Ke Au Okoa, Volume II, Number 12, 9 Iulai 1866 — HE KAAO NO EMADAI. Ka mea i kapaia ka papa akahi o Pekina, i unuhiia ma ka olelo Hawaii. [ARTICLE]

HE KAAO NO EMADAI.

Ka mea i kapaia ka papa akahi o Pekina, i unuhiia ma ka olelo Hawaii.

HELU 10. Ka loaa ana o ka pohaku āaimana a me ka lele ana ae o na manu elua. Ia laua e eli ana, ia wa no laua i ike aku ai i ka hulali o kekahi mea iloko o ka lepo, o ko lana maoawa no ia.i huna aku ai i ka lepo, oo ka mea, ua ike iho la no laua he daimana keia mea hulali iloko o ka lepo, o ke kumu o ko laua huna ana iloko o ka Jepo, i kumu e ike ole mai ai o Aliona ; aka, ua ike koke aku no o Aliona ia wa, me ka olelo aku ia laua, " Heaha ia mea a_o!ua i huna aku la iloko oka lepo ? " Pane like mai la laua imua o Aliona, " Aole maua i ike ia mea," olelo aku la o Aliona, " Uaike no olua, aka hoi, ua maopopo ia'u ua huna olua." A no ko lakou hoopaapaa loa ia manawa, ia wa no i olelo aku ai o Aliona ia laua, " E hoopau kakou i ka hoopaapaa ana, a e hoomaka hou olua e eli ma ia wahi a olua i huua liou aku la ika lepo." Ia laua i hoomaka hou aku ai 'e eli ma iawahi, ia wa no i ike like aku ai lakou ika hulali ae o ke daitnana iloko o ka lepo, me he ahi la ka a, a pale ae la laua i ka lepo, me ka manao he uuku wale no, eia ka uaoei he auka daimana okoa no, e like uie ka loa a me ka laula o ka pahu kupapau o Tamia, pela iho la no ka nui oua pohaku daimana nei, a lakou i ike ai ia wa me ka maopopo loa. Ka hoopeīapaa ana o Miona me na mea hoolimalima no ke āaimana i loaa ai ia wa, a me ko lakou nele like ana. I ka wa o-lakou i ike like ai i ua pohaku daimana nei o ka wa no ia i pau ai ko Aliona uwe ana no £madai a me kona manao nui ana i nei mea he wahine, nokamea, na ike oia he waiwai nui e pomaikai ai oia ma ke ola kino ana, ia wa no oia i olelo iho ai me ka olelo kaena imua o na mea hoolimalima, penei:- Pomaikai au i ka loaa ana o ko'u waiwai, i mai Ia na mea e eli ana, pomaikai oe, a pomaikai maīiā i ka loaa aoa o heia daimana, ia wa i hoopnka aku ai o Aliona, aole o olua kuleana i keia pohaku daimana, no ka mea, ua hoolimalima ia olua e a'u e eīi ma keiajarahi, alua a'u mea e haawi aku ai ia olna o ke dala a me keia daimana, wahi hoi a na mea i hoolimalima ia, a heaha la ka kou meā i_olelo,ole mai ai oe ia maua mamua, ina e loaa kekahi mea e ae elike me keia, no ka mea, o ka wahine wale no kau mea i olelo mai. ia maua, ano ko ike ana iho nei paha i keia pohaku daimana, a oia ke kumu o kou olelo ana pela, ina oe - e - paakiki !oa, e like me kau e hoole'nei, aole o maua kuleanali keia pohaki'daima'na, ke olelo nei maua ia oe, ina oe e hoopuka hou pela, alaila, he make kou hoopai, a no ko lakou hoopaapaa loihi loa, oolaila, -ua ko mai ke anu iloko ,o ka.puuwai o Aliona no.keia huaolelo a na mea ana i hoolimalima ai, a olelo aku la 'no hoi laua- ia Aliona, e Alionā e ! E hoolohe mai oe i ka maua mea e kamailio aku ai iā

