Ke Au Okoa, Volume I, Number 50, 2 April 1866 — Page 1

KE AU OKOA.

BUKE I--HELU 50.}  HONOLULU, MONEDE, APERILA 2 , 1866.  {$2.00 NO KA MAK.

 

"KE AU OKOA,"

E HOOPUKA MAU IA'NA I

KELA POAKAHI KEIA POAKAHI,

MA KA

HO RA EWALU O KAKAHIAKA.

ELUA DALA NO KA MAKAHIKI hookahi, he kanalimakumamalua nupepa ia. E uku e ia ke DALA HOOKAHI no ka hapalua makahiki mua, iloko o na mahina mua eono; a pela ho ka lua o ke dala, e uku e ia iloko o ka hapa hope o ka makahiki.

 

"KE AU OKOA."

KA UKU O NA

OLELO HOOLAHA.

NA OLELO HOOLAHA—No na lalani he 10, oia hoi 1 iniha, no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua hoopaka ana, $1.50; ekolu, $1.75; hookahi mahina, $2.00.

Aia no ke keena o "KE AU OKOA" ma ka Hale Paipalapala Aupuni, maluna ae o ka Hale Pai.

 

KENETE.

He Moolelo no Sekotia.

BUKE II.

MOKUNA I.

I ka wa i lohe ai ka Marquis, ua haalele iho ka poe ana i hookipa oluolu mai ai iloko o na kaiaulu o ka pakaua o Alanedela, kapio aku la ia i kona ala iloko o ka rumi o kana Kuene, kona hoa hoi o na karaima ino loa, e kamailio pu ai no na mea a laua e hana ai no ka wa e hiki mai ana. Ua loihi wale ka laua kamailio ana no ia mea; a ike lea loa iho la laua e hoopai pono ia ana laua ke ike lea la ko laua hewa, nolaila, hooholo lea iho la laua e pono e imi laua i kekahi mau kumu e alo ae ai mai ka popilikia e kau kehakeha ana.

Ia laua e kamailio ana o keia mea, hiki mai la kekahi elele mai ka pakaua mai o Makalapina. O ka inoa o keia elele o Davida, ka mea hoi nona ka inoa a kakou i ike mua ai ma ka buke mua.

Hahai mai la o Davida i na mea e pili ana i ka pakele ana mai o ka Haku Macoma, a me kahi wahine kilokilo; a me ka hiki ana aku o Maomara ma, a lilo ai e ka Marquis. I ka lohe ana o Marquis i keia mea, ua opiopi ia iho la iloko o ke kahaha nui, oiai, ua pakui hou ia mai kekahi mau kumu hoike hou, e kiola ai ia ia i na haawina poino o ka uku kupono o kana mau hana kolohe hoomainoino, a mai aneane ia e mauna u-a wale i ke ola hewa ole a makamae hoi o ka kakou kamalei hiwahiwa. O ka uku panai kupono no kana mau hana, o kona puai i ke kaula.

Ma ka hoomau ana aku i ke kamailio ana me ua Davida nei, hai mai la oia, ua hooholo ae na haku o ka pakaua o Makapina, e noho lokahi pu lakou; a ina paha he ino a he kaua paha maluna o kekahi o ua mau pakaua nei, e kokua like no na pakaua a i elua i kekahi a i kekahi.

Ua ike no kakou mamua, he makaukau mau ka Marquis e komohia iloko o na hana pelapela a pau loa, ina he mea io ia e ko ai kona mau manao ino; aka, ma keia olelo ae like i waiho ia mai ai imua ona, kahaha iki iho la kona manao, oiai, he mau kanaka kela i laulaha ko laua mau inoa no ka noho ana powa. Aka, kuia hou mai la kona lunaikehala e kekahi manao hou, no ka mea, o na kulana o na pakaua a i elua, a aole no hoi he mea paakiki ole ka hoao ana a ka poe e manao ana e hoouka kaua mai maluna o ua mau pakaua nei, nolaila, ua hoopai ia mai kona mau manao e hooko aku i ka mea a ka Marquis e manao ai.

No keia mea, kapae ae la ka Marquis i kona wahi ano alii a hanohano hoi, e hui pu aku me keia mau kanaka powa; a hai aku la ia Davida, me ka olelo aku, ua ae aku oia i ka laua mea i manao ai, a e halawai aku no ia me laua i ka liula, ma na palena o na lihi o ko lakou mau pakaua, i mea e hooko io ia ai ka olelo ae like, e like me ke ano mau. I ka holo ana o keia mea, haalele mai la oia ia laua, a hoi aku la i ko lakou punana paa.

