mau makoi e nunua ana i Ainahou 1 ka lawaia alalaua, o ka hele no ia mai ( ka poe nunui a hiki i ka poe ukulii. He mau maka hanohano no hoi kahi i huipu aku ma ia lealea. I ka po o ka Ppalima, a me ka Poaono o kela pnle aku nei, oia na po oi loa o ka pikokoi nni ana mai o ua poe noho la o ka moana kai lipolipo. Make i aloha ia.—Ma ke ku ana mai o ka moku i l&we mai ai i na mamala mea hou o ka kakou nei pepa, ua hiki mai ka lono, ua make ka o T. Metealf (Meka,) ka mea nena ka niahina ko nui ma Kaupakuea, Hilo, Ha•waīi; ua haalele mai oia i keia nobo ana ma Kaleponi, kahi ana i holo aku nei me kana kaikamahine makahiapo, a me kana keikikane opiopīo, i keia mau Ia pokole wale no i hala aku nei. Ua hai ia mai makou, i holo aku nei oia ilaila no kona ola a me ko kana kaikamahine, eia ka e ako koke ia mai ana kona mau la, kainoa e knu ana la ka luhi i ka aina i hookupa ai. He kahiko no kona noho ana maanei, a ua mare ia no boi ia me kekahi o kakou nei, a mailaila i hoopuipni ia mai ai kona ohana. Ma ko makou launa ana me ia, a kilohi ana hoi i kona mau ano, aka, aohe no wahi a makou e olelo ai nona. " Ka make, ka lei alii o ke ola, Ke hoole ia mai ka make i ka lopa, E noho ilihune mau auanei ke kanaka." Koele ka iwi o Hua i ka la.—l kela Poakalii aku nei, i ka pukaana aku o ka kakou pepa nei, ike nku la makou i ka hooikaika ana ae o kekahi haole loihi me kahi hulipuhu o ke Kuoleoa, e uakii i kekahi mea me he pauku laau la ma ke kihi hema o ka Hale Luina. Ike aku la makou i ka mumulu ae o ka lehulehu ilaila, a o makou kahi i mimiki aku ilaila me ke ake e ike i ke ano- o keia pauku laau, eia ka be kii laau, o Kealia kona inoo, iloko o kekahi loi o Waialua kahi i loaa ai. 12 ku ana hoi kau wahi kanaka apiki ma kela aoao o ke alanui, a olelo mai la oia me ka leo haahaa loa, " Koele na ivi o Hna i ka la la I Ka 1 haal'ele aku no hoi au ia oe i Waialua no e moe ona iloko o ko lōi kalo, eia mai nei ka oe i ke kaona nei 1 Hale nui no nae kou ! He wahi ino loa no kela wahi ou, he puanuanu ou man iwi i ka waiho mau iloko o ka loi kalo 1 Keke hoi ou mau iwi aoao a me ou mau niho, no ke kn walo iho no hoi paha leahi aohe hanai ia ! Ehia mea alolia o ka hana ino mai o ka poe o'ka po no ka hu-la ia o na iwi, a pela iho la ka e paialewaia ai ma o a mannei!" Ua hai ia mai makou e laweia ana i ka Punahou ua kii Keolia; nei, ke pau ka hoolole aka aua.

Hehihianui.—l keia pule tho nei, ua hoomaka ia ka hihia aD. Kalakaua ma ka aoao oka poe hooilina o Keliiahonui, e kue ana i ka' waiwai o L. Haalelea i make, no ka pono ole o ka palapala hooilina.

