Ke Au Okoa, Volume I, Number 46, 5 March 1866 — Page 4

KE AU OKOA.

HONOLULU, MA RAKI 5, 1866.

Ka Makahiki Hou o na Pake.

E NA MAKAMAKA O KE AU OKOA : Aloha oukou. Me ka iini o ka manao e loaa ia kau wahi kaawale o ko kakou nupepa, no ka hookomo ana iho i kahi hapa o na mea hou; no ka malama ana iho o na makamaka Pake o Kina mai, i ahaaina olioli no ko lakou makahiki hou, ma ka la 21 o Feberuari, o keia makahiki e hele nei, ma ka Lai Ulu o Lele, ma ka hale o ka "Ahahui Aloha," a he mea hou no hoi paha ia i ka ike ana iho o na hoa puni nupepa.

Aia i ke alaula o ka wehe ana ae o ke ao o ka la i oleloia ae nei maluna, ua ikea aku ke kalae o ka lani, a waiho moakaka mai la na kuikui hoku o ka lani uli iluna lilo, i ka ua mea o ka moakaka, ia wa lohe ia aku ia ua leo wawalo o na mea hoopahupahu, i kela a me keia sekona, e kani kupinai ana, me he leo la o ka pupukanioe o kuahiwi.

I ka wehe ana mai hoi o ka La i kona mau kukuna malamalama, ike ia aku la na Hoa a pau o na Pake, e hi—o ana i o ia nei, no ka hoopiha ana i kahi e ahaaina ai i na lau nahelehele o kuahiwi i hele a puia pu i ke ala me ka uhi ana iho i ka Hae Hawaii a me ka Hae Amerika, mawaena o ka hale.

KA AKOAKOA ANA O KA HUAKAI.

Ua akoakoa ae ka huakai ma ka hale noho o S. P. Ahiong, i ka hora 11 o ia la, o ka poe i komo iloko o keia akoakoa ana, o na Pake a pau nona ka la makahiki hou, a o ka poe Himeni a me ka poe Puhi Ohe, ia wa no hoi, ike aku la makou i ka Hae o ko Kina Lahui, e welo haaheo ana i ka pa a ka makani he Ma-a-a, aole o kanamai o ke onionio ame ka nani maoli i ka nana aku.

KE KAI ANA O KA HUAKAI I KAHI E PAINA AI.

O ka poe Hookani Pahu a me ka poe Puhi Ohe mamua, o na Pake aku me na wahine a lakou i kahiko ia i ke ano lole pua weleveta, a o na puukani kaikamahine Himeni aku, i kahiko ia me na Hupa keokeo a me kahi ano pakana pulu Arabia, o na kane Himeni i kahiko ia me na kuka eleele, wawae keokeo, a he mau iwa kiani no hoi ia ke awihi aku, ia hele ana a hiki ma ka puka e komo ai i kahi e paina ai, ia wa no, Himeni ae la ka poe Himeni i keia leo mele.

LEO MELE—Morning Call.

1 He la hauoli! Olioli! Olioli!!

No na Gentlemen Hui o Kina mai,

I oli haele mai lakou,

Ma ka moana Pacifika,

Ma ka lewa kai lipolipo,

He la hauoli! Olioli! Olioli!!

2 Nana kakou! I ka nani! Luaole!

Na ahi kaolele e pipii ana,

E holu nape ana i ka makani,

I ka lewa nuu, i ka lewa lani,

I ka pio nani maoli,

Nana kakou! I ke ahi! Kao lele!!

3 Auhea oukou! Na hoa! Na hoa luhi!!

E hui kakou a lokahi,

I like me ka po nui o Kina,

Puu hoomaha o ka lehulehu,

Olioli Hape Nuia,

E Kono hi! Kono hi! Ke aloha!!

E Kono hi! Kono hi! Ke aloha—

4 Eia makou! Na flower! Of the west!!

Me ka makou mau Lady no,

O na iwa ia o Paliuli,

E hulali e anapa mai,

Na lole pua weleveta,

Eia makou! Na flower! Of the west!!

Eia makou! Na flower! Of the west—

5 Farewell! Ke aloha! Kono hi!!

No na makamaka o Kina mai,

Na hoa no ia o ka like,

O ka malu Ulu o Lele nei,

O ka wai huihui o Kapaulu,

Farewell! Ke aloha! Kono hi!!

Farewell! Ke aloha! Kono hi—

6 Ke welo nei! E ka Hae! O Kina!!

Ma na alanui o Lele nei,

E kowelo ana i ka makani,

Ka makani he Ma-a-a,

He nani ke nana,

Huro kakou! I ka Hae! O Kina!!

Huro kakou! I ka Hae! O Kina—

7 Ulaula! Uliuli! Keokeo!!

He alohi maoli ke nana,

E anoi ai o ka makemake,

Alohilohi ke nana,

Hiwahiwa nani lua ole,

Huro kakou! I ka Hae! O Kina!!

