Ke Au Okoa, Volume I, Number 47, 12 March 1866 — Page 3
MA KE KAUOHA.
Olelo Kahea.
O MAKOU O KAMEHAMEHA V., Moi o ko Hawaii Pae Aina, ma ke ahonui o ke Akua, ua oluolu ia Makou,
KE KAHEA.
ana aku, e like me na mea i olelo ia ma ko kakou Kumukanawai, e halawai ana na Hoa o ka Ahaolelo o ko Makou Aupuni, ma ka Hale Hookolokolo, ma ko Makou Kulanakauhale Alii ma Honolulu, no ka hooko ana i na Hana ku i ka Lehulehu, ma ka hora 12 awakea, i ka la 5 o Aperila, M. H. hookahi tausani ewalu haneri me kanaono kumamaono.
Haawi ia malalo o ko Makou lima, ma ko Makou Hale Alii, ma Honolulu, i keia la 7 o Maraki, M. H. hookahi tausani ewalu haneri me kanaono kumamaono, a i ke kolu hoi o na makahiki o ko Makou noho Alii ana.
KAMEHAMEHA V.
Ma ke kauoha a ka MOI.
FERD. W. HUTCHISON.
Hookohu ia.
Ua hookohu ia o J. Kaikainahaole, Thos. Meek, Makua, a me V. Chancerel, i mau Komisina no na Pa, no ka Apana o Ewa a me Waianae, Oahu.
FERD. W. HUTCHISON,
Kuhina Kalaiaina.
Ma r. 9, 1866.
Ke noi ia aku nei ka poe hana aupuni, a me kekahi poe e ae i hiki mai ka manawa e hookaa ia aku ai ka lakou mau dala, ma ka la 31 o Maraki, e kii mai i ko lakou mau uku ma ia la, a me kekahi mau la e ae e pili koke ana i ua la la, i mea e hiki ai i keia Keena ke hooponopono koke i na Buke.
Ma ke kauoha a ke Kuhina Waiwai.
G. WUNDENBERG,
Luna Buke Helu.
Keena Waiwai, Mar. 1, 1866.
O na poe lepera a pau ma ka Mokupuni o Oahu, i hai ia mai i ka Papa Ola, a i nana ia, a malama ia; a me kekahi poe e ae hoi i loohia i ka mai lepera i hai ole ia mai, a i nana ole ia hoi mamua, e pono lakou e hai mai i ka mea nona ka inoa malalo nei; a ina paha ua ike kekahi poe, i kekahi poe i loaa i ka lepera, e pono e hai mai.
T. C. HEUCK,
Kakauolelo o ka Papa Ola.
Ma keia ke kahea hou ia aku nei ka poe Mahiai a me ka poe hana lima, a me kekahi poe e ae e ke Kuhina Kalaiaina, ua pau ka manawa i haiia ai no ka hoouna ana mai i na mea e hoouna aku ai i ka Hoikeike o Parisa, no ka M. H. 1867, ma ka la mua o keia mahina, a ke hai ia aku nei nae, ina he poe kahi i koe e manao ana e hoouna mai i ka lakou mau mea, e pono e hoouna koke mai.
FERD. W. HUTCHISON,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Mar. 3, 1866.
KEENA KALAIAINA,
Dek. 7, 1865.
I ka poe Mahiai, ka poe Hana Lima, a me na kupa o keia mau Mokupuni.
Ua oluolu i ka mea nona ka inoa malalo nei, ke hai aku ia oukou, ua poloai mai o Mons Denoyers Kanikela a Komisina o Farani e noho nei ma ke alo alii o Hawaii nei, i ke aupuni o ka MOI e komo pu aku i ka Hooikeike Nui, na hua o ka Oihana Mahiai a me ka oihana mikiala o na lahui a pau, e kukulu ia ana ma Parisa i ka la mua o Aperila, 1867.
Ke hai aku nei ka mea nona ka inoa malalo nei, e hoomakaukau oukou i na mea ulu maikai o keia Pae Aina, a oukou e makemake ai e hoikeike ia ma Parisa, ma ka Hoikeike Nui i oleloia maluna.
Ma ka aoao o ke Aupuni, ua oluolu ka mea nona ka inoa malalo nei, e malama a hoouna aku i Parisa i na ukana kupono, a oukou i manao ai e hoouna mai mamua ae o ka la 1 o Maraki e hiki mai ana. E pono e hoailona ia o waho penei:
"No ka Hoikeike Nui o Parisa. Hoouna ia mai e———, He kupa no———, Pae Aina Hawaii. Ma ka malama ana a ke Kuhina Kalaiaina." (Ma keia wahi e hookomo ai i ke ano o ka mea i hoouna ia.)
E pono e hoouna mai ka mea nona ka puolo me kekahi palapala, e hoakaka ana i ka mea e hanaia ke pau ka hoikeike ana.
F. W. HUTCHISON,
Kuhina Kalaiaina.
Ke hoike ia aku nei i na mea a pau, e hoouna mai ma ke Keena Kalaiaina na mea a lakou e manao ai e hoikeike ma Parisa, oia hoi, na mea i hana ia ma Hawaii nei. Na moena, a me na kapa maoli o kela ano keia ano, na ihe, na pololu, na lei palaoa, na ahu ula, na uluna o ka wa kahiko, na kua, a me na ie, kuku, na ohe kapala, na waa liilii, na hale liili a-mau o ka uka, na hale liilii pili na hue wai a me na umeke pawehe, na koi kalai waa, na upa niho mano, na lei hulu, na ao uwala, a me na ao maia, a me na mea kahiko o kela ano keia ano a pau loa, i hana lima ia ma Hawaii nei.
