Ke Au Okoa, Volume II, Number 7, 4 June 1866 — NO KA AHAOLELO. [ARTICLE]

NO KA AHAOLELO.

Poakolū, Mei 23. | Halawai ka Hale ma kahora mau. 0 Ka| iMea Kiekie M. Kekuaaaoa, a me Kapena| Loke ma ka noho. Ē Mahope iho o ka pule ana, ua heluhelu ia| lia moolelo a aponoia. § Heluhelu mai o Mi. Heuek.i kekahi pala-I pala hoopii mai Lahaina mai, e noi ana e hookaawale ia i puu dala no ke kakauolelo a ka Luna Makai o Lahaina. Ua kakau inoa ia e kekahi poe o Lahaina, a noi mai oia e hoopanee ia. oiai, e hook.omo mai ana. ia 'i kekahi noi no ia mea. . , : ihai o, Kaapa, .e .hookomo malytt>a oia i noi oia ano, e.pili ana no ke kakauolelo 0 ka Luna Makai o Hilo. , Hookomo mai o Heleluhi i kekahi palapala hoopii no Pnna m9i"e noi ana e hana ia i kanawai i mea e pale ai i ka mare ana o ka poe oo i ka poe opiopio—hoomoe ia ma ka papa. Hoike mai o Boyd i kekahi palapala hoike mai ke Komite Kalepa mai, e pili ana no ka palapala hnopii no ka ae ana i na kanaka Hawaii e maaūauwa ai, e hoomoe ia ma ka papaHoike mai o Ukeke i kekahi hoike Komite, e k»i ana e hookomo mai ke Kuhina Kalaiaina i kekahi bila, i mea e pale aku ai i na Pake mai ka lawe ana i na keiki kane a lakou ma kahi e. Noi mai o Keawehunahala, e apono ia ka hoike. ; ; .Hoike mai o Kamalo i ka hoike a ke Komite, e noiana, no na mea e pili ana i,,na kumu kula, na uku jiure, ka haku a me na kauwa, e hoihoi hou ia. i ka poe nana mai— aponoia. Noi-mai o Heuek e.hookomo ia he {ihaawina $1.200, tna ka bila hauwina, no ke kakauolelo a ka-Luna'Makoi o Maui. Noi mai o Nahaku, e hoololi ia i $1,000. Kokua.o Heleluhi i.ka hoololi. Manao o Keawehunahala, aohe imua "o ka hale ka olelō hooholo, oiai, ua honholo lakou 1 na haawKia ō ke Keena .Kalaiaina. Oia kahi.ē : kokua i ka olelo hooholo, ina aia imua o ka hale. . . P«residena aia imua o ka'. finē o Kupau i ka olelo hooholo: Ua Kokua.o ka olelo .hooholo; oiai, he nui na hona.i hana ia e ka Luna Makai o. Maui, no.na wahi dala nuku. Kokua o Kahaulelio i ka olelo. hooholo a ka Luoa o Honolulu. lfoi mai o Smith e ninauia—Hooholoia. Olelo mai o Heuek, ua apono ia i ka hoololi 0 Nahaku. . Ua ninau .ia a,ua. hoo|olj ieu Noi mai o Kupau e hooholoia, e kauoha ia ke Kuhina Kalaiaina e lawe,ijia buke o na loaa a me na lilo o na mea a pau e pili ana i ka PāpaPai Aupuni, i niea e hoike nui ai; pehea la na mea i hanaia ai i i pili no.na 'hookaa ana aka Eihopa o Honolulu, no kona mau mea i pai ia ai. Olelo mai ke Kuhina Kalaiainaūā makaukau no ia i ka hoike mai. ' ' : Olēlo mai ke Kuhina o ko na Aina .e, e hoomoe ma ka