Ke Au Okoa, Volume I, Number 49, 26 Malaki 1866 — Page 2

KE AU OKOA.

HONOLULU, MA RAKI 26, 1866.

 

MAI ka wa i hoomaka ia ai ke dute ana i na moku e ku ana maloko nei o ka poli o ko kakou nei wahi Kaona, a me na ukana hoi iloko o ko lakou mau opu, ua ike ia, ua loaa nui mai kekahi mau kokua ikaika e kakoo ae ai i kekahi o na pou ha-na o ko kakou nei wahi Aupuni. I ka ike ia ena ua papau ke awa, ua kukulu ia kekahi mea hao lepo, oia hoi o ka Ulu, a ua eli iho no ia i ke awa; a o na lepo a me na opala i hu-la ia ae eia, ua lilo ia i mea e kukulu hou ae ai i kekahi makalaea hou.

Ua hoomau ia ka eli ana i ke awa no kekahi mau manawa pokole, a ua waiho ia na mea paahana i hoomakaukau ia ai no ka eli hou ana i ke awa a hohonu i mea e kupono ai ke komo ana mai o kekahi mau moku kalepa nunui, a mau moku paha o kekahi mau ano e ae. I ke komo ana mai o na moku a kuu i ko lakou mau heleuma, ua hoomaka mai ka auhau ia ana o ua mau moku nei a hiki wale i ko lakou wa e haalele ai, alaila, pau ko lakou auhau ia ana. Aole oia wale no hoi, aka, ua hoolele ia mai ko lakou mau ukana, a dute pu ia no hoi.

Ina la i kaahope ae nei, ua kukulu ia he papohaku ma ka aoao komohana o ko kakou nei awa, a ua komohia ka manao iloko o makou he hana akamai a noiau ia i noonooia ai e hana i ua pale kai la; oiai, he mea ia e pale aku ai i ka hoopihaia ana o ke awa e na one ae e lawe makawalu ia mai ana e na waikahe o kela kau hooilo keia kau hooilo; a ma ke keakea o ua papohaku nei, ua lilo ia i mea e hoomauia ai ka hohonu mau o ke awa. Aka, mahope mai, ua lawe liilii ia na pohaku o na pale kai no kahi hou i hana ia iho nei i na makahiki pokole wale i hala iho nei.

A no ia mea, ua ala mai iloko o makou ka ninau, ''Heaha la auanei ka mea e hoomau ai i ka hohonu o ko kakou nei awa? I keia mau hooilo hope mai nei, ua lawe mau mai na waikahe i na one ae, a ke ike ia nei, ua ku ae na ahua one ae ma ka aoao komohana o ua palekai nei; a i ko makou manao ana, aole no paha e mamao loa aku na makahiki, a lawe ia mai ua mau ahua lepo la e na waikahe o na hooilo e hiki mai ana, a hoopiha i ka aoao komohana, a pela e nee mau mai ai a papau ke awa kumoku o kakou nei. A o ke aha ka hopena oia mea? O ko kakou kipaku aku i na moku nunui e ku aku mawaho o kuaau, a hoonele ia mai ko kakou mau wahi loaa ma ko kakou wahi awa.

Aole oia mea wale no hoi, aka, o ka uuku kekahi o ko kakou nei wahi awa, e pono e hoakea hou ia, oiai, he nui wale no paha na moku e ake ana e komo mai iloko o ke awa, aka, keakea e ia e ka haiki a me ka papau, a hoololohe mau no lakou mawaho o kuaau, a aole hoi e kau aku ka kakou mau wahi auhau maluna o ko lakou ku ana mai, a hiki wale i ko lakou haalele ana iho i ko kakou mau kapakai nei.

Ma keia mea, ua manao lana makou, he mea kupono i ka Ahaolelo e hiki mai ana ke noonoo akahele, no ka mea, mai ko kakou nei wahi awa, i loaa nui mai ai kekahi kakoo oolea, e hooku mau ai ia kakou ma ko kakou holo ana imua. Aia he mau mea paahana e waiho palaualelo wale nei no i hoomakaukau ia, a o ke aha ka pono a ia mau mea paahana ke waiho wale mai no, me ka noonoo ole ia i kana mau hana kupono? Ma na Papa Hoike a ka Luna Dute Nui, ua maopopo lea, ua nui no na loaa a papale mai ko kakou oihana awa mai, a ina e hoopalaleha ia ko kakou nana nui ana ma keia mea, alaila, aohe no paha e nele ko kakou aluhee ma ia mau kumu loaa o kakou nei.

Ke kumu nui nana i paipai mai ia makou e kamailio iki ma keia mea, no ka hooili ana iho nei o ka moku kalepa Blue Jacket, a paa ai i kona wa i hoomakaukau ae ai e holo, iloko o ka nenelu poho makai o Aina Hou. Aole oia wale no hoi, i ke ku ana mai nei no hoi kahi o ka mokuahi Ajax, i kona wa e hookuemi hope ana a kue kona huila, ua ku ae ka ea o ke kai, me he mea la i ko makou manao, ua aneane paha e kuia kona iwikaele ilalo i ka papaku; a nolaila i manao ai makou he mea kupono keia e noonoo akahele ia ai e ka lehulehu, no ka mea, o keia no kekahi o ko kakou mau kumu waiwai nui!