I ke Kuhina Kalaiaina, Peresidena o ka Papa Ola.
SIR: —Eia ia'u ka hanohano o ka waiho ana aku imua ou i ka hoike mahope iho nei, ma ke ano Kahuna lapaau no ka Halemai Lepera ma Kalihi, Oahu.
Mai ka wa mai o ke kukuluia ana o ka Halemai i Novemaba i hala iho nei, ua nana ia e a'u he hookahi haneri me kanaonokumamalima mea, he kanaonokumamawalu poe i
hookuu ia no ke komo ole mai maloko o na mea i kukuluia ai o ka Halemai, a he hookahi haneri me kumaha i koe iho no ka lapaau ia. Noloko mai o keia poe (104) he kanaha kumamahiku i hoounaia e like me kau kauoha i kahi Lepera ma Molokai, he iwakalua i ikea iho ma ka lapaau ana i loaa i na mai ili e ae, i pohihihi i kinohou ke ano e ae mai ka Lepera; aka nae hoi, i ka ikeia ana iho o ke ano e, ua auaia no lakou e like me kau kauoha, a ua lapaau ia a ola, a aneane ola kekahi, a ua hookuuia aku e hoi i ko lakou mau home, me ka ae ia e kii wale mai lakou i ka laau me ka uku ole, i ola pono ai lakou, koe iho la no he iwakaluakumamaiwa e lapaau ia nei, oia ke koena o na mai i loaa mai mai ka mokupuni o Oahu; aka, e manao ana au e loaa mai ana he mau mai hou mai Maui mai.
E ae mai ana paha oe e ka Mea Hanohano e kamailio aku au no ke ano o keia mai weliweli o ka Lepera, e like me ke ano o ka loaa ana iho ia'u, iloko iho nei o ka manawa o ko'u lapaau ana i na mai i hoounaia'e ma ka Halemai Lepera.
E like me ke ano i haiia mahope iho nei, ke ano nui i ikeia o ka hiki ana mai o ua mai nei, penei: He ano malohai no mai o a o, a he kaumaha puni no hoi i kekahi manawa, o ka wela kekahi hiohiona mua o ua mai nei, aka, he nui wale nae hoi i nele ia mea, a aole no e ike e ka poe i loaa i ua mai nei, aia no a puka mai na poaka a'u e hoakaka aku nei mahope nei. O ka hoomaka ana o ke ano e ae o ua mai nei, oia no ka wa e puka mai ai o na opuupuu pohaka haeleele ma ka papalina, a ma ka manawa pokole mahope iho, a loihi paha, alaila, ai ae la ma na pepeiao a me ka ihu. I kekahi manawa, ua puni hapa a puni ke kino holookoa i ka ili mahuna hakumakuma. He mane'o iki iho kekahi wa, aole nae ia he mea maa mau. O keia mau pohaka, he manoanoa pu wale iho no ke hoopa ia aku (anaesthesia) * * *.
O na ano pohaka i haiia ae la maluna, he ano melomelo hakumakuma, a he hinuhinu, a mahope aku kahuli ae a mea haeleele iho; a mahope o ka hala ana o ka manawa pokole a loihi paha, alaila, hoea mai la he puupuu oolea melumelu maluna o na pohaka ma ka papalina e puka mau ai, a mahope palaha'e a like ka nui me ka peni, a me ka huamoa paha; ia manawa ano e na papalina, kalakala ka ili, a alualu no hoi a me na nakaka like me ka ili o ka elepani (Elphantiasis tubercles); manoanoa nunui ka ihu a me na pepeiao, a i kekahi manawa hoi owaena o ka ihu, nunui ae na ipuka a ihu a upehupehu na maka, pehu na lihilihi a aneane e uhi iho maluna o na maka, pehu nui loa ae la na lehelehe a me ka auwae, a, ano ino loa ke nana aku i na papalina. Ia wa e hoomaka mai ai ka ha o ka leo, a i kekahi manawa hiki mai ka eha ma ka moni ana. Ia manawa, pii ae la ka mai ma na maiuu manamanalima a me na maiuu manamana wawae; pehu ae la olalo iho o na maiuu, no ka piha i ka palahehe malalo ae. Pehu ae la na kapuai a me na lima, mai ke kuekue a hiki i ka pulima. Alaila, hoomaka mai ka aai ka pala mai ka pulima o na manamanalima a komo loa iloko o ka iwi me ka eha ole, a pela no hoi ma na wawae. Lilo ae la ka ili i mea melomelo, me ka waiho wale iho i na aa. Pela na ami e aai heleia'i me ke akahele o ka pii ana ae o keia mai weliweli, nana i hoolilo i ka poe i loaa ia mai i poe ino i ka nana'ku. Oiai no e maiia ana me keia mai, ua maikai no ka pana, ono no ka ai, a aohe no he inoino mai oloko. O ke ano o keia mai i ka wa e make ai, aohe no i maopopo ia'u, no ka mea, aohe mea i maiia a make iloko o ka Halemai i ka'u noho ana iho nei. I ko'u manao, o ka mai Lepera keia i kapaia he "Elephantiasis Sea Lepra Craecorum." Maanei, ua huipu ua mai la me ke kaokao, a me ke kakio, a me na mai kumu mai ka ohana mai. Aole kekahi mai i hiki mai imua o'u, i hiki ai ia'u ke hookolo aku a hiki i ke kumu oiaio o keia mai, i maopopo lea ia'u. Mamuli o na mea i haiia mai ia'u a me ka'u ike maoli iho, ua kauo ia au e manao ae, oiai ua loaa no keia mai ma keia aina me ke kakaikahi iloko