papa. Olelo mai ke Kuhina Kalaiaina, ua kue ia 1 ka hapa Hope o'ka olelo : hoōh»lo, oiai,' ua hoike mai ia i ka maoao ino 'o kā poe nānā i kono ia mau mea. Kue mai ke Kiihina Waiwai, me ka olēlō māi, ua hooiaio mai kein olēlo honholo, i na Imanao i okomo ia maFo ko waho mai poe Hoakaka loihi mai oia no kekāhi mau mea pili oihana hoomana. . Olelo māi o'Smith, kue ia i na mea e pili ana i ka oihana hoomana, aka, manao ia he mea kopono ke waiho ia mai 'na huke imua o ka Hale, ā nolaila, kokua oia i ka olielo • hooholo a ka Luna o Koōlāuloa, a e waiho ia imai na.Buke imua o ka Hale. . Waiho mai ke Kuhina Kalaiaina i na huke e pili ana no ka Papā Pai' imua o ka Hc4e. Olelo malo Ukeko, iia kokua ia i ka ōlelo hooholo, āka, āole nāe īa i manao e waiho huhu ia mai. oiai, ua makemake na hoa ā paii e ike'i ka pono o na mea i hoohlo la, a me na loaa mai. . Mahopo iho o lfa apa, uawaiho iamai kaninau imuao kaHalej np, ka hoole.ana i ka.olelo hoohola—a ua ba» ule, he 24 ma ka ae, a he 1 l .ma ka hoole. Heluhelu akahi mai-ke Kiaaina o Oahu i kekahi e hookuii ai i' na koa pualu mai piTi kino mai. Heliihelu niii o Keawehunahala i kekahi hila e hoopii ae i ka ukū 'o ka Lunakanawal Kaapuni o Oahu i $800 no ka J makahiki, Hoolaha mai oia e hookomo māi : ann oiā'i kekahi hila e'hoololi ai i ka Pauku 481 o ke Kanawai-Kiwila—ka auhau lio. " ' : " Komite ka Hale no ' ka Bila Haav/ioa, o Heuek 'ihi ka noho. »•••' ]Jfoi mai o Keawehuhahala e hoopau ia lee IKomite, i nioau mai ai ia.i kekahi mau mea e pili ana i na huke helu. .. { pielo mai ke Kuhina Waiwni, i mea e pane akaai no na ninau o Kenwehunahala, no|

|na dala i uku ia aku i na Luoa Auhau a me ®na Luna Helu, e nana ma ka papa " A" o Ska hoike a ke Kuhina Waiwai. i Noi mai ke Kuhina o ko na Aina e, e koIho ia i hookahi Komite e kamailio pu me ke fcKuhina Waiwai. | Mahope o ka hoopaapaa uuku ana, ua haiule ke noi a Keawehunahala. | Ka apono i ka hoike ua hooholoia. | Hoopanee ka Hale a ka la apopo, hora 11. | Poaka, Mei 3i. _. 1 . Halawai'ka hale ma ka hora 11. elike me, 'ka mea mau, Kekuanaoa a me Kapena Lohē Imakanoho. Mahope iho o ka pau ana o ka pule, heluIhelu ia ka moolelo o ka hale, a aponoia. , : Noi mai o Ukeke e hoihoi fa ke" liohō ana i ka Poakolu. § Heluhelu ia mai kekahi palapala hoopii,| mai Kau mai e noi mai aha, e ae ia i awa| komo ma ia wahi i $400 no ke kukulu aoa ii |hale hookolokolo a me ona hale paahao a efl ! hoemi iho i ka auhau lio, e ae ia na kanakai e oki wahie ma na aina Aupuni, waiho ia iS na Komite. I Hoike mai o Kupau i kekahi -palapala