Huro kakou! I ka Hae! O Kina—

Ua haku ia keia Himeni e H. N. Kahulu a me D. K., a pau ae la ka Himeni ana, komo aku la na hoa a pau i kauoha ia, a me ka huakai pu, i ka hale e paina ai, a i ko'u poo i komo aku ai a nana iho na maka i ka papaaina, ua hele a luluu o luna i na mea ai o na ano a pau, a koe ka rama ma ia papaaina.

KA PAINA ANA O NA HOA A PAU.

Mamua ae o ka lalau ana o ka lima akau i ka pahi, a me ka lima hema i ke o, he Himeni ka hana mua, he Himeni keia i hakuia e kekahi Pake o S. P. Ahiong kona inoa, a o keia Pake no ka mea nana e alakai ma ka Piano or Melodiana ma ua la la, a oia no ka mea nana e hookani ke Selapina o ka luakini o Wainee, a he keukeu keia o kahi Pake akamai nui wale, aole no paha he lua o na Pake i hiki mai ma Hawaii nei, ma kela ano keia ano ike, eia iho malalo ua Himeni la:

LEO MELE—Iolidane.

1 La hauoli a pomaikai,

No ka Lahui o Kina,

Ti ka char saw sau nin fat choi,

No ka makahiki hou,

Hape Nuia! Hape Nuia!!

E na makamaka nei.

2 Ke hui mai me na Kalepa,

O ko Kina poe Gentlemen,

Me ka lakou mau lady no,

A hauoli hoomaikai,

Ti ka Kono hi! Ti ka Kono hi!!

And San ma Tat—i.

3 Na makua o keia Hui,

Me na keiki a lakou,

A pomaikai na mea a pau,

Keia makahiki hou,

Choi tan qui Sow! Choi tan qui Sow!!

Hooili ia lakou.

4 Na ke Akua mai ka lani,

Nana e hoomaikai mai,

O keia Hui ko Kina poe,

E noho ma Hawaii nei,

Haleluia! Haleluia!!

No ka haku ola mau.

5 Na Keonimana me na lady,

E aloha kakou a pau,

No ko makou la olioli,

Ka la nui Lahui o Kina,

Huro kakou! Huro kakou!!

A hauoli pu.

A pau ka Himeni ana, pule o Rev. Dr. Baldawin a pau, o ka iho iho la no ia o na pahi a me na o, iloko o na mea ai, e like me na ihe e lele makawalu ana no ka la hoouka kaua, a ma keia la no hoi paha ua pau loa mai na poe hanohano o ia kulanakauhale a me na Kahunapule o kekahi mau aoao hoomana, a o ka His Ex. P. Nahaolelua, ko makou Kiaaina aloha nui. He hapalua hora paha ka loihi o ka paina ana, me ka piha o ka naau o na Keonimana a pau i ka hauoli, a pela pu no hoi me na lady a lakou, no ka piha i ka hauoli i ka la Kono hi o na Pake.

Iloko no o ka wa e aneane ana e pau ka paina ana. Himeni hou mai la no ka poe Himeni i keia leo mele i hakuia e kekahi mea paa ipukukui a lakou, a eia ua leo mele la :

LEO MELE—Kiss me Well.

1 He la hauoli no kakou,

Na malihini o Kina,

Ua noho wale a kupa,

I ka malu o Hawaii,

(Chorus.)—E ulele kakou a hana mau,

Ko makou la Hape Nuia,

Ua lai no—Ua lai no.

2 Ko Amerika me ko Europa,

Ua hana like wale no,

Pela na Aupuni Nui,

A hiki i Hawaii nei,

(Chorus)—E uleu kakou me ke aloha,

I ka makahiki hou ua puka mai,

Ua lai no—E lai ana.

3 He hana nani no keia,

Ma na aina naauao,

A pela no kakou a pau,

I keia la Hape Nuia,

(Chorus.)—E inu kakou a hoomau,

I ka la Kono hi o makou,

E Kono hi—Me ke aloha.

4 E na makamaka hanohano,

O ka Lai Ulu o Lele nei,

A me na iwa a oukou,

I nohea wale i ka la,

(Chorus.)—E Good Morning no ke aloha,

O ko makou makahiki hou,

Me oukou no ke aloha.

5 E na hoa o makou a pau,

O na aina puni ole,

Ua naue like mai kakou a pau,

I keia aina malihini,

(Chorus.)—Pa mai e ka wai olu e ka puu,

Kela wai noho i ka palai,

E Huro! No kakou!!

A pau keia Himeni ana, kuu ia na hoa ai a pau o ka papa aina, a hoi aku la kela mea keia mea i kona wahi iho, nana wale aku la no hoi keia wahi makaikai—a, o ka heahea ole ia mai, ke kau ae la no hoi ia ma kahi lio, hoi ana i Puunoa, hookahi mea nana aku la, o ka Hae o "Nete Mela."