o na makahiki lehulehu wale, aka, iloko nae o na makahiki he umikumamalima i hala iho nei, ua hoomaka mai ka laulaha ana me ka pii nui, a malia paha o kekahi kumu o ka pii ana, no ke ano kaokao a me ke ano o na mai ili i laweia mai iloko o keia aina e na pake kinikiu iloko o keia mau makahiki he umikumamalima. He mea hauoli nui nae no'u ka hai ana aku o na mai a pau i laweia mai no ka lapaau ma ka Halemai nei mamuli o ka lokomaikai o ke Aupuni, ma ka hoolako ana i ka ai a me kahi moe, a me ka lapaaua ana, ua hoomaikai ae i ko lakou noho ana, ma ka lapaau ana i na mai ili e ae o lakou i loohia ai i ko lakou wa i laweia mai ai i ka Halemai. O ke ano e hiki ai ke hoola i ka mai Lepera ina oia wale no ka mai, aohe mai e ae, aohe no i lawa ka manawa e maopopo ai ia'u, no ka laweia ana o na mai i Molokai, i waiho ai ma kahi e hookaawale loa ia'i, aka, ke manaolana nei nae au, aia a pau loa mai na mai i ka hoakoakoaia mai, a i ka wa hoi e pono ai, e hoihoi hou ia mai kekahi poe mai o Molokai, i hiki ai ke hoao e hoola ia lakou, i ikeia'i ia mea nui. No ke ano lele a lele ole paha o ka mai, aole i loaa mai ia'u na mea kupono e hiki ai la ia'u ke hoopuka i ko'u manao no ia mea. Ekolu wale no mea i ikeia ma ka Halemai, i ae mai i ka loaa ana o ka mai i ko lakou mau makua, a me ka lakou mau keiki, a me ko lakou mau hoahanau, a me ka poe e noho pu ana me lakou. He ano hio nae au e manao, ina
he mai lele, alaila, aia wale no ka lele, mamuli o ka pilii mau ana o ka mea i loaa i ka mai Lepera, a me kekahi mau kumu e ae i maopopo ole i keia wa.
He mea hauoli nui nae no'u, oiai au e hooki ana, i ka hai ana aku ia oe e ka Mea Hanohano, i ka hauoli o na mai Lepera no ke kukuluia ana o ka Halemai me ke aloha mai a me ke ano oluolu no hoi o ka manao o ka poe i mai ino loa ia e keia mai weliweli—o kekahi kumu nui o ia mea, no ka hana oluoluia e W. Bannister, ka Luna o ka Halemai ma Kalihi, Oahu.
Ua ili ia'u ka hanohano o kau e ka Mea Hanohano, kau kauwa haahaa a hoolohe.
E. HOFFMANN, M. D.
Honolulu, Mar. 2, 1866.
Puiwa Hikilele.
I a'u e holoholo ana ma na alanui o ke kaona nei me ko'u hoahele, i ka po o ka Poakolu, o ka pule i kaahope ae nei, hele aku la maua, ma ka maua hele ana, a hiki ma ka puka o Haleakala, ma ke Alanui Alii, ku iho la maua malaila e hoolono ana i ke kani o ka piano oloko, ia maua e ku ana malaila, no na minute pokole, aia hoi ike aku la au i keia wahi luahine e holo mai ana me ke kuina kapa keokeo, me na hua olelo i ka waha, "Eia aku nei la mahea" "Eia aku nei la mahea." Ia lohe ana o'u i keia mau huaolelo, i iho la au iloko o'u, ua loaa ia paha keia wahi luahine i ke daimonio, ia manawa, ke kokoke loa mai la kela, i o maua la, ia wa lele hope aku la au iwaenakonu o ke alanui hele, i ko ia ala ike ana ia'u i ko'u lele hope ana, e hookaawale ana i ke alanui noi ala, oiai, ua haiki loa ka'u wahi e ku ana nona ke hele mai, o ko ia la manawa iho la no ia i uwe ai a nui maoli ka leo, me ka ike ole keia o ko'u kokoolua ia ia, e nanea loa ana kela i ka hoolohe i ka haihai maikai o ka leo o ka piano, a na keia leo o kahi luahine i hoopuiwa ia ia a me a'u pu kekahi, ia manawa ku iho la ua wahi luahine nei me ka neeu ole aku imua, a i hope hoi, a kamailio mai la, "Heaha iho nei la hoi keia." O ko'u olelo aku la no ia i ko'u hoa e hele maua, ke ku la no ua wahi luahine la, o ko maua huli mai la no ia hele, hoea ana he mau wahine, me ke kahea ana i ua wahi luahine nei, Auhea oe! Auhea oe!! Ia manawa hele mai ana ua wahi luahine nei, o ko maua hele aku la no ia a ku pu iho la me lakou la, me ka hoomaopopo ana no ke ano o keia luahine, olelo mai ana laua 'la, he wahi makuahine no maua, i hoi aku nei hoi, lohe mai nei maua i ka leo i ka nui iwaho nei, puka mai nei maua la, olelo aku la au i ua mau wahine nei, he pupule anei, hoole mai la laua la, aole, a ma ka ninau ana a ua mau kaikamahine nei i ua wahi luahine nei, e i mai ana kela, he kapuai wawae ka kona mea i hahai ai, a ma ka ike ana ka ia maua, e ku ana ma ka puka e hoolohe ana no ka mea i olelo ia ae nei maluna, puiwa honua kela, me ka hikilele. Ia manawa komo iho la iloko o'u a me ko'u hoa ka manao kaumaha no keia leo hooili manao o kahi luaui palupalu. E aloha auanei. *
E kokua! E kokua!!