ōe, e olefo mai, wahi a Aliona, ēia no ia, aole oe i waiwaiia oe iho, ina aele maua i hiki mai maanei, aole hoi maua i pomaikai,-ina aole oe maanei, nolaila, ma ko maua nooaoo ana, ina o oe wale no maanei, o kou huli wale iho no me ka uwe a hoi aku me ka nele, a pela hoi maua ina aole oe maanei,.. alaila, o.ko maua hele loa no ia 'me ka loaa ole o keia haneri dala hookahi me kanallma ia maua a me keia pohaku daimana, nolaila, ma ka~noenoo ana i-ka mea e pono ai, e mahele like ia keia pohaku daimana i na apana.. like ekolu. No keia-olelo a na mea hoolimalima imaa ō'Aliona °ua maikai ia manao ia Aliona, a o ka pau no.ia o ko lakou hoopaapaa ana. Ma ia hope iho, hoomaka iho la lakou e Kapai like iluna a hoonka maluna o ke kaa lio, a r hoihoi aka i ke kulanakauhale o .Pekina, a hoomaka iho'la lakou e haj>ari ua pohaku daimana nei ilnna, ia lakou e.hapai ana ia wa i oiif ae ai na mana elua tnailoko'ae o ka" pohaku daimana, he manu kane, he manu wahine, o ko lakou wa no ia i 'puiwa ai me kal nakao nui a me ka haalulu, a o ka wa iho Ia no ia i lele ai ma ka lewa ua mau manu nei, ia wa no hoi i nalowale koke ai ua pohaku daimaoa nei, e! auhea oe e ka' mea e heluhelu ana i keia kaao, e wehewehe au ia' oe iike ano o'kela mau manu elua ,i lele ae ai inailoko ae-o kela 'pohaka daimana/o* Tamia' no ia a'me Em«dai, ua lilo .i. manu, ma ka maoa'o' ke keiki manao aiwaiwa o Tamia, a «ihu iho ia ka hoka i Kapakai ia Aliona, a hoi ka pokeokeo i ka haneri dala hookahi ia laua la, ia wa no hoi i olelo aku ai ua mau. mea hoolimalima nei ia Alionn, aole kela he mau manu, o ko wahine no kela.ua lilo .i manu me ka mea nona ka pahu kupapaa au i wawahi iho nei, a no keia mēa hoolimalikomō mai ka manao makau ia ia, a .mē' kona- olelō iho ia iaiho, he wahine akua lm:keia,: kßi noa.no la paha he wahine kanef-> pahai'onb"ai i ke' kupapau, a Oikai no ia a'Aliona i olelo iho ai, ke hooi keiala,,pau ko'a manao . fto«?ia>oe he wahine, a o ko A'iona hoi iho la

110 ia ma ke kaa lio ame na mea ana i hoolimālima ai, a hiki iloko o ke kulanakauhale o Pekina. Ahai ahu la lakou ika nalowale

ana o Emadai i na makua o laua a me na mea a pau loa, kukui aku Ja ka nalowale ana o Emadai ma Pekina a pau, imua o na'lii a m« na mea a pau loa, a kaulana iho la ia mea maPekinaiala.ua lilo ia i mea nui me ka-mioamina loa ia e na kanaka a pau loa, a kanikau iho la ke kulanakauhale o Pekina a pau e like me ko Tamia, ma ka olelo kaulana a ka Moi nui o Pekina, oia o Aratena, nolaila, ua hoomanao ia na la i make ai o Taroiaa me Emadai, me ka hoomana ia i na io holoholona a me na manu i hoomake. ia e na Pake, mailaila mai ka hoōmana ana o keia lahui a hiki i keia la, e like me ko kakou lahui nei i ka wa mamua, e hoomana no la- ! kou i ka wa kahiko i na mea a pau, ke ike lakou ua make ka lakou mea minamina, ~a mahope e lilo i unihipili, he makani kekahi inoa, a e olelo ia oia ia wa he akua, ua hoi mai aia iluna o mea kahi i noho ai, pela no ka hana ana a keia lahui no ko lakou minamina, nolaila, ua hoomana lakou ia Tamia a m'ē Emadai. Maanei e pau ai kou heluhelu ana ia Aliona, ka mea i hoohoka pinepine fa e ka mea nona keia kaao, e huli ae kakou a nana aku ia Emadai a me Tamia, i ka wa i komo ai o Emadai maloko oka pahu kupapau o Tamia, o ka wa no ia i umii mai ai ke kaula umii a ke keiki Tamia ia Emadai ma kona aoao, e like me ka laua mau palapala a kakou i ike mua iho nei