Ke Au Okoa, Volume II, Number 5, 21 May 1866 — NO KA AHAOLELO. [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

NO KA AHAOLELO.

i Poaha, Mei 10, 1866. j r Halawai ka Hale ma ka hora 11, elike mei ika mea i hoopanee ia. Ka Mea Kiekie, M. i ;Kekuanaoa, ma.ka noho. Mahope iho oka | [pule ana, ua heluhelu ia ka moolelo o ka Ha-1 |le, a aponoia. ! [ Noi mai o Aholo e hooponopono ia kekahi i [mau mea i hewa il«koo ka moolelo o ka Ha-j |l.e o nehinei. a mahope ihoo ka hoololi ia ana, I hooholoia. { g.;Hpikē mai o Kepoikai ika palapala hoike |a ke Komite wae, ; e pili ana no ka palapala kuponoole ika noho ana -iioko' aka EĀhaolelo, a ua manao na Komite e hoomoe aa.noi ma ka papa. | .Ninau mai ke Kuhina ina ua kii ia kekahi |Snau h«ike, anoi mai oia e hoihoi hou ia ka ipalapala.hoopii i na Komite, me ke ao aku pa iakou e hoouna ia na hoike, a me na palaIpalaimea e nana pono ia ai kela mea keia |mea i maikai ai ka hana. ■ , Olelo.mai o Knmalo, aohe ia i ike iki i ka ka manao aiia o ke Kuhina WaiPwai e.hoihoi hou i ka palapala hoopii i na £Kt>mi:e.-: Jj Kuhikuhi mai ke Kuhina Wniwai ia Kamaflo e nāna ma ka Pauku 795 o ke Kanawai |Kiwila. ■ . Olelo mai o Kamalo ua hoololi ia ia Pauīku, aka, aole ia e hoole ina e waiho ia imtra «o na Komiie oka Hale. • 1 | • -Olelo mai o Harris ina e waiho ia imiia o |ka:Hale, nui loa ka raanawa e hoolilo ia ma f.ia mea. -• | -Olelo mai o Aholo, i kona manao e pono e Ihoihoi hou ia, aka, aole nae i ke Komite mua |ē pono e imi hou i Komite wae hou. | : OWo mai o Kakani, aa uhai ka hoike ake | Komile i ke Kanawai, a manao ia, ina e hoiiihoi hou ia ka hoike i na Komite, e pono e I koho hou i mau K<>mite okoa. 'Hoihoi hou ke Kuhina Waiwai i kana noi, |a hooholoia lea Aholo. Koho ka Peresidena |ia Aholo, Wana, Kaunamano, Huluili a me ([Kahaulelio. Noi mai ke Kuhina "W"aiwai e haawi ia ka i na Komite e kena i na hoike, a me na jLpnlap»]a, a nana no hoi e lawe mai i ka Bufke Aiihau—Hooholoia.

Olelo mai ke Kuhina Waiwai, ua kamailio pu iii'me k i poe nana i hana ka Bila Komisina o na palena aina, a ua hai mai lakou ua makaukau lakou no ka Bila. Heluhelu t.kabi mai o Keohokaoa i ka Bi!a e hoolilo ana ia Kahului i awa ka «noku no oa moku owaho mai. Ma ke noi a ke Kuhina Waiwai, .ua kauoha ia e unuhi ia, a e kakau poepoe ia, a waiho ia mai no ka hooholo loa ia. - - Hai mai ke Kuhina Kalaiaina, ua mnkaukau ka Papa'Oln, e alakai aku e makaikai i r>a hoa, ilok'o o na Halemni, a me ka Hale Pupule. Ua manao ia oka Poaono paha ka wa'kupono, a e hoolako ia no he mau kaa no na hoa. Ua hooholoia. Heluhelu aknhi mai o Wana i kekahi Bil;i e hoololi ana i ka P«uku 450 o ke Kanawai Kiwili. i mea e hoemi mai ai i ka ukn kino i •50 keneta oo ke poo hookahi, a aole hoi i $1,00. Noi inai o Kakani e hoomoe ia ka Bila ma ka papa, Hooholoia, he 18 ma ka hoole, a he 12_ma ka ae, a ua hoomoe loa ia ka Bila. Olelo mai ka Peresidena, ua makaukau ka P«pa Hoonaauno, e lawe aka i na hoa e makaikai i na Kula, a me ka Halekula Hoopo'lolei, a nianao ia o ka Poaono ka la kupono. Heluhelu akahi maio Keawehunahala i ka Bila, e hoololi ai i ka-Pauku 92 o ke Kanawai Kiwilai i mea e loaa ai ka palapala ae i na poe. kuai hipi a puhi keia mau mokupuni. Heluhelu ia ka Bila a waihu ia noka heluhe--4a alua ana. Heluhelu akahi mai ke Kuhina Kalaiaina i kekahi Bila e hoololi ai i.ka Paaku 21 o ke Kanawai e kukulu ana ika Burooka Hoonaauao. 'Ua hooholoia. A waiho ia no ka heluhelu alua. ■ Nui mai o Kahaulelio e hele na hoa e nana i ka halo koa, mamua o ka noonoo ana i na mea o ka oihana kaua. Noi mai o Pinehaaa e kaooha ia na Komite ona Luna Buke Hel",« haawi i puu dala kupono no ka uku ana i' ka hoonani ana i ka Rumi Ahaolelo. Hooholoia. Noi mai o Pinehasa e kauoha ia ka Mnkai oka H<*le : e hoihoi ike kii o Kamehameha IV 1 haawi ia mai ai imua o ka Hale e ka Lana o Waiulua. Ua haule ke noi. , HooUha mai o Boyd i kona manao e waiho inai ana ia i Bila e hoololi ai i ka Pauka 382 o'ke Kanawai Kiwila, e pili ana no ka Oihana Kinainhi. Noi mai oUkeke o kauoha in ke Kuhinn Knluiaina e hookaawale i puu dala $ts,ooo no ka hana huu ia ana ike a|anui o kela huli o Koolau. Noi mai oNahaku, e hnawi pakahi ia ke Kanawai o ka M. H. 1860 i kela hoa i keia hoa, Hooholoia,