Ma ke ahiahi o ka la 27 o Feb, ka wa hoi a ka mahina i hoolei mai ai i kona malamalama lua ole, ka wa hoi a ka makani kolonahe i kuu lahilahi mai ai i kona lokomaikai, a mahope iho o ka hora 8 o ua ahiahi la i olelo ia maluna, aia hoi, naue ae la wau ma ke alanui alii wahine (Queen Street) ma ka hale hookolokolo, lohe aku la au he leo kahea mai ana, e kokua, koa, koa e kokua mai. Ia manawa i lohe aku ai au i ke koa kini o ka hale hookolokolo e ku ana me ka pu, e kahea ana i kona mau hoa, e ala ae olua e hele e kokua i kela leo e kahea mai nei, ku malie iho la au, me ka manao e ike i ka mea nona nei leo, aohe i liuliu iho holo ae ana ekolu koa, a ike hoi au i ko lakou la holo ana, o ko'u holo pu aku la no hoi ia, a hiki ma kahi i hana ia ai ka hewa, aia hoi ike aku la au he makai ka mea nona ka leo, e hopu ana i kekahi kanaka i mahuka mai, mai kona haku hana mai, ua ike nae ua wahi makai nei, e uha-i ia ana ka lima ona e ka lawehala, nolaila oia i kahea ai e kokua, e kokua, a he wahi luna no kahi me na koa o Anelepe ka inoa a hana i kauoha i na koa e kokua i ka makai a hiki i ka Halewai. O ke kokua ana o na koa i na makai, he mea maikai ia, he mea pono i kekahi lala o ke Aupuni ke kokua i kekahi lala o ke Aupuni a i ko'u kiei ana, a halo aku hoi, aia hoi ike iho la au, ua makaala no na alala a pau o ke Aupuni ma ka lakou hana. I ko'u manao maoli, mai pii ke kai i kahi makai, ina e makaala ole na koa ma kahi i hoonoho ia ai lakou, penei ua puhalahiu kahi kanaka ku-makahiki o Mr. So and So.
A hala lakou la i ka Halewai, hele aku la au a hiki ma kahi o ka Luna Corporla Analepe kamakamailio iho la maua no keia hihia, hahai mai la kela ia'u, o ka lua ka ia o ka hewa i hana ia ma ia wahi, a o ka lua no ka hoi ia o ke kokua ana o na koa i na makai, a ninau aku la au a heaha hoi ko oukou mea e komo ole nei i ke kamaa, i mai ana kau wahi koa, he makau makou, o pau auanei na wawae o makou i ka eha, a heaha hoi ka mea i nahaehae ai o na wahi lole o oukou, oh! no ka ikaika o ka makani kona i pa iho nei good by. W. KAHELE.
Kapuukolo, Marati 1th 1866.
KA HALE HOOKOLOKOLO.—I keia mau pule i hala iho nei, ua hoomaikai hou ia na paia o ka hale o ke kanawai, kahi hoi e hoopai ia ai ka hewa no ka hewa, a o ka pono hoi no ka pono. I ka nana aku i na rumi, ua kupono i wahi e kaana ia ai na pono ma ke kanawai.
OLELO KAHEA!
Ke kahea ia aku nei ka poe a pau loa i aie mai i ko kakou nei pepa, e hookaa ae i ka uku o ka oukou mau pepa, ma ka lima o ko oukou mau Luna lawe pepa, mamua ae o ka pau ana o ka Buke mua, oia hoi mamua ae o ka la 21 o Aperila. E malama ia keia Olelo Kahea i pono ai.
Ma ke Kauoha.
Honolulu, Mar. 9, 1866.
$544!
MAKANA GULA NUI!
—E—
KOKUA I KA POE MAHIAI
—O—
HAWAII NEI!
Me kuu ake nui e hoohoihoi i ke kanu ana o ka Pulupulu Si Ailana, mawaena o na kamaaina o Hawaii nei, mai Niihau a ka lae o Kau, a e kokua no hoi i ka poe ilihune, ke manao nei au e haawi aku i na makana manawalea malalo nei, i ka poe e kanu ana a e mahi nui ana i ka Pulupulu, iloko o ka
MAKAHIKI 1866,
mai ka la mua o Ianuari, a ka la hope o Dekemaba, 1866. E haawiia'ku keia mau makana i ka poe e loaa ana iloko o ka malama o Ianuari, 1867.
1.—E uku ia kekahi kanaka maoli e kanu ana i ke "SI AILANA," i na eka he umi a oi ae paha, ke hoohua mai i na paona Pulupulu he 10,000 a oi ae, mai Ianuari 1, a hiki i Dekemaba 31, 1886, i ka makana gula, - - - - - $200.