Nolaila, e na hoa, ma-u wahi mea hou ia o kahi la mea hou ole, aia no ka pono o kuaaina, o ka lohe wahi mea hou o ka alo Alii, ku ae no hoi ana, pau aku la ka ike ana ia Lele, o "Nete Mela ka ihu.

E aloha auanei,

A. M. INIKIWAIOKAPUA.

Haleakala, Keenahope, Feb. 27, 1866.

Na Ahahui Kalepa.

He mea kaumaha a me ka makehewa wale no paha ko kakou ku ana aku e paio imua o ko kakou mau enemi nui o keia mau la, oia hoi o Puniole, ka enemi mua, a me na Luna Hooponopono o ka nupepa Kuokoa, ka lua, a me Punihana ke kolu, a me M. K., ka ha, ua ike no kakou i ko lakou mau olelo maloko o ka nupepa Kuokoa, he mau olelo hoopohala ka lakou, aole i kupono ia i ke aloha Lahui, he mau olelo hoemi ka lakou i keia Lahuikanaka ilalo i ke kau o ka ilihune a me ka nele.

Ua hiki mai na Misionari mua ma keia pae aina, ua hoonaauao mai i ka ike Baibala, e alakai ana ma ka pono a me ka naauao ike palapala, a ike i ka helu i na mea helu, i hoohalike ia aku me na helu o lakou, a e hoopau ana i ke helu hipuupuu la-i o Hawaii nei, a e komo aku iloko o ka malamalama io o ka naauao maoli, a i ku i ke ano kanaka a ke Akua i hana ai.

Ua hiki kakou i ke 45 o na makahiki o ka hookupa ia ana e keia mea he naauao a me ka pono o ke Akua, nolaila, ua oo, aole a kakou nana aku i na mea o ka wa i hala, a e kikoo aku i na mea i koe. E hoopau ae i ke ano kamalii, a e hana aku i na hana a ke kanaka makua, ua hoolaha ia ko kakou Aupuni, me ka olelo ia he Aupuni naauao o Hawaii, a he Aupuni Keristiano, a i keia manawa hoi, ke hoolaha hou ia nei, "He Lahuikanaka apuka, a he poho ka oukou dala ke waiho aku i na Ahahui, a he dala ka oukou ke waiho aku, a he nele ke hoihoi mai," wahii a ka nupepa Kuokoa.

No Puniole, oia no ka enemi mua, no Kaupo, Maui, wahi ana, e hoowahawaha ana i ka poe o Kaupo, no ko lakou puni wale ana i na luna paipai o Kaupo, e kukulu i Halekuai malaila, a e olelo ana i na luna, he poe palaualelo, o ka palaualelo ka ia o ke ku o ko lakou la Halekuai.

Ke makemake nei au i ko Puniole lilo loa ana i ka mahiai, a nui ana na eka aina o Kaupo e pau ia ia i ka mahiai ia, a i oi aku paha mamua o Kekaha me Malaihi, o Makawao, a e oi aku ana paha na tona ko paa mamua o Kapena Ki, o Ulupalakua, a e oi aku ana paha na paona pulupulu mamua o Koa, o Punaluu, Oahu. Eia kekahi mahalo a'u, o ka lilo loa o na kanaka o Kaupo i ka palaualelo, wahi ana, a ke manaolana nei au, e makepono ana kana ai, no ka nui o ka poe nana e kuai mai, o na kanaka o Kaupo, e pii ana paha ke kumukuai o ka uala hookahi i ke dala hookahi, a o ka hua akaakai hookahi, he hapalua dala, a o ka paona hookahi o ke ko paa, he hookahi dala, a pela no paha e makepono ai na waiwai e ae a pau a Paniole i kanu ai, aole paha e hiki mai ana kana mau waiwai i Honolulu nei, i ka mokuahi Ekake (Ajax,) pau e i ka poe palaualelo o Kaupo.

Eia no ma Oahu nei kekahi poe e komo nei i na Ahahui, e like me ko oukou o Maui, aole lakou i haalele i ka lakou mau hana ponoi, ke hana nei no i ola no lakou, a o na wahi apana dala i waiho ia aku ma ka lima o na luna a lakou i koho aku ai, ma ke ano kuhihewa owaho, o ke Akua no nae kai ike ia loko, na ka manawa e hoike mai i ka pono a me ka pono ole o ka lakou hana.