 

E KO Hawaii nei a pau, ka poe aloha aina na 'lii a me na makaainana, a me ko kakou Moi aloha e noho nei maluna iho o ka noho Kalaunu a kona muli i noho iho nei mamua i hele aku la i ka aoao mau o ka honua. Ke kau leo aku nei au ia oukou e na makaainana, ka poe kupa hoi nona keia aina mai ko oukou mau kupuna mai, a hiki mai ia oukou, a pela no hoi ka noho ana o na 'Lii hanau o ka aina nei, mai ia Wakea mai laua o Papa. Hookukalani a hiki mai ia Kamehameha I., a na Kamehameha I maoli mai no hoi keia mau pua alii e noho nei, nolaila, he pono hoi e maliu iki mai ka poe kiekie loa, a me ka poe haahaa i keia mau olelo e pili ana i ka pomaikai o keia aina.

Oiai hoi, ua ike no paha oukou i ka'u mau olelo paipai ia oukou ma na Helu mua i hala ae nei; e pili ana i  ka pomaikai o keia lahui kanaka, a me na 'Lii hoi nona ke Aupuni ku kilakila i mahalo nui ia e na aupuni e o keia honua, e moe kahelahela ana mawaena o ko moana Pakipika nei. Aka hoi, he mea ole wale no ka inoa kaulana o ke Aupuni Hawaii, ina aole e hooikaika nui ana kona mau

makaainana ma na hana lima mahiai a me na mea like o kela ano hana keia ano hana. Pehea, kaulaua nui no anei ko kakou nei aina, ina ma ka naauao wale no ka pono a me ka pomaikai, a pehea? Aole anei e pololi ana o Hawaii nei? A pehea hoi ka poe malihini e kipa mai ana ma ko kakou nei mau kapakahakai, me ko lakou manao mai e pau ana ko lakou houpo lewalewa o kaau ana mai o na kai hanupanupa o ka moana.

Me ka manao e loaa ana kahi ipu pu, uala kahiki, kapiki, kaukama, akaakai, maia, uala maoli, uhi o ka nahele, a me na ano ai a pau i makemake ia e na haole, a ina ua nele lakou. Pehea hoi, aole anei lakou e olelo ae, me ka hooho ana me ko lakou mau leo me ka i iho, "Ka! ua lohe makou he Aupuni kaulana o Hawaii no ka naauao a me ka waiwai, a he Aupuni mahiai hoi. Aka, kipa mai nei makou e ikemaka i kona momona io, a me ka hua o kona aina, aole nae he pomaikai i loaa mai ia makou." Nolaila, imua o oukou e na makaainana o Hawaii nei, e ala ae oukou a e hana aku i ko oukou mau aina e ulu mahakea mai nei, ua paapu i na laau iniko, puawa, o-i, a pela aku.

I lilo ai ko kakou nei aina i aina pookela loa ma ka mahiai ana, e like me Amerika Hema a me Europa; oia ka oi o na aupuni a pau o ke ao nei ma ka mahiai a me ke kalepa ana, a ke manao nei hoi au, ina e lawelawe kakou ma na oihana mahiai, kalepa, a me ka huli waiwai, (oia hoi o na kanaka maoli.) Alaila, ke olelo nei au me ke kanalua ole, e lilo ana keia Aupuni i aupuni pookele loa maluna ae o na aupuni nui a pau o ke ao nei, ma ka imi ana i mea e pii ai o Hawaii iluna a kiekie, (koe aku nae ka Moi) ma ia ano e like me kona kulana. Aka, o na 'Lii mai malalo ona a me na makaainana, he hiki no ia lakou ke imi aku i ka waiwai a me na ano e ae e pili ana i ka mahiai, a me ke kalepa ana a ke kanawai i ae ai.

Nolaila, imua o oukou a pau e na makamaka, me na makua, na kaikuaana, na pokii me na kaikuahine, e ala like mai kakou e ao i ka hana i pono ai kakou, a me na aina e, he ole loa ka noho wale iho no a me ka hiamoe. Aohe wahi mea paina e loaa mai ana, a he makilo ka hana e kiei hele ai ma na ipuka hale o ka poe hanau mau, a nawai la hoi oe e hea mai; no ka mea, ua kaulai oe i kou mau lima oolea iluna; a ua ano palaualelo maoli no hoi, a o kona hope, he hoopilimeaai wale aku no malalo o hai. A o keaha kau uku i ka iala ai me ka iala ia, a me ko iala kapa. Eia, o ko hana mau malalo o ua kanaka la i mea e hoi ai o ko iala poho, a o ka noho hana kau e eko ai, no iala ka pomaikai a me ka pokeokeo, noho wale ae auanei hoi oe loaa kau wahi mea paina. Aole, nolaila, hoi keia olelo ana a ka poe kahiko, molowa ae auanei hoi oki loa; aohe ua i ka aie, nolaila, aole pono iki oia mau hana, he mea hilahila loa ia ina pela kakou e hana ai.