E iho aku ana ka la e pee mahope o na alualua o ke komohana, a e hoomaka mai ana ka pouli e kiei mai, mai kona wahi huna mai, ike ia mai la ka Marquis i ukali ia e kona mau koa, e kaua ae ana maluna o ko lakou mau lio, a holo aku la mai ka pakaua aku. Holo pololei aku la lakou ma ka laina pololei e hiki aku ai i ka pakaua o Makalapine, a iwaenakonu o na palena halawai mai la lakou me na keiki o Makalapina i ukali ia mai no hoi e ko laua mau koa.

Lele iho la kela a me keia mailuna mai o ko lakou mau lio; paa iho la kekahi poe i na lio, a o kekahi poe, hele aku la e holapu wahie, e ho-a ae la i ke ahi. Ia wa, kamailio pu iho la ka Marquis me na keiki o Makalapina. Olelo mai la na keiki o Maalapina ia ia, aole o laua wahi manao hopohopo iki, ina e hoouna mai ke aupuni i puali koa, e hana ino mai, no ka mea, ua hilinai nui loa laua ma ka paa pono loa o ko laua pakaua.

Aohe e kala wale ka hoi ana aku a ka la e hoomaha, a ua lilo ae hoi ke auo liula i poeleele, mahina a hoku ole hoi, oia iho la ka wa o lakou i kamailio pu ai; aka, iloko nae oia pouli nui, owakawaka mai la ke okooko o ka paila wahine, a ina wa no hoi a pau a ke kolonahe makani e pa mai ai i ka lau o na laau, ua hoala ia ae ka puokooko ana a ka malamalama.

Wehe ae la na koa o na aoao a i elua i kekahi mau omole, a ninini iho la maluna o ka paila wahine, a na ia mea i hoonui loa ae i ka a ana o ka paila ahi. Alaila, wehe ae la ka Marquis i kana pahikaua, a kau aku la ia iluna o ke alaula o ke ahi, me ka olelo ae me ka leo nui:—

"Owau o Caradoka, ka Haku o Alanadela, ma ka oi o kuu pahikaua, ke ae aku nei au i ka noho lokahi ana me na haku wiwo ole o ka pakaua o Makalapina; a mahope o keia

manawa aku, ke hoohiki nei au i keia olelo ae like, ina paha he hewa io e kau mai ana e hui pu ia mai keia mau koa me ko'u poe koa; a ina paha he poino e hiki mai ana maluna o kekahi o keia mau pakaua, alaila, e haawi no makou i ko makou mau ikaika, ina paha ma ka hewa, a ina paha ma ka pono. A imua o keia poe hoike a pau loa, ke hoohiki nei au e malama i keia olelo aelike."

Ma keia mau huaolelo, honi iho la ka Marquis i kana pahikaua olohelohe; a mahope iho o ka malu ana o ka aha, kulou like iho la lakou ilalo no kekahi mau minute loihi wale, a ea like ae la lakou iluna, a honi iho la no hoi na keiki o Makalapina i ka laua mau pahikaua. I ka pau ana oia, puokooko ino loa ae la ka uahi, me he mea la, ua awa ae ka honua mai o a o. Kau mai la na manao e maluna o kela mea keia mea, ia lakou e kupuni ana i ke kapuahi e lapalapa ana; a ua hooaiai loa ia ae ka malamalama o ke ahi, e ka oili like ana ae o na pahikaua a na koa a pau o Alanadela a me Makalapina. A kau like ae la lakou i ka lakou mau pahikaua iluna o ka ula o ke ahi, a ne-i like ae la ko lakou mau leo iloko o ka ululaau holookoa, ma ka i ana mai penei:—"Ke hoohiki nei makou e malama i keia olelo aelike."

I keia wa koke no i oili ae ai kekahi malamalama nui maluna pono o kahi oioi o ka pakaua o Alanadela ma ke komohana; a pu-a koke ae la no hoi ma kiekiena o ke towera o Makalapina ma ka akau, a o ka a ana a keia mau malamalama, he hoailona ia no ka houluulu ana mai o na koa o na pakaua a i elua e hooko i ka lakou hoohiki ana.

Ia wa pu no hoi i ikaika loa mai ai ka a ana o ke ahi—a na ka makai no hoi o ke ahi i kona mai i ka Marquis a me na keiki o Makalapina, me ko lakou mau ukali e noho iho, a kiai aku i ke okooko a ke ahi. Na ka hoomau ana ae nae e a nui a mahuahua loa, i ka wa a pau e hanai ia mai ai ka a ana e na hulaau i kona aku ia lakou e kuemi iki aku i hope no ka wela loa. Ke nana aku no hoi iloko oia mau minute i na helehelena o na haku o Makalapina, ua hele a ane liona, a ua ane mae no hoi ko ka Marquis. I ka Marquis i kuemi mai ai i hope, a leha aku la kona mau maka iloko pouli, halawai mai la kona mau kiionohi me kekahi helehelena e uwiuwiki mai ana iloko o ko pouli.