I ka A. D. 1846, ua hoolaha ia kekahi kanawai, e kahea ana i na mea kuleana, e hookomo i kuleana no lakou imua o na Luna Hoona, ma ka paipai ana a na Misionari a me kekahi poe naauao kupono, ia wa no, ua nui na olelo hoopohala, "Mai kuleana oukou, he nui loa ke dala, he anapuni ia, aole wahi e lawaia ai, aole kuahiwi." A o ka poe i puni ole i ka ke Aupuni kahea aku ai i kuleana, a hoolohe i na olelo hoopohala e like me kau, ua nele lakou i ke kuleana a hiki i keia la, a o ka poe i puni aku, ua loaa ko lakou kuleana e noho alii nei. O keia poe e puni nei i ke komo i na Ahahui Kalepa, he wahi kuleana ko lakou iloko o ia mau Ahahui, a ma ka hoopololei ana a ko lakou poe luna, e ko ai ko lakou makemake, a o ke poho, he mea kahiko mai ia.

Elua ano o ke poho, he poho i hana maoli ia e ke kanaka, he poho ili wale mai, ke makemake nei o Puniole e mahiai, a ke hana nei no ko Oahu nei poe i ka mahiai, he hana pono no, pau no i ka peelua, makika, ponalo, poho, aole he hana puka wale no ka mahiai, a o na hana e ae ke poho, he puka no kela a me keia hana, a he poho no hoi kekahi, aole kakou i ike i ke poho o ka mahiai, a haalele la hoi, no ko makou komo ana i na Ahahui, aole makou i manao a loaa ana ka umi dala puka i ka mahina hookahi, no ka makou mau wahi apana dala he $10.00 a keu, e like me ko Kaupo, o ke kumu o ko makou hookomo ana, i mea e hiki ai na hana i manaoia e hapai, (o na hana pono nae,) aole o na hana kipi a me na Ahahui hoohaunaele e ae.

No ka mea, o na Ahahui, oia na hana oi o ke ao nei, wahi a ka poe naauao e olelo nei, nolaila, ke hoopoina nei no makou me ka makahehi ole i ka makou mau wahi apana dala i waiho ia aku i na luna. Ina ua pono ka lakou hana ana, he kumu no ia e hai mai ana, ua holopono ka ike Baibala a me ka ike kakau, a huahelu hoi, alaila, aole mea e ae a ka Lahui Hawaii e haaheo ai, o ka mahalo wale no i ka maikai o ka hana.

No ka mea, o na Ahahui Kalepa e ala hikiwawe mai nei, mai Hawaii a Kauai, o na kanaka maoli, (koe nae na haole, no ka mea, he hana kahiko ia ia lakou,) he hana hou keia mawaena o na kanaka maoli, he kakaikahi paha o lakou e puka i ka pono o ka lehulehu, a o na Ahahui e ae o lakou, e hana pono ana no. Ua ike kakou, ua hookaawale ke Aupuni i kahi o ka poo hana apuka, aia ma Koholaloa, a o kahi hoi o ka poe pono, aia no ma ko lakou mau home ponoi iho.

Ke hoopohala nei no oe e Puniole a me oukou a pau, a ke puni nei kekahi ia oukou, a ke komo nei no kekahi poe ma ko Honolulu nei Ahahui Kalepa, aole au i manao ua kuhihewa ko lakou komo ana, ua kuhi pono lakou, he manao kanaka, aole he manao hoopilimeaai e like me kou, nau e hoiliili ke dala, na ka Pake e ohi, a hoi ana i Makao, ku ko iala wahi pea, ke hoonanai wale ia i ko iala aina.

Aole e hiki ia'u ke wehewehe pau loa i na mea au e Puniole a me na Luna Hooponopono o ke Kuokoa, a ia Punihana. Eia nae ka'u wahi kauoha ia oe e Punihana, e hana no oe i kau i pono nou iho, e lawa ai kou ohana, a hiki mai no ka mokuahi Ekake, kuai aku no hoi paha i ke dala ia ia, lawe ae no hoi haanonou i ka ka oiwi loaa, e ili mai ana hoi anei kau loaa ia makou, ka poe hoi i puni wale aku nei i na Ahahui, ke mahiai nei no makou i ka makou iho, a me lakou nei ae no hoi, na lakou no, aole kii wale aku i ka oukou, i mea e ola ai ko makou houpo lewalewa. Oiai, ua ike Baibala kakou, me ka hou o ka lae e ai ai i ka ai, "Ina aole e hana kekahi, aole e pono ke ai."

No M. K., ua ike ia no kana olelo ana ma ke Kuokoa a kakou, i ka lakou mau Ahahui ma Lahaina, Maui, aole ka i hoi mai kekahi wahi keneta hookahi, wahi ana. Auwe! Lapuwale maoli, wahi a J. Fuller, nani ke kuhihewa nui e hooponalonalo nei i keia Lahuikanaka, ke ninau nei au ia M. K., "No ka hoomana Katolika Roma anei, no ka Bihopa paha, no ka Moremona paha, a no ka hoomana kahiko paha o Hawaii nei, (pegana,) ina paha no ka hoomana Kalavina oe ea?" O kaua pu malaila, ma ka Ekalesia oe o Kawaiahao, ke olelo nei au ia oe e M. K., ma ka inoa o na lani, ina he oiaio kau olelo, e hoike mai oe i na luna nana i hana i keia mea hoopoina i ka lehulehu o lakou a me ka oukou mau buke, o na loaa mai a me na lilo aku, na inoa pakahi o ka poe hui, na waiwai i kuai

ia, a i hoolilo ia, a me ke kumu o ka hoolilo ia ana. &c., &c., &c.