ma ka Helu 7 o keia kaao. Ka lūo ana o Tamia a rrie Emaāai i mau kino manu ame leo laua leīe ana a noho ma na. mauna o Jhiia ma ke ano Akua. TJa ike ae nei kakou mamua i ka lele ana ae o na manu elua mailoko ae o ka pohaku daimana; ia laua ī lele ae ai ma ke ano kinō mānu ma ka lewa a'noho ma na mauna o Asia ma ke ano kino akua ma ka mana o ke keiki Tamia, oiai oe e ka mea heluhelu, aole paha oe e hoopoina ana i ka oleio kauoha a Tamia i kona wa i aneane ai e haalele mai ke ola o Olepau ia ia, lele aku la laua a noho ma na mauna o Asia maloko o ka nahelehele, na laau, na puu a me na awawa lipolipo. Hele ika launa ole la na mea nona keia Kaao. īa laua i noho ai ma na ululaau ona kuahiwi o Asia. Ua oleloia ma keia Kaao, na lauai no i liooulu i ka ohe puna pekepeke, he ohe kahiki kekahi inoa ia kakou; ina oe e hele e ka mea heluhelu ana ma Honolulu ma ke alanui Nūuanu, a hiki ma ka uapo mauka o Maēmae, malaila oe e ike ai 1 ua ohe la e ku ana maloko o ka pahale o Hairaki ma ke komohana akau, o laua no ka mea nana i imi i na mea i ike mna ole ia e na kanaka a paū 5 Pekina,"malaila no laua i noho ai a pau na makahiki ekolu ma ke ano kīno manu, a la laua i na. hua o na laau a pau loa, a malaila ko laua ola ana ia wa a laua i noho ai, a hiki wale ikawa i ola hou mai ai laua mai ka make maL Maanei, e waiho iki kakou i ke kamailio ana no laua, a e kamailio kakou-no ke kanaka kaulana a meke akamaima ke kulauakauhale o Pekina, ia mau la. "• '■ " ' Ke leolu keia o na wanana a Aleni, ame kona hai ana ikala e oīa hou mai ai o Emaāai a me Tamia mai ka'make mai. , ? '

Ua ike kakou a paa i na wanana a Ateni ma na.Helu maa o keia Kaao, a ke wanana nei oia e like uie kona ike a me kona akamai, he maohana kanaihooko wale iano, maikai wa i lohe ia'i na nalowale o Emadai; mai ia la ka hoomaka ana aku o Ateni e heln i nala oEmadai, a hiki wale i ka pauana onamakahiki a i ka ha o ka makahiki e ola hou mai ai laua a eloa, ia manawa no o Ateni i ku hou mai ai e wanana, me ka hai akn imua 0 na mea a pau loa o Pekina, ua maopopo ia Ateni ka manawa e ola hou mai ai o Emadai. a me Tamia, mai kā make mai. Ku ae la oia iluna a hele aku la oia ma na alanui a pau o ke kulanakauhale o Pekioa, e kukala hele ai me ka leo nui, me ka hai aku i kana olelo, penei: " E kaJMoi a me na ka poe hanohano a meka poe waiwai, na makaainana a pau, e hoolohe mai oukou, eiwa la i koe, a 1 ka umi o ka la, e ola hou mai ana o Emadai a m_e.!ra.mi.a, mai ka.make mai,. i ka _.hofa umikumamalua o. ke awakea o ia la, e ike ia aku ai laua kulauakauhale'o Pekina nei, me ko/laua nani nuia me ka hanohano loa. me ko laua mau'aahu .nani ano e loa ke nana aku, me he kapa hau la ka hulali, a ma k'a hora umikumamalua o ka po, e loheia aku ana ke kani ana a ka moa kane, e ola hou ana o Emadai a me Tamia, e like pu me ka leo kanaka; a i ka hoomaka ana e wehe mai ke alaula o ka wanaao, ia wa e ike hou ia'ku ai he malamalama ano e a me ka olinolimo ma ke kulanakauhale o Pekina nei, a pau ia, i ka wa e puka mai ai ka la, a hoolele mai i kona malamalama nui, a he mau minute paha ma ia hope iho, e pipii ae ana na ao o kela ano keia ano me ko lakou nani