Nolaila, eia hoi ko kakou hemolele loa, o ka hookaokoa i ka hana ma kou lima iho, a nau no ia aole na hai, ina nou ponoi ka aina, he mau eka ko lakou nui, alaila, e ao iho no oe i ka hana ana me kou mau lima; a o kou mau ohana hoi he pono no oe ke hoounauna kupono ia lakou, a mailaila e hana aku ai a hiki i ka mahuahua ana, a malaila no oe e ohi mai ai i ka waiwai a pau o kou lepo ae malalo iho o kou aina, a o kou lilo no ia i kanaka waiwai nui loa ma ia mea.

A ina paha he mea oluolu ia oe, ke alawa aku ma ka aina hikina o Hilo-hanakahi, a ia malaila o S. Kipi, ko kakou makamaka i miki mua ma keia mea he hana ma ke ano mahiko; a ke pii nei kona loaa iluna a kiekie loa, a ua lilo na haole waiwai i mau hoalauna nona. A pehea kakou kona mau hoa, e noho wale no anei kakou me ka nana aku i ka ohe i luli i ka makani. E! e Hawaii, e ala mai oe iluna a e hana hoi i pono ai, a i pomaikai like ai kakou a pau me na malihini mai na aina e mai. E aloha auanei.  *

 

KUIA E KA POINO.—I ke awakea o ka Poalua o keia pule i hala iho nei, ua hai ia mai makou, no ke kuia ana e ka poino, kekahi keiki hana ma ka hale olo papa o Lui ma. Ua aneane moku loa kona manamana nui i ka pahi olo papa. He mea mau mai nei keia ma na hale hana hao, o ke kuia mau i ka poino na keiki o kou one nei e Hawaii. Aole no nae i lele loa ua manamana nui la, aka, ua walania nae.

 

UA LONO MAI.—Ua lono lauahea mai makou, e hana hou ia ana ka Bungalow, oia hoi ka hale o Kelewa makai o Haliimaile. Ua hiki mai kekahi mau haole mai Kaleponi mai a e manao ana laua e hoolilo i ua hale la i hale Hotele, no ka poe e hiki mai ana imua o na kapakai e mai. Ina pela io ko laua manao, alaila, aole no makou i mahalo ole ia mea, oiai, he mea no ia e hoolako ai i mau wahi hooluolu no na malihini hiki mai.

 

MAU AHAAINA OLIOLI. Ma ka auina la o ka Poaha iho nei, ua haawi ae kekahi mau keiki i hoi mai nei, mai na mokupuni aina lepo manu i kekahi mau ahaaina olioli ma Leleo, no ka hoomanao ana i ko lakou noho'na inea i ua mau moku papapa la o ke kai. I ka Poaono no, ua haawi hou ia ae no kekahi ahaaina hou ma ia wahi hookahi no.

 

NA PEELUA KILIKA.—I keia mau pule i hala aku nei, ua palapala aku kekahi haole o J. Q. A. Warren kona inoa, he Luna Hooponopono nupepa ia no kekahi nupepa o Kaleponi; e hooili mai i mau peelua kilika, a e hoopulapula ia ana ma Hawaii nei. Ua haawi ia aku kekahi mau peelua ia Montgomery a ua hai ia mai makou ke laha pahaneri nei.

 

E HIMENI HOU ANA.—I ke ahiahi o ka la apopo e himeni hou ana ka poe himeni ma ka hale Keaka Nika.

 

KUU AKU LA KA LUHI.—I ka wanaao o keia kakahiaka, o ka pili ia wahi a kakou, haalele mai la o Kahinu (w) i na inea a me na pilikia a pau o keia noho'na kupilikii.

 

HALE PAU I KE AHI.—Ua hiki mai i o makou nei he palapala e hai mai ana i ka pau ana o kekahi mau hale i ke ahi ma Waiahole Koolaupoko. A o ka mea ka nana ke ahi i pau ai, he wahi keiki; a o ka nui o na hale i pau i ke ahi ekolu.

 

KA MOKUAHI AJAX.—I kela la Sabati aku nei, ku mai ka mokuahi Ajax, mai Kaleponi mai. He iwakalua kumamaiwa ka nui o na ohua, a ua piha pono no hoi kona opu i na waiwai o kela ano keia ano. E haalele ana oia ia kakou ma ka Poakolu la 4 o Aperila.

 

KE ANO O KA EA O KEIA MAU LA.—Iloko o na hora pokole wale o keia pule i hala iho nei ua pa kikiki iho ka hoolei ana a na kukuna wela o ka la, me he mea la o waena konu pono loa o ka Makalii, ka hahana i ka manawa, kau a mea he wela.