Ina he oiaio keia mau olelo au, e hai akaka mai, i ike makou, aole make hai pohihihi, a ina i hai ole mai oe, ke manao nei au, ua komo kino oe iloko o ka wahahee nui, a na ke Akua no e hoakaka mai i ka hoailona maluna ou, mahope iho o keia noho ana aku. A ina hoi he oiaio, alaila, he mea kahiko mai no ia he poho, a he puka, a he kahi wale aku la no nae hoi i ka oukou hui, aole ka he wahi keneta hookahi i hoi mai.

Ma ka Elele Hawaii, o ka A. D. 1854, ua hoike ia mai ka pono nui o ko Lihue, Kauai, poe hui wiliko, he $80,000 ko lakou hui ana, a he umikumamaono tausani dala, ($16,000) i hoi mai. Ua like ia me 2 keneta no ke dala hookahi i hoi mai, a he $20.00 no ke tausani hookahi i hoi mai, he kuhi ko'u o ka oi aku la ia o ke poho nui, he pakela aku nei ka oukou me hoopohala ma, a o ke keukeu aku ka oukou o ke ao nei.

I ka makahiki 1861 ko oukou hui ana, ua laha na pupepa elua ia makahiki, Sepatemaba 26, 1861, a i Mei, A. D. 1863, ua make ka Hokupakifika, a ke ola nei no ka nupepa Kuokoa, ua paa ka'u mau buke i ka humu ia, ua ike ole paha wau i kahi i hoolaha ia ai, nolaila, e kuhikuhi mai oe, he mea nalo hoi anei ia i ka poe kakau manao, o kela mea ano nui, he nu hou ia. Ina ua oiaio, pau ko'u kuhihewa, o ka huna ia mai nei ia iloko o ka polikua a Kane, a ike paha oe i ko lakou nei hoala ana i keia mea he Ahahui Kalepa, a o ko oukou puoho mai nei no ia, a kue, a peku, a hoino mai, o ka mai koe o oukou ia hale aku, a ia hale aku, e papa ai. Aole e hiki, no ka mea, ke oni nei e mole na Ahahui ilalo. J. H. KANEPUU,

Kekahi Hoa Hui.

He mana ka ike ke hoohana ia.

E oluolu oe KE AU OKOA, e lawe aku i keia wahi puolo hainaka imua o na makamaka o kaua, a me ka poe maka palupalu onaona opiopio, e noho hoekepue mai nei i ka ua a ke Kiowao. Malia hoi o mohala ae ke kaula paakiki o ko lakou mau puuwai, no kela mau hua e wili hoohai ae la maluna o keia kukulu manao ana, a penei no ia: "He mana ka ike ke hoohana ia."

O ka ike, oia ka mea i makemake nui loa ia e kekahi poe huli naauao, a malaila ke kuuwili mau ana o ko lakou mau puuwai i kela hora keia hora, a hiki i ka huina o ko lakou mau makahiki, ua hoomanawanui no lakou i ke anu o ka ua, i ka wela o ka la, nolaila, e imi kakou i mea e maopopo ai ka manao ka ike.

Ina e huli ae kakou a nana aku i ka mokuahi Kilauea, nani ka hohonu a me ke akamai luaole o ka mea nana i hana, no ka mea, ina e makaikai ae kakou maloko o kona kino holookoa, a e ike no kakou i ke ano e o na mea paahana i hana ia, hana no ka huila i kana hana o ke ku-e a me ka nome, a o kekahi mau hao hoi, o ka hole wale iho no i luna a i lalo, a o kekahi mau mea paahana hoi, o ka nome wale iho no, a e nana aku hoi kakou i ke kumu o ka hiki ana o ka hana a keia poe paahana, oia no ka enetini mahu, kahi e hoolapalapa ia ai o ka wai a lilo i mahu, a na ka ikaika o ka mahu i olokaa ae i keia mau mea paahana, a o ka holo no ka ia o ka mokuahi Kilauea, mai na pea, heaha la ia, he hae kalaunu paha e welo haaheo ana i ke kai o Kaulakahi? A ina kakou e hoomaopopo ana, ua maopopo no, na ke kanaka naauao no ia mau mea i noonoo; a laila, he mana ka ike ke hoohana ia.

