Ke Au Okoa, Volume II, Number 19, 27 ʻAukake 1866 — Untitled [ARTICLE]

:. Ma ka halawai ana iho nei o ka Ahahui Euanelio i keia makahiki, ua apono ua Ahahui la ika Papa Hoike a na Komite no na Kula i paiia ma ke Kuokoa o ka la 23 o lune, a penei ka hoike a ua Komite la : " KA HOIKE ANA 0 KE KOMITE X0 3TA KULA. 0 ke ao pono ana i na keiki ma na mea o ka naauao a me ka pono maoli, o ke kalina no ia o ka pomaikai o ka lahuikanaka, nolaila, he nui ko kakou manao i na mea pili i na kula kamalii o Hawaii nei. He oiaio no, he nui na kumu e hauoli ai i ka laha ana o ka malamalama a me ka ike iwaena o keia lahui, inoho pouli apegaua mamua. Ua loaa nae iloko o na makahiki elua i hala na kumu e hopohopo ai, 0 hoi i hope keia pono. Ke hooikaika nei na mea nona ka hooponopono ana i na.kula, e hookaawale aku 1 ka poe i hookumu mua i na kula i kinohi, mai na kula aku, i ole lakou e lawelawe hou ma ia hana. Eia na mea e akaka ai. 1. Ua hoopauia na kanawai kula mua e ka Ahaolelo Aupuni, elua makahiki mamua aku nei, a ua hookumu ia ka Oihana Kahukula N'ui, ia ia.ka wae. ana, -;ka hōonoho ana, a me ka hoopau ana i na kumu a pau o ia mau kula a pau loa. 2. 0 ka mea i kohoia e noho ma keia oihana nui, o Aberahama Fornander Esq. no ia, ka mea i hoike nui aku i kona manao kue i i?a Misionari Amerika. a me ka lakou mau olelo ao, a me ka hoowahawaha i na kula a lakou i hookumu ai, iloko 0 kahi nupepa ana i hoopuka ai. 3. Ua hoopaleia na makua, aole i hooloheia ko lakou manao, ma ke koho ana i na kumu nana e ao aku i ka lakou poe keiki. 4. Ua hoike ia ka manao, e hoopale ia ana ma keia hope aku, na mea a pdu i pili 1 ka hoomana i ke Akua, mai na kula aku. 5. Ua hoike ia hoi, e hooleiia auanei ka Baibala, aole ia he buke kula. 6. Ua papaia ke ao ana i ka pakoli ma na hora kula. 7. Ua lawe ka Papa Hoonaauao i ka mana ekalesia, a ua haawi mai i pule e pule ai na kumu ma na kula. 8. Ua hoopauia ka noho okoa ana o na kula Pope. a me na kula Hoolepope, a nolaila, ua hoonoho pinepine ia na kunm pope maluna o na kula, i ao ia mamua e na kumu Hoolepope, a o ka nui o na keiki . maloko, na na makua hoolepope no lakou. 9. Pela hoi i ka hookaawale ana i kula okoa no na keikikane, a me 'na kaikamahine, ke mahuahua wale nei na kumu pope maluna o na kula o na keiki a ka poe hoolepope. 10. Ua hoonohoia hoi na kumu a me na lunakula, he ano ino ko lakou noho ana. 11. Ua kuai liloia aku kekahi mau halekuia, ma na apana i lawa nonakeiki kula, me he mea la, e waiho wale ana ko laila mau keiki iloko o ka naaupo. 12. Aole he lunakula i keia manawa, e like me ka mea i koho makahiki ia mamua, e kokua i ke kumu i ka imi ana i na keiki auwana, a nolaila, ua emi ka nui o na haumana, a e nalo loa ana paha kekahi mau kula ma keia hope aku.. 13. Ma ka nui o na kula, he hookahi ka uku i na kumu, $.50 no ka la, me ka manao ole i ka nui o ka hana, a me ke akamai, a me ka ikaika o ke kumu; maia mea no, ua hooleiia ka mea hoeueu i na kumu, ua pau koke na dala kula, a hookuu wale ia na keiki e auwana wale iloko o na wa hoomaha loihi. No keia mau mea, a no ke noi ana mai o ke Komite o ka Ahaolelo Aupuni ia kakou, e hele a e kuka pu me lakou no na kula, nolaila, e hooholoia. 