 

POMAIKAI NO.—Ua lono mai makou o ka nui o na dala i loaa i ka Ahahui Himeni o Kawaiahao, ua aneane e hiki aku i ka $500. He pomaikai no keia, oiai, e loaa ana paha ka mea i makemake ia ai, he pila nui, alaila ea hiehie no hoi paha ua hale la, he hale nui, he pila nui.

 

KA MOKU ALBERNI.—I keia mau pule i hala iho nei, ua kapili hou ia ka moku Alberni; a ua makaukau ia no ka palau hou ana i ko kakou mau kai kuloko, e like me kona paa mamua ae o kona paio ana me na aa o Waimea, a loohia ia ai oia e ka poino.

 

KA MEA I MAHALOIA.—Mawaena o na ohua o ka Nettie Merrill i ku mai nei i ke kakahiaka o ka Poaono iho nei, o Hon. A. M. Kahalewai, Lunakanawai Kaapuni o Maui kahi a makou i ike iho. Ua hele wale ia a eaeakai, i ke kapi mau ia paha e na ehukai i pai ia mai e ka maaa.

 

KA KAKOU KAMALEI ALII.—I keia pule i hala iho nei, ua mau no ke poluluhi a me ka omamalu nawaliwali a ka mai maluna o ka oiwi palupalu o ka kakou Kamalei Aliiwahine Kalohelani; a i ka Poaono iho nei, ua ane pohala iki ae kona nawaliwali. Aia no oia ma Haimoeipo i keia mau e waiho lolii nei.

 

KA MOKU MOI KEIKI.—I ka hana hou ia ana iho nei o ka moku Moi Keiki, ua paa pono no kona mau papa, me he mea la, akahi no a kapili ia aku. Ua hai ia mai ua kukulu ia oia ma Bosetona, he kanalima makahiki i hala ae nei, i waapa pailata. Mahope mai, ua lawe ia mai oia i Kapalakiko, a he umi a umikumamalua paha makahiki i hala ae nei, ua lilo ia Kapena Hobron ma, a holoholo mau i ke awa o Kahului.

 

HAUNAELE MA KUALOA.—He palapala kai hiki mai i o makou nei, e hai mai ana i ka haunaele ma Kualoa, ma ka aina mahiko o John Wilder. Ua haawi ae ua haole la i wahi ahaaina no na kanaka hana ona, a me na pake pu no hoi. A i ka hiki ana i ka wa i hoomaka ai o ka paina ana, ua kii aku ka na kanaka maoli a lalau i ka pakeke wai o na pake, a o ka wa iho la no ka ia ia okalakala ai na pake a o ka hoomaka iho la no ia o ka haunaele, nohea huhu ole no hoi o ka pake i kii e hao i ka ka pake.

 

HE LA HANAU.—I ke kakahiaka o ka Poaha iho nei, ua hoohikilele ia mai makou i ka ike ana i na hae o na Aupuni a me ko kakou nei e welo haaheo ana maluna o na pahu hae. I ka ninaninau ana aku i ke kumu o ka huki ia ana ae o ua mau hae nei, ua hai ia mai makou, oia ka, ka la hanau o ka Moi Kalaunu o Perusia. Ua naue ae, e hoomaikai aku i ke Kanikela o Perusia, no ka hiki ana aku o kona Moi i kona la hanau hou.

 

AIHUE HOU NO.—I ka Poalua o keia pule iho nei, ua hiki hou mai i o makou nei ka lono, aia he mau aihue liilii hou ma Pauoa a ma Kapauhi. Ua aihue ia mai mai Pauoa mai, hookahi kihei huluhulu papamu, he kuka, he mau lole wawae. Ma Kapauhi hoi, ua wawahi ia ka hale, a komo aku iloko a wehe i ka pahu, lawe mai mailoko mai olaila, he hookahi dala me hapalua. O keia mau kanaka i hana ai i keia mau mea hoopilikia kino, noloko mai no laua, o ua halekula ao nui la, (oia hoi o Kawa) ka puka ana mai no ia i kela la aku nei la, lawelawe hou no na lima. Makau ole no hoi!

 

PEPEHI HOU NO.—Ua hele mai nei makou e aneane uiha hoi i ka hai pinepine aku i ka lehulehu, no ka poe pepehi ia lakou iho. Ma ke ku ana mai nei o kekahi moku mai na kaiaulu mai o Kohala, ua hiki mai ka lono, ua pepehi hou no kekahi haole ia ia iho, ma ke ki ana i ka pu ma kona puuwai ponoi iho. O ka inoa o ua haole nei o Smith, he haole hanai hipa oia no Waimea. Ua olelo ia he haole akamai oia i ka hanai hipa, a i kekahi mau manawa mahope mai nei, ua pau kekahi mau hipa ana i ke umi ia; a na keia mea ka i hoouluku i kona manao. Hele aku la ua haole nei i kekahi o kona mau hoalauna e noi ana i pu, a holo aku la ia maluna o ka miula a ma kahi mamao lalau iho la ia i ka pu a ki iho la ia ia iho. Hupo no hoi i ka hoomake i ke kino no na wahi hipa loaa wale no o ka make ka ia la!

