Ke Au Okoa, Volume II, Number 2, 30 ʻApelila 1866 — Ke ola ana o Hawaii nei. [ARTICLE]

Ke ola ana o Hawaii nei.

0 Mr. Gerina a me Mrl Dibela, he "mau kumu Kafovina holook'oa faūa mailuha 'a lalo, ke ae nei nae laua m'e' ka'oiaio, na ka aoao Katolika no i malama i ka Baibala, a me' na palapala e ae, a heaha ke kumu e paakiki kumu ole nei'ka' poe Kalavina me kolakou mau manao kuhihewa loa ? Noka puni waiwai anei ? '» , Aol'o i pau ko'u manao ma keia, aka, ke bele nei ka'u mau olelo i kn loa a me ka laua. Ua maopopo loa n« ika poe oaauao ona aina a pau, ka neWoa o l««i: Kalawina ika Baibnla a rne kn lawe i ka pono Hoomana. 2. Ma kahi ona " Hunahuna Mea Houo. Hwaii nei." Halawai hou akn la au me keia mau mapuna olelo. "Ma ka Poaha ihonei, h'e anaina lehulehu kai aknakoa ae ma ka kahalepule Katolika|Roma ma Honolulu nei, a i'ka po ana iho, : ua honi ke Kahuna Pope Nui i na ' wowae ona elemakule. i hole wale a nnkaka.. Heaha iho la la ka waiwai o keia hana ana pela'{'

