Ke Au Okoa, Volume II, Number 19, 27 ʻAukake 1866 — No Iosepa Newton. [ARTICLE]

No Iosepa Newton.

0 losepa he wnhi keiki ia noloko o keknhi kulanakauhale ma ka aono o keknhi puu kiekie, a he iwakalua mile mai ke kulanakauhale mai a hiki i kekahi hale wili pulupulu. A ilokn o ua hnle wili pulupulu nei, knhi i noho ai o na kano a me na wahine paa hana a me na keiki no hoi kekahi. O ka makaaknne o losepa o Newtoo ka in«a a o ka innkuahine o Magareta. A i ka ehiku o ko loaepa mnu makahiki, haalele iho 1« k»na makuaknne ia in, i kona makuahine, a me kona kaikoahine o Peke. Ia wo, liolo sela aku la o Newton maluna o keknhi moku kalepa nui,a i ka holo una o ka mokuoNewton ina a loaa i ka ino, in wa puhi ia aku In lakou e kn mnkani a ili ma kekahi pukoa a nnhaha iho la ka moku a pau iho la me na mea a pau o ka moku i ka make. A i ka lohe ana mni o li>sepa oa mnke ka moku o ka maleankane, ia wa, komo iho la ka ehuehn nui iloko o kn puuwai o losepa, o Poko a me ko lunn mnkuahine. A kukulu ae la o Margnreta he wehi hale kuni ko paa, ti a me keknhi mau mea e ae e piliana no ke Jcuai ana aku; a ma ia mea e loaa'mai ai ko lakou ola a mo ka hoonaauao

ana ia I<>sepa ame Peke, pela ia i hooikaika ai i ka imi ana i mea e pono ai no kana mau keiki a hiki wale i ka wa i akamai ai o losepa i ka heluhelu a me ke kakaulima, a me na mea helu, a hiki no hoi ke kokua i ka hooponopono ana i ke kuai aku i na mea kuai a kona makuahine ia hai, a kaa na|ua losepa nei e hana i na mea a pau oloko o ua hale kuai nei o kona mnkuahine, pela oia i malama ai ia hana a hiki wale i ka wa i poino ai ua hale nei o lakou i ke ahi. I kekahi po, ia losepa, a me Peke a me ko laua mnkuahine e moe ana iloko o ua hale nei o lakou, ia wa, pau mai la kekahi hale i ke ahi, a pau pu mai la ua hale nei o lakou nei i ke ahi me ka ike ole ae o lakou nei ke a nei ke ahi, oiai ke uwa nei na kanaka ma ke alanui i ka pau o ka hale i ke ohi iwaena konu o ka po, aka, aohe wahi mea a lohe iki o lakou nei no ka pauhia loa ia e ka hiamoe a no ka nui uwa loa ia, ia wa, hoolono ae la o ua o losepa, a ala loa ae la ia iluna a holo mai la ia a wehe mai i ka puka, ia wa, ike iho la ia e a ia ana ka hale o lakou e ke ahi a holo aku la ia a hoala aku la ia Peke, a rne kona makuahlne, a huki mifi la ia laua mailuna mai o ko laua moe. la manawa, puka mai la lakou iwaho, a haule iho_la kaupaku o ua hale nei o lakou ilalo, aka, 1)1 liou iho la ka poino iluna o lnlA>u a pau, oiai, a<-he wahi rnea a lakou i lawe mai ai, mniloko mai o ka hale; o na wahi knpa e pili ana i ka ili, oia wale iho la no na wahi mea i malele iinai ia lakou, Ia manawa, hoihoi ia aku La Inkou a pau i ka hale o kekahi hoa luuna o lakou. Ilaila lakou kahi i noho ai iloko o na pule elun mahope iho o ka pau ana o ka hale o lakou i ke ahi, aka, «ohe nae he pono ikī o ko losepa manao no kona makuuhine a me kona kaikuahine. Ia manawa ua hiki aku ko losepa mau mak«hiki i ka umikumamaha, ia manawa, olelo »ku la o losepa i kona makuahine, "E kuu makuahine e olunlu paha oe i ka'u mea e noi aku ai ia oe, ke kupon<> no hoi ka'u noi imua ou." Ia manawa, huli inai la kona makuahine a ninau mai i kana mea e makemake ai e noi, a olelo aku la no hoi o losepa, " ua lohe wale au aia mawaho aku nei o ke kulanakauh<ile nei he hale wili pulupulu he iwakalua ka mile ka loa rnai anei aku, a ua lohe au he ae ia ka na keiki e hana malaila me ka haawi ia mai ika uku kupono. NoI«ila e pooo e hnokuu mai oe iu'u e hele au e imi i hana na'u ilaila, onoai, o loaa ko'u hana malaila, alaila hoopau in ko ilihune knpa a me ko Peke, a pau no hoi ko kakou kapa ana ia mai he poe hoopiliwale." Ia lohe ana o kona makuahine ia mau 01010 a kana keiki, ia wa, ae aku la i ka olelo a kana keiki a hoomakaukau iho la ko lakou nei hele i ka hale wiIi pulupulu elike me ka makemake o losepa e hele e imi hana. A i kekahi la ae, ia wa, hoomaka lakou