Oia helehelena nae i halawai mai ai me kona mau maka, aole i nalowale ia ia, ike aku la no ia e like me kona ike mau ana i na wa i kunewa hope ae, o na helehelena no ia o kahi wahine kilokilo. Ua manao hoi ka Marquis, ua make ua wahi wahine nei, no ka mea, ua lohe mai oia ia Davida, ua uhau ia oia a make loa e Ivora i ka po mamua aku; aka, i kona wa i ike aku ai ia ia e lena mai ana kona mau maka, manao iho la ia, aole oia, he kii la mai ka luakupapau mai, aka, oia io no mailuna a lalo! Ua lohe pu mai no hoi ia i ka huli ia ana o kona kino, a aohe nae he loaa iki, nolaila, i kona loa mai ai ka manao iloko ona, ke ola nei no oia, aole ka oia i make.

"E ka wahine ino! ano ke ike nei au ia oe," wahi a ka Marquis o Alanadela, a haalele mai la oia i ka poepoe o ka malamalama a komo aku la oia iloko o ka pouli kuhohonu e hoopuni ana ia ia.

Aka, mai waenakonu o ka pouli nui, puka mai la kekahi leo wi, a wa aku la ma o a maanei, penei:—"Caradoka, ka Marquis o Alanadela! Caradoka! Caradoka! Caradoka! ka haku o Alanadela." A no kekahi mau minute, hoomau aku la ka wi ana o kona leo ma o a maanei o ka ululaau, a hiki wale i ka nalowale ana aku iloko o ke poliuliu o kahi mamao loa.

"Ma o na lani la! o ka leo kela o kahi wahine kilokilo," wahi a Inidulupa, "ke lohe pono nei au i kona leo—."

"Ae—o ua wahi wahine nei no kela," wahi a Eta, "a o kau uhau ana e Ivora, aole ia i kukonukonu loa, aka nae ea, ua uhai aku la ka Marquis ia ia."

"He ino ka Marquis ia ia," wahi a Ivora, "a pela no hoi au! He nui loa ka ano o na mau manao, a ke manao io nei au no ka hanauna paha ia o ka poe popoki. O na huaolelo a ka Marquis i pane aku nei ia ia, he hoonaukiuki loa, a ke manao lana nei au ina e loaa au ia i ka Marquis, e oi aku ana ka ikaika o kana uhau ana ia ia mamua o ka'u, alaila ea, e mihi auanei oia i kona poino. O kona hookaawale ia ia iho mai ke ala o ka Marquis kona pomaikai nui, ina ia e loaa aku ia ia, aole wahi iwi e koe iloko ona."

Aohe mea hou i olelo ia no kahi wahine kilokilo; aka, o ke kali wale aku no i ka hoi mai o ka Marquis. Makau nui iho la nae lakou, mea paha ua haalele mai na noonoo kanaka o ka Marquis ia ia iho, oiai, e uhai ana ia i ka wahine pupule. Ua mau no ka a ana o kapuahi, aka, e hoomaka mai ana nae ke kualilii o ka a ana o ke ahi, a o na ahi hoi e a ana maluna o na kaupaku o na pakaua, ua mahuahua ae ko laua a ana ae, me he mau hoku la i haule mai a ili maluna o na towera ka hopipi ole iho.

I ka lele ana ae o na minute pokole loa he

umi, hui hou mai la ka Marquis me ka poe ana i haalele emoole iho ai; a ia ia i oili mai ai mai ka pouli mai, a komo mai iloko o ka malamalama o kapuahi, ike ia aku la kona mau helehelena, ua kahakaha ia e na hiohiona, me he mea la mai ka luapa-u mai—a ua ano ahi a ano e loa no hoi, me he mea la hoi ua ku makaikai aku ia ma ke kae o kekahi lua hohonu, e ike aku i ka hoea ana mai i kekahi legiona uhane ino.

"Ua kuia mai auanei oe me kekahi mau mea kupono ole e kuu haku?" wahi a Eta a me Inidulupa, i ka wa hookahi no ka laua pane ana aku.

"Aole—aohe mea iki," wahi a ka Marquis o kona helehelena i kamailio mai ai ia wa, ua hele wale ia a haikea. Imi iho la nae ia e hoaahu iho i ka makau e moe ana iloko o kona umauma, a e hoapiapi ana hoi i kona manawa.