Ina koa Hūlumanū.—Ua kauoha hou ia mai makou, e kauleo aku i na koa a pau o keia Puali, e naue hou ae ma ka pa o ka Hale Alii i ka hora 3 o ka auina la o ka o Poakolu ae nei. O na'lii a pau kahi oua Poali la i makemake ia e naue ae. Ua Hala.—M ka la 19 o Augate iho nei, ua hnalele mai la kekahi '"wahine i aoo, ma Lahaina, a ua hala aku Ia ia ma kahi hiki ia kakou ke uwalo aku. He luahine oia i aloha nui ia, a ua waiho iho oia he lehulehu wale na kini e kumakena no kona hele ana i ka home hoi ole mai. Ka Imihaku.—Ua olioli loa makoa i ka hai ana aku, ua oluolu pono loa ka nawaliwa-li-o ka kakou Imihaku, a ke holoholo kaa mau nei oia i na wehe'na kai ae o kakahiaka nui. I keia la pule aku nei, ua hele aku n' '■ oia e hoopiha i ka noho ana e hoopiha mau aj i na la Sabati, ma Kawaiahao. KaMoi.—Ke mau nei no ka noho ana a ko kakou Moi Ilihia ma Waikiki, aka, ke mahi mai nei nae oia i na loi mahakea o Waikiki Waena. Ke hoomahui mai la no ika hana a kona mau kupuna. He oluolu a puipui maikai kona kino. Ua pa leo wale mai no makou, a pau kana mahiai ana ma Waikiki Waena, e hoi ana oia ma Manoa e mahiai ai. Ka mokū Odd Fellow.—E ike ia ma na kolamu ona olelo hoolaha o ko kakou pepa 0 keia la, ka olelo hoolaha e pili ana no ka moku kuna Odd Fellow. E holo mau ana oia i Hilo, a mailaila mai ia nei; a o Ahunako ma na Agena oua kuua nei. Aole no o makou kanalua e hoihoi ana ko ka ua kanilehua poe i ka lehulehu aku o na moku kuna olaila. Adatt kai la. —I ka Poalima o kela pule loa aku nei, i ke kaa o Cartwright e lawe ana 1 na mea ai ma kauhale, ua kaalo ae ua kaa nei makai iho o ka makeke kahiko, a mao iki aku, ua hoohanini'iho i ke kaa, i ka mea maluna, a me kekahi o na uknna iloko o ke kai. Auou kai la, e haule pu aku me ka lio pau kauna !" Ika hooluolu.—l ka Poaono o kela pule aku nei, ua holo aleu ka Mea Hanohano Berenice B. Bihopa i na pali hauliuli o ke Koolau, i ka hooluolu, i honi aku ai i na ea lupea i ke ala o ka palai ame kaawapuhi, ke lawe mnani ia mai e ke kuln kehau. "I ka Poakahi mai ua holo aku ke Kiaaina Dominis a me kaoa alii wahine, ke Komisina ;cr; Amerika a me kona wahi puali, e halawai po me ia, a i keia pule īho nei, ua hoimai lakoa Mai poino i ke ahi. —Ua hiki mai ka lono io makou nei, mai a Beni mai, mai poino ka kekahi mau hale ma ka pa o ka Hale Alii. Ke kumn e poino ai, aia he puu lepo lio iloko o ka pa o ka Moiwahine Kaaemake, a uaikaika loa ka a ana o ua puu lepo lio nei, a pii mai la ka ula o ke ahi, a aneane loaa na bale mauka, ina aole e pio koke ke ahi e a ana iloko o ua puu lepo lio la.

Pepehi kanaka ma Hawaii.—Ca hiki mai kekahi palapala mai ka Luna Makai mai e noho la ma ka apaoa o Ēona Hema, a i ka īlamuku, e hoi ana no ka loaa ana o kekahi kanaka o Moo kona iooa, ma ka la 15 o Augate iho uei, ua make ma Keopuka, Kona Hema. I kona loaa ana aku a ua nakii ia ko&a mau iima ma ke kaa, ua haki kona lima akau, a«a poholehole na iwi aoao me he mea la ua palukuluku ia, a ua nahakona poo.

He nupepa hoū. —I keia mau pule i hala iho nei, aa hoomakaukau kekahi haole o J. J. Ayers kona inoa i na mea a pau e pili ana no kona nupepa hou, a o ka inoa o ua pepa la o "Ka Elele Hawaii o kela Ja keia la." Ua hai ia mai makou e puka mau ana ua popa la i keln kakahiaka keia kakahiaka, koe ka la Sabati ame ka Poakahi. oka nui o kona kino,.ua ane eueu ae mamua o ka Hoku loa pnha. O kahi hoa o makou i noho iho nei i ua hale nei, a hoa aumeumeno hoio kahi mea uuieu, ua boi aku oia malaila, e han» ai i ka hana inau a na keiki 'hoonoho kepau. E puka ana i ka la apopo.