nui, me-he mau kia ao la ma ka lewaa puni,. .aole.no hoi e pa pono mai ana ka wela o ka-la maluna o ke kulanakauhale holookoa o Pekina nei, a hiki wale i ka hora umikumamalua o ke awakea, a pau ia, aia a hiki aku i ka hora i olelo ia, alaila, he olai nui ma ke kulanakauhale nei o Pekina me ka haalulu nni o ka aina, ia wa e. ike ia aku ai na kuahiwi a me na mauna kiekie o Aaia nei, e hoonaneue ia ana lakou, a ma ia hope iho, e ike ia'nku aiehui ana na ao a pau i kahi hookahi, a lilo i kia ao pololei e ku ana mai ke kulanakauaale aku nei o Pekina a pa i ka lani, : a ma ia hope iho, e iho mai aha kekahi puahiohio mai ka lani mai, me he waipuilani la mai ka lani mai, a ma ia

wa, e ike aku' ai na mea a pau, aia o Emadai a me Tamia maloko o ia puuhiohio, me na manu o kela ano keia ano, i ko laua wa e ike ia akū ai .e na niea a pau loa, be uwa nul mai keia kulanakauhale, a pau ia, maiahopeiho, e kui ana hookahi hekili me ka. ikaika loa, maluna oke kulanakauhale, e like me ke kani ana o na pukuniahi niii he haneri iloko o ka manawa hookahi, a pau ia, ma iahopeiho, e ike ia aku ai laua e noho ana maloko oka Hale Alii o ka'Moi nui o Pekina nei; oia hoi o Aioiena, a e lilo-ana ka noho Moi ia Emadai a hiki i kona.hopena." Pela ka wanana hele ana a ua kanaka kaulana nei o Pekina, ma na alanui hele' a pau o ke kulanakauhale 0 Pekina, iloko o na la elima, i kapio ameke ao, a hiki wale i ke kokoke ana.i'ka wa ana i olelo ai, akahi no a kuu kona luhi a roe ka maloeloe, a i ka lolieia ana o keia mau olelo wanana hou a Ateni, ma ke kulanakauhale a . j.. ... . . pau o Pekina, o ko lakou wa no īa.i hoomaopopo ai i na olelo a pau a Ateni i olelo aj, oiai, ua ikemaka lakoa i ka • Ateni mau hana mamna, a oa hooko no lakou ia mea, a kakali aku la lakou o ka hiki mai o ka wa i oleloia e Ateni, a.hiki -wale i k'o lako-i ikemaka ana la ]?madai ame Tamia. Maanei e ike ana kakou, ua ola hou mai na mea nona keia Kaao, mai ka make mai.: Ke ola hou ana mai o Emaāai a me Tam.ia, mai ka mahe mai, e like me ka wanana hope a Meni. A kokoke mai la na la. a Ateni i olelo ai e ola hou mai aea o £madai a me Tamia, mai ka make mai, i ka hora umikumamalua o ka po, ia wa koke no, ua lohe maopopo. ia aku ka leo o ka moa kane, mai kela pea a keia pea o ke kulanakauhale o Pekina, me kona leo i ane like me ka leo kanaka, e kani ana, penei : " Ua ola hou o Emadai a me Tamia," a pau ia, a ma ka wehe ana mai o ke alaula, oia ka wa i ike ia aku ai kekahi malamalama nui ano e, pela i hoikeia mai ai na mea a pao a;'Atenii wanana mua ai, a pau .na meai haiia, e like me na mea a pau i oleloia malana ae nei, a kokoke mai la ka la a Ateni i olelo ai no Emadal a me Taniia, oiahoi ka omi o na la, oia hoi ka hora umikumamalua o ke awakea, ia wa i ike ia aku ai ka hoaūona hope loa, me he mau opua hiki kakahiaka la, e kupu ae ana ika ilikai, ma ka hikina a ka la, o ko laua wa no ia i ike ia aku ai e na mea a pau o Pekina, e ukali mai ana na manu o na ano a pau mahope o laua, a o Emadai hoi ame Tamia,me be mau manu Kaupu au moana la, ka hele wale a, ,- t " Kikaha ka iwa i na pali—la, • Hoolailai lua i ke kula—la." 1 ko laua wa i ike ia aku ai.e na