He olelo Ka!avina keia ! Ā ke ninau nei i "ka waiwai okeia bana nna pela." Ina paha e hai ia aku, he mau iuiliona dala ka loaa ma iahana.ana, ina pahaua. wikiwiki.lakoui ka, honi ana i na w«wae nakaka o ko lakou mau elemakule, i loaaai iamau miliona dala, a pihahou na eke, hoihoi bdu i Amenka, i ola no ka ohana. A o kou ninau ana.no "ka waiwai o ia hana," he hoailona kupono ole ia o kou ike ole a lohe ole. No ka mea, mamua o ka holoi.a me ka honi wawae ana„ ua hai ae ka Epikopo ; a penei kekahi o kana mau olelo : " O ka oihana a'u e hana nei, he mea hoomanao ia i na hana a ko kakou Haku i hana ai, mamua o kona haawi ana ia ia iho ma na.Lima o. kona mau enemi. Ke hoomanao nei.ka Ekalesia i ko lesu kukulu. ana i ke Sakarema .Hfemolele, Loa o kona kino, ame kona holoi ana i na wawae o kana poe Jbaumana. Ua holol ko kakou Haku i na wawae 0 kana poe haumana, i mea e ao maiia kakou 1 ka.pono o ka hoohaahaa ana, a i kumu hoohalike nokakou, ma naenea a pau. . Okokakou Hakn, aole oia i make i kona Kulana Kiekie Loa, kona Akua Ana, i huipuia.me kona Ano Kanaka ; aka, ua hoohaahaa loa oia ia ia iho, makona holoi ana i na wawae o kana mau haumana. Aka, ina i holoi pela ko kakou Haku i na wawae o kana poe haumana, pehea la w-au ? He pono no ia'u ke holoi, oiai, he kanaka wale no au e like me oukou. He mea Kiekie Loa kela ! Ua ao mai ko kakou Haku, "0 ka mea nui iwaena o oukou, pono ke lilo ia i kauwa na oukou." He oiaio, ua hookoia ma ona la, a ua lawelawe lima ponoi iho no me ka menemene ole i kona Ano Haku Kiekie Loa, aaluna o ke aonei a pau, a ua lawe ma ona iho i ka haawina o ke kauwa haahaa loa, i mea ao mai ia kakou, " 0 ka haahaa ka pono." . : (Ja hoole aku o Petero i kona JBaku, i.ka pono ole ke holoi aku i kona mau wawae ; aka, ua olelo ka Haku, " Ina aole au e holoi i kou mau wawae, aohe ou wahi kmleana pu me a'u." Kolaila, ua ae aku o. Pe tero, aole nae me ka noakemake, aka, īne ke kaumaha no. A pela no au e hana nei i ka liana like a ko kakoa Haku i hana'i. Oia ilio la no ke ano nui o ia.hana ma ia la au e hoolaha nei. Ina e heluhelu pono oe ia mau oleolo me ke akahele, e ike no -oe, o ka hoohaahaa ke kumu o ia holoi ana a. me ia honi ana, au hoi e hoohenehene nei. • .0 ka honi ana au e henehene nei, ua ike pinepine ia ma kela aina keia. Ua hana pinepine ia naa na aina Keritiano a punī ka honua. O ka hana mau no iama ka Ekatesia Katolika Roma, mai ke kuinu mai o ka oihana Keritiano, a no kou opiopio a me ka naaupo, ke henehene nei oe, a ke ninau nei i " ka waiwai o ia hana ana pela." Ina. paha e hai h«u aku au īa oe, he mauhiliona dala kaloaa, aole paha oee kanalua i ka houluala ana i anaina honi wawae o ia ano, ma kela wahi keIa wahi, i loaa ka waiwaiJ' Oiai, o ka c>ukou puni ka waiwai; a nolaila, ■ ke ninau nei onkou, "Heaha iho la la ka waiwai o ia hana ana pela ?" Ina e lohe oukou he waiwai, hoomaka koke oukou e hana» ina aole, hoomaka' koke no e heoehene. He oiaio, aohe keia oi» hana ma ka aoao Kalavina, noke aha ? no ka' mea. aohe waiwai, ina he waiwai, foi koke na hale kalepa.. - , He mea kaniko loa ka honi wawae ana, I i ka wa o na Apotolo. No ke aha ka henehene ole o Kalavina .ia wa ? No ka mea, aole i hanau o Kalavioa ia wa,; aole.no hoi kana mau. haumaaa. Aole i ike ia kekahi buke Kalavina o ia ano ia wa, akahi wale ae nei no paha ma ke Kuokoa. . Ua honi o Maria Magalena i na wawae o lesu, Luka 7: 38. No ke aha ke kumu ? No ka waiwai anei ? Ina paha e ninau, ii o Maria Magalena i ke kumu o kona honi ana, a i ka waiwai o ia mea, aole paha oia e i mai no ka waiwai, e i mai paha ia. no kahoohaahaa. Pela no boi, ;na e ninau ia aku ka Epikopo i ke kumu o kona honi aoa, aole ia e i raai no ka waiwai ke kumu o ka honi ana, no kahoohaahaa ia ia .iho ke kumu o ia hana ana i hana ai, i.ka.Poaha Hemolele (Holy Thursday;) Aole no ka waiwai, nolaila, ua hala ia ninau mawaho. - .3. " Ko Lnhaina mea hou." Na AleokeWai keia, no Lahaioa, Maui, owai la ia ? He hehena paha Ina he hehena, e pono e hoihoi ia ma Kalaepohaku, i lapaau ia ai. 1 " Ma ka Hēlii 14 o ke Knokoa, Buke Vj, o' ka la 7 o Apenla. haliiwai au me " ko Lahaina mea hoiii" 'a penei•'Makena no hoi'ua la hoonianaoo ka aoao Bibopa'ame keKatoI keia hebedoma' ak'u 'niei ai'menala'e ae' no, me ka ai ole i ka io holoholona, o pol6buku ka ōpu, kaua mea'nanea." , He oielo henehene, keia. Re piula anei o Aleokekai i henehene ai pela ? No ka ike ole anei ? No kanaaupo paha ? Ke henehene nei o Aleokekai i na "lahoomanao," me na "la hoopololi," me he mea hou la. i . ~ O na la hoomanao, a me na la ai ip ,holo> holona ole, oia hoi na la hoopololi, au ehenehene nei e Aleokekui, he mea mau loa ia mai kinohi mai, ma ka Ekaleaia Katolika A|>otoli,ka Roma. O.ka hana mau iama ka£kalesia. Roraa, ka heomanoo, ke nloha, ka pule, ka himeni, ka hoolea, ka hnaana, ka mililani, ka hoonani i ke. Akua, no ka nui okonalokomaikai, oia ke kumu, o na la hoano ; a, oia hooknhi ke kumu o ia hana auiike iho lama Lahaina, ke haha poele ole au. . , O.ka ai ole .ana.i ka io holoholono, i kekahi mau la, e like me kau o ike la ma Lahaina, he mea knhiko loa ia, i ka w& aole kaua i ha-