Ina hoi e nana aku kakou i na hale wili ko i keia manawa, e pu-a ana ko lakou mau puka uwahi, me he lua pele la ka pu-a mau i kela la i keia la, a e nana hou aku hoi i ka pauku olokaa, ka mea i kapaia mai ka nau, a heaha ka hana a ia hao, aole anei o ka nau pokepoke iho i na pauku ke a okaoka liilii loa? A e kahe iho no ka wai ko, a oia wai ka mea i makemake ia, a e alawa hou iho kakou, o na ipuhao e paila ai o ke ko, a o ka pipii ana ia o ka wai iluna, a e puka mai no elua ano, he ko paa a he malakeke. A e kilohi hou iho hoi kakou ma na hao liilii me ko lakou mau ki, kahi e hiki ai i keia mau mea paahana ke hana ae.

E hai hou aku au i kekahi mea e maopopo hou ai, o ka mana o ka ike, ina e nana aku kakou i na buke akeakamai o ka poe ao hoku, ua ike no kakou i ka manao o kekahi kanaka naauao, i kapa ia kona inoa o Heletera, a ka mea hoi nana i hana i kekahi ohe nana nui, i pa tausani kona, a hoohuli aku oia i kona ohe nana, a ike oia i kekahi hokuhele i kapaia kona inoa o Heletera, mamuli o ka inoa o ka mea nana ka ike mua ana i keia hokuhele ano e, a ua oleloia he 100,705,000,000 mile ke kokoke mai keia hokukele a i ka honua nei, a pela no hoi kekahi poe ao hoku e ae, i ike ia ma na moolelo, nolaila, ke hele haaheo nei ka mana o ka ike maluna o na mea ma ke ao uli, me he aeto la ka lele hoolai mai, a ke holo nei ka mana o ike ma kela wahi keia wahi a puni ka honua, e like me ke ea e hoopuni ana i keia honua like, pela no hoi ka mana o ka ike, aka, ke olelo mai nei hoi o Solomona, o ka makau ia Iehova, oia ka mole o ka ike, a ina pela, mai ke Akua mai ka mana o ka ike. Nolaila, he mau iho la no ia, aia a kuu iho ka luhi o keia kakau manao ana, alaila, e wehewehe hou aku no au imua o oukou e na makamaka. Ke hoi nei ko Maemae keiki, ke lawe aku nei o Lehua i ka malamalama o ka La. Me ke aloha no i ka Lunahooponopono, a me o'u mau kaikuaana hoonoho hua.

DAVID EHU.

Maemae, Feb. 25, 1866.

Olelo pane ia W. H. Kalaeokaena.

E KE AU OKOA E; Aloha oe:

No ke noi ana mai o W. H. Kalaeokaena e hoakaka ia kana mau ninau, no ke ano Hoomana, nolaila, ke oluolu oe, eia no na haina. Aka, mamua o ka hai ana i ka haina, he makemake au e hai aku i ke hoa, aole wale ma ka Baibala e maopopo ai ka haina o kana mau ninau. O ka hoopaapaa ana ma ke ano Hoomana he mea paakiki loa. He mea hiki ole i ka naauao uuku o kakou o Hawaii nei ke imi a ke hoomaopopo, oiai, aole ia kakou na buke moolelo kahiko i kakau ia ai mamua, a mahope o ka hoiliili ia ana o ka Baibala i mea okoa, a i loaa mai ai hoi ia kakou ke kino, elike me ia e paa nei ia kakou. He mau ninau koikoi no ka ke hoa e ninau nei, ke hoakaka pono ia he lohi loa, aka, e hoopokole no au i na haina.

Ninau 1. Ina aole o Iesu Kristo i hiki ma ke ao nei i kalahala no ka poe hewa. Owai la o na Hoomana i hiki mai ma Hawaii nei ka mea nana e alakai, e noho ma ka paredaiso nani o ke Akua?

Haina. Aole. No ka mea, ina aole i hiki o Iesu ma ke ao nei i kalahala no ka poe hewa, alaila, aole e loaa ia kakou ka Hoomana Kristiano. O na Hoomana Kristiano wale no kai hiki mai i Hawaii nei, ma ke ano kino, aole o ka Hoomana Iudaio, ka Hoomana a ke Akua, a Iehova i kauoha ai ia Mose e hoomana kona poe i waeia e like me kana mau kauoha. Ka Hoomana oiaio hoi, mamua o ko Kristo hanau ana a me kona hiki ana mai ma keia ao. Nolaila, ma ia ano, ua nele ka ninau i ka haina kupono ole. Ina aole i hiki mai o Iesu Kristo ma ke ao nei, alaila, o ka Hoomana Iudaio ka Hoomana kupono a kakou e Hoomana ai. No ka mea eia no a hiki mai o Kristo, hiki mai ka Hoomana Kristiano.

Ninau 2. Ina ua hiki mai o Iesu ma ke ao nei i kalahala a i kumu Hoomana no ko ke ao nei a pau loa. Owai o na Hoomana ma Hawaii, i koho pono ia e Iesu Kristo mai kona keneturia akahi mai a hiki loa ia kakou nei?

Haina. Ka Ekalesia Katolika a Apotikoliko Hemolele hookahi.