mea a pau, ma ke kulanakauhale o Pekina, mahope iho o ka pau ana- o na houilona a Ateni i. wauana ai, oka wa no ia i ike ia'i laua e noho ana maloko o ka Hale Alii Alotena, a oia no hoi ko lauaja i ola hou mai ai mai ka make knpanaha aoa mai, oiai, ua ike ae nei kakou ma na Helu _muai hala,'_i_kalmooleJo_n(> ka laua mau hana a hiki wale ia la, nolaila, o ka hooko hope loa ia ana ia o ko Tamia manao paa ana e make ia, nolaila, aole paha. kakou e hoopoioa ana i ka olelo kauoha a Tamia i kona mau makua, i olelo akn ai ia laua aia a make oia a ola bou mai, alaila, o ka wa ia e ike aj olq£, aia o Emadai ma ka aoao o ka lana keikij pela i hoikeia ma ka Helu 8 o keia Kaao'. A pehea Ia oe eka mea e heluhelu ana. aole anel e hookoia ana ia māu'o'lelo a Tamia ? A pela no hoi ko Emadai manao paa, «ia.ike.;like iho la kakou iko laua manao paa.a me kahookoia ana o ko laua mau. oiwi e make, a o ka hooko hōpe loa ia ana o ' ko laua manao paa, oia no ke ola hou ana mai, mai ka make mai, a hui hou ae la laua he kane a he wahine. iloko o ka noho ana hanohano me ka noiau'loa. J JYq ka olelo a ka Moi Molena, im.ua o Emadai — -a me Tamia.

I ka wa i ike aku ai o Āloteua ia Emadai a me Tamia, e noho ana maliina o ka noho Kalaunu o ka Hooiiina Alii o Pekina, o kona wa no ia i hoopoka aku ai i kana mau huaolelo mua he aloha, <a aloha mai la no hoi laua, a■pane hou aku lao Alotena : imua'o. laua, "E ! auhea.olua e na iwa'o ke aiwaiwa,- na mea nana i hoeha i kuu puuwai; na. ,mea hoi nana i aihue i kau mau manao a pau loa. iloko o na kau- i. hala āliu a hiki. wale j keia wa a'u e olelo aku nei ia olua, aka, aole owau waleao, o ka lahui hōtookoa . no n pau loa o Pekina nei, ~nolaila, ua hoeha mau ia au e olua a me na manao hoi kekahi o ke kanaka kuliu a kaulana' o Pekina nei, oia o; Ateni, ke pookela iloko o keia lahuikanaka, ma kona wanana ana me ka pololei loa, no.na mea a pau e hiki raai ena, mai ka mua aka hope, nolaila, elua olna, hookahi hoi o Ateni, akolu oukou mea nui i kuu manao e noho nei, anolaila, he nani ia, ua ola hoa.j'mai'Ta olua,mai ka make mai, a eia hoi ka'u olelo hope loa ia olua, ano, e hōolohe mai oluo. no ka 'ili ana mai o ka pilikiaa mo ka nawuliwnli maluna o ko'u kino, a no ke kokoke mai paha o na la hope'o keia ola ana, nolaila, i keia la au e haawi aku ai i ka pomaikai ia olua," Ka hoolUo ana o Alolena i ka Hooiiiaa. Alii o Pekina, maluna o Emaāai a me Tamia, ma ka noho Moi, * kakauia ma ka palapala, me ke kuniia i ke Sila o Alotena. Mamua iho o ka haawi ana o ka Moi Aloteoa i ka Palapala Hooilina ia Emadai a me Tamia, hoopuka aku la oia i na olelo i kakau ia maloko o ka Palapala Hooilina, a penei.na olelo o ua Palapala Hooilina la : 11 Owau no o Alotena ka Moi nui o ('ekina nei, ke hoi aku nei au ma ke akoa, imua o ko'a mau Alii,