nei i ka hele ana i ka hale wili pulupulu, iloko o na mile he iwakalua. A i ka biki ana o lakou i ua hale nei. ninau aku la o losepa i ka poe paaiiana oloko o ua hale nei, i ka haku nana ka haoa, ia wa, lawe ia aku Ia keia a biki imua o ka inea hule, ia wa, huhai aku la o losepa i kona moolelo, a me kona ohana a noi aku Ia ia e haawi ia mai i hana nana. Ia manawa, haawi ia mai la ka haua ia ia a noho |>u iho la ua o losepa, Peke a me ko laua makuahine, a i ka hala ana o ka malama hookahi, ia losepa iloko o ua hale hana nei, ia wa ike ia mai la keia c ka haku o ua hale nei no ka ikaika o I«>sepa i ka hana, in wa, koho mai la ua luna hana nei i luna o losepa no na keiki, a haawi mai la na losepa e kakau ka nui o na paona a ke keiki hookahi, a pau ia, kauoha mai la ua haku mea hana nei ia losepa e kope i na buke a ua haku hana nei. A i ka pnu ana o ka makahiki, ia wa, haawi iu maila kona uku i oi ae mamua 0 db k'anaka hana oloko. I ka l»aa ana mai o kona uku ia wa, hele. aku la ia a kuai i wahi apana aina a kukulu iho la i wahi hale a hoolako iho la i na mea a pau e pili ona i ka hale a hoomaikai iho la 1 wahi muU puu na ke kaikuahino mnmua pono iho o ke alo, a o kahi i Loe aku o kahi apnna aina, hoolimalima aku la ia i kanaka nana e kanu i mau mea ai, oia hoi ka uala, kakipi, akaakai, ohia a me kela mea keia mea ulu. A hoihni aku la i ua makuahine nei ona 8 me ke kaikuahine noi ona i ua wahi nei ana i kuai «i, a kuai iho Ia i lole no ka makuahine a me ko kaikuahino a kuai 110 hoi i maa wahi lole hou nona, a i ka hiki ana oku o kona mau makahiki i ka amikumamalima, koho mui la ka niea nana ua wili pulupulu nei o f«sepa kekahi o kana kupakako. Aka, he nui no na keiki e ae maloko o ua hale wili pulupulu nei i liko me ko ia nei mau makiihi, aka, aole nae lakou i ike i ka heluhelu a me ke kakau lima, oiai, aole nohoi he hale kula kokoke niai malaila, a i ka ike ana •o ua poe keiki nei, ia wa, mihi iho la lakou ia lakou no ke kumu ole nana e ao mai a like |>u me lesepa ke akamai i ke kakau lima. Ia manawa launn piaepine mai In na keiki me loaepa e hoolohe mai ai i ka heluhelu aku 0 I<isepa i kekahi mau buke, a i ko loaepa ike ana aku i na keiki oloko o ua hnle hana nei o lakou ia mnnawa, ao aku la ia ia lokou 1 na hua mua o ka A, a hiki aku i ka pay nna, a olelo aku la ia e imi i wahi kupono no lokou e ao ai. Ia manawa, pane mai la kekahi keiki, oohe no pnha e lona kalii kupono no kakou e ao ai, a aohe no he manawa no kakou o ao ai, in manawa pnno aku la o losepa i ua poo keiki.nei, e pono e hele au e noi i k:v haku I haaa o kakou e ao mai ia kakou i elua hora

mahope iho* o ka pau o ka hana a kakou he hapaha hora wale no ka ko'u e pii ai a hiki i kuu wahi a'u i manao ai ilaila kakou e kula ai, a i ka lohe ana o na keiki i keia mea ua nui loa ko lakou olioli, a hooholo iho la lakou ia mea. A i ka po ana iho oia la, hoomnka iho la ia i ke kakau ona i ka A. B. C. maluna o kekahi papa manoanoa me he mau hua i pai ia la ke nana aku, oiai aohe Primci - i loaa ia ia ia manawa, oiai, ua hao ia e ka abi pau na wahi huke, a i ke kaknhiaka ana ae hele aku la ia a nonoi i ka haku o lakou e hookuu mai ia lakou i elua horai na la a pau, ia wa, ae ia mai la ia noi, a kahea aku la ia i na keiki a pau e akoakoa mai, a hai aku la ia i ka manpwa e hoomuka ai ke ao ana i ke kakahiaka o kekahi Ia ae, a kuhikuhi aku Ia ia i kahi e kda ai he kumulaau oka oia kumu laau he wahi e hoomaha ai no na maiihini hele malalo o ka malu o ua laau nei ua hana ia he inau noho loloa a puni. A i ke kakahiaka ana ae o kekahi la, ia wa hoomaka lakou i ka hele ana ma ua laau nei e kula ai, mai ka hora eono aku a hiki i ka hora ewalu o kakahiaka. Ai ka ike ana o ka hāku hana o lakou i keia hana maikai a losepa olioli loa iho la ia. A ike mai la na kanaka a pau oia wahi i kana hana ana, ia manawa hui ae ]a na kanaka e haawi i puu dala i mea kuai buke na ua poe nej, a i ka lawa ana, kuai i mau Luke hoonaauao, a me ka Baibala. Ama ia hope mai lilo kekahi o kana mau haumana i poe akamai a kapaia ka inoa o ua iaau nei ma ka inoa o I«sepa pēnei "Ka rumi kula o losepa." A mahope mai lilo o losepa i kanaka waiwai mainuli o ka huomanawanui ana a lilo pu me kana poe i ao ai i p»e waiwai, aka, aole nae lakou i poina iki i ka lakou kumu opiopio ia loscpa, a aole no hoi lakou i poina iki i ko lakou hale oia hoi ke kumu laau oka.