nau ;n, i ka wa.hoi aole i hanau ia o loane Kalavina, ka makua o kou ao'ao kipi. Ua hahai pinepine ia pela ma ka Ekalesia Katolika JRoma, a no kou ike ole a me ka naaupo, ke kumu o kou henehene ana. .0 ka?ai ole ika io holoholona i ua mau la la, ua hana ia pela xna na halepule Katolika Hoina apau, a puni ke ao nei. Oka hooko ana ia i 'ke kanawai aono, a me na kauoha o ka Ekalesia, Mataio 18: 17; Luka 10: 16; —11:23. Okahoolohe ana 'ia o'na hipa i ke kahu.

I ike oe i ke kumu o ia 'hana, e wcbe akea ia ana ia no ka lehiilēhu. Ika Poakolu, oke Karema. (ka wa o ka mihi,) kan ka lehn ma ke poo o na kahuna a me iik hoahanau, i hoomanao ia'i ka olelo oiaio a ke Akua ia Adamu, " He lepo oe, a hoi hou aku Ika lepo. Kinohi 3; 19."' ' • "

He hoailona ka lehu o ka hoohaahaa ana, ka boopololi. no ka mihi, ke kaumaha, kaeha ame ke kumakena. Oia na hana i hana ia iloko o ia wa, i mea hoopai i ko kakou mau kuko ame na puni lalau a.pau o ko kakou mau kino palaho wale, oia like no hoi kahana a ka poe Hemolele i hana ai, i mea hoopai i ko lakou kino. E nana ma ka Moolelo oka Poe Hem»iele, (I ife of Samts.) A ikaPoalinai mahope iho o ka Poakolu kau lehu, (Ash-Wēdnesday,) hoomaka lia hoopololi no ,aa la lie kanaha, (40) i inea hoomanao ia lesu, i koiia hoopololi ana, Mat. 4:2. I kona hoowahawaha ia mai, a ikona hoeha ia mai. No ia mea, paipai ikaika mai ka. Ekalesia i kana mau keiki, e mihi, e hoomaemae i ko lakou mau naau no ka la hoano o ka Pasoa, (Easter-Day, in Latin P«scha, in French Paque,) a oia ka hoopoli a Aleokekai e henehene nei. I na Poalima a pau o ke Karema, kapu ka ai ana i na io holoholona, ia wa, hana nui na hoahanau i na hana ku i ka mihi. ka hoopololi, ka pule a me'na hana kuponō e ae. Ma na hebedoma elua e-kokoke aha i ka Pasoa, paku ia na hoomana iloko o na' halepule ; no ka mea, komo ka Ekalesia i[oko o ke kanikau, ina eha a ine ka make ana o Isn. Oke Dominika oka eha, (Passion-Sunday.) ua hana'pinepine pela ma Honolulu nei, i na makahiki a pau, a pela aku la no hoi paha o Lahaina ? I ke Dominika o na lala laau, (Palm-Sun-day,) hoomanao ka Ekalesia i ko lesu komo lanakila ana iloko o lerusalema, a me kona hoonaniia mai ena kanaka. Mat. 21: 8, 9,10,11. Mahope iho, iloko o ka hebedoma Hemolele, (Holy Week,) hoomanao ka Ekalesia i na oihana Hemolele a lesu i hana'i. I kaPoaha, ka Ekalesia ia lesu i kona kukulu ana i ka Ekalesia Hemolele, (Holy Eacharist,) ka holoi.ana i na wawae o kana poe haumana, ka hele ana i ka pa Oliva, ke kahe ana o ka hoi koko, ame kona hoopuni ia i ka eha make, a me kona haawi ana ia ia iho malaila, ma na lima menemene ole o kona poe enemi, a nui na hana ino a lakou i hana aku ai ma kona kino Hemolele Loa. ' •