"Aole ia! o ka wahine ino lapuwale?" wahi a Inidulupa ka ninau ana aku, me ka uheha i ke ano o kona hoi koke ana mai.

"Ua ae aku nei anei oe e hookuu i kela wahi wahine ino, e hele auwana ia ma o a maanei, e hoohu-ahu-a ai i na pomaikai o hai?" wahi a Eta o Makalapina.

"Ae, ua pale aku au ia ia!" wahi a ka Marquis ka haku o Alanedela, "he wahi wahine pupule wale iho no ia. E pono kakou e hoopau i ko kakou manao ana nona! A ano, ua hooko ia ka kakou mea i hele mai nei ia nei e hoohiki ai—ua hookuikahi ae nei kakou ia kakou iho, ina paha he pono, a ina paha he hewa—a o kela mau pakaua, he hoailona ia no ko kakou houluulu ana mai e hooko pono io i ka kakou mau mea i manao ai. Ina au i hala hope ae, ua ala ae na kue a me na kaua mawaena o ka pakaua o Alanadela ma ke komohana, a o Makalapina hoi ma ka akau; a ano hoi ua hoohui ae nei hoi kakou ia kakou iho e kokua like, a me ka haawi ana i ko kakou mau ikaika, ko kakou mau waiwai, a me na mea a pau loa e hiki ai ia kakou ke hana, no ka malama maikai ana ia kakou iho—nolaila, mahope aku o keia manawa aku e kaua like ai na pakaua o Alanadela a me Makalapina malalo hoi o ka hae hookahi."

"Pela! a pela mau aku." wahi a Eta a me Inidulupa, ia lakoui haawi like aku ai e lululima pu lakou me ka pumehana.

Kau like ae la lakou maluna o ko lakou mau lio, a hookaawale ae la lakou ia lakou iho, kekahi poe i ke komohana i ka pakaua o Alanadela—a o kekahi poe hoi i ka akau i ka pakaua o na keiki koa o Makalapina.

I ka hiki ana aku o ka Marquis, a me kona poe i ka pakaua, hele koke aku la ia i ka rumi o kana Kuene a Agnus Winetona. No ke komo maikai ana aku paha o na puna laau iloko o ke Kuene, nolaila, ua hooikaika ia mai oia, a ua ala ae ia, a noho iluna ma kae o ke kapuahi mehana. A ia ia e noho ana malaila; e kali ana no oia o ka hoi aku o ka haku o Alanadela, a i ka wa a ua Kuene nei i ike mai ai i ua Marquis nei e komo ana me ka wikiwiki loa, ike mai la no ue Kuene nei ua hoano e ia ka helehelena o kona haku, ia wa, aole ia i ninau mai i ua haku Alanadela nei no kana huakai. Aka, ua nana oluolu wale aku no ua Kuene nei i ka Marquis me na maka oluolu. A hoomaka mai la no hoi ua Marquis nei e kamailio, "A ke hoonui loa ia mai nei ka pilikia no kaua a manaonao loa," a noho iho la ua Marquis nei ma ka aoao o ke Kuene. I ka nana aku, e ulu nui loa ana ka pilikia maluna o kaua, i na lakou e hoomanao hou ae no ka kaua mau hana.

"Ahe!" wahi a ke Kuene, "me he mea la ua uhiia oia e ka makau; oiai, ke ike nei au i kuu haku, a ua kau e wale mai no hoi ia'u ka halialia o ko kaua hoahewa ia ma keia hope aku, no ka mea a kaua i hoohalua ai i ke ola o kela kanaka opiopio—aka, heaha ka mea au i ike mai nei."

"E hai aku no au ia oe," wahi a ka Marquis, "ma na huaolelo pokole loa. Ke ola nei no kela wahi wahine ino—oia hoi kela wahi wahine kilokilo—." "A ke ola nei no ia?" wahi a ke Kuene, "a ua ike aku nei oe ia ia?"