1. E koho kakou i Komite e hele a e kuka pu me lakou ma keia mau mea. 2. Ma na apana i hoopale wale ia ka makemake o na makua ma ke koho ana i na kumu ao i ka lakou mau keiki, e paipai kakou i na makua e hooikaika pu lakou e hookumu i na kula okoa no ka lakou poe keiki. A ke waiho ia aku nei keia mau mea a pau imua o ka Aha. Me ka mahalo." [ W. P. Alexandes, | T. Coax, Na Komite, E. Bo.vd, (J. F. Pogūe, l M. Kuaea. Ua hoomaka ua Komite la i ka lakou hoike me keia, " 0 ke ao pono ana i na keiki ma na mea o ka naauao a me ka pono maoli," a pela aku. I ko makou manao, aole i komohia ka manao maoli no ka pomaikai o na kula a lakou e kalahea nei, a hele aku e ike maka i ka hoike ana 0 na kula, a me na kumu, a me na hoakaka ana, na 01010 ao i haawi ia aku ai i na kumu a me na makua, oiai, ma ke kaapuui akahi ana a ke Kahukula Nui i keia makahiki iho nei. Ma na hoike kula ana, ua hiki ae no ka ilihune a me ka makapo, aka, aohe ilaila na alakai o na makapo. Iha paha i komohia ia lakou iloko o ka manao. nui ana no ka holopono ana o na kula, i oi ae mamua o ko lakou ake nui e mau ke-katrkehakeha-ana ae o ko lakou ano hoomana, alaila paha, aole e kakau ia kela papa hoike, aole no hoi e ili iho ia makou'ka lauluu o ka pane aku. '.I'lnīawina g ka iho ana e kanana i na mea 1 pehi i ka Papa Hoonaauao a me lce ; Kaliufala' : Nmj ua hoike ae ke Komite i ko ; penei: . r.-"tKe ihooikaika -nei na mea nona ka hooponoponoianai -na kula, o hookaawale aku ' 'm'ipoe i Hookumu mua i na kula i kinoaku, iole lakou e laweia hāna." j . aoaileeiamea,.ua ike ia poe Komite i lawelawe 2gj|pō;)ca oāana o ka Papa Hoonaauao,

i ka wa i haopuka ia mai ai ke kanawai hou. E manao anei ke Komite e hooaiai ae i ka manao mna o ke ao holookoa i keia la ma ka moolelo Hawaii, aolie poe e ae e hiki ke lawelawe i na oihana hoonaauao, a o lakou wale iho no na akamai e hiki ai ? Pela io hoi, aia 110 palia i ka pai ana i pono ! Akahi no makou a hiki mai i na mea a ke Komite i olelo ai, "Ke hooikaika nei na mea nona ka hooponopono ana i na kula," a pela aku; ake koi ae nei makou e nana ka poe heluhelu i na mana a ua mau Komite nei. 1. 0 ka Oihana Kahukula Nui, aole ia he mea hou. Ua olelo ia noia mea ma ka Papa Hoike a ka Papa Hoonaauao mua. 2. Ma ko lakon hoole ana i ka ili ana aku ma ke ano pili kino o ka oihaua Luna Kula Nui, ua kue alvu no ia i ka ikaika o ko mau kumu manao i olelo ia ma Pauku! No ia inea, oke kanaka i noho Luna Kula ]STui ka lakou i hookae ai, aole hoi oka oihana. Ina i hoopihaia ia pihana e kekahi o lakou, alaila, aole lakou . e'īiana i Pāpa lioike, a aohe no hoi e kue iamai elakou. 3. ila keia mo«,'e nana aku ina: ua hooko ia ka makemake o na makua malalo oke kanawai kahiko. Ma ke kanawai kahiko, ua waiho ia no ka hookohu ana a me ka hoopau ana i na kumukula i na Kahukula. TJa like no ia me keia wa, aohe no he komo iki aku o kau wahi manamana iloko oia mea. Ia wa nae, aia no oka mea a ke Kahukula e kaunu ai, oia iho la ke Kahukula. 