2.—O ke kanaka e hooulu ana i ka Pulupulu i emi iho na paona malalo o ka ke kanaka mua, alaila, e loaa ia ia ka makana gula, - - - $100.
3.—O ke kanaka e hooulu ana i ka Pulupulu i emi iho i ko ke kolu, e loaa ia ia ka makana gula $50.
4.—O ke kanaka e hooulu ana i ka Pulupulu i emi iho i ko ka ha, e loaa ia ia ka makana gula, $40.
5.—O ke kanaka e kanu ana i ka Pulupulu i emi iho i ko ka lima, e loaa no ia ia ka makana gula, $30.
6.—O ke kanaka e kanu ana i ka Pulupulu i emi iho i ka ke ono, e loaa no ia ia ka makana gula, $20.
7.—O ke kanaka e kanu ana i ka Pulupulu i emi iho i ko ka hiku, e loaa no ia ia ka makana, He Wili Pulupulu.
8.—O ke kanaka e kanu ana i ka Pulupulu i emi mai i ko ka walu, e loaa no ia ia ka makana, He Wili Pulupulu.
9.—O ke kanaka e kanu ana i ka Pulupulu i emi mai i ko ka iwa, e loaa no ia ia ka makana, 4 buke Kuokoa, i humuhumuia a paa.
10.—O ke kanaka e kanu ana i ka Pulupulu i emi mai i ko ka umi, e loaa no ia ia ka makana, 4 buke Kuokoa, i humuhumuia a paa.
NA RULA O KA MAKANA ANA AKU.
RULA 1. —O keia mau makana a pau, e haawi ia i ka poe i loaa iloko o Ianuari, 1867.
RULA 2. —Na ke kanaka wale no nana e mahi i ka ka Pulupulu, ia ia wale no e loaa aku ai ka makana, aole ka Pulupulu a kekahi mea e ae i kanu ai.
RULA 3. —Aole e loaa aku kekahi o keia mau makana aia he Kanaka Hawaii, (koe na haole.)
RULA 4. —O na Pulupulu a pau loa, i loaa ai keia mau makana, e kuai mai lakou ia'u, a na'u no e malama pono i Buke Hooponopono no na paona a kela mea keia mea i kuai mai ai.
RULA 5. —Ina elua a ekolu kanaka paha, i lawe mai i na paona he Umi Tausani a keu, e haawi ia aku no ka makana mua i ka mea nona na paona i oi ae, a o ka mea malalo iho e loaa no ia ia ka makana elua, a pela aku.
Nolaila, e o'u mau Makamaka mea aina, e ala ae oukou; a e hooikaika nui oukou, e hana pauaho ole, a mai hoopalaleha, no ka mea, e loaa auanei ia oukou na makana maikai. O ka poe i hana hooikaika me ke akamai, e loaa no ia lakou na makana maluna ae nei.
O ka poe e makemake ana i na Hua Pulupulu Hou e kanu, mai Kaletona Hema mai, e loaa no ia lakou ma ko'u Halewili Pulupulu, aia ma ka Hale Leta.
47-1 a m. H. M. WINI.
OLELO HOOLAHA.
AIA MA KO'U HALE KUAI MA KAPANO, Koolauloa, na
LOLE MAIKAI O KELA ANO KEIA ANO,
e huki ia ai ko oukou mau naau, no ka nani luaole a hiwahiwa no hoi no na kane a me na wahine, e hele ai a linohau, i ua mea he nani. Eia kekahi, e kuai kukai aku no wau me na hoa e hele mai ana e kuai me a'u, no ka
Puaa, Moa, Pepeiao, a me ka Pineki.
Nolaila, e wikiwiki e na makamaka, no ka mea, he oluolu loa ke kumukuai o ka LOLE.
AIONA, (PAKE.)
Kapano, Koolauloa, Oahu, Mar. 6, 1866. 47-4t*
OLELO HOOLAHA.
E IKE IA MA KEIA, KE PAPA LOA AKU nei na mea nona na inoa malalo nei, i na mea a pau loa; ua hookapu loa aku maua, aole e ki ia na manu lele, a me na holoholona a pau loa o kela ano, keia ano, e hele ana maluna o ko maua aina, o
MANANA NUI, MA EWA, OAHU.
E hoomaka kona kapu ana, mai ka la e puka aku ai keia Olelo Hoolaha.
BARNARD & RAYMON.
Honolulu, Mar. 7, 1866. 47-1m
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, NA mea kuleana iloko o ka waiwai o Peter Dach, o Lahaina, Maui, i make aku nei, o ka poe i aeia, a pili kino, a pili paha ma kekahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike mai ia lakou iho, imua o ka Mea Mahaloia, A. M. Kahalewai, ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua, ma ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, i ka Poakolu, oia ka la 28 o Maraki, e hiki mai ana, i ka hora 10 o kakahiaka. Ia manawa e hooponopono ia ka moowaiwai a A. Manaka a me Mrs. Wahineino, na luna hooponopono waiwai a ka mea i make, a e hoike mai paha i kahi kumu, ina he kumu oiaio ia, i ole e hookoia ua moowaiwai la, a e hoopau ia ka laua oihana.