Hoomau aku la ka Marquis i ka olelo aku, ma ka i ana aku ia ia, "I keia po, ia'u e ku ana e kamailio pu me na keiki koa o Makalapina, hoea mai la na helehelena inoino o ua wahi wahine nei mailoko mai o ka pouli kukonukonu, me ka leha weliweli mai o kona mau maka ia'u. Nolaila, uhai au la au ia ia, a holo aku la ia me ke kahea ana me ka leo wi—a kau iho la na hiohiona makau maluna o ko'u puuwai, a me he mau kulu ahi la maluna o ka lolo o kuu poo! Ku ia mai la kuu uhane ia wa i na manao ino, a na ia mea i kono i ku mau kapuai e holo mama loa. Uhai aku la au ia ia me ka mama loa, a loaa aku la ia ia'u—a hopu aku la au me ke koi aku ia ia e pane mai, 'E ka wahine ino,' wahi a'u, 'heaha la kou mea e hoonou mau nei ia oe iho imua o ko'u alo i na wa a pau?' 'Makemake anei oe e ike ia'u e Caradoka' wahi a ua wahine nei.' 'Ae,"

wahi a'u, alaila, ia wa iloko no oia pouli nui, pane mai la hoi ia i kuu mau pepeiao i kona inoa!—a haule iho la ia inoa maluna o kuu pepeiao me he leo la mai ka make mai ka emoole loa o ka pane ana mai; a ia wa koke no au i kuemi hope mai ai, a hookuu aku la au ia ia me he moo la ia e haalele iho ana i ka mea ana i hoeha ai!"

"A owai kona inoa," wahi a ke Kuene, "ke makemake nei au e ike ia inoa, no ka mea, ke halialia e wale mai la no i o'u nei kona inoa."

Ia wa, nana ae la ka Marquis a puni ka rumi, no ka manao he mea e ae kahi malaila e hoolohe mai ai i ka laua kamailio ana, a i ole ia, he pepeiao paha ko na paia; alaila, hawanawana malie aku la ia i ka pepeiao o kana kauwa Kuene i ka inoa o ua wahi wahine kilokilo nei. I ka lohe ana o ua kauwa nei i ka inoa, nana pono mai la oia i kona kulana, a kunewa aku la ia i hope iluna o kona noho me ka haalulu e pani ana i kona mau maka, a i mai la, "Ka'u mea keia i makau loa ai—."

I ka wehe ana ae o kai ao o kekahi la ae, kau ae la ua Marquis nei maluna a kona lio, a lawe pu aku la ia i kekahi mau ilio elua; holo aku la ia a hiki i kahi a lakou i hui like ai i ka po, alaila, hokiki aku la oia i ua mau ilio nei ana, a holo aku la laua ma kahi a kahi wahine kilokilo i holo ai; uhai pu aku la no hoi ka Marquis mahope o laua. Holo aku la ua mau ilio nei a nalowale ka meheu, ku ana imua o ke kia hoomanao iloko o ka ululaau. Ke kumu nui i hokiki ai ua Marquis nei i na ilio, no ka manao e loaa kahi wahine kilokilo. No ka hiki e ana o ua Marquis nei imua o ke kia hoomanao, nolaila, hoopau ae la oia i kona manao e uhai i ua wahi wahine nei.

I ka hoi ana aku o ua Marquis nei i ka pakaua, ua piha ka pakaua i na kanaka malalo o kona malu; ua hele mai lakou, oiai, ua ike mai lakou i ka a ana a na ahi i ka po iluna o na pakaua a i elua a he hoailona hoi ia no ka hui lokahi ana o na pakaua a i elua. E like no hoi me ka hana ma ka pakaua o Alenadela, pela no hoi ma ka pakaua o Makalapina.

MOKUNA II.

EDINEBORO.

E hele aku ana i ka ilikai —i ke ono o ka la, mahope iho o na mea i hahai ia ae la maluna—ia wa i hoomaka aku ai o Kenete, Maomara a me Geoffrey e komo aku iloko o ke kulanakauhale ulumahiehie o Edineboro. No ka holo lio ana mai paha ia mau la, a me ke pakuikui mau ia mai o na papalina o Kenete e na lauahe makani oluolu o na puu haaheo o Sekotia, oia paha ka mea nana i hoihoi hou mai i ka muimuia mau a na pua rose iluna o kona helehelena opiopio, i powa ia ai mamua i kona nani mau e ka noho'na paahao; a o kona helehelena ia wa, he mea hiki ole no paha ke mahalo ole aku ia ia, a he mea hoeha puuwai no paha o ka poe o ka aoao palupalu.

O Maomara, ua hoaahu mau ia no oia i kona lole ano mau he kapa o ka poe hookani pila; a mahope o ka noho o kona lio, ua nakii ia kana pila, kona wahi hoa hele no hoi o na kuoili hele ana i na wahi a pau ana e hele mau ai hoi i na makahiki he nui wale. O Geoffrey hoi, ua kapae ia ae kona lole ano kauwa, a ua ane like kona lole komo me ko Kenete, oiai, ua hapai ia ae oia e Kenete ma ka papahele like hookahi me kona haku opiopio.