eg | kauoha mai ana, e waiho ia iloko o ka pahua jhao na palapak hoopii o Waimea mai, i ikea ole ka i ka malamalama o ka la. • Hoike mai ke Kuhina Waiwai i kekahi mau ope palapala e waiho ana maluna o koda pakaukau, no ke pai ana i kekahi mau mea o ka halepule Bihopa, me ka nlelo pu mai no hoi o ke Kuhina Waiwai, e hookaa ia ina no ia mau mea a pau e na kahu o ua halepulela, oia o R«bertson, Kapena Luika, Thos Broon, a me ia pu no hoi, a hoike pu mai no hoi i ka uku o na Luna Auhau $10,000.;- A wehewehe mai no hoi ia i na mea i lilp.aku maiika auhau. alanui aka, a waiho aku ia i kana mau hoike na ko ka hale eaooooo a h|ki i :ka hor& 12 o ke awakea. I Noi mai o Kupau e haawi ia na ke olelo a ka Makai nui o Oahu i $1200 . no nal makahiki. elua. . ; I N"oi mai ke Kuhina Kalaiaina e hoomoe iaa ma ka papa. :S •Ku hoamai o Kupau, a olelo hou .mai, nol keaha la kn mea .i liaawi ole ia ai i Kakau-| ōlelo n& ka Makai nui oOahu ? 1 Kokua o Nāhaku i kā hōololi a te Kuhioa! (Calaiaiha e hoomoe ia ma ka papa ke noi a] 'v-^' r: x ;•• Noi mai> « Keawehunahala e haawi ia i! $60ōno(na makahiki elua. - • Ku mai ke Kuhina Kalaiaina a waiho i kanaolelo imiia o ka Hale no ka hila i hookaawale ia. A i na e nana no hoai ua hila la i Hookaawle ia, ataila, e.ike no auanei lakou il no hoololi a ke Aupupi.- . ' ■: I Hapai o Heuek i ka ninau, e ae ia ka hoo-| loli a Keawehunahala i $600 na ke Kakau-a oīelo a ka.Makai Nui o Oahn. he 18, ae, hel 18 ma ka hoole. . | Noi mai o Kaapa e ae ia ka hoololL , I Noi mai ke Kuhina Waiwai e ae ia kal hoololi. Hoomaka ka Hale i na hana o ka la. , A waiho iā i ke Komite ka 'noonoo o' ka bila, i hoōkaawaleia, o Heuek ma ka noho. ' "Uku o ke Kakauolelo a ka Loio Kuhina $2.400. Noi mai o Nnhaku e waiho wale no pela, •iohe pono e koho i Kakauolelo. - ' Ku mni o Kamalo aolelo mai, no keahā la Ke kumu i hoohuli ole ia ai ia mau meā ma ka olelo Hawaii. , . .. Ku mai ke Kuhina o ko na Aina e, a olelo nini he pono e haawi ia e ka Ahaolelo i KaKauolelo na ka Loīo Kuhina, oiai aole e hiki ia ia ke haawi aku i uku no ke Kakauolel'o mailoko ae o kōna wahi haawina uukui M Ku mai'o Kamalō a olelo mai, aole e' pōno e hooloihi ke kamailio ana no ke Kakauolelō; a e waiho i ka nōonoo ana no ia meal'* ' Kokua o Ukeke i ka hoole i Kakanolelo na ka LoiōKuhina/oiaī, aobe ka he' nui o kaiia hana. • ' ' ' '' '• " Ku mai o Kapiena Lokn, a hai mai oia i kooa manao, e makemake'ana ia e' wehewehemai ka mea'e manao anā aohe kupono ke koho ia'i Kakauolelo nā ka Loio KuhinaJ " Ku mai o Kamik'a; a olelo. mai, he