a me na Kuhina. na Kiaaina a me ka poē' kaukau alii, _ka poe hanohano a me ka poe waiwai, a mē na makaainana a pau loa ma ko'u kulanakauhale alii hanohaho ma Pekina nei, ke haawi, a hoolilo loa aku'nei au i ka Hooilina Alii o ko'u Aupuni, maluna o Emadai a me Tamia, a na laua bo e heoponopono a e kau i na kanawai e maluhia ai ke aupuni a mē ka lioho oluolu ana o na makaainana a pau, e like me ko'u noho Moi ana maluna o Pekina nei, a me ke kaulikē āna i ka pono kuikahi 'me na aupuni e, ame ka hookipa oluolu ana i ha makamaka o na aina e ma keia aupuni, a me ka poe kalepa o na ano a pau, nolaila, na laua no ka mana e hiki ai ke h'anaia ma keia hope aku, e like me ko laua man'ao ania he pono, nolaila, aōle e liiki i ko'u mau hooilina ālii, a me ko'u mau alii oūi, me ko'u j māu Kuhina, na Kiaaina, a me iia makaainana a pau loa, ke kua ina olelo a pau b keia 'palapala i kakau ponoi ia e ko'u lima, a no ka oiaio o na olelo a pau o keia palapala i hai ia maluna, nolaila, ke kau nei āu i ko'u inoa a 'me ke Sila o ko'u aupuni malalo iho, a mena hoike i ikemaka i kēia hoolilo ana, no laua mau loa aku no a hiki i ka hopena, no ka manawa' pau ole. Haoaia a hooholoia ma ko'u Hale Alii i keia la. [Sila.] Alotena, Moi o Pekina. Hana Kaona, Kulauakauhale Alii o Pekina. Na Hoike Ikemaka. Ana, KnhinaNui; Malina, Pili Ālii ; Atnie, Kiaaina ; Atuona, Kakauolelo ; Ani, kekahi o na makaainana." Pela i kakauia'i ka palapala hoolilo o ka hooilina alii o Pekina, maluna o ua mau hiwahiwa nei, a pau ua palapala nei i ke kakauia, ia wa no i ku uiai ai o Alotena iluna, a wehe mai la i ka lei alii a paa ma kona lima akau, olelo ae la oia ia Atuona, ke Kakanolelo nui, oPekina, e ku iluna, ia wa no.i ku ae ai o Atuona iluna, a olelo aku la oia imua o na'lii ame na. Kuhina, na Kiaaina a me na mea a pau e noho ana maloko o ka Hale Alii ia wa, e hoolohe i kana olelo ana, a ia wa koke no, meha iho la ka leo o na mea a pau, a olelo mai la o Alotena, penei: " E na'Lii ame na Kuhina, na Kiaaina a me na makaainana, ka poe hoi a pau i akoakoa mai e lohe i ka'u mau olelo, i keia la, e haawi aku ana au i ka noho Moiameka Hooilina Alii a pau maluna o Emadai a me Tamia, oiai, ua komo mua mai 'ka mahao iloko o'u, e hooili i ka hoho Moi ana maluna o keia mau mea. iloko o_na makahiki ekolu i kaa¥ope aē nei, a hiki wale i keia la, nolaila, ke haawi nēi'au i ke' Aupuni a me ka noho Moi ana, ti me na mea a pau i keia la*" Ia wa i olelo ae ai o Alotena ia Atuona, "E heluhelu ae oe i na palapala hoolilo imua o lakou nei." Ia wa no, heluheluia ae la ua palapala nei, a pau ka heluhelu ana, olelō mai la o Alotena imua ona mea a.pan, "Ua lohe maopopo loa mai la anei oukon*?~" " Ae,'" wahi a na mea a "pan, a ua lilo no ia i mea maikai i ka manao o na mea a pau, a hele akn la'o Alotena ma kahi a Emadai a me Tamfa e noho ana iluna o ka noho Moi, a olelo akn la o Alotena, •" E ! ia waila ananei o olua a'u e hoolei aku ai i ka lei alii i keia la, oiai, ua like a like olua i ko'u manao ? " Pane mai la o Tamia, " E hoolei ae*:oe maluna o Emadai, ke Kilohaha Pookela oka lahui o Pekina nei, ka mea hoi i kapaia ka papa akahi'o Pekina nei." Ia wa i hoolei ia ai ka lei alii malona o Emadai, a o ka pau no ia o-'kā Al»tena hiāna ana.:ia wa no, ku se la o Emadui iluna, a.Jia.ij.mai la i kana mau «lelo., Ka hai aiia o Emaāaī i kanamaū olelo 'mālokō o ka Hale Ālii o Molena* imua o na'.lii a me na mea a pau i akoakoa mai ia wa. Ku ae la o Emadai iluna, a haawi mai la' i. koha aloha iinna o na mea a pau e noho