 

KA MOOLELO O KENETE.—Ua pinepine ka hiki ana mai io makou nei, o kekahi mau palapala, e ninau ana i ka wa e puka aku ai ka moolelo o Kenete. A ka makou aku, pela iho a hiki mai, aka, ano ua makaukau ia e hele pu aku me oukou ma na kiekie'na o na ululaau o Alanadela. I keia pule aku e hoopuka aku ai makou i ua moolelo nei.

 

KA NUPEPA ALAULA.—I ke Kuokoa i puka mai nei i ka Poaono iho nei, ua ike iho makou i ka manao ia ana e puka ua nupepa kamalii nei i ka pule i hala iho nei, aka, no ka pilikia o ka papa pai, ua hoopanee ia a hiki mai kekahi mau pepa maikai hou mai Kaleponi mai. Ina e puka aku keia pepa e pono no e lawe, he oleloa kahi hapaha lilo i ka pupu awa.

 

KAA I KA PALI.—Ua hiki mai io makou nei ka lono lauahea i ka Poalima iho nei, ua kaa o Sam'l Maikai i ka pali Luahine o Manao. Ke kumu o kona kaa ana, i hele oia i ka imi lio, a ike i ka poe malama kula holo kela, a o kahi ano aumakua ino no hoi paha ko ia ala kaa aku la no ia i ka pali, a ili iluna o kekahi pohaku nui paa. Ia ahiahi iho no hoihoi ia mai oia i ka hale o kana mau kumu.

 

PILI KINO.—Ma ke ku ana mai nei o ka mokuahi Ajax, ua ike iho makou i ka hoi ana mai nei o kekahi mau keiki kupa, o ke one Hawaii nei, oia hoi o Capt. W. H. Dimond (Henere Daimana) a me Thomas G. Thurston. O ka mua ua papa wahi kaua o Amerika, a o ka hope he oihana Kahunapule kana. Ua hoi mai o Henere Daimana me kana Ewa hou. I ka nana aku ia laua, puipui a ka lawaia lua na wahi kanaka!

 

HE KAUKA HOU.—E ike ia ma na kolamu olelo hoolaha o ka kakou pepa o keia la, aia he Kauka hou, i ike hohonu ma na oihana lapaau o kela ano keia ano, i na paha he kina ma na lala o ke kino, a ma ka maka paha, he hiki no ia ia ke lapaau. Aia kona keena hana ma Monikahae, ma ka hale lapaau o Kauka Hilabarani. E naue ae e ka poe kuia a me ka poe i loohia i na mai a me na palahu o ke kino. O keia Kauka ua noho Kauka ia na na hale mai ma Wasinetona. A mahope mai, ua noho kauka ia no ka Emepera o Mesiko, oia no hoi o Maxmiliana a kakou i lohe mai nei ma na hoouka kaua o Mesiko.

 

UA LOAA NA KOLOHE.—I ka Poalua i hala iho nei, ua loaa kekahi mau kanaka aihue liilii ma na kauhale o Honolulu nei. Ua loaa kekahi mau waiwai me laua. O ko laua mau inoa o Moanui a me Kaiama. He mau pio no laua no ka hale ao o ka poe hewa, a o ka puka ana mai nei no ia i keia mau la pokole iho nei. Aia ma ka Halewai kekahi mau waiwai a laua i aihue, aole nae i ike ia ka poe nona ua waiwai la a laua i lawe kolohe ai. E pono e naue ae ka poe mea waiwai i nalowale e hana no lakou iho. He keu hoi paha keia mau la, o na la pa limalima; eia ka na keia mau wahi kupeu no!

 

Haina o na niele a J. M. K. Kainikipualehua.

Ninau 1. He 72 na manu a pau o ua ohana manu la a ke keiki o Wailuku. O ka amakihi pupualenalena wale no nae ka nui.

Ninau Hemahema 2. Ma keia ninau ua maopopo ia'u kou manao ma ka hapa mua. Ua manao oe ua like loa ka area o ka aina huinahaloa me ka aina huinahalike a ma na aoao wale no ka like ole; pono no ia, aole o'u hoahewa malaila, aka, mahope iho ua olelo hou oe penei. Aka, kuai aku ia i aina huinahalike e ae e like ana ka nui me kela mau aina mamua. Eia ka ninau ia oe mahea kou manao i kela huaolelo like ma ke anapuni anei, a ma ka area paha?

Ina ma ka ili kou manao, alaila, he wahahee loa kou ninau, no ka mea, ua like ka aina mua me ka lua, ma ka ili, a ua olelo hou hoi oe, ua like keia aina me kela mau aina; ina ua like ko keia aina ili me ko kela mau aina, alaila, no keaha ko olelo ana ua oi aku keia aina he 12 1-4 roda i ko lauala a elua?