kupono loa ke.koho iai Kakauolelo na ka Laio Kuhina; no ka mea, i kekahii manawa e ; hele ana ka.Loio Kuhina. ma ;ka..aba o, kekahi mau mokupuni. . A he mau hana nui no hoi ka ka Loio Kuhina e hana ai, oja ke kakau una i ka olelo a na hoike, a me na/olelo .hoonohonoho.: .i . /r , Ku mai o Kakani a ua kapono no ka ka Loio Kuhina hana ia ia iho, a , he makehewa wale no. ka honptaapaa,ana i Kakauolelo pa ki Lōio Kuhina, ~ Ukii no kā Luhokanawāi! Kaapuni o, Oahu $]',b'OQ. Hoopanae ia no ka Koomaha'ahua ana ae. : No ka 'Lunakanawai Kaapuni o Hawafi $8,600. Hoōholoia. , ' No ka Lunakamawai Kaapuni ō' Maui -$2,400. r , 'Noi'mai oKakani e haawi hou aku is4oo. Nui mai ke Kuhina Kalaiaina, e hooholō ia kona haawina elike me ka bila i heluheluia. ... • .'•• . ,!i; ji .... _ A

• Kokna o Kamalo. A haule ke noi a -Kakani. a hooholoia ka.haawina i heluhelu ia iloko o ka bila. ; : Na lilo o ka hele ana o ka: Lanakanawai Kaapunio Maui,, $200. Uku o ka;Euna Kanawai Kaapuni o-Kauai. $200(h;Luna sanawai Hoomalu o Honolulu $4000. . vNoi mai o Eupau'e waiho "iki- ka • nōonoo ana no ia bila haawina. Noi mffi o Eeawehunahala e hoopii ; *e ia haawinā i $6000. > •• "• - Noi mai r 'ke Kuhina Waiwai' e hoholo ia ka haawina i heluielu mua ia iloko o ka hiia. Hooholo ia, haule ka hoololi it -Keawehii'nahala; Hoopanee ka hale a ka horā'll tafeahiaika. ' ri Halawai ka hale ma ka hora ; xnaih. 0,. :ka Mea Kiekie M. Eekuanaoa, a me Kapeoa Loke ma ka noho. , - _ Mahope iho o ka pnleana, ua heluheluia ka mooielo a aponoia. ■■■ r , } Hoike raai o Hon. D. Kalakauai ka.hoike a ke Komite, e pili ana no ka olelo hooholo, e noi aea e hookaa.wale.ia ipuu.daJa. $5,000 no-ke kukuiu ana i Halemai ma Lahaina/ e hoomoeia ma kapapa. • . : Hoike mai o Kahulu i kekahi palapala -hoike e pili ana i ka hoapono ana inahaawina la. ' Noi mat o Kamalo e waiho ia ma :ka papa na hoike a i elua, -a e -Komite ia ka 'Hale «o ia mea, a ua hooholoia kana iioū Hbike"mai o Hon. D. Kalakaua; i ka hoike a ke Komite, e waiho ia ma ka papa, 'na hoopii e pili ana i ka hook'uu'anā i iia makuakane i baa na keiki ēha, : mkf lea" WaHira 'mai, "a me ka ho'opāi'"atia i ka' poe e hana' "ana i ' na 'laaa e hoohanau ai: Aponoia. ■ ° Hookomo mai o Kamalo i kekohi 'hila 'e hoolilo' ai is Kailoa, 'Hāwā'n f£in 'kome/ Nbl m'a! o Ahōlo e kapae ia! ia b fla:" Haule, a hooholo iā ma kona : helahelu akalii anā. 1 Heluhela inai o Kahaulelio' i'kekahi bila e pili ana no na pono wai o : Lahāiti'a. Hoohbloiā ka-bilā ma kona helūhelā aleahiana; Heluhelumai o Keawehunahala r iekahi bila, e