ana maloko o ka Hale Alii ia wa, a olelo aku la 1 kana mau olelo, penei: " EAlotena, ka mēa i noho a papaloa ka lauoho ma ka noho Moi ana maluna o kou Aupuni a me kou lah'urfioloōl{oa ma ke waiho ak'u nei.maua i ke aloha a me ka mahalo ia oe i keia la, no kon haawi ana mai i ka Hooilina Alii, mā ko'u noho ana i Moi, i mea hoi hana e pani i kou hakahaka, e hoomaka ana ia mai keia la aku,'ā auhea 'la' Buanei ka mauawaiwai nui ē haawi aka ai ia oe i' keia la, « ke noonoo nei au i ka'u .olelo hope e hai aku ai ia oe, oiai, ua ike no"paha oej aole o'u wāhi kūleāna ikfF pili aku ana ia oe ; ka hanauna alii mai lalo mai, a hiki wale i keia,la, a aole no hoi he mea e ae a'u e haawi aku ai ia oē,. nolaila, eia waip ao ka'u mea e hoonoo ,hui nei e hoopuka aku ia oe, a oia paha kou wniwai 'oai kie liiki akii 'ia lā, e Aloiena ooiāikai e,. •• . ¥ aia a hiki āku oe i koo hopena," ka wa hoi a ke ao o Olepau e haalele mai āi ia oe, alaila, na'n e hana'ia oe a maikāi, a hoolele āku i kou

kino.kupapau ma ka lewa, a nā na manao ka lewa a na ao opua ef kiai a malama i-kou kino kupapau, kahi e hiki ole ai i na mea a pau ke hāna ino, nolaila,.aole e waiho ia aua kou kinoliupapnā ma ka;honua nei.!' 'Mahope,V ike ana kakou i ka hookoia ana o keia mau olelo a Emadai, oini'hoiiaole kakou i hiki aku ilaila, eia no kakou i ke kai o ka leieiwaho, a aole no hoi kakou i hiki aliu i na ale hanupanupa o Puilolo, mea pahn ahiki aku kakou ilaila, ike i na kukui hoailona moleu o Liahaina, ku aku ika aina, luu kanaloai ka wai o Kaponlu, a t>a ae, huli mai nann i ka ili o ke iiai, ua nalowale o Pekina, pela na olelo a Emadai imua o Alotona, ia wa, huli ae la oia imua'o na'lii a mena mea a pau i akoakoa mai, hai akuia i kana olelo, penei : : "E na'lii a me na mea apau e noho mai nei, eiaka'u olelo'ia oukou, oiai, tin lohe ae nei no kakou a pnu i ka manao o ka Moi i hai ae nei imua o kakou, a me na olelo o kana palupala i he*

luheluia ae nei, nolaila, aiole a'u mea e ae e hai aku ai ia o'uk'ou i keia la, eia wale no ka'u mea e ninau aku ia 'oukou a pau, ina le k'ue ko oukou manao- no'o, alaila, he pono no ia oukou ke hai mai." " Aole," wahi ana'mea a pau, a eia ka'u olelo hope ia oukou a pau loa, " O oukou a pau e iia'lii, e mau no ko oukou noho ana ma ia wahi, e like me ko oukou noho ana mamua, a pela no na meai a pau loa." Anā lilo ia i mea maikai ika man'ao o nā'lii a nie na Kuhina, na Kiaaina. Maanei e waiho iki iho kākoii'i ke kamailio ana no na mea a pāu, a ē kamailio, hou kakou nokaMoi Alotēna. ' ' Ka hoolaha ana o J}loiena iTcana olelo kauoha i na'lii, e hoolahaia ka. Palapala Hooilina ma iee kuīanpkauhale apau o Pekina. , . . A pau ka olelo ana a Alotena imua o. na'lii a pau, ia wa no i hoolahaia aku aina palapala i kapiliia ma na huina alanui;a pau o Pekina, ia wa i ike ai na kanaka a pau, na hooliloia ka Hooilina Alii o Pekina maluna o Emadai, ka wahine nani lua ole o Pekina, a ua lilo no ia he lei alii.i ka puuwai o na mea .a pau,. me ke kanaUia ole o ka lehulehu holookoa mai o ao, nolaila, e hoomanao paha kakou i ka pii malie.ana o ke kaikainahine Emadai, mai ka p»pa.haabaa loa, a hiki i ke kulana kiekie