E hooponopono hou ae i ko ninau, alaila, hoopuka hou mai.

Ninau 3. E 2, 4, 5, na puuhuahelu.

Ninau 4. He 1 dala wale no ka ko kaikamahine mua a 3 dala a ka muli iho.

Ninau Hemahema 5. Ina pela wale iho la no keia ninau au, manao au, ua hana wale iho no oe me ka noonoo ole, a o oe ka lida no ka poe ninau wahahee. Ina i kola aku oe i ka 133, a hookomo iho oe i 49 malaila e pololei auanei; a e loaa no he 4, a me 9, na puu huahelu.

Ninau 6. He 24 roda ka loa a he 12 roda ka laula o ko wahi pahulu pa-oo.

E ke hoa ua i mai oe he wahi ninau aihue ka'u a pehea kau nohea mai kela ninau mua au? Aole anei no na mokuna mahope aku a ka E Baileys Algebra? Kupanaha oe, i ko hai oe e kukala ai, huna no ka oe i kou, nalo no nae ka ua kanaka.

He wahi ninau hookahi wale no ka'u e haawi aku ai ia oe, a mai haawi oe na hai e hana, a e noho wale iho no oe e hoopau ai ai; nau ponoi iho no e hana. Eia ka inoa o ko wahi ninau e Kahaukolonahe. Mailoko mai o Kalauomaomao.

I ka wanaao nana aku la au, aia hoi, oili maila kau wahi waa ma ka lae o Kumukahi mai, a holo malie mai la oia me ka hau kolonahe, a hala elua hora mahope iho loaa mai la oia i ka hoolua ikaika me ka puulena, ke hele 'la a ku ka ehu o na wahi waa liilii. O ka pa 19 o na mile i hala mahope, ua like ia me ke kuba o ka loa mai kahi ana i holo mai ai a hiki i kahi ana i pae aku ai i huipu ia me 30 mile hou aku. Pehea ka loihi o kona holo ana? Me ke kau analaise (wehewehe) pu iho no. Aloha oe: Me ka mahalo i KE AU OKOA:  S. W. PA.

Keaau, Puna, Feb. 24, 1866.

 

Ka huli koa J. Nawahi.

Ma ka Helu 4, o ka Buke 5 o ke Kuokoa, aia malaila ka manao i kakauia ke poo, "He hoole manawa ino," a ua kanana ae au, a ua maopopo he opala wale no ka nui, a he mea hoopiha nupepa.

Ina kou manao e lilo i mea hoopaapaa loihi na kaua, penei wale no e maikai ai, o kahi e akaka ai ua olelo au, ua paa ia'u na kumu o ke kula hanai. Ma ka'u hoike no ka moolelo kaapuni a ke Kahu Kula Nui, ua ike anei oe, ua hoike pu ia na kumu o ke kula hanai, a o ko laua mau inoa hoi anei kekahi i paa ma ka la i hoike ia ai na kumu kula o ka Apana o Hilo?

Eia ka mea kupanaha a'u e noonoo nei, a me ka poe e heluhelu ana, o ko kapa ana mai ia'u me he hakuaina la ka wau, no ka'u olelo ana aku, e liuliu iho a makaukau, kainoa no nau no i kauoha mai ia'u, e hele hou aku au, i ike i ka oiaio o na keiki o Atika Haulani, alaila, aia malaila ka'u ninau, "Nawai la ke kauoha mua? I ka oiaio o ke aha? I ka oiaio anei o ke anu?

Ke hapala mai nei ke keiki o Hilo i ka waa ona, i ka oiaio ka o ke anu; malaila hou ka ninau, ua lohe lauahea aku anei oe mai Honolulu nei aku, ua olelo au, aole oukou i noho i kahi anu? I kohu ai ka olelo ana mai, e hele aku e ike maka ina aia io oukou iloko o ke anu.

Ma ia olelo kauoha au, i kauoha aku ai au e liuliu iho, ma ko olelo i ike i ka oiaio, i olelo aku ai au he kaena, a he hookiekie ke ano, pela ko'u ike maoli ana iho, a me ka poe a pau e heluhelu ana, oia hoi ka poe noiau, ka poe nowelo, ka poe kilokilo, ka poe nana ouli, ka poe kuhikuhi puuone, a me ka poe wehewehe kaona, o lakou no kekahi i hooia mai, he hookiekie io no ia, a ke kauoha okoa mai nei e hele hou aku e ike i ka oiaio o ko oukou noho ana i ke anu.

Ma ka Atika Haulani, ua komo hewa ia ka la mawaena o a—u ma ke pai ana, Atika Haulani, ka'u, aka, aole ia he mea nui, a pehea hoi oe i ko inoa, aohe hoi ou ekemu mai no ke komo hewa ana o kekahi mau hua ma ke pai ia ana, i kakau ia ma ke poo o kou kukulu manao ana? I ko hai inoa ka! hooponopono oe, a i kou inoa hoi, a pehea?