! Hoolaha mai o Kepoikai i kona manao, e i waiho mai ana ia i Bila e hoololi ai i ke Kai nawai, e pili ana i ka hookapuia ! o ka manu Kolea a me kekahi mau tnanu e ■ ae, a me kekahi bila e pili ana i ka moekoloi he. | Helohelu akahi mai o Mahelona i ka Eila | e kauoha ana i l<e Kuhina Kalaiaina a me ke i Kokua muao kaLunokanawai Kiekie.e haai wi i ka hooholo ana no kekahi mau apana ! aina. I Noi mai ke Kuhina oko na aina e, e pono - | e unuhi ia ka Bila, mamua o ka noonoo ia ana, a noi mai hoi o Aholo, e hoihoiia no ika aiea nana i hoomakaukau, hooholoia-. na o'ka la/a Komite liā hale no ka Eila eae ana i ka poe i okiia e mare hou.. Ō Hon. Kamakau ma ka noho. Noi mai o Keawehunahala, e hooholoia ka Pauku mua o ka Bi!a. Olelo mai ke Kuhina Kalaiaina, na hoomakaukau ia keia Biia e kekahi o na Lunakanawai Kiekie, me ka apono pu ia e ka Aha h<>lodkoa, a ua waihoia mai imua o ka Hale, | me ka noonoo akahele ia. He mea nui no ia j ika noonoo ia ana, a ua manao ia ua oi aku | paha ka maikai, ina aohe kanawai oki, aka, aole nae oia ka mea'imua o ka Ilale, oiai, he kanawai oki kekahi o kakou. Oka ninau nui. nae, he mea maikai anei ka papa ana aole e' mare hou ia mahope iho oita noho okiia ana no na makahiki ekolu? Ua oleloia e kekahi Luna o Honolulu nei, he mea ia e kono aku ana e komo iloko oka moekolohe. Ua manao kekahi poe, o ka mare ia ana, he mea hiki ole ke hookaawale ia, a o ka poe i oki'ia a more hou, ua noho moekolohe lakou. Oia iho la na ao ana a kaEkalesia'Roma, apela no hoi kekahi poe o Beritania. Aka, ua lawe no ka Pope o,Roma i ka mana nana e hookaawale, a nolaila," ua ike ia ke oki'<ana e ka Ekalesia o Eoma. Ma Sekotia ame Amen'ka Euipuiaj he aeia noke okiia, a aeia no na mea i hooka«wale ia e mare hou, ke makemake laua.. Ma . keia aina, he olelo ae like kivils ka mare ana, a heaha la ka pomaikai e lora mai ana, ke ae ole ia aole e mare hou a hala oa makahiki ekohi ? Aoleanei eae hewa aku kekahi kanaka ma ka pono o kona hoalauna-iho ? Aole anei he oi ae oka maikai. ke mare hou aku ke kanaka i wahine hou nana, a 6lu mai ka ohana nana '

Ku mai ka Peresidena a olelo'mai. he me& mau i na wa i hala ka hookaawale ana i na mea i hewa i ka moekolohe, aka. aohe nae he mala. Aa mai no kahi poe mai Lanai mai, a pae mai i keia mokapuhi. a o kekahi 'poe nihue i na waa a holo mai no. Olelo mai o Kapena Lok.e, ua kaumaha { oia. ina e hooholo ia leeia Bila, no ka mea, j he mea ia e kono aku ai ia lakou e iho ilalo i ka emi ana. Ua manao ia he mea naauao i ke Aopuni ka imi i kekahi mea-e hoopaa ai : i ke'kanawai oki mare; no ka mea, he kumu ia e hookomo-ai iloko o ka' manao 'o kekahi kanaka s wnhine paha, e imi ai i boa kuilima i oi ae ka inaik»i nona, no keia ola ana. Kue no hoi o Ukeke i ka Bila, oiai, le mea ia e hoohoihoi ai i kekahi lahai lapuwale. Mākemake oia e ike.i kekahi Bila, e hoohui ae ai i ka mare aha o na wahine haole me : na kanaka Hawaii, oini, ia i ike i kekahi ano mare e like me ia. Noi aku ia, e pono e hoi- ; hoi ka mea nnna ia Bil«. Kue no o Boyd i ka Bilā, a noi mai oia e j hookomo ia kekahi ho«.Ioli e papa ana i na j mea a i elua. Noi mai ia, aolee haawi ia ke oki alua ana. Ua manao o Heleluhi o na Knnawai e ku nei, e pili ana i-ka moekolohe; he mea no ia e umi mau ia oei na keiki, a me kekahi mau liewa e ae, a' e pono e hoololi ia. Kokua ia mn ka ana i ka Bila, a 'ina e pono' ole, e hiki no ke 'hoololi ia ke hikihou mai ua Ahaolelo hou. : 0 Knapa kekahi i kue, a noi mni ia e hoopanee loa ia ka noonoo ana o ka Bila. ! Kue o Keliipio i ka hooholo ana i ka Bila, oiai, o ka poe lnpuwale wnle no paha ka poe e aponomai ana i kona hooholo iaana. 1 Olelo mai ke Kuhinu o'na niha e, aole ia i hoapono loa i ka Bila, no ka mea. aole ia i ' hoapono iki i ke oki nna. EUke noe 'me ka loihi o ko Kanawai oki maro pela no e kuponoai ia mao Bila.° I kona manao nae, ho mea kuhihewa kai hana ia i na makahiki ihala ae nae—ua kanu ia ka hua, a oa ulu mai ' ka laau, a ua hua mai i kona'mnu hua awahia, a o ka lanu kupoho wale no o ola ai,'d ke oki ole ia o na mea i mnreia, a na manaolnna ia, aohe i mamao loa aku ka la, e ike ia ai ia mea. Olelo mai ke Kuhina Waiwai, o keia mea he mare, ua lilo ia i mea e. piolnke ai ka Ekalegia a nie ke Aupuni. Ua olelo ia nae, ma kahi o ka Ekuleaia Roma e kukulu ia ai, aohe e ae ia ke oki ia ana, aka, hiki no ia. ia ke lawe mai i kekahi mnu kumu hoike, aole ( pela. O ka Ahaolelo. ka mea maa e hiki ai ke hoopau i ka mare ana, me ka manao ole i ka mea a ka Ekalenia e olelo mai ai, a ua lawe in mai no keia tnnu manao a hiki. iloko o na waonahele o Nu Enolani, ti pela mai no