loa, a kau malie oia maluna oke Kilohana o na kuāhiwi kiekie o Asia, ka mea nana i pani na mano-wai o Pekina, nolaila, aole no paha kakou e hoopoina ana i kekahi mau. wahi laiani mele a ka poe haku mele, a penei no ia : *'Ku i Kilohana ka wahine e—a, Iloko o ka opua kiikii—a, Ma ke kihi hema o ka malama ē—a, N'ana e kaapuni na 'moku — ; a." Pela i hlo ai ka lei : alii Kalaunn o Pekina ia Emadai a me Tamia, a loheia ia mea ma Pekina a pau, no ka lilo ana oka Hooilina Aliiia Emadai, ia la no oia i hoouna aku ai i kek'ahi ahaiolelo, e kii ia "Ateni, ka mea kaulana ma kana mau hana akamai me ka noiau, a kauoha pu ia aku la no hoi na makua o Emadai a me ko Tamia, a kauoha ia aku la no hoi ka mea nana i pai i ke kii o Emadai, a kauoha- pu ia aku la no hoi ka mea nana i hana ka'pāhu kupapau oTāmia, a mie ka mea hoi nana i kaha ke kii o Tamia, e hele mai lakou ma ka halē alii a Emadai a me Tamia, e noho ana, a ia wa no, hooko aku la ka ahaiolelo i oa mea a pau i kauoha iaaku ai. Ke kii ia ana o Ateni ume na mea a pau » kanokaia, 'e like me ka makemake o Emaāai d me Tamia. Kahea aku Ia o Emadai i kona mau ele.le e hele mai imua ona, oiai, ua lilo ae la ka mana a pau maluna ona, ia wa no h«>i i hele mai ai.na elele a ku imua ona, a hai aku la oia 5 kana mau imua o lakoo a pau, e kii i na mea i .olelo mua ia ae nei, a pau kana olelo ana, o. ka wa no ia i hele aku ,ai kana mau elele, e like me ka olelo a Emadai ia lakou, ne manawa ole hiki ana kela a me keia elele ma kahi i kuhikuhi ia aku ai ia lakou, a i ka hiki ana akn o' ka elele ma kahi o ka mea a

maa mea i hoouna ia aku ai e hele mu, a hoopuka aku la ka elele i kekahi ; olelo imua 0 ka mea i kiiia aku ai, penei" Ua kaupha iamaiiiei au e ka Moiwahine Emadai, e ki 1 mai ia oe, e hele koke oe i keia, wa, ,a mai noho a hookaulua." A pela no ka. olelo ana anaelele a pau i hooanaia aku ai, iaiua o ka mea a mau mea hoi a Emadai a me Tamia i makemake ai e hele mai, a lohe oa mea a pau 1 kauohaia e hele.mai, hoi mai la na elele i hnounaia aku ai, a-o ka poe hoi a pau i kauohaia aku ai e hele mai, ke liuliaa ke makaukau la lakou no ka hele mai, a kakali aku la o ka hiki mai o ua poe nei i kauohaiaaku a aohe no hoi i apoupu iho, hiki mai lakou a pau, Olelo aku la o.Emadai ike koa kiaipaka oka hale alii. " laa oe e ike i kekahi p<>e e hele mai ana.a hiki maanei, e hookiapa maa ae.oe ia lakou ma ka rumi hookipa o ka hale alii nei." Aae mai la ke koa,, a komo mai la ka poe i kauohaia iloko o ka pa o. ka hale alii, a kii aku la ke koa, aninaa aku.(a .oia ia lakou, " 0 oukou anei ka poe i kauohaia aku nei e ka Moiwahine, e hele.mai ? " A ae mai la lakou, a'hookipa ae T la ke koa ia lakou a pau mal.oko o ka rumi hookipa oka hale alii, a noho iho la lakou malaila, ā hiki wale i ko lakou wa i ike ai ia Emad<ti a me Tamia, mahope iho o. ka hookipa ana o ke koa io iakou a pau maioko o ka rumi hookipa o ka hale alii, ia wa i hele aku ai ke koa ma.kajrum,i a. £madai a me Tamia e.noho ana ia wa, a olelo aku la keia, "E kuu mau haku alii, ua hiki.mai nei ka.poe a pau i kauohaia, a ua hookipa ae nei au maloko o ka rumi hookipa, e like me ka oluaolelo." (Aoleipau.) .