Ke namu haole mai nei oe ma kekahi wahi o kau kamailio ana, eia nae ka ninau malaila, "He haole anei oe e J. Nawahi, i hemahema ai oe ke kamailio kanaka, a pono ai ke kamailio mai ma kau olelo i kuluma mai ou kupuna mai? He haole anei au i kou manao, i pono ai oe ke namu mai? He ike ole no paha i na rula o ke kamailio ana a ka poe maikai.

Ke hai aku nei au ia oe, aohe waiwai o ka hoopaapaa loihi loa ana me oe, no ka mea, aohe pili iki o kau mea e kamailio mai nei i ke kumu o kau mea i papa mai, ke hoomanao ae la au i kekahi mau wahi lalani mele, a penei no ia:

"Aia ka ia i ka moana,

Pilipili aina ole mai."

G. W. POEPOE.

 

He mau ninau Bai bala.

Ke hoouna aku nei au i keia mau ninau Baibala malalo iho, na na keiki o Waianae e koho mai, na Keauiaole ma, a i loaa ole hoi ia lakou, alaila, na lakou la ae hoi e hai mai; eia mai no ia malalo iho.

Ninau 1. Owai ke 'Lii i hookuu aku i ka poe Iudaio i pio ma Babulona, e hoi aku i ko lakou aina?

Ninau 2. Owai ke kakauolelo makaukau loa, i hooponopono aku i ka noho ana o na Iudaio ma Ierusalema?

Ninau 3. Owai ka mai lepera a Elisai i hooola'i?

Ninau 4. I ka make ana o Ahazia ke 'Lii o Juda, ia wai la kona aupuni?

Ninau 5. Ehia 'Lii ma Kanaana i pau ia Iosua, a ina mamo a Isaraela i ke kaua ana i na makahiki eono?

Ninau 6. Owai ka Lunakanawai i make ai o Egehona, ke 'Lii no ka mamo a Moaba, ke keiki a Lota?

Ninau 7. A hoohuli mai o Jabina ke 'Lii o Kanaana i ka Isaraela i na makahiki he iwakalua, owai ka mea i pakele ai lakou?

Ninan 8. Ehia kaa kaua hao o Jabina?

Ninau 9. Ehia mau enemi o Gideona ma i pau ai i ka make?

Ninau 10. A ike na kanaka ia Saulo ko lakou Alii, pehea ko lakou hooho ana?

Ninan 11. Ehia la a Solomona mau mele i kakau ai?

Ninau 12. Owai na'lii o ke aupuni o Juda?

Ninau 13. Nawai ka malawaina a Ahaba i makemake ai?

Ninau 14. Heaha ko Uzia hewa i kona Alii ana?

Ninau 15. Heaha ka Huleda olelo ia Iosia?

Ninau 16. Mahea la i palapala ai o Ioane i ka palapala hoike i ka hoike i ka hiki ana mai o ka Milenio?

Ninau 17. Owai ka mea i ike ia aku e Ioane ma ka mokupuni o Petemosa?

Ninau 18. Nowai ka olelo a Ioane i palapala 'ku ai i ko Asia mau ekalesia?

He ma'u ia mau opuu rose a ko Waianae mau keiki e amo ai, o ka leho ka o na hokua e oi-ku ai i ka loa o Koialana; e uwalu aku ana i ka pali a e pau wale ke aho.

E aloha i ka Luna Hooponopono a me kona mau hoa paaua. Owau no.

JOHN. F. LAAUAMOO.

Honolulu, Oahu, Mar. 19, 1866.

 

O ka buke mua i pai ia me na hua kepau, aia ma Geremania kahi i pai ia ai, iloko o na makahiki eha haneri i kaahope ae nei. A he umikumamawalu kope i loaa i keia manawa, a hookahi o ia mau kope i kuaiia no na dala elima a oi ae.

 

NU HOU O NA AINA E.

I ke ku ana mai o ka mokuahi Ajax i kela la Sabati aku nei, ua hiki hou mai no na lono no ka noho nu-ne ana, ma na kaua olelo o ka Peresidena me kekahi mau lunaolelo o ke kau Ahaolelo o ka aina puni ole, ana e noho Peresidena la. Ua kahuli nui ae no nae ke ano oia mau mea, oiai ua haawi ae kekahi poe noiau i ko lakou mau manao kokua i na mea a ka Peresidena i olelo ai.

Ma ka Sewada mau palapala me ke Aupuni Beritania, ua hoole aku ia, aole o Shenandoah maoli ka inoa o ka moku kipi i ulupa iho nei i na moku okohola, aka, oia no ka moku Beritania, o Serpent King ka inoa. Ua olelo ae kekahi papa pai o Ladana, he mea hoonaukiuki wale no, a ua waiho paluhe wale ia iho no.

Ia Kenela Kalana i hele makaikai aku nei i Nu Ioka, ua haawi ia mai ia ia e na kanaka miliona oia wahi, kekahi eke dala i kuineki i na ala he $100,000.