hoololi ; ana.xka Baukni29oo'ke Kanaw&i Kiwila,ma kahiepilianai ka aioa o ka poe mea aina;;a o. ka haawinano; ia mea he $250., A e,\ae,ia e malama-i eU*t .i Mo eoe ka auhau ole ia. r s . • . ;j.! I ke Kuhina,Waiwai ri ew,aihOi ia, ia ,biI Ia ma.ka papa. : Hr , s ~r nti ■ . .Heiuhelumai o Nāhaku i kek&hi hiia hoo. loli.no ka Mokuna 54 o kft A Kanawai li hoopai Karaima, hooholoia ma k%jtieluhela ... Hoolaha.mai kamea.KiekieJDunalilo i ker jkahi bila,. e hoomakaukaa i, man.mea i.ka.oihana kauka... ~J >; , s ji , ■ Hoolaha maip.Aholoi kekahi_ hoololi ao ka. gaako 872 o ke Kana.wai Kiwila ,a jme. kekahi.kaaawai no- ke koho ,ana L i_Xioio Kuhina. Hoolaha mai o. Kalūalelio..i, : kekahi bi|a, e hoololi ana i ka J&£,.ke T kanawai f hoopai,Karaima, e piUananoka. hana. aoa-i kekahi wai_,ona. , . " ~Hoolaha.mai .o Mahelona i kel^b| na wahine kanemake n eJcokua ialakou. . . i}i :Hoplaha mai ke K.uhina i kekahi :bila.h,oo]o.li nōiĒa.paakp 914, ; o r ke: JCanawai Kivila. , > .. . ~ i- . 4 ? 3 ; . •.». * b t ■ • r 5. * y * •• ~ INoi.mai o Kaapa, e,.hapßri.,i,a ,aa r .ten? a p M s .-= s •i"' » ..is « Kokua o Kamalo, a jhaawL ia Komile o ka JHate e . noonoo ; haawy. ana i .$5,200 50. ke kukala ana.. i., llalemai „ma X<ahaina. , . , . ~ Noi mai oKepoikaL e .hoomoe papa. Kokua o Kalakaaa i ka .. r t Kokua o Kahulu i.kana iho, a pela no hoi 0 Kahaulelio a me Kaqlia. ...i-' . : r I U, I . : 1. J> n" fe- -« • K J]ai mai o Kapena Loke i e manao nui na kanaka o Lahaina i Halemai >-, .... ... - ...;% ' ~-i . n «<• A, no lakou, alaila, e hana lakou e like me, na . . » •»...{• ,u,7P * am r. . .-q kanaka o Honolulu ngj. ; ; E, houlpuln .1 *!s}' aole e lawa. oia kekahi e kokua. i ka, Hale11*. , mai o na kanakao Lahaiaa. „ Pehea, hoi o : . 1,. •>.] . •• A •■• .•.'.•j ««•ii Mit «1. <V. Wailuku, aojjB r kahe hiki kjs i^Hale'ls ■ Hai mai o Lunalilo 1 kona manao. ina e s> 1 v . • '.i'-i ».» o juti i'h nn -j„ s>-!*rpeu •.•\ kukulu.ia i Halemai ma kela wahi keu wahi lle'pono e kuWuīa'i laau Halemai mai ka aoao hikina.o la mokupuni. , Xv <vr>i 5 «1 i io«i Ku, mai ke Kuoina Kalaiaina a olelo, mai, o ka Paresi(j'eha 0 ka ,I?apa6l«?}ie kauka ■ iii: : i.;ii ii:c <>n e» kamaaina oia ma Lahaina; a aole paha he i o J Ri> h '•:-.■ sv I Ūpeu} .TSB mea kupono e ae.e kamailio ai e like me ia -•-' ,• ■■'* «. ?i»k ■ r ' r . »1 9 9i<»« ,toa vc.'*a ma keia kamo manao;a jniu,pffla a cjJcp ioAoa he Halemai kekahi e ikukuiuiaolaiuk) .alailn, owai 'la aaanei k# r kaoka *kupono r! ke'> ; ftiakinMi ._ ''l 6.'11r.T .