A. M. KAHALEWAI.
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Mar. 2, 1866. 47-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA NOna ka inoa malalo, e A. Manae, e hooiaio i ka palapala kauoha a Kaama k, o Wailuku, Maui, i make aku nei. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 4 o Aperila, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai i keia nonoi ana, a me na mea kue i hoike ia mai, aia ma Wailuku, e hana'i.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Mar. 2, 1865. 47-3t.
OLELO HOOLAHA.
EIA I KA PA AUPUNI I PAUOA NEI, NA Lio hele hewa i lawe ia mai. E kudala ia ana 2 Lio i ka Poalua, la 13 o Maraki, 4 Lio i ka Poalima, la 16 o Maraki, i ka hora 12 o ke awakea.
Na Lio Kudala.
Poalua.
Lio kane ulaula, ‡ akau, (H hema.
" wahine ulaula, AHAF akau, AFR hema.
Poalima.
Lio wahine hulupala, PA akau.
" " eleele, aole hao.
" " ahinahina wiwi, 8 akau.
" kane puakea, aole hao.
Na Lio Hou Mai.
Lio kane puakea, kuapuka, I akau, HH hema.
" " ulaula, kuapuka wiwi, he mau hao ano e.
" " " wiwi, T akau.
" wahine " " mau hao ano e.
Bipi " " keiki, m me he mu la ka hao.
Lio " " wiwi, 33LK akau, P5 hema.
P. KAAIAHUA.
Luna Pa Aupuni.
Pauoa, Mar. 10, 1866. 47-1t*
OLELO HOOLAHA.
UA NALOWALE KEKAHI LIO O LOKO O ka Pa Aupuni i Pauoa nei, i ka po o ka Poaono, la 3 o Maraki, o ka 15 ia o na la iloko o ka Pa Aupuni, o ka mea nona keia Lio, o PANEE. He lio kane eleele loa, i kuniia i keia hao JR akau, a hema, he kohu pi nae ke nana aku. O ka mea e loaa ai o keia Lio ma keia hope aku, e uku no au eono dala, ($6.00,) ke hoihoi ia mai ia'u. P. KAAIAHUA,
Luna Pa Aupuni.
Pauoa, Mar. 1866. 47-2t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Peter Kalaikini, e hooiaio ia ka palapala kauoha a Ioba Kalaikini, o Lahaina, Maui, i make aku nei. Nolaila, ua hoikeia i na mea a a pau, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 20 o Maraki, e hiki mai ana, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ia keia nonoi ana, a a me na mea kue ke hoike ia mai, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI.
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Mar. 3, 1866. 47-2t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOI IA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Hoomili w., e hooiaio ia ka palapala kauoha a Nailiili k, no Wailuku, Maui, i make aku nei. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 4 o Aperila, e hiki mai ana, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka manawa e hoolohe ai ka oiaio o keia nonoi ana, a me na mea kue i hooikeia mai, aia ma Wailuku, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI.
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana elua.
Lahaina, Mar. 2, 1866. 47-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Kaalu, e hooiaio ia ka palapala kauoha a Kalahoouka, o Honokohau, Maui, i make aku nei. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 4 o Aperila, e hiki mai ana, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka manawa e hoolohe ia keia nonoi ana, a me na mea kue ke hoikeia, aia ma Wailuku, kahi e hana'i.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Mar. 2, 1866. 47-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Mrs. K. Rutherford, e hooponopono ia ka waiwai o William Rutherford, o Makawao, Maui, i make aku nei, a e hoonohoia o George E. Miner, i luna hooponopono waiwai. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 5 o Aperila, e hiki mai ana, ma ka hora 11 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai i keia nonoi ana, a me na mea kue i hoikeia mai, aia ma Wailuku, kahi e hana'i.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Mar. 2, 1868. 47-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Kahale w, e hooponoponoia ka waiwai o Puna k, a me Napahi k, no Waihee, Maui, i make aku nei, e hooiaio ia kona pili ana ia laua i hooilina no ko laua waiwai. Nolaila, ua hoike ia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 4 o Aperila, ma ka hora 11 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai ka oiaio o keia nonoi ana, aia ma Wailuku, kahi e hana'i.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Mar. 2, 1866. 47-3t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O MAUOHA K, ME KAAEA W.
E ike auanei na kanaka a pau, na mea waiwai maloko o ka waiwai o Mauoha (k,) a me Kaaea (w.) no Kapalama, Oahu, i make aku nei, o ka poe i aieia, o ka poe pili kino, a pili paha ma kekahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike mai ia lakou iho, imua o ka Mea Hanohano, G. M. Robertson, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka Hale Hookolokolo i ke kulanakauhale o Honolulu, i ka Poaono, oia ka la 24 o Maraki, e hiki mai ana, i ka hora 11 o kakahiaka. Ia manawa e hooponopono ia ka moo waiwai a Niau (k,) me Komoikehuehu, na luna hooponopono waiwai a ka mea i make, a e hoike mai i kauwahi kumu, ina paha he kumu oiaio kona, i ole e hookoia ua moo waiwai la, a e hoopauia ka oihana a ua mau mea hooponopono waiwai la. WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, 10 Mar., 1866. 42-2t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KAIKAINAALII.