hoi a hiki wale i Hawaii nei; Ma na. Kanawai o Mose, na ae ia no ke oki a mare hoa, ' a e ike no ma Kanavailua, Mokuna 24. Ma : ka Mokuna 5 o Malaio, malaila, ua ike ia e mare ana uo na kaoaka i ka poe i oki ia, aka, ua papa aku nae o Karisto ia lakou. Ua ae ia ke oki ana ma ko kakou Kanawai, & he hewa anei ke aiare ia mahope iho o ke oki ia ana iloko o.ka makahiki hookahi, mamaa ae. ona makahiki ekolu ? Ua hoao ia ka kumu kahiko.i keia mau makahiki he kanaha a keu,: ae, a,ua ino.ka.hana ana, nolaila, e pono e hoao i kumu hou. :. = Kue o Kepoikai i ka lawe ia mai o ka boomana iloko o ka Hale, a koi mai ja e hooholo ** Noi mai o Kaapa e hoopau ia ke Komite, a ua haule. • Olelo mai o Kapena Loke, ina e hooholoia kekahi mau kanawai e kue ana i na kanawai oke Akua, alaila, aole kakon e holo iki ana imua ma ke ano lahui. Da aoia mai kakou i na kanawai o ke Akua, e hoonui a e hoomahuahua i ka aina, aka, ua aoia mai kakou e ko kakou mau noonoo kanaka, aole e hana e like me na holoholona o ke kula, ka poe aole olakou mau noonoo. Ma keia mea, ua kau mai ke kanawai oke Akua, ma ka puuwai o kela kanaka keia' kanaka, a ina kakou e hoowahawaha ia, o kakou no ke poho ana. Olelo mai ke Kuhina Waiwai, o ka manao o ke Auponi- oka lawe mai i kekahi Bila, e hoololi ai i ke kanawai oki mafe.Uahauleke noi a Kaapa,- : a ua hooholoia ka pauku mua oka Bila. Ee 26 ae, 10 hoole, 3 i kanalua,- • Hoopanee ka Hale a ka lā apopo, hora 11. Poauma, Mei 11, Halawai ka Hale ma ka hora 11, e likeme,, ka mea mau. Ka Mea Kiekie M. Kekuanaoa, ma ka noho. Mahope iho oka pule ana, ua heluheluia ka moolelo, a apono ia. Eoopuka ia mai kekahi palapala : noi mai Wai3nae māi, e hoapono mai ana no Mahelona, ke noho oia ma kona noho.

Kokna mai o "Wana no ke noi i waiho ia imaa o ke Komite, oiai na hoomoe ia na noi la i kā la aiamua aka. , Helnhela mai o Kepoikai i kekahi bila Kanawai e pili aaa uo k<i hookapu ana i ke. Kolea, ame kekahi ano' mana e ae. Hoolio* , '- J * loia a waihoia ka bila ma ka helnhela alua . ana. .... ' Helnhelu mai o Boyd i kekahi bila e hoololi ana i ka Panku 332 o ke Kanawai Kivi- : .. . • . . . • i i.. , la. Hoolioloia ka bila a waihoia ma. ka Leluhelū alua ana. Heluhelu mai o Kepoikai i kekahi bila c hoololi ana i ka Pauka 892 o ke Kanawai Kivila, i hiki ai i ka Lnnakana-wai Apana o. Waiiaku, Maai ke kukuluia i Aha Hoomalu. Hooholoia a waihoia ka bila ma ,ka heluhela alua ana. Heluheln mai o Keawehunahala i kekahi bila e kau i auhau no ka poe. kumeka kamaa i $25 no ka mea hookahi. ■ Noi mai o Kakani e waihoia ia Bila ma . ka helnhela alua ana. Noi mai ke Knhina "Waiwai, e ; kapae loa ia ka Bila. Haule, a hooholoia ka Bila ma leona heluhelu akahiia ana., Helnhelu mai ke Kuhina Waiwai i ka Bila e kauoha ai e hoopukaia na Palapala hookaa , Aupnni. Hoolioloia ma leona heluhelu akāhiia ana. Xoi mai o Aholo, e pono e paiia ka Bila, a haawi pakahiia i na hoa, hooholoia. Komite ka Hale ma ko noi a Kaapa, a hapaiia na haiia o'ka la, oka Bila e : ae. ana e 1 mare lea poe i oki _ia. O Bōyd makeKomiie. ■ Heluhelu ia ka pankn alua o ka Biia, , a hooholoia me ka hoopaapaa ole, a ; hooholo loa ia ka Bila. Hoopauia ke Komite, a ieau- ■ oha ia ka Bila e kakau poepoeia. Komite lea Hale no ka noonoo ana ; i ka Bila e hoololi ai i ke Kanawai e pili ana no, ka Hookamakama ame ka iloekolohe. 0 PinehaBa Wood ma ka.noho.. Noi mai o Keaweh unahala e hoopanee loar .. . . .t ui" ... •.. '. ..J iakaßila. ( Noi mai o Kapena L'oke, <j hooloīiia ka paukn akahi, ma ka haalele ana i na huaoleloi,' "o kela wahine keia wāhine o moeko-, lohe ana," 'a liiki wale mai i na hnaoleW ni) "ma ka mahaō ana oka aiia.?, Ke knniu"©. kona manao ana pela', no ka mea; ua ike ia ma na lahni a'ina na wahi a jaaū, o ke* kane ke kuma nui aole e moekolōhe na wahine, ina aole lakou e alakai hewa. » « • .• « il< • *|u;t < 1 ' ••'•• t i K* trv>. |»..i iar ona kano. , , . r . Olelo mai ke Kuhina Waiwai, o. ka mea.. ,j loa io.hikiole ke hooiaio ia. ,;..i nao ia he onea kupono ole ke hookaumaha ika i hoopai kaumaha ana maluaa ona w&hine, ,jj ka pono maluna ona kane., i ,f. u [ yi ī,,| Olelo mai o/Ukeke; aole 'miuhoapoao kk«! o<! hoololia Kapeaa;Loke, no kamea,okiihewa>< mua i hana ia na ka wahine, aole,na aua hoopai kupono ia no hoi oia.; U«jnanaoi c i)| u, o ka uku hoopai, mai ka ekola,aiiiki i ; ka, nmi dala ka uku, a meka hoopaahao ( pu c ia 1 » t;) >, ( i liookahi pule, ua kupono loa ia,, ae.noLmaiuMW' [ ana ia i hoploli no ia niea. o jt j am 01910 k I Aolo i like ko Kiikani manao me ko Kapo>

