Ke Au Okoa, Volume II, Number 17, 13 August 1866 — E S. M. Kamakau e. [ARTICLE]

E S. M. Kamakau e.

Aloha oe :—No kau mau olelo pane aku ia J. Koii, ma ka pauku ekolu o kou mau kumu manao, i hoopuka ia ma Ke Ad Oeoa, o kela pule i haimalule aku nei i ka lau o Kaakolea, penei : " Ke se mai nei o J. Koii, he hoahanau o D. Kalakaua nona, a oa ae pu mai no hoi o Kamokuiki, he hoahanau o Keopuolani nona, a he kaikunane o A. Unauna nona. Auhea oe e S. M. Kamakau a me J. Koii, na kanaka pookela o ke akamai i ke kuauhau kupuna o na'lii, iloko mai nei o keia mau ia. Ke pane aku nei au ia olua, e hoopololei loa olna i ka olua maa olelo paio ma ke kuauhau, ma ko olua mau kupuna maka lepo iho no, o lalo o Keei la, o lalo lilo aku, a me ko olua mau kupuna alii hoi, i oi aku ko olua aliiana maluna o na moopuna alii a Kamehameha 1., ka poe e noho Aupuni nei maluna o ka noho Alii. Mai hoopuka olua ika inoa o na'lii nui hanau o ka aina, ka poe hoi i ikemaka ia ko lakou alii ana, mai ko lakoa mau kupuna alii mai o ka wa kahiko, a hiki wale mai i na pua alii e ola nei i keia manawa. Mai hookapilipili olua ma ka olua mau olelo paio kuauhau, a lalama aku iluna o na'lii e piikoi hele ai i ka olua mau olelo, i hana nae paha olna pela i mea e ikeia mai ai ko olua alii ana, hilahilaole a menemene ole no hoi, mahea Ia ko oka wabi e pili aku ai ke ino i ke ulii D. Kalakaua, ka moopuna alii a Kalaninuiiamamao a me Keaweheulu, Kameeiamoku me Kamanawaikahoupookalaninui ? A mahea la hoi ko olua wahi i launa aku ai ia Keopuolani, ka moopuna a Kalaiopuu a me Keoua ? Auhea olua e nakanakaakamaii ke kuauhau, he ahi aku ia a olua e pipii aku nei la, he wela ke kua i ka la, he enaena ke alo, he opeope kau e, he waa i hoole pau ole i ka halau, he mau iliili kau e i ke kihi okamalama, he weliweli, he make ko olua, aohe be wahi o ke ola, no ka lalau o ka hoopuka ana o ka waha, holo-ke ka auwae, lewalewa ke alelo, make i ke kapu o na'lii, he lele mua. Oi hana mai nei hoi olaa e ua mau kanaka akamai nei i ke kuauhau o ka pono, a ke pii mai nei hoi olua i ka lapa manu ole, a ke iho hewa nei olua i Makua, ua kuhi anei olua o olua wale no kai ike i keia mea he kuauhau, a olua e akena nei i ko olua akauiai ? A o ko olua akamai anei keia e lalama ae oke ino ; iluna o na'lii e pipii ai ? Owau no kekahi i ike i nei mea he kuauhau 0 na'lii, a aole i ko ka makaainana, a noko'u ike no i na kupuna alii mai kahiko mai, a o na pua alii e ola nei, ua pili pono no ma ia papa hookahi. Aole e hiki ia'u ke hoike aku 1 ko'u ike a me ko'u akamai, i nei mea he kuauhau alii, no ka mea, he mau alii nalowale ole keia. A aole keia he mau olii kapilipili, he mau alii kapu keia inai ka hikina a ka la ma Kumukahi, a hiki i ka welo'na a ka la i Lehua, nolaila, ke papa aku nei au ia olua, mai hopuka hou olua i keia mea ma ka nupepepa, no na mea e pili ana i na'lii, aka hoi, ua mahalo no wau i ko olua paio ana, ina nae ma na mea wale no e pili ana i ko olua mau kupuna ponoi e hoopaapaa ai, alaila, he nani ia, he mau keiki kupa hoike i ka oiaio. A no kekahi mau olelo a S. M. Kamakau, no ka pili anao Kilioe ia Kamokuiki, ke hai aku nei aa ia oe, nolehe ' wahi i pili ai o ka makuahine o J. Koii, iā Kamokuiki, 'aole he pili kaikuaana, a pili kaikaina, aole he pili hoahanuu, he ole loa no, a o kahi nae i pili ai, ano kahu. Penei e maopopo ai, ho,kahu ponoi o Kilioe no Kamokuiki, o Kilioe makuakane o Hoaka, a o kona mukuahino o Halehuki, o Halehaku, ma Hamakualoa, Maui, ko lakou one hanau. I kekahi mau makahiki, haowinku la oKamokuiki i ke kahu ia Hoaka, i kekahi aina i kapaia o Puolua, ma Huelo, i Hamakualoa, Maui, malaila lakou i noho ai he mau makahiki. Ama ia hope iho, 'lawe ae la o Kamokuiki ia Kilioe i kahu ponoi nona, i kona wa pokeo wale, a nana no.i hanai a nui, a hiki i ka wa i loua ai ke kane a Kilioe, oia hoi o A. Unauna, ma Wailuku, Maui, oia iho la ke ano 9 ko Kilioe 'pili ona ia Kamokuiki, a o keia wahine o Kamokuiki, he wahine alii no malaloa iho o na'lii i ike maka ia.

Nolaila, i mea nou e kuhihewa ole ai e S. M. Kamakau, ke hai aku nei au ia oe, he kahu ponoi loa o J. Koii, no D. Kalakaua, aole be hoahanau. E oki au maanei. Ke hoi nei. ka ui o Manoa, ua ahiahi. J. Kaūiomanoa. Kahoiwai, Manoa, Aug. 2, 1866.