Ua olelo mai ka Haku o Galenakaila e hoi lakou i kona hale hanohano ma Edineboro e noho ai, aka, manao iho la ka puuwai haahaa o Kenete, e kapae ae ia noho'na kau i ka wekiu. Olelo aku la o Kenete i kona mau hoa hele e hoi lakou i kahi o Gilabata (he mea hana kapa kila) e noho ai. I ko lakou nei hiki ana aku, ua hookipa oluolu ia aku lakou nei e ua mea haku hale nei, a alakai ia aku la lakou nei i ko lakou mau rumi, i wehe ae ai na wahi kapa lepo.

I ka hora ehiku o ka poeleele ana iho, makaukau mai la ka paina ahiahi i hoomakaukau ia me ka maemae o Glendora, ke kaikamahine a ka mea nona ka hale; a ia lakou e paina ana, e kamailio iki paha makou no keia iwa. Ke komo ana aku no ia o ua kaikamahine nei iloko o ka umikumamahiku o kona mau makahiki, a e o ae ana no hoi na ula o ka wahine ui iluna o na papalina. Ia lakou e paina ana, i ka makou nana wale aku, ua komohia kekahi manao iini iloko o ka puuwai o ka kakou kamalei, aka, aole nae paha ia i hoopoina loa i ka mea i kuni paa ia e kona puuwai; o ua kaikamahine nei, he umikumamahiku wale no ona mau makahiki, ka mea hoi nona na maka i kinohinohi a me na helehelena palupalu.

A ua oluolu loa no hoi ua kaikamahine nei ma na mea a pau ana e lawe mai imua o Kenete a me Maomara ma, a ua nui no hoi ka mahalo ana o ka makuakane o ua kaikamahine nei no ko Kenete maikai, a komo pu mai la no hoi me kana kaikamahine i ka mahalo no ka kakou kamalei. A o Maomara

hoi, hoomaka iho la oia i ka hookani ana i ka pila, i ka wa i pau ae ai ka lakou paina ana, a hoonanea iho la o Kenete a me Geoffrey i ke kamailio ana me ua kaikamahine nei, aka, ua hoopiha loa ia ua kaikamahine nei i ka olioli no ka lohe ana aku i ka leo o ka pila a Maomara, a hoomaka pu ae la no hoi o Maomara i ke mele ana.

Aka, ia Kenete e kamailio ana me ua kaikamahine nei, ua hoomanao ae oia no ke aloha ana i hiipoi ai i ke kau a ka pilikia a me ka noho inea ana iloko o ka pakaua o Alanadela, a komo ia iho la no hoi kona manao e ke kaumaha no kona ike ana aku i na maka o ua kaikamahine nei, ua hele wale a muia i ke onaona. A hoomanao ae la no hoi o Kenete, ua ike no ia i ua kaikamahine nei i kona wa uuku, a o Geoffrey hoi, ua haka pono loa aku kona mau maka i ua kaikamahine nei, a o Geoffrey aole no i hiki aku kona mau makahiki i ka umikumamawalu.

Aka, i ua o Geoffrey e hoomau ana i ka nana aku i ua iwa nei o Edineboro, komohia aku la kona manao i ka iini nui no ka nani o na kiionohi o ua kaikamahine nei, a o ka hoomaka mua ana no hoi keia o ko Geoffrey launa ana me ka puuwai palupalu. A hoomakaukau hou mai la no hoi ua kanaka nei i mau mea inu iloko o ka rumi moe o Kenete ma, no ka makemake o ua kanaka nei e lohe i na mea e pili ana ia Kenete ma, a ua lawe pu mai no hoi ua kaikamahine nei i kekahi mau mea inu a kukulu iluna o ke pakaukau a hoi aku la no i kona rumi.

A ia ia i hoi aku ai i kona rumi, komo mai la ka makuakane o ua kaikamahine nei a noho iho la iluna o kekahi noho; a i ka puka ana aku o ua kaikamahine nei, ua ike mai o Maomara i kona helehelena, me he mea la ua hoopiha ia kekahi hapalua o kona manao e ka manao hoohihi e noho pu no me lakou iloko o ka rumi, a pane ae la o Maomara, "E hai aku ana makou ia oe e ka mea hale i kekahi mau mea ano e; a ke manao nei au e oluolu no paha ko kaikamahine e noho pu e hoolohe mai i ka makou mau olelo."

Ia wa, pane ae la hoi o Kenete, "He mea maikai loa no paha ka launa ana mai o kau kaikamahine iloko o ka makou kamailio ana aku i ko makou moolelo." Ia manawa, kii hou aku la ua kanaka nei i ke kaikamahine ana, a hele hou mai la iloko o ka rumi a Keneta ma e noho ana, a noho iho la ua iwa nei o Edineboro ma ka aoao o Geoffrey. Ia manawa, ike ia iho la ke keiki iwa nona na makahiki he umikumamawalu e noho pu ana me ke kaikamahine iwa nona na makahiki he umikumamahiku.