nu Loke. ua kokaa-ia-ma ka-hoopau ana i-«e i:anawa;i m<<eUo!"he, no ka. mea, ua maua.. ia 4 -ole i like me kekahi mau karaima e ae, oiai, aia ma ka ae ana ona mea a i elua. Ina e hooholoia ana ka Bila, e pono no e hooholo e like me ka mea i oleloia. Kokua o Kaapa i ka Bila, no ka mea, ma na mea i ike ia o na la i hala ae nei, aole i holo lea loa e like me ke kanawai e kau nei, a e pono e hoololi ia. Aole i huipu kona manao e like me ka Kapena Loke i olelo ai no na wahioe, no ka mea, ua ike ia i kekahi poe kaikamahine mai kona apana mai, i holo mai lakou e hoohai luna i na kane. Ma ia mau mea, ua like no ke ino o na kaue me na wahine, no ka mea, aole oo lakou i hemolele loa. Olelo mai o Keohokaua, o ke karaima moekolohe, ua hoomaka ia mai no īa mai ka wa mai i hoomaka ia ai ke ao nei e hana ia. Ua manao ia ua maikai ka noho ana o ka lahui Hawaii nei mnmua, a i ka wa i hiki mai ka haole, me ka lakou mau apana dala, ua lilo ia i kumu no ko lakou piholo. Inaau i hala ae nei, ua loaa no na wahine i ke kanaka, a ua mau no ka mahuahua ana o ka lahui. Ua kokua no o Wana i ka Bila, aka, ua makemake ia o ka hoopaahao ana kahi e ' hookomo pu ia; a aole e waihoia'i ka manao o . na Lunakanawai. Ua hoole oia ika waiho akea ia ana aku i na Lunakanawai, no ka mea, he holo pili makamaka kekahi o lakou, ame kekahi poe loio pee poli, e hele ana imua ona Aba Hookolokolo. Noi mai oia e hookomo pu ia ka hoopauhaoia. Ua hui pu ka manao o ke Kiaaina o Kauai me ko Wana, no ka waiho akea ana i ko ka Lunakanawi manao ka hooholo. Uaapono ia ka Bila, ke hookomo ia nae ka hoololi. Ua manao ia i hookomo ia mai paha ia mea, i hoonui ae ai i na loaa o ka aina,. oiai, ua hoopii ia ka hoopai i ka $100, a ina pela e hooholo, ina mea e hoololi ia. Kokua ke Kiaaina o Maui i ka Bila, me ka hooli ole, oiai, he mea maikai no ka waiho ana aku i kahi mea, ma ka noonoo o na Lunakanawai. Inalakou e aloha pili mnkamakaa loio paha, alaila, e lawe ia mai no lakou no ka lakou mau hana. Olelo n.ai ke Kuhina Kalaiaina, ka manao nui o ka Bila, o ka hookoikoi aku i ka hoopai maluoa oka poe waiwai, he mea ole dala ia iakou. Ina oke kanaka waiwai, he mea ole ia ia k« uku hoopai, aka, ina e waiho ia aku i ka Lunakanawai kekahi mana e hoouna ni ia ia e hele e hana i ka uku hoopai, alaila, e ku iho paha ia a noonoo, mamua o kona hoao ana aku e k<>mo hewa e haukae i ka maluhia o kona hoalauna ohana. Ke <>lelo aku nei na Kuhīna, e hoopau kakou i ka man:io ana, aohe e noho pono ka ahakanaka ma ke Kau Kanawai, aole no hoi i manao ke Aupuni he hiki ke hoopau ia ka moekolohe ma na Kanawai, aka, e makemake ana ia e pakui hou aku i kāu wahi mea, e malama mai ai ika malūhia oka ohana. Ahe loihi wale aku no kekahi mau kumu ana i lawe mai ai e hoopuipui i ko lakou aoao. I kona manao ana, ua oi aku ka nui o na mea e noonoo ia ai ma ia B>la, mamua ae o ka Bila i kekahi la mahope ae. Ua kokua o Kupau i ka hoopanee loa ana i ka Bila, ke noonoo ia ma na Kanawai hoopai Karaima e n»ho nei. Ua manao ia he mea makehewa wale no ka hana hou ana i Kanawai no keia mea. Noi mai o Kamalo i hoololi ma ke kapae aoa i kekahi mau huaolelo." Olelo mni o Kapena Loke, ua manao ia, aohe he ioihi o ka wa e kupono ai no ka noonoo akahele ana no ka Bila, a noi mai ia e •hoopau ia ke Komite. Ku liou mai ke Kahina waiwai, a haawi mai i kekahi mau olelo pane aku i ka Kapena Loke mau mea i kamailio ai. Aole ia he mea e hiki ai ke noonoo papau ia, be mea kuhohonu' ia, a aole ia i manao, ua noonoo hohonu ka Luna o Koolaupoko, mamua o kona hoopuka ana, mai ka akolu a hiki i ka umi dala, ka uku hoopai kupono ia no ke alakai ana i ka wahine a kekahi kanaka: Ano na mea e pili ana'i ka Kapena Loke olelo, e hookuu loa ia ka wahine mai ka hoopai ia, aole ia e ae iki/'oiāi,' aia no hoi kahi 'poe 'wahine i hoowalewale ika hai kahe. Aua manaolana ia e hooholo ka Hale i ka Bila. Ua hooholo ia ka ninau mua, he 21 ma ka ae, a he 17 ma ka hoole. Ua haule ka hoololi hope. Uā hanle kahoololia Wana. Ua hanle ka hoololi a Ukeke. -. „ Ua hanle' ko Hololi a K'apeua Loke. nui—ka hooholo i kaPauku 1, ua haule, he"j.snia kā ae, a he 20 ma ka hoole Ma ke noi a ke Kuhina Waiwāi, ua kakau ia ka ae ame ka hoole. He 20 ma ka ae, a he 12 : ma ka boole, hooholoia ka pauku. Hoopau ia ke Komite, a hoaponoia ka hoike ake Komite. Hoapanee ia ka Hule, a ka la apopo, horā 11. -• • '' ' ' Poaono, Mei 12. Halāwai'ka Hale i ka hora mau, e iike me ka raea i hoopanee ia. M. Kekuanaoa ma ka nōho. ' Mahope ilio'o kā ; pule ano,' ua heluheluHā ka moolālo o'kā Hnlē'a'āponoin. ". HeliAēlu ia ka Bila e pili ana i na ,k«kfiMāir : - H«lubcla ia ka Bilu e hoololi ai ikā Pauku Isl6Bfrt)o"'l','l69i dtk« K'annwai Kivila'.'' i 'ka BHa, no^kn lawe'ia mai'ia Bila i hi' i-ki ke koho i mou hope mea e nku ia ai i iko i ka olelo Hik «ttan«i'i!imiaunuhi olelo. Kuhina Waiwai. āole'nnei he otn oiiuvr.i 1