4. Ina i naue aku ke Komite e nana a e hoolohe ina mea i ao akea ia aku i na kumukula, alaila, e ike anei lakou, aohe "he uhi ana oka oihana hoomana." IJa . hookuu ia aku no na hale knla Aupuni i na makua a me na kahu ekalesia, i ka wa paa ole ina hora leula. E halawai no na keiki o kela ano keia ano ma na halekula, me ke kue ole ia aku i ko lakou auo hoomana a me ko lakou mau makua, a ma ia mea, ua malamaia ka pomaikai o ka hapa uuku e like me ko ka hapanui. 5. Jfo na kumu.i olelo ia ma keia pauku, aole i papa loa ia ka heluhelu ana i ka Baibala i na keiki, aka, ua makemake kaPapa e hana hou i kekahi mau buke e kupono ai no na keiki kula. 6. Ma na mea o keia pauku, ua ane poho hou no " i ka nenelu o Kahuailana," no ka uinau mua ole a maopopo. 7. Ua olelo ia, "ua lawe ka Papa Hoonaauao i ka mana pule," a pela aku; a ua ane hoahewa mai i ka Papa Hoonaauao, no ke kauoha ana e pule i ka Pule a ka Haku ma ka hoomaka ana a me ka pau ana oke kula. Ke waiho aku nei makou i ke Komite e kaana me lakou.iho, ina o ka hai ana ika pule a kaHaku—a na Karistiano a pau e hoapono maiai—aole auanei ia he mea e ike, ia ai he manaojnQ ko ka Papa i ke ano hoomana. 8. He nui wale na makahiki i hala ae nei e noho ana ka hooponopono ana o ka naauao malalo o ke.ano kahiko, ua waiho ia ke kumu hana imua o ke akea e hoopau i ke ano pili ana malalo o kekahi ano hoomana hookahi wale no. No na mea e pili ana i ke koho ana i na kumu Katolika maluna o na kula Kalavina, aka nae hoi, aole lakou i lawe mai i na kula Katolika i hoonohoia ai na kumu Kalavina. 9. No na mea e pili ana i keia pauku, aohe i maopopo loa ka lakou hoakaka ana mai no ia mea. Elua wale no kula i hookaawale ia a hoonohoia he mau kumu okoa. Hookahi ma Koolauloa, a malnila i hoonohoia ai elua kumu hoolepope, mamua nae he kula pope, a he kula hoolepope; a hookahi ma Kohala Akau, elua kumukula hoolepope, mamua nae he kula pope a me ke kula hoolepope. 10. He nui wale no na luda o ka honua nei mamua o ke Kaiakahinalii, a he nui wale no hoi mahope mai, a pela aku no paha a hiki ika hopena o keia ao. -Aole i hai mai ke Komite, ina ua hoomauia ia poe, mahope iho o ka ike ia ana o ko lakou ano ino, ke ike ia e ka Papa Hoonaauao. Ho hoopau ia no eka Papa ke ike ia kekahi mau hipa eleele iloko o ka pua. 11. He kaumaha makou i ka hai ae, aohe oiaio o na mea i hai ia ma keia pauku. Hookahi wale no halekula i kuai ia, a o ke kumu nui oia, no ka emi ana okanaka, ehiku a ewalu wale no mau wahi keiki ma iawahi, ao na dala i loaii mai, uahoolilo ia no hoi ia i mea e kuai ai i halekula hou. 0 kekahi o keia mau ; Komite kai ike ia mea, a nana no la hoi paha e hahai aku i kona mau hoa ia mea. 12. 0 ke koho ana i na Luna Paipai, ua waiho ia aku no me na I/uno, Kula, no ka mea, ua manao ia—o lakou kai ike pono i ka oihana aia luna. Ua ae ia he mana i na luna«e hookuu aku ai i ke kumukula i kokua nona ma ke ano Luna Paipai. 13. Ma ke kumu i olelo ia ma keia pauku, ua kue ia i ka manao niaoli o ka Papa. Ikawa a na Komite e olelo ann, ua hoolei ia ka hoeueu ana i na kumu," ua hai hewa hou ia raai no lakou ma ia mea.