No ka loihi loa o ka wehewehe ana i ka mookuauhau o keia Ekalesia, nolaila, he mea pono, ke hoopokoleia ma ka moolelo Ekalesia a Eusibiusa a me na moolelo Ekalesia e ae, ka Paulo, Petero, Mataio, Mareka, Luka, Ioane mau olelo, a me ka lakou mau palapala a e maopopo no na mea a pau i pili no ka Ekalesia mai a hiki wale i keia wa.

Ninau 3. Ehia la ka nui o na Hoomana a Iesu Kristo i kukuluai?

Haina. Hookahi wale no Ekalesia a Kristo i kukulu ai.

Ninau 4. I ka makahiki hea hoi kona kukulu ana? A i ka la hea hoi?

Haina. I ka makahiki A. D. 31, ka malama o June! I ka la Penetikota ka la i kukulu ia ai.

Ninau 6. O ka Iesu Kristo Hoomana i kukulu ai a pau loa. He hiki anei i ka lima kanaka ke hoololi hou, a hooponopono hou elike me kona makemake?

Haina. Aole hiki ke hoololi hou, a hooponopono hou e like me ka makemake.

Ua hemahema iki keia ninau ma kona hoomaka ana penei:

O ka Iesu Kristo Hoomana i kukulu ai a pau loa, oiai, he mea maopopo hookahi wale no Ekalesia i kukuluia'i e Iesu, nohea mai hoi keia mau Ekalesia a pau loa.

Ninau 6. Ina aia iloko o kela Hoomana keia Hoomana he poe manaoio hana, o ke Akua ma ka Lani ka laou e malama ana ma o ka manaoio hana, a ina lakou e pau i ka make mahea la ko lakou mau uhane e noho ai?

Haina. Aole e noho pu ka poe manaoio hana a pau o kela Hoomana keia Hoomana iloko o ka poli o Aberahama, no ka mea, oiai, aole o kela Hoomana keia Hoomana ka mea a Iesu i kukulu ai, aka, hookahi wale no. A ina hookahi wale no, alaila, o ka poe manaoio hana wale no oia Ekalesia ka mea noho ma ka poli o Aberahama aole o kela Hoomana keia Hoomana. Ua hoopokole au i ka haina o keia ninau a ua hoopili ia aku ka haina ma ke ano o ka ninau. No ka loihi loa o ka hoakaka ana no na mea a pau i pili i keia ninau ko'u mea i hoopokole ai. Me ka mahalo i ke keiki o Kau. D. KANEALAI.

Kawaihoa, Feb. 27, 1866.

He mau ninau Baibala.

E oluolu oe a me kou Lunahooponopono e hookuu ae ma ka puka uwahi o kou owili la kanaka maikai, i ike mai ai na keiki puni ninau ona kai ewalu a me na makani eha o kaua, i keia mau wahi ninau Baibala.

Ninau 1. O ka iwi o ke alii o hea kai puhi ia i ke ahi i lilo i puna?

Ninau 2. O ka poe hea kai kuai'a no ke dala?

Ninau 3. A o ka poe hea kai kuai'a no ka paa kamaa?

Ninau 4. O ka poe hea ka Iehova poe i paa ai i ka ua?

Ninau 5. Ua hoohalike ia ka la me ke aha?

Ninau 6. Ehia ka loa a me ka laula o ka owili pepa a Iosua i ike ai ma ka moe uhane?

Ninau 7. O ko wai maka kai kaupaona ia maluna o kanaka?

Ninau 8. O na keiki nani o ke kulanakauhale hea kai kaulia pu ia me ke gula maikai?

He ma'u ia mau wahi ninau o ka hewa ka hoi nele i ke kula wai ole o Kanaana.

C. B. KOLIILII.

Waimea, Kauai, Feb. 23, 1866.

NA LUNA O KEIA PEPA.

EIA IHO NA INOA O KA POE MA KELA wahi keia wahi i hookohuia i poe Puna o KE AU OKOA. Me lakou nei e hooponopono ai na makamaka lawe nupepa no ka uku o ka pepa, a me ko na Olelo Hoolaha.

HAWAII— J. H. Coney, Hilo.

D. H. Hitchcock, Hilo.

L. Kaina, Puna.

W. T. Martin, Kau.

C. N. Spencer, "

J. G. Hoapili, Kona Hema.

P. Cummings, "

J. Z. Waiau, Kona Akau.

J. H. Kamalo, "

G. K. Lindsay, Kohala.

J. Naiapaakai, "

S. P. Koko, Hamakua.

MAUI—A. M. Kahalewai, Lahaina.

P. H. Treadway, "

W. Ap Jones, "

E Saffrey, Honuaula.

C. K. Kakani, Kaupo.

John Rae, Hana.

W. P. Kahale, Wailuku.

W. G. Needham, Makawao.

T. W. Everett, "

MOLOKAI—M r. Meyers, E. H. Rogers.