īx>ea-pone"H a hilu niai na ano e HRe* ' me ia, mamua o Ka pai» ana m<ii i« ux a ? Oleio mni o Keaweliuuahula, aole ia e kakali ana a hala ka manawa kupono e kamailio. Ua mnopopo ia ia ka manao oka Bila, a e ni;ikeraake ana ia e pale ae i ka hooknhu ia ana o Kekahi mea ma ka aox<> oke Alii, i Loio Kuhina, i ike ole i na olelo H iwaii. E like .me keia wa e noho nei, ua haawiia ka niana i ka Loio Kuhina, e knho aku i mau bope nona, a i kona manao, ua ku ia aku lakou niai na lilo oka hele kaapuni ana. Noi mai ia, e hooie ia ka Bila. 0 Māhelona kai kokua i ka hoole ana i ka Bila, oiai, he mea ia e h'<ohaiki ai i ka pono o na kanaka Hawaii. Ua ike ia ka popilikia o na kanaka Hawaii, i ka wa e nohoanao Mika Beki, (Mr. Bates.) ka Loio Kuhina, no ka ike ole i na olelo elua, i ka wa iho nei i hooholoia ai ke kanawai no ka L«io Kuhma, he pono ke ike i na olelo elua, a i ka wa no hoi i noho iho nei L<»o Kuhina, i hoihoi ia ae nei i Kuhma Waiwai, ua mahalo nui na banaka. A ina aole e hiki ke honpihaia ia ha-kah-.ka, e pono e hoi hou ke Kuhina Waiwai ina kona wahi, a i ole ia o kekahiona Kokua o ka Lunakanawai Kiekie. O Keliipio kai kokua'i ka Bila e hoomaie ia kona heluhelu ana, a o na niea i hoopuka ia no ka Loio Kuhina, aole ia i pili iki i ka ninnn. Olelo mai o Ukeke, ma kona noon«o ana, aohe he Bila maikai keia i lawe ia mai ai, no ka mea, he kapae loa i ka olelo Hawaii. Hai mai ia, ua kupono no i mi kanaka Hawaii, no ka mea, ua nui no kanaka Hawaii i akamai. Wahope o kana niau hai ana, olelo mai oia, he Bila ino, a e pono e hoopukaia mawaho o ka puka aniani.

Kokua o K»malo i ka Bila, oo ka mea, aole he mea pili iki i ke koho aoa i ka Loio Kuhina. O keia Bilu, he mea ia e pale ae aī i ka hoopaoee ia aea o ka hookolokolo o ke> kahi poe, aiai kahi kau aku a i kahL Ua manao ia o ke koho ana i ka Loio Kvhina ua oi aku ia o ka inaikai, mamaa o ke koho :ina i Loio Apana. Olelo mai o Kakani, ua manao ia o keia Bi!a he mea ia e wehe ia ai ka puka e koho hou ia ai na Loio Apaaa—aohe p-tha e hoomaka koke ia ana, aka. mahope aku paha Kue loa ia i ka Bila, me kona maoao e kapae 1"» ia ka Bila. K»Uua o Aholo, aka, hoomau mai no o Keaweoanaliala i kona hoole i ka Bila, meka hooikaika loa -mai e kapae ia, oiai, he hehi mai i ka ponu o na kanaka Hawaii. O ke Kiaaioa o Kauai kekahi i ka Bila. Olelo ruai ke Kuhioa Waiwai, i ka H 'le, me ke kohua i ka Bila, a hai oia i kona *na□ao, no kona ike ana i ka Luna o Koolaupoko a me Waialua, e kue mau ana i na Bila a pau a ke Aupuni e l»we mai ai, a ua manao ia, aole laua i hoopuka mai.mai ko laua mau punwai io mauli mai. tJa paulele .ia e noo»oo maikai ana ka Hale i ka Bila, a aole hoi e alak" ia e na mea a kekahi poe i hoopuka mai »i. Ua haalele ia i ka Oihua Loio Kuhina, a ina hoi he mea hiki i ka Hale ke imi i kekahi mea, e itni no i mea kupono ma ia wahi, a e hookomo ia ia mulaila. O ka ninau imua o ka Hale, o ka maoawa e hookolokolo ia ai ka poe hewa. Ua haule ke noi e hoopanee loa ia ka Bila. Ua hooholoia ka ninau, pela mau ke ano o ka heluhelu ana o ka Bila, he 28 ae, a he lO' hoole. Waiho ia ka Bila ma ka heluhelu akolu. Noi mai o Ukeke, e kauohnia ke KakauoleIn, e ohi i $50 na kela hoa keia hoa. Hoom«e ia ma ka papa, a e hookuu ia aka ma ka pukaaniani. Hoopanee ka Hale i ka Poakahi, hora 11. Po akahi, Mei 14. Hala-wai ka Hale e like me ka mea man. M. Keknanaoa ma ka noho. Mahope iho o ka pule ana, heluhelu :ia ka moolelo o ka Hale a apono ia. ~ Na Palapala Hoopil Mai Kaanapali mai, e pili ana no ke knpono ole nohoana; iloko o ka Ahaolelo, aka, aole i hiki aku ka nui o na j inoa i kakau i ka palapala hoopii i ke kanalima, nolaila, na hoomoe ia ma ka, papa. - Mai ka apaua mai o Lwa a me Waianne, e noi ana e hookaawale ia i $400 do ke kakulu ana i Mouo a me. ona heleuma ma ke awao Waianae. Hawaii ia i kc Komite \yaiwai. ./ t : . , N , Mai ia apana mai no, c noi ana i pua dala i mea e hoopokole mai he iwakalua mile inawaena o Hoiiolulu a me Waianae; a i .$l,OOO no ke ak a me na kao. Hauwi ia i ke Komite,\Yaiwai. . > { • Hoike f) iu.ai. o Kamika i kekahi Palapalu Hoike mai ks Komite Waiwuimai, e hai ana ua na.na lakon i oa Buke.Helu, a ua ike.iho lakou ua malama.pouo ia me ke akuhele, a penei )ia Palapala Hoike,;— I l:a Mm Eiekie M. Kekuanaoa, BereBidena. o ka Ahaolelo : Ke nonoi aku nei ke Koniite Waiwai e "hoike aleii, e like'me ka iakoū hana i hoaka'kaiamaka rula 50, ua_ liele pinep.ine aku liikou i ke poo o na oih'aila e'hiki ai 'ia lakou ke mākiiikai'a nāna i"«tf'Tßuke' llela'a' ka lehulehu. ' TJa halawai olnolu maPno m'e'laJcou na poo o n& oiliana, a mamuli 'o ke kokna doa mai o na Kakaaolel'6, ua waihoiu mai na mea'a pau e holopono' ai ka mukōu 'hana."' ■" Ua maopopo i ko oiiikou Kfih'iite o nii "dala i hoollloia;'li'a hoolAoia rio 'olike'inō'ke" Kanawai; & ua kiai kupoiio ia no hoi nā dala o