I kaPoalimaHemolele, (Cood Friday,) oia ka Ia i make ni ko kakou Haku ma ke Kea. Aole kaini na bele ia laj aole pule mesa na kahuhai'hoopololi no. Kii mai na hoahanaui ka peniienia ia mau la, i uiaemae ko lakou naau no ka la hoano o ke ola bon āha mai o lesu. Ika Poakahi, 'ola hou o lesu. :Mareko 16:1, 2. Oia ko kakou la Doininika e hoomanao mau nei. ' ' O ka Pakoa, oia ka la hoano oikelakela o na la h'oano a pau. He la hanohano ame ka I olioli ; no ka mea, ua lanakila ke Kristo ma- [ luna o' ka m'ake, ua ola hou ma kona mana iho. Mamulionakakone'ianakila ai malona 0 ka hewa, ka make. ka eha; a me na hoopai pili i ko kakou hewa, a ola pu kakou me ia i ka la mahope me ka nani. Ma : ia la; 'kahikoia na halepule, na 'na oihana e like'me ko kakou lako. Ku ka mohai hemolele, : no' ka mea, ua mohaiia k» keikoa Pakoa o Kristo. 1 Torin. 5: 2. Aai 'noka poe makaukau'i ka ai o ke ola.' ' Hauoli ka Ekalcsia ia la. Ua ku mau ka la hoano o ka Pakoa iloko o ka Ekn!esia oka Hakn. Ke i niai nei o Basila, *'Oia ke kumu oka hoano manawakolo." ' "Ka la oikelakela o ka Haku," wahi a Jerome, " Ka la'hoano » iia la hoano,', w'ahī a'Geregorio, " Kala nui kaulHna," wabi a Teretuliano, '" Ka la lawe 'nui o nalioah'anau i ka Eukaritia, mai kinohi inai," wnihi'a'Kerisotonio.' •' ' Oia ib'o : la ho ke ano nui 'o ia mau la an e Aleokek'ai e pahenehene nei. Ua hookumu ■kahiko loa ia no e ka poe Apoto|o, a ke hoike mai nei na makua kaulana o ka'Ekalesia Katolika Roma, i ka mahalo kuikahi'o nn mea a pau iua mau la la. I hea la ka aoao' Kalavina ia wk ? A.i hea iho la hoi o Aleokekai ? 1 ke kumu pali paha kahi'i' hookui naaupo ai a kole ka'lae ? A henha la' kona mea i pahenehene ole aku ai i ua poe la ? ' " Ke makemake nei o Aleokekai; i ka ai a piha ka opii,' i "nanea," wahi ana. O keia olelo a Aleokekai, 'he kupono ke kapa ia he olelo na na puaa paa kaula, a me napiula hoololohe auwai, Oiai, aole e hiki ika nwa n'ona ka noonoo i pa tausani ia ke hoopuka ia pela, no ka mea, ua olelo ka Haku, " Mai manao nui ikaaino ke oln oko kino." Aia Aleokekai n«e, he makemake kona e kupalu ia ia amomona ma ka ai pinepine, i '• nahea," wahi ana. Ua hoopololi n I«su inala he kanahn, (40) a heaha kou inea i huhu nle ai, a i pahenehene ole ni ? Oia nae kc kumu alnkni o kona Ekalesia ma na moa a pau, a nolnila ka hana a ka poe Kalolika i hana ai, a hoopololi no, pule no, a hnna no i nn hana ku' i, ka noihi, i hana ia e lesu Kristo iho.

Aole keia oihana ma ka aoao Kalavina, no ka mea, a'ole no ia o ko lesu ao'ao, o ko loane Kalavina aoau no ia, he aoao kipi, mokuahanana, a he 'aoao i hookumu ia e ka lima kanaka kipi, aole na lesu r hookumn. Uahookumu o lesu i kona Ekaleāia maluna o Petero, aole maluna o lo'ane Kalavina. He kanaka hanau hoū loa ia, a he aoao hou loa kona. Ke hahai nei nae ka pne Hawaii mamuli o loane Kalavlna, ka Abarika kipiinoino loa. Auwe ! Aloha ine ! ' ' K. O. Ohaiula/ Waimanalo, Oahu, Aperila 11, j1866.