Ua olelo ia, o ka hoopii e kue ana ia Kapena Semmes o ka moku kipi Alabama e haalele wale ia ana, aohe e hanaia ana.

He pioloke kai ala ae ma na mahina ko o ka Hema. Ua kue aku na kauwa negero i ko lakou mau haku, me ka manao e pepehi hoomainoino ia lakou. Ua pau loa nae lakou i ka hopu ia e ka poe koa. Ua hai ia ae, ua nui kekahi mau mea kaua i loaa me lakou.

Ua lono mai i ka Luna olelo Sumner, kekahi wahi pahu uuku, me ka manamana o kekahi negero iloko, me kekahi palapala i kakau ia penei:

"O oe e na———, kahiko, ke hoouna aku nei au i kekahi wahi apana o kekahi o kou mau hoa'loha; a ina e holo ana kela bila au e manao nei, alaila, e loaa no ia'u kekahi wahi apana ou.

(Kakau inoa ia) HE KANAKA UNIONA.

Me he mea la, ua hoopuluia ka manamana lima iloko o ka Alacoholo, a ua wahi maikai ia a hookomo ia iloko o kekahi wahi pahu uuku. Ua waiho ia ua wahi pahu nei ma ka ipuka o ka hale ai o ua Sumner nei, a i loaa i kahi kaikamahine kauwa o ua hale la.

Ma ka Hale Ahaolelo o Amerika Huipuia, ua hookomo mai o Grinnell o ka mokupuni o Iowa i kekahi bila kanawai e olelo ana, aole e haawi ia kekahi palapala hookohu, luna koa a aupuni paha, ina no ka mokuaina ia o Uta, ke ole ia e hoohiki mai, aole ia e uhai mahope o na olelo ao a me na hana a ua mokuaina la, oia hoi ka mare lehulehu.

 

No Europa mai.

Ma ka make ana o ke alii o Belegiuma, ua ili aku ka noho alii i kana keiki Leopold II. Ua hoohiki ia oia e malama i ke Kumukanawai, a ua haawi mai oia i kekahi haiolelo, a na ia mea hoi i hoololi i na puuwai e kona mau makaainana.

I keia mau la i hala iho nei, ua hoouna mai la na keiki alii la i kekahi palapala i ko kakou Moi aloha nei, e pili ana no ka make ana o kona makuakane, a penei kana:—

"E KA MAKUA.—Ke hooki nei au i ka hana ehaeha nui loa, ma ka hai ana aku ia oe e ka Moi, no ka make ana o ko'u makuakane, ka Moi Leopold I., i hala e aku nei ma ka Pakaua o Laeken, i ka la 10 o keia malama. Ua lilo keia i mea e komohia ai au ka, Moiwahine a me ka ohana alii iloko o ka ehaeha nui, a lumai pu no hoi iloko o ke kumakena, i ka lahui i hoonele ia i ko lakou Moi, ka mea i noho alii maikai maluna o lakou i na makahiki loihi wale he kanakolu kumamaha.

Ua kono ia au ma ke kauoha e noho maluna o ka noho alii o Belegiuma. Ua malama au i na koi ana mai a ke Aupuni, mahope iho o ko'u hoohiki ia ana ma ke Kumukanawai, a pela au e alawiki nei i ka hai ana aku ia oe e ka Moi. O kou noho aloha ana e ka Moi, me ko'u makuakane i hala, oia no ka mea nana i kono mai iloko o'u ka manao, e komo pu mai oe me a'u iloko o ke kaumaha e kau nei maluna o'u. Ke noi aku nei au ia oe e ka Moi e hoomau ia ka noho'na aloha mawaena o kaua.

Kou Hoahanau Maikai,

LEOPOL D CH. ROGIER.

I ka Moi KAMEHAMEHA V,

Bruxelles Dek. 18, 1865.

 

Mai Kina mai.

O na mea hou i lohe ia mai nei, mai ka aina paa o na keiki lauoho loloa, aohe no he ano nui loa; aka, o na moku powa wale no ma na kapakai o Kina, ua pau loa mai nei i ka pulumi ia e kekahi mau moku manuwa Beritania.

He anu loa maloko o ke kulanakauhale o Pekina, a ua pii loa ke kumukuai o ka opiuma he $1,300 no ka pahu hookahi. Ua ikaika loa ka waikahe o ka muliwai Yang-tse-Kiang, a ua halana pu ia kekahi mau kulanakauhale, a ua nui loa na waiwai i poino.

Ua hai ia ae, ke hoopaa ikaika loa la ka poe Rukini i ka waha o ka muliwai Amoy. Ke mau la no ka hakaka ana o ka poe kipi. Ua haule ino loa kekahi mau hui kalepa o Kina.

 

He nui na moku i holo aku a nalowale ma na awa o Amerika, iloko o ka makahiki 1865 i kaahope ae nei, he 446, a o ka nui o na dala no ia mau moku, he $9,767,000.