r ke Aupnni, e iea poe i waihoia'ku ai nu lakou e malama. Ua hoomaopopo ponoia no hoi ka nana ana ma ka Oih&na Kalaiaina, ma ka hoomaopopo ana i na dala i loaa mai mawaho o ka Bila Haawina, oia hoi na loaa no na Mukai o . Oahu, no ke Paipalapala Aupuni, a me ka < mokuniahu "Pele," a ua loaa ia mau mea i l ke Komite me ke kupono a me ka makaikai, a no ia mea, aohe mea hou a ke Komite e kaniailio ai e pili ana ia mea. 0 ka papa hoike hoi o na lilo o ka Buro tio na Paahana a me na Eemoku, ua hoike mai' no, ua hooko pono' ia ka nianao o ka Hale Ahaolelo i hala iho nei, ma ka lawe anamai i na limahaua makaukau ma ke ano oihaiia, a hooko pono ia pela, ua laweia mai na limahana, a me na mea e ae e hooko mai ana i ka pomaikai no ka oihana mahiai, oiai, o na lilo o ke Aupuni no ia mea, he uuku wale no. Ua hoikeia mai no hoi ma ka papa helu o na lilo no ke Paipnlapala Aupuni, o ka haa•wina ma ka Bila Haawina o ka M. H. 1864/ ua hooliloia kekahi o ia mau r ia no ke pai j ana i ka Buke 2 o na olelo hooholo o ka A"ha.| Kiekie, a me ke. pai aua i kekahi mau pala-j palae ae i e ke Aupuni, he" $4,717.53, o keia mau dala ke huiia me ke koeua dala o keia haawina $264.15, a o kel koena aie i kekahi poe, aole i hookaaia mai j he $3.000, a ua hoikeia mai ma ia mea -he ! $8,008.27, oia na lilo o keia mau makahiki i elua i hala ilio nei. 0 ke kepau nae hoii e ! waiho nei a me ka pepa, ua. like no ine $3,000, nolaila, o ka liio maoli i hooliloia no keia liaawina he $5,008.27. • Ua hooia ia mai no hoi ko oukou Komiie, 0 ka nupepa Hawaiian Gazeūe,\ua hiki no'ia ia ke hookaa i koua mau lilo iho . mamuli o na loaa no ka poe lawe pepa, z. me na olelo hnolaha; oiai hoi, o ke Ke Jlu. Okoa, hē nui ka poe lawe pepa, aka, no ka uuku loa o ka īiku pepa, nolaila, aole oia i lilo he mea e hookaa ana i kona lilo iho i keia. manawa. Ua. hoike aku ko oukou Komite i keia. mae dala niamoa ae nei, i hiki ai i ka Ahaoleio ke lawe ia mea a noouoo pn i ka wa e noōnooia'i ka haawina no ke.Paipalipala. Aupuni i keia manawa koke e liiki mai ana. . Ke koi aku nei ko oukou Komite..me ka hauoli nui, e hoomaopopo mai ka Hale Aha- : olelo i na mea i hauaia iho nei e ka Papa Ola. Ka hana koke ia ana o kekahi tna;u Halemai Lepera, a me ke aloha i hoikeia aku) 1 ka poe ī poiuoia e ia mai e ka Lepera, he mau mea no ia i loaa mai noloko o ka naauao o ka hana ana a na hoa o ka Papa 01aj.^ 0 ka maikai o ka haawi liiliiia ana o ka laaa haawi wale ma na wahi a pau keia Pae Moku, he hana ku no ia i ka mahalo ia e keia Ahaolelo. Ua haiia māi no hoi makou, aole ka he mea i kii mai i ka laau i hoi nele aku, he hoike no ia e hooku kehakeha niai ana i 'ka maikai a me ke ku i.ka hilinaiia o na hoa o ka Papa Ola ma ka hana ana i ka hana nui i waihoia aku ia lakoii. 0 na dala i hooliloio e like me ka mea i hoikeia ma ka papa hoike o na lilo o ka Papa Ola, ma ko makou manao he mau daln ia 1 hoolilo kupono ia. Ua apono pu no hoi ko onkou Komite i kamanao i waihoia mai e ka Papa Ola e kukulu i Halemai kaawaleno na mai i loaa mai malalo o ke Kanawai " e hooemi ana i na ino " &c. 0 ko oukou Komite, oiai e manao anai na mea e pili ana i ka Oihana Waiwai, ua hoomaopopo lakou i ka hoohalike ana i na dala ma ka Waihoiia me ka nni o na dala i hoike. ia penei: $169,059.34, a ūa ike iho maieou ua pololei no. Ua hoopania ke kikooia ana o ka haawiua no ka uku o ka Loio Kuhina ma ka la 23 o Dekemaba i hala iho nei, aka, na kikooia no nae e like me na Palapala hookaa, no ka uku ana i na poe nana i kokua ka hana a ka hana Loio Knliina, aka, ua koe iho no nae he $628.35 no ia haawina, a ua nana no hoi ko oukou Komite i na palapala hookaa e pili ana ia mea, a na ike iho lakou ua kupono ia mea, a me na dala i hookaaia. Ua nana ko oukou Komite i na dala e pili ana i ka nku o na Luna.Helu, a ua kupono no ia mau dala mamnli o ke Kanawai. Ma ka Piiuku. 490 o, ke Kana.wai Kivila; elmv Luna Holu e kolioia uo kela a ine keia • Apana, aole nae e oi aku ka uku mamua o-elima keneta no ke dala hookahi, aka, o ka :uku i hookaaia iho nei i.na Luna Helu,;he 4'keneta no ke dala hookahi;, ,« ; • .•i-.i i.:Ma ka papa hoike oika . Aie Aupuni, ua ikea iho lie $181,785.25 ku nui o na Bila Da1h Aupuni i hoopukaia aku; mamuli o ke Kanawai ma ka aoao 420 & 421 o ke.Kanawai Kivila, ua haawiia ka uiuna e hoopuka ii $150,000 ma ka Bila Dala Aupuni; no ka mokuuiahu " Kilauea," lie $60.000; -an'ha Komisina nie na Aina Lei Alii.he $30,000, >o ka hui ana,ia inau dala a pau, ua hiki aku . 1 ka nui i ka $240,000. Ua maopopo pono noi i ko niakou noonoo ana, o ua,.dala'a ke .Aupuni i aie aku ai, ua kupono, a ua puno ia ,no hoi ia inau dala, e like me ka mea i hoikeia mai ma na hana liou, : e laa ka Oilianu Wai, ka Uapo ma Ainahou, a ine na f hana hōu.e ae no hoi e'hoike rnai hei. 0 jia Bila Dala i lioopuk'aia aku f na Komiewiaho . nii Aina Lei Alii' he $'27,600,' iiole ho ia lie ' aife maoli uo ka Wuihnna Dala o ke Aupuni,. ' rna ka ike āna'iho i ko Kanawai i f)oolnitoia i lea e hookiiaia ia aie| ke kuniu. paa a me ka nkupanee' mailoieo ae o'na loaa o' na Aina Lei Alii; ako, ma ka nana aua ilio i'lea papā 'hoike ii ha T?<>inisina ino na Aina Lei Ālii, ua ikeia iHo, ud aneane pau loa no