.No ka wela ahi. —lun e kau ia he wahi apana hinaha inaluna o kekahi wahi o ke kanaka i wela i ke ahi, alaila, e pau ana no -ka eha, a ina e kauia a hula ka hora alaila e ola, loa no ka wela ajii. 1 E hoaoi keiawahi haua' iki a mikiala no hoi. Na fono wai.—Ua ulono mai i o makou noi mai kekahi poe mai o Kaakopua a me Wuiolimu, aole ka e loaa hou ana ia lakou na pono wai o ka manowai o Kaheiki, no ka mea, e manao ia ana e hoihoi i ka wai no ka malako a Wood mn Puiwa, a no ka waipiula hoi kahi. £pa malo io ana paha. Ika koa hclū3iand. —Ua kauoha ia mai makou e hai aku i na'liia me ka puali holookoa o oa Hulumanu e houluulu ae ma ka pa o ka Hale Alii, i ka hora 3 o ka auina la oka Poakolu. Ke kumu nui o ka halawai ana, no ka hooponopono ia lakou iho no ka pau ana oko lakou mau auhau. £ malama ia keia i pono ai. Ka heiau o Kaomakapili.—l ka Poaha iho nei, ua paa pono loa kaupaku o ka heiau 0 Kaumakapili i ka uhi ia i na pili laau hou, aua ano hoohie no hoi ke nana aku. E paa ana paha ia, a kupono ka paio ana i na kau hooiio ame na makalii e hiki mai ana. I nehinei, ua lulu dala ma Kawaiahao no ua Han'aū:—Ua hoohanau ia-maS^ f / ;jjJo»aka o Beniacnina a me Mahoe, o Kah'aokanKku, keikikane, mauka ma Puiwa. Oko mjikou oUoli nui ia o ka hoohua nui mai, aole hoi ka omino wale, a hcr>p??nao ae la [makou 1 ka ka Haku, " E ae ia keiki liilii e hele mai i o'u nei, a r. oa aku, no fta mea, no lakou ke Aupv u Lani." Ka slakani ma Maoi — o r a hai ia mai makou, i kela pule aku nei, aa pa pukiki me ka ikaika launa ole o ka makani ma ka mokupani 0 Maui holookoa. Ua olelo mai ke Kapena oluna o Haleakaīa, ia ia i holo ai i uka. o ua aneane e kahuli kona waapa, a aohe no hoi ia i ike i ka ikaika o ka makani a me ka makani e like me ia. Hemo ka bipi hae. —I kela la Sabati aku nei, i ke ku ana mai JVe/e Mela mai Kauai mai, a maluna mai ona kekahi poe bipi ahiu, kupono ole ika hookokoke aku. Kekahi bipi oloko o ua pu-a nei, no ka hele pukaka loa, ua hoohei ia i ke kaula, a nakii ia ma_ mua iho oka Hale Hookolokolo. I ka| iho ana aku o ua wahi kanaka nei, ka moku mai Ia no ia o ke kaula, me ka uhai rnai o ua pipi la, a palaha ke kanaka, mamua ponoi o ka puu papa. Apa wale iho la no ua bipi. nei a haalele iho la ia ia. He lealea paha 'ka poe paniolo i ka houkapeke. la, aka, he hookau i ka li ia o ka lehulehu. Na eke leta. —I kela pule aku nei, ua lawe hewa ia na eke let» o Ulupalakua a me Kahului, maluna ona moku e. Ko Kahului 1 Ulupalakaa, a ko Ulupalakua hoi i Kahului. Aole paha no ke keiki o ko Hale Leta wale keia hewa, aka, no na Kapena moku kahi no ka nana pono ole i ka inoa e kau ana mawaho o na eke ]eta, a ma ia hana ua kuia mai na poe kalepa e ka naukiuki i ka lohi o ka wa, mea paha, ua kauoha mai kahi poe i kekahi mau ukana, eianae no ka lalau, hu hewa. Ma ka moku Emalaina kahi, ua kiola mai iahookahi eke leta, a i ke ahiahi o ka Poakahi hoolei mai i ke koena.