E ike auanei na kanaka a pau, na mea waiwai moloko o ka waiwai o Kaikainaalii, i make aku nei, o ka poe i aieia, o ka poe pilikino, a pili paha ma kahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike mai ia lakou iho imua o ka Mea Hanohano, G. M. Robertson, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka Hale Hookolokolo i ke kulanakauhale o Honolulu, i ka Poakolu, oia ka la 21 o Maraki, e hiki mai ana, i ka hora 10 o kakahiaka. Ia manawa, e hooponopono ia ka moo waiwai a ka mea i make, a e hoike mai i kauwahi kumu ina paha he kumu oiaio kona i ole e hookoia ua moo waiwai la, a e hoopauia ka oihana a ua mea hooponopono waiwai la. L. McCULLY,
Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Mar. 6, 1866. 47-2t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O NAPAPAI (W.)
E ike auanei na kanaka a pau, na mea waiwai maloko o ka waiwai o Napapai (w,) no Lahaina, Maui, i make aku nei, o ka poe i aieia, o ka poe pili kino, a pili paha ma kahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike mai ia lakou iho, imua o ka Mea Hanohano o R. G. Davis, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka Halehookolokolo i ke kulanakauhale o Honolulu, i ka Poalima, oia ka la 23 o Maraki, e hiki mai ana, i ka hora 10 o kakahiaka. Ia manawa e hooponopono ia ka moo waiwai a Lukia Aliona (w,) a me J. W. Keawehunahala (k,) na luna hooponopono waiwai a ka mea i make, a e hoike mai i kauwahi kumu, ina paha he kumu oiaio kona i ole e hookoia ua moo waiwai la, a e hoopauia ka oihana a ua mea hooponopono waiwai la.
WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, 9 Mar., 1866. 47-2t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KUKUI (K.)
No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano G. M. Robertson, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Kamehaiku (w,) no ka hookohu ia ia i luna hooponopono waiwai o Kukui (k,) no Honolulu, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 24 o Maraki, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Mar. 9, 1866. 47-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA NONA ka inoa malalo, e Lepoloa k, no Waipio, Hamakua, Hawaii, e hooiaioia ka palapala kauoha a Levi k, o Waipio, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 3 o Aperila, 1866, e hiki mai ana, ma ka hora 10 kakahiaka, oia ka manawa e hoolohe ai i ka oiaio o keia kauoha, aia ma Waipio, kahi e hana ai.
D. K. NAIAPAAKAI.
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Ekolu.
Kohala, Feb. 26, 1866. 46-4t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOI IA MAI KA MEA nona ka inoa malalo e Hiilei w., e hooiaio ia ka palapala kauoha a Niuolono w., no Hanapai, Hamakua, Hawaii, i make aku nei. Nolaila, ua hoike ia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 4 o Aperila, 1866, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka manawa e hoolohe ai i kela noi ana mai a me na mea kue i hoike ia, aia ma Waipio kahi e hana ai.
D. K. NAIAPAAKAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Ekolu.
Kohala, Feb. 26, 1866. 46-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Kanae k, e hooponopono ka waiwai o Piena k, o Honolulu, Oahu, i make aku nei me ke kauoha ole, a e hoonoho hoi i luna hooponopono o kona waiwai. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poaha, oia ka la 5 o Aperila, 1866, oia ka wa e hoolohe ai i keia noi ana, aia ma Waipio, kahi e hana ai.
D. K. NAIAPAAKAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Ekolu.
Kohala, Feb. 26, 1866. 46-3t
OLELO HOOLAHA!
Ke kauoha ia aku nei na Luna a pau o ka Nupepa "KE AU OKOA," e hooili mai ma ka lima o ka Luna Pai, o J. H. Black, i na dala a pau loa, a ia ia wale no, aole ia hai, oia hoi na dala no ka lawe pepa, na olelo hoolaha, na kanikau, a me na mele; aole hoi e ae ia kekahi palapala hookaa ke ole i kakauia ma kona inoa mai keia manawa aku, e kapaeia no. MA KE KAUOHA.
Keena Oihana, Aukake 22, 1865.
Makemake i kanaka hana.
Ke makemake nei au e Hoolimalima i mau kanaka hana ma ka mahina Ko ma Halawa i e umi kanaka, i eono malama e noho ai. E haawi no au i ka uku kupono, me na dala ohi mua. KIMO PELEKANE.
Honolulu, Mar. 3, 1866. 46-1m
HE MAU PAPALE NANI HOU LOA!
I O'U MAU HOA PUNI NANI, A MAU MEA hou, ke hai ia aku nei, ua loaa mai ia'u he mau
PAPALE HOU MAIKAI LOA!
A ME
NA LIPINE ANO MAIKAI LOA!
no ke kumukuai haahaa, mai ka $1.50, a hiki i ka $10.00. E hele mai a e wae i ko oukou makemake, e kipa, he wahi oluolu no e luana ai.
M RS. J. H. BLACK.
Alanui Papu, Honolulu, Oct. 27, 1865. 28-
OLELO HOOLAHA!
—A KA—
AHAHUI HOOHOLO MOKU MAOLI KULOKO.
O KO HAWAII NEI PAE AINA.
No ke kuia ana mai nei o ka Mokuahi KILAUEA, i ka poino, nolaila, o
KA MOKU KUNA HOU,
—KA—
"ONWA RD,"
LAM BERT, ke Kapena,
E holo mau ana ia i Kawaihae, a e ku ana ma Honoipu, ke malie kupono.