na'loaa'o ia m:iif a'inā iluko o na elua ih':il*ahiki i kaahope ae nei §05,198.00, ua hoolilo ia i mea e kokua ai i ka hoopan ana i na Moraki maluna oua mau aiua la. Nolaila. 'aole i loaa aku i ka Lei Alii ke kokua i .manaoia ina ia Knnawai; a no ka mea hoi, «na lilo no 1»* waiwai no ke Aupnni ia maii laina, nolaila, ua manao ko oukou Komite mn 'ke ano hana kaulike a me ka pono i ka Moi, iua kupono no i ka Hale Ahaolelo ke lawe ae :ia mau dala i uieia tn':<i ma ia mea, ahoolilo i •aie no ka Waihona Dala Aupuni. A ua hoomaopopo no hoi ko oukoo Komi;te me ka hiipoi no na elala i hoikeia ma ka aoao 14 o ka Papa Hoike lilo a ke Kuhina "Waiwai, i hooliloia ine k:i hoakaka ole ia o tka haavsrina eka Ahaolelo. ona $2,357.79 ua laweia i mea e kokua ai i na kanaka Ln.ina Hawaii i hooneleia, malalo o ka Pauku 15 :0 ke Kumnanawai, ma ko makon manio, ua ;hana aku ke Aupuni i ka hana kupono no ia jmea, malalo o ka pilikia i loaa mai. :, oke $1,000 i liooliloia no ke pena ana ike pkii o na Aloi, (K. IV., a me K. V.,) ua loaa |iho ia makou, ua kauohaia no e ka Ahaolelo ,|hope iho uei, a ke waiho pu uku nei makou i olelo hooholo i hooholoia no ia mea. * Ona dala $7,000 ike Komisina no na Ai:ui Lei Alii, i hoikeia mai ma ke ano dala Tmaoli, oia nae na dala no na Bila Dala R. D., ua komo no iloko o ka $27,000 i hoikeia ma Palapala Hoike (a ke Kuhina Waiwai.; :.i Ma ke Kanawai o ltisG, ma ka aoao 421 o !,āse Kanawai Kivila, ua hookaawaleia he E 6O,000 no ka hooholo moku pili-aina ana. [amuli o keia Kanawai, na lilo o keAupuni jkekahi Ona o ka mokumahd : £z7aoea, a, ma ka iooliolo ana i keia mokumahu, ua lilo ia i mea >*pobo nui no na poe mea kuleana a pau, a 'āloko iho nei o ka makahiki i hala ae nei, ua J>au loa na dala i hookaawaleia (e ke Aupuni) 'ī ka hooliloia, a, aole hoi he haawīua e ae i no kona hoomauia aua'ku e |o!o, nolaila, ua hoolilo aku ke Anpuni i kona kuleana a pau iloko o ke Eilauea, i ka Ahahui Hooholo Moku Pili Aina, no na dala ue $23,948.00 ame ke komo pu mai o ka v ;wapo ma Kealakekua, a me na 'mouo ame lia heleuma. mawaho aku o ke awa o Hono- ■ ka waiwai hoi o ka Ahahui Hooholo Sokumahu, usrlilo ia'no ke Aupnni, a e wai- : hpi;i na ka lehulehu holookoa. Mamuli oko Aupuni lilo ana oia kekahi Ona oke Eilauea, inamuli o ke Kanawai hoohni, nolaila, ) gS ili aku iluna ona ka hookaa ana i kona o na lilo a pau o ka moku, a i ole ia, e' . &ia!ele loa aku me ka hookuu akui ko lakou Kk:ana iloko ō ka nioku, a me ka lilo pu hoi ,jJoa ma ka palapala hoohui, oiai hoi, ma ko ; J£eAupuni kuai ana'ku i kona mahele, ua ili ; aleu no na ka poe ia ia palapala hoohui e hooo%u aku i ka palapala hoohui, a i ole e hiki

u S|lakou ke hana pela, alaila, o ka lilo no ia i ;n*Sf:ole. E ikeia iho no oke $60,000 i haaif7iiā ma ke Kanawai o 1856, ke hoalaweia mai ke koena dala i loaa mai no ke kuai ana ,aku he 13,378.05, o ka lilo-o ke -Aupuni ma keia Kanuwai, he $46,311.87, o kahi i haawiia aku ai ka mana no ke kuai ana aku, aia nokaPaukn 39 a me 42 o ke Kanawai Kivila. Ua manao ko onkon Komite, o keia kuai ana aku, malalo o neia pilikia, ua kupono no; a he hana uaanao no ia. 'Ua loaa pinepine no hoi i ko oukou-Komi-te ma ka papa hoike ona oihana, ka laweia o ke dala o kekahi haawina, a hooliloia no kekahi hana e ae, e like me ka mea i hooholoīa ma ka Bila Haawina o ka M. H. 1864, a ua loaa no ka mana o keia hoolilo ana pela, mamnli o ka Pauku 5 o ka Bila Haawina hope iho nei. Ua waiho mai ke Kahina Waiwai i ko ookou Komite, a na lakou e noonoo i kekahi Bila Kanawai e huikala ai ia ia, no na dala i lilo no ke Kūauea, he $10,638.04 a me $1,000 no ke kii o na Moi,! .a no Ka mea hoi, ona knmu o keia mau da!a i hooliloia ua kupono, nolaila, >ke nonoi aku nei ko oukou Komite, e hoohol oia kela Bila e keia Ahnolelo. Ua waihoia aku keia mau 'inea a pan me kamahalo. Inoa. J. MoTr Siirrn, Luna Hoomalu. ' J. H. K AJtAf.O, ■ ... . J. A. Nahakc, J. 'K. Hart, T. C. Hf.cck. Honolulu, Mei 14, 1866.

Noi mai o Kaapa, e apono ia ka hoike a ke Komite, a e pniia maloko o. na nupepa. Noi mai o Keawehunahala, e aponoia ka hoike a ke Komite, a e waiho ia i ke Komile n ka Hale. Makemake o Kamika, e ike i ke kumu o keia noi ana.; . Olelo mai o Keawehunahala, aole i maopopo loa ia ia Ua hoike n ke Komile Waiwai, a makemake iai e.waiho i ke Komiteo kaHale, a noi;inai ia e waiho ia ma ka papa a pau ika unuhi ia. a pai ia. Hooholoia. Hoike mni;o:Aholo i ka hoike a ke Komite Wae, e pili ana no ke kohoia ana o MaheUina, a ua/iioonoo lakou i kekahi mau kumo, n ua hooholo lakou e maujio ka noho ana o Mahelona iloko o ka Hale, a noi mai lakou e hoomoeia ka palapala hnopii ma ka papa. ' Ninau, m.ii ke' Kuhma Kalai.iinn, ina ua. hoounalakou: no kekahi :mau hoike a>me n'a palapala. "Ae'iinaī o Aholo; r ' s " ke noi 'a Nahnku,' oa aponoia ka hoike a'ke Koiiiite. . ( Noi,mai o K» poikai. e haawiia i puu dHla nō ke kuai ana i heleuma a me onu mouo no ke awa o KHholui. , , Noi mui o Keawehunahala, e kapae ia ke noi, honhnloin. ' Noi mai o Mahelona, e hoolele ia ke kii o