"Oiai, ke kamailio nei kakou no na mea ano e ma kona kulana," wahi a Maomara, "nolaila mea paha he makemake kau kaikamahine e Gilabata e lohe ia mau mea e pono paha e noho mai a lohe i na mea a pau a kakou e kamailio ai."

"E noho iho ilalo e Glendora," wahi a ka makuakane; a noho mai la no hoi ua kaikamahine nei ma kekahi noho kaawale—aka, no ka noho kaawale ole ma kahi e ae, nolaila, noho iho ia o Glendora ma kahi e pili ana me Geoffrey. A noho like mai la laua, ke keiki opiopio nona na makahiki he umikumamawalu—a me ke kaikamahine nona na makahiki he umikumamahiku; a o ka wa no hoi ia e olelo ia ai e kakaou nei e Hawaii, "na la oiaio na niho!"

Ia wa, hoomaka aku la o Kenete e hahai aku i na mea i hana ia ma ka Hilana, aole nae oia i hoopuka i na mea e pili ana i ka laua mau mea i hana ai me na puuwai opiopio, a pilikia ai ka puuwai palupalu o kela kamalei aloha a ka haku o Galenakaila. Ia Kenete i hahai ai i na mea a pau loa e pili ana no nona, a hiki wale aku i kahi a Maomara a me Geoffrey i hele ai e aa i na poino o ka pakaua o Makalapina, ia wa, leha aku la na onohi poniponi uliuli o Glendora ia Geoffrey, a hai e wale iho la no kona puuwai, "Naue malie au a'la a ka wai i ka puahau, Ke lawe kaaiele ia ae i Maluaka."

Ua hoomau ia ka lakou kamailio oluolu ana, a hiki wale i ka iwa o ka hora, ku ae la o Glendora iluna, a hele aku la a hawanawana i ka pepeiao o kona makuakane.

"Ua pono oe e kuu kama," wahi a Gilabata, a ku ae la ia iluna mai kona noho mai huli ae la ia a olelo ia Kenete,—"ua hoomanao mai nei kuu kama ia'u, a e pono au e lawe i kekahi mau pahikaua i kinohinohi ia i na moni i ka hale o ka haku March (Maraki). Oia kekahi o ka poe kuai maikai loa me a'u, a aohe pono ia'u ke hookaulua ia ia. Ua makemake ia ua mau pahikaua nei i mea hoonani, no ka mea, he ahaaina nui ma kona halealii i ka po o ka la apopo."

"Oiai he piii loa ke kumukuai oia mau mea," wahi a Maomara, "mai pono loa ina i lawe mua loa aku nei oe mamua i ua mau mea la, no ka mea, ua ike no oe i na ano o Edineboro nei i ka po. A malia paha, ua ano e ae nei ke kulanakauhale i keia mau la, a ina pela ea, e pono oe ke lawe i keia wa." No keia mea, kokua mai la ke kaikamahine i ka Maomara mea i olelo ai, aka, olelo mai la ka makuakane, "Kainoa ua ike no oe e

kuu kama, he alii huhu loa o Haku March, nolaila, he mea makehewa loa ka hoohakalia ana ia mea. Aole oia wale no hoi, aka, mea paha o hopu koke mai no auanei kekahi o na poo alakai o ka poe uhai mahope o Lutera i ka noho alii ana, oiai, i na la opiopio loa o ke keiki alii, nolaila, he mea ia e hoonaukiuki oa ai ia ia."

No keia mea, ua lilo ia i mea hoopaapaa mawaena o ka makuakane a me ke kaikamahine, no ka mea, aohe makemake o ke kaikamahine e hele hookahi ka makuakane oia wale no, a no ia mea, pane mai la o Kenete, "Owau ke ukali i kou makuakane!" A pane mai la no hoi o Geoffrey, "A owau no hoi kahi."

Nana ae la ke kaikamahine ia Kenete laua me Geoffrey me ke ano kahaha, aka, olelo koke mai la ka makuakane, "Ke hoomaikai aku nei au i na mea a ko kaua mau hoa'loha opiopio i haawi mai nei ia laua iho no ka ukali ana ia'u. Aka, ke olioli nei ko'u manao e lawe ia Kenete, a oia ke hele pu me a'u, no ka mea, oia ka mea mua i noi mai. O Geoffrey e pono ia ke noho i ka hale nei, oiai, e kue auanei ia i ka olelo kuahaua a ke aupuni, aole e papakolu ka hele ana a na kanaka ma na pipa alanui mahope iho o ka wa molehulehu."