OAHU— J. P. E. Kahaleaahu, Ewa & Waianae.

J. M. Kalanipoo, Waialua & Koolauloa.

J. W. Kea, Koolaupoko.

KAUAI— T. H. Marshall, Lihue.

S. Kamahalo, "

J. S. Low, Hanalei.

H. J. Wana, "

G. W. Lilikalani, Koloa.

J. Kauai, Waimea.

OLELO HOOLAHA.

E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, MA KA

APANA O EWA A ME WAIANAE,

ua loaa mai ia'u ka MANA KUAI AWA, aia ko'u Hale Kuai Awa ma

HALAULANI, WAIPIO, APANA O EWA.

Nolaila, ke kahea aku nei au i ka poe a pau loa e makemake ana e kuai i ka Awa, e hele mai ma kahi i hoike ia maluna, ka poe a ke Kanawai i ae ai, a no'u wale no ka Palapala Kuai Awa i ae ia ma ia mau Apana. A nolaila, e wiki mai oukou.

NAPAHUEKOLU.

Halaulani, Waipio, Ewa, O., Dec. 30, 1855, 39-3m*

KALAKO HOU!

MAKALENA HOU!

MAKALENA HOU!!

MAKALENA HOU!!!

NO KE KUMUKUAI MAKEPONO LOA!

Na wa e kuai ai, mai ke kakahiaka Poakahi, a hiki i ke ahiahi Poalima.

Ma ke kihi o ke Alanui Nuuanu a me ke Alanui Marine; mamua aku o ka Hotele Royala.

(38-3m) ISAAC REINHART.

RAIKI! RAIKI!

E OUKOU A PAU, KA POE KANU RAIKI ma ka Mokupuni o Oahu, a me na Mokupuni e ae kekahi, owau, ka mea nona ka inoa malalo iho, e uku no au i ke kumukuai kiekie, no ka Raiki i pau ole ka ili, ke lawe ia mai ma ka Wili Raiki ma Punaluu, Oahu, a i ole ia, ma ko'u keena ma Honolulu.

H. W. SEVERANCE,

A gena o ka Huina Raiki o Punaluu.

Honolulu, Okatoba 7, 1865. 38-tf

OLELO HOOLAHA.

—A—

KA PAPA OLA!

MA KEIA, KE HAI AKU NEI I KELA MEA keia mea, e hoomaemae lakou i ke alanui, ma ke alo iho o ko lakou mau pa hale; a e halihali i na opala a waiho ma na wahi i hookaokoa ia e ka Papa Ola.

JNO. H. BROWN.

Luna o ka Papa Ola.

Honolulu, Dek. 16, 1865. 35-3m

OLELO HOOLAHA.

UA HALAWAI KA AHAHUI O HAMAKUA, Hawaii, i ka la 18 o Dek., 1865, ma Eleio, e imi i ka mea e pono ai ka hana ana i ke Awa o Honomalino, e like me ke kauoha ana a ke Kuhina Kalaiaina, "E hana na kanaka o Hamakua nei i ke Awa o Honomalino" Nolaila, ua halawai keia Aha mamua aku nei, kohoia o D. W. Kaila, i Puuku, o N. Keau, i Lunahoomalu, o P. Kaaekuahiwi, i Kakauolelo.

HOOHOLOIA; E haawi mai ke Kuhina Kalaiaina, Eha Haneri Dala, (400.00,) e kokua na kanaka o Hamakua, Eha Haneri Dala, (400.00.) Ua haawi mai ke Kuhina Kalaiaina, Hookahi Haneri Dala, (100.00,) i keia wa, a e haawi ana na kanaka Hookahi Haneri Dala, (100.00.)

Eia na inoa o na Luna ohi dala, Kamakahiki, no Waimanu a me Kahulaana, D. W. Kaila, no Waipio a me Manaaiole, N. Keikenui, no Eleio a me Kapulena, P. Kaaekuahiwi, no Kawela, S. Hao, no Paauhau, E. Nainoa, no Maunahoano, N. Kaai, no Kaala.

E halawai keia mau luna ma Eleio, i ka la 29 o Dekemaba nei, i maopopo ka nui o na dala i loaa mai. A ma ka malama o Ianuarii hoomaka ka hana hou ana i ke awa. P. KAAEKUAHIWI.

37- Kakauolelo.

KUAI KUDALA!

—O—

KA AINA HOOLIMALIMA!

E KUAI KUDALA ANA NA KOMISINA O NA Aina o ka MOI, ma ka puka o ka Hale Hookolokolo, ma Lahaina, ma ka Poakahi, la 5 o Maraki, ma ka hora 12 o ka auina la i ka hoolimalima, no na makahiki ELIMA, o ka aina i kapaia o OLOWALU, e kokoke ana i Lahaina, a me ke kau wahi hoi o UKUmehame, i hoolimalima ole ia mamua. E hookaaia ka uku