kela h'oa keia hoa, a e kau ia iloko o ku Hale* Noi ia mai e hoomoe ia ma ka papa, a ua hooholoia. Noi mai o Boyd e hena ia ka Makai e lawe mai i ke kino o L. H. Kulika, no kekahi olelo iloko o ka nupepa o ka la 12 o Mei, a aia iloko olaila kekahi mau mea e olelo ana i ka ho"pi!imraai o na Luna. Kue o Kaapa, me ka olelo mai, he mea kupono ole ia na ka Hale e manao aku ai, a me na mea e ae e pnka ana ma na nupepa. Kokua o Aholo i ka lawe ia mai o Kulika, i hiki »i ia ia ke hoakaka mai. Olelo mai o Heuek, aole ona manao nui i l<a olelo a ka poe i like me ia, ina lakou e olelo mai nona. I kela pule aku, ua olelo ia lakou na Luna haole he poe hnopilimeaai mahope o na Kuhina, aka, heaha la ka mea loaa moi ma la mea ? Hooikaika mai no o Boyd i kana noi. Manao o Kamalo e pono e lawe ia mai o Kulika e hoakaka mai, oiai, o na mea i hoopuka ia he mea in» loa. Oka hoolnli e hoomoe ia ma ka papa, ua hnule, a ua hooholoia ke noi e lawe ia mai o Kulika. Noi moi o Boyd, e kauoha ia ka Perpsidena e h'>opuka i palapala hopu e lawe mai ai i ke.kino o Kulika, mamua ae o ka hora 11 o kalaapopo. Aole i apono ka Peresidena i keia hana a ka hale. Kue o Keawehunahala i ka hoopukaia o ka palapala hopu, aka, e kauoha maoli aku no, a ina aole ia e hele mai, alaila, e hoopukaia i palapala hopu. O * .e Peresidcna kekahi i kue ika hoop. u i ka palapala hopu. a ua manao ia e | aa Hale e hoopau i ka noonoo ana no la i.; Olein mai ke Kuhina Waiwai, e pono e la«eia mui o Gul ka, oiui, o ka huaolelo koopilimeaai, he huaolelo ino loa ia i kauia maluna o Da Lunahe mnikumamakolu. Aohe be oiaio 0 ia mea, no ka mea, aohe e hiki i ke Aupun; ke manawalea ia lakou. Noi mai ia e waiho ia'ka noonoo ana no ia mea, a e hoolilo i ka Hale ma ka noon»o ana i ka Bila Haawina. Noi mai o Kamalo, iaa he mau Bila kekahi 1 makaukau no ka heluhelu akolu ana, epono e heluhelu ia. Ua heluhelu akolu ia keia mau Bila malalo nei. Ke kanawai e ae ana i ka poe i okiia e mare hou. Noi mai o Kamalo. e hoopanee loa ia ka Bila. Hooliol»ia ka Bila ma kona heiuhelu akoluiaana. He kannwai e hoololi ai i ke kanawai e hooponopono ana i k8 uku.o ke Kokua Alua o ka Aha Kiekie, hoohoMa. K«mite ka Hale no ka noonoo ana i Bila Haawina. Hon. Ii ma kanoho. Oihnna Kaua—No ke ola o na Koa, $53;02620.

Noi mai o Maheloaa, e hoomahuahua ia i $70 000. Ma ke noi a Kapena Loke, na wehewehe mai ke Kiaaina o Oahu i ua mea e pili ana ia oihana, a ua hai mai no hoi ia no ka hele ana o na hoa a ike i na hale koa iloko o ka Hale Alii, a aole no hoi ia o kahi kupono no na hale koa. Ua manao ia e kukulu hou ia i mau hale hou ma kahi e. (Ta kokua o Keawehunahula i ka hoomahuahua ana, oiai, he uuku loa na wahi . $5, no ka mnhina hookahi no ke koa. Manao ia o $58.000 ke kupono. Manao o Muhelona e pono e haawi i $70,000. Noi mai o B»jd e pono e hoololi ia i $63.-. 866,50. Manao o Ukeke e hoemi i.na koa mai ka 70 a i 20. a e hoemi loa ia ka haawina. Ko>ua o Kupau ika haawina he $70,000. Knkua hoi oNnhaku i ka haawma he $58,000; a o Heuek kokua i ka haawina i manao' ia, he $66^027.50. Hoopau ia ke Komite, a Komile hou ka Hale no ka Bila e hoololi ai i ke Kanawai e pili ana i ke Komisina o na palena aina. Hoakaka mai ke Kuhina Kalaiaina, o ke kumu nui o ke Kanawai i mea'e hoomaopopo pono ai i ka palena o na aina i haawi ia ina ka inoa, a me na palena hoi i ike pono ole ia, oiai ke ola oei na. h»ike. O oa Komisina i kohuia i ka M. H'. 1862, e pau ko lakou manawa ikaM. H. 1867.: Ina e hooholo ia ke Kanawai, alaila, e kohoia ana ke Kokua Mua 0 ka Aha Kiekie ke Komisina. Noi mai o Nahaku o ke Kuhina Kalaiaina k<* Komisina, tio ka mea, he kokua mua o ka Aha Kiekie ke Komisina aina, a ina e hoopaapaa e lawe ia aku no anei imua o ka Bannko. Kue o Keawehunahala i ka hoololi, no ka inea o ke Komisina i manao ia, ua noho oia ina ia oihana, mamua a ua ike, a nolaila, oia no ka mea kupono ma ia wahi. • -. ; Noimoi oHon.D. Kalakauaehoopau ia. ke K«m>te, i haawi aku ai i wa e noonoo na 'lii no ia mea, oiai, o lakoa ka ,poe ae nui, 1 ka Bila. ' r'. H.oopau ia ke Komite,- a hoopanee ia. ka Hale. a ka la apopo, hora 11. .. Hoolouia kahi waiho maū,—Ua hai iamai ■mukou, i ke kukuhiaka o ka Poakolu ilio nei, na lawe iia akukekino lepo.o Keoui Ana, ka hoa'loha a 'me'k'a punahele a' Kamehameha Nui, a leupunakaiie o Keanolaiii, me'kana alii wahine, iuka i ka Ilinii Alii e moe puu' ai me na lani a kakou'i wuilioei aku la ilaila. , Haalei.e mai—Maluna o kekahi ona moku i holo aku nei i kela.pule aku nei, ua ikeiho mukou i.ka hoi ana aku nei o Rev. E. Ibbotson i ka.homa, noikona auo omaimai. . ...