No ko Geoffrey hoole ia ana mai, nolaila, ua ane pilihua iki kona wahi manao no ia mea, aka, olelo aku la o Glendora, "Aole no nou ia hewa." A mahope wale iho o ka hala ana aku o Kenete ma, hiamoe aku la o Maomara iluna o kona noho, a koe iho la laua nei e ha-iha-i olelo ana.

Aka, e pono paha kakou e waiho ae i keia mau puuwai opiopio e kamailio laua no laua iho, a e huli ae kakou e uhai ia Kenete ma i haele ai, e hiki aku i ka halealii o Holyrood, a e pili koke ana no hoi ko ka haku Maraki halealii me ua halealii nei. O keia halealii o Holyrood, oia no ka halealii mua o na alii o Sekotia e noho ai e like me ko kakou mau kaukaualii e noho nei ma Honolulu.

I ka hiki ana aku o laua nei ma ka ipuka o ka pakaua, ua wehe koke mai la ka mea kiai ipuka owaho, a komo aku la ka mea hana pahikaua, a o Kenete, ku iho la no oia mawaho, me ka olelo mai o Gilabata, aole ia e liuliu wale hoi koke mai no.

Ua panopano ka pouli o ua po nei, aka, iloko no nae oia pouli nui, ike aku la no keia i ka pioloke o kela mea keia mea oloko o ka pakaua, a e hele ana ka malamalama ma o a maanei. Ike aku la no hoi kela i ka malamalama oloko o na puka aniani, aohe nae e emo pouli iho ana, a malamalama hou ae. Me he mea la i ka ia nei noonoo aku, he pioloke ko loko o ka halealii, aole no hoi i liuliu, hemo mai la kekahi mau puka o ka pakaua, a na ka malamalama o na ihoiho kukui ua ike ia aku ka puka ana mai o kekahi mau alihikaua he umikumamalua ko lakou nui. Ia wa pu no hoi i oili mai ai kekahi mea ma ka puka pakaka, e pili koke ana i kahi a ia nei e ku ana, me kekahi puolo ma kona lima. Aohe malamalama i pu-a mai ma keia wahi puka, he pouli pu wale iho no.

I ka puka ana mai o ua kanaka nei, olelo ae la ia penei:—"Ma o na lani la, ua ike ia! aka, e pono a e alakai au ia lakou ma ke kuamoo okoa! aka, pehea la auanei?"—A ku iho la oia me ka nana ae ma o a maanei iloko o ia pouli nui, a ike aku la oia ia Kenete e ku ana ma kahi mamao aku, a ninau aku la ia, "Owai oe e ke kanaka opiopio!"

"O! o Kenete ko'u inoa," wahi a ka kakou kamalei hiwahiwa, "a—."

"Ua oki! aole o'u manao nui i kou inoa," wahi a ka mea ninau, "no ka ohana hea la hoi oe?"

"Ka haku o Galenakaila ko'u mea nana i hanai maikai i na la i kaahope ae nei," wahi a Kenete.

" Galenakaila," wahi a ka malihini, "o ka hua ia o ko makou pakaua nei i keia po! E oluolu oe e lawe i keia puolo, e kau maluna o kela lio, a e holo me ka mama o ka anetelepa—e holo oe a hiki ma ke kihi o ke alanui alaila, huli ae oe ma ka akau—E wiki oe, e holo me ka mama loa, eia ae ka poe ke uhai mai nei—."

I ka lilo ana mai o ka puolo ia Kenete, huli koke ae la ua malihini nei i kahi a na alihikaua e holo mai ana, me ka hue ae ona i kana pahikaua, a hooho ae la me ka leo nui, "Maanei mai e o'u mau koa wiwo ole! E hele aku kakou imua i ke kokua ana!" No ia mea, lilo aku la ka poe alihikaua ma kuamoo okoa.

Aole i pau.

 

Ina e hoolako ia mai ke kanaka i ka naauao a me ka waiwai, alaila, he Moi nui oia; ina e hoolako ia mai i ka noonoo, aohe nae ona waiwai, he kauwa kuapaa oia; aka, ina e malama ole ke kanaka i keia mau mea, he wahi ano keko ko ia kanaka.

 

Ua malama ia i nehihei, ka la Sabati, he mau ahaina pule nui, ma ka Halepule Bihopa ma Peleula, a ma Roma, no ka hoamanao ana i ka la i ala hou mai ai ko kakou Hoola. Ua hoonani ia ua mau luakini la, me na mea uluwehiwehi uliuli o ka nahele.