- O ll!» C)l J r.fji 't!o -ii lft KD6u« .... ...Noi.maip j««hskg OaOjt.-. <, «,!' )**>».Ulle-il 30(; (ii <1 ,0(1 OĪ :'!pr ' '"Ninau'niai kpKuhina-K#kiaioa ) l "t , <- , Olwsi la ke kanākā' i ' 'Kipālei*ia" ma! 7 kii.'&iileniii •> ' r-'> r »iLiiP« M A m««,:» ōe! , 6 i, Haiaku.o. iak» iinakilūkvolS£Ū). • r 'Hoomoe'la' na , weheweh«>« i 3 " ; Uku ApWa 'U '"«ohnn «" "e n ««.*»» 00 $4,UUU. , )i tr Mt) U jj e 4! j Noi mai o,Nal»aku.* koomabiiahtta,<jbaiiiM 1 $2,&00;- ; ' * m ,But>ai9ta *ari. en »4» ai

Noi inai ke Kuhina' Kaliiaina 'e hooholo iaa ma ka heluhelu mua ia anā. 2 H«pk ka Hoololi ia Nahaku. I . , \T33tu oi» Luna Kana.#ai Moomalo o Hilol $lī6oo. Haule, i hooholoia ka moa i heluheluia .iloko o ka bila. Kakauolelo aha Kaapuni 2 Kalaaa Aina $400. Hooholoia. Kakauolelo aha Kaapuni 3 Kaiana Aina $300. Hooholoin. Noi mai o Nahaku, e hoemi iho i $200. Kne o Kamalo i ka hoemi a Nahaku, Haule ka hoololi a Nahaku. Maheleolelo a me ka unuhi aua $2.000. Noi mai o Kupau e hoopii ae i $3,000. Ma ka hoololi a Kupau, 27 ae, 10 hoole. Kokua ke Kuhina Kalaiaina i ka hoololL .Ku mai ke Kuhina Waiwai a olelo mai. ina e haawi i $1,500 no ka makahiki hookahi, alaila, elua wahi a ke Aupuni e manao ai, e haawi ia i Unuhiolelo no ka Halehookolokolo, i mea e pono ai o na oihana o ke Au--pnni, a e haawi ia i Unuhiolelo no na Hale Aapuni. $750. na ka tnea hookahi. Ninau mai ke Kuhina Kalaiaina i na he hiki ina hoa o ka Hale ke haawi ae i ka Unuhiolelo o ke Aupuni i ke Kiaaina o Maui e hana i kana mau haea, pehea iho la ke Kiaaina o Kauai. Hooholo ia ka ninau, hooholo'a na ka ae ana 19 ae, 15 hoole. Noi mai ke Kuhina Waiwai, e hooholo ia ka haawina i heluhelu ia iloko o ka bila. Ku mai o Ukeke a hai mai ia i kona manao paa, e hoomahuahua ae ka uku o ka Unuhiolelo, oiai, o ka Uouhiolelo, ka waha o ke Aupuni a. me na makaainana, na Kuhina a me na Lunakanawai wahi a Ukeke, i na ka oia ke Kuhina, alaila, haawi ia i $4,000 na ka Unuhiolelo, aka, o ka lawe ana inai i ka olelo e pili ana i ke Kiaaioa o Maui a me Kauai. he hoopau manawa wale iho no ia, oiai, aohe Jakou i kupono no kahi e kamailio ia nei. A he manao lana kona i na e kupaa ka olelo a ke Kuhina Waiwai e mahele iho noia kona uku, a haawi aku i kekahi hapa na ka Loio Kahina. Paipai mai oia i ka hale, aole e hoemi ka uku o ka Unuhiolelo, malalo o ka $1,500 no ka makahiki hookahi. Kue mai ke Kuhina Kalaiaina, i ka hoomahuahua ana ika uku; a kokua mai ka Mea Kiekie Lunalilo i ka $3,000. Ua hooholoia ka hoololi a Kupau, he 19 ma ka ae, a he 17 ma ka hoole. Hoopanee ia ka Hale a ka la apopo hora 1L