Kekahi Moku Kuna o ka Ahahui,
—KA—
"AL BERNI,"
E holo mau ana keia moku i Hilo, a e ku ana ma Lahaina a me Honoipu, i keia la, (Poakahi,) ma ka hora 4 ahiahi. He moku paa a maikai loa keia, kupono no ka poe ohua.
Ka uku o ke keena Kapena, he $10.00, o ka holo ana aku, a he $10.00, no ka hoi ana mai.
KA MOKU KUNA
"ANNIE LAURIE,"
I HANA HOU IA IHO NEI A PAA pono, e holo mau ana ia i KOLOA a me WAIMEA, a hiki i ka wa e paa pono loa ai.
KA MOKU KUNA
"NE TTIE MERRILL,"
E holo mau ana ia mai Honolulu aku nei, a i Lahaina a me Maalaea.
N. B.—Ina ua poino loa io ka Mokuahi KILAUEA, e hooholo koke ia ana no kekahi mau Mokuahi hou, e kupono ana i keia mau mokupuni, i ka wa pokole.
No na mea e pili ana i keia mau moku, e ninau no ia CAPT. FRANK MOLTENO,
a ia JANION, Green & Co.,
33- tf Agena H. S. & G. I. I. N. Co.
HE MAU AINA MAIKAI
E KUAI KUDALA IA ANA!
E KUAI KUDALA IA ANA NA AINA O LEVI HAALELEA, e ka mea nona ka inoa malalo nei, ma ka Hale Hookolokolo, ma Honolulu, iloko o Aperila, la 2, M. H. 1866, i ka hora 12 o ke awakea. A o ka inoa o ua mau aina la e kuai kudala ia ana, eia iho malalo nei:
Aina. Kahanui, Aia ma Molokai.
" Kipu, " "
" Manawainui, " "
" Kapuahi, " "
" Kumuele, " "
" Awawaia, " "
" Makanalua, " "
" Kamanoni, " "
" Wainiha, " Kauai.
" Waikoko, " "
A e ike no na mea a pau e makemake e ike i na kii o ua mau aina la, ma ka Hale Kudala o ka mea nona ka inoa malalo nei. H. W. SEVERANCE.
46-4 t Luna Kudala.
OLELO HOOLAHA.
OWAU O KA MEA NONA KA INOA MAlalo iho nei, ke hookapu loa aku nei au i ko'u mau aina e waiho la ma Kalihi, Mokupuni o Oahu, o
KEONEPANEE A ME PUAWAAHAKEA.
Aole e hele wale kekahi holoholona, Bipi, Lio, Miula, Hoki, PUaa, a me na holoholona e ae, aole e hele wale ma ua mau aina la o'u i hai ia ae la maluna, mai ko na kanaka a me ko na Haole. Aole hoi e hele wale kekahi kanaka maluna o ua aina la, a lawe wale i kekahi mea maluna, me kuu ae ole. Mai ka la e hoolaha ia ai ma ke akea, a ina e ike ia a e loaa paha kekahi o na mea i hoike ia maluna, alaila, e hoopii no au e like me ke Kanawai. Mai ka la aku e puka ai o keia ma ka nupepa, e kapu loa ua mau aina la.
Owau no,
PI CKFORD & HUDDY.
Ma rch 1, 1866. 46 4t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA HOONOHO IA MAI NA mea nona na inoa malalo, i mau Luna Hooponopono no ka waiwai o Thomas Phillips, o Lahaina, i make aku nei. Nolaila, ke kauoha ia aku nei na mea a pau i AIE aku ai, e hoike koke mai ia maua i ka lakou mau bila, mamua ae o ka la 31 o Maraki, e hiki mai ana. JOHN W. KAHUE,
A. MANAKU,
Na Luna Hooponopono Waiwai.
Lahaina, 19 Feb., 1866. 45-4*
OLELO HOOLAHA.
E HALAWAI ANA KA POE HUI O KA Ahahui Mahi ko o Lahaina, ma Honolulu, ma ke keena o SAMUEL SAVIDGE, ma ka Poaono, la 31 o Maraki, M. H. 1866, ma ka hora 10 o kakahiaka. Ua makemake ia e pau loa mai, oiai, he mau mea nui kahi e waiho ia mai ana imua o ka halawai.
Honolulu, Mar. 1, 1866. 46-5t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA NONA ka inoa malalo, e Kalili w, e hooiaioia ka palapala kauoha a Kapele w, o Waipio, Hamakua, Hawaii, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 3 o Aperila, 1866, e hiki mai ana, ma ka hora 10 o kakahiaka, oia ka manawa e hoolohe ai i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea kue i hoikeia, aia ma Waipio, Hamakua, kahi e hana ai. D. K. NAIAPAAKAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Ekolu.
Kapaau, Kohala, Feb. 26, 1866. 46-3t
OLELO HOOLAHA.
NNO KA MEA, UA NOI IA MAI KA MEA nona ka inoa malalo e Puhene w e hooponopono ia ka waiwai o Kanakaokanehoa, no Laupahoehoe, Hamakua, Hawaii, i make aku nei me ke kauoha ole; a e hoonoho ia hoi i Luna Hooponopono no ua waiwai la. Nolaila, ua hoike ia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 4 o Aperila, 1866, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka manawa e hoolohe ai i ka oiaio o keia noi ana mai a me na mea kue i hoike ia, aia ma Waipio kahi e hana ai.
D. K. NAIAPAAKAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Aapana Ekolu.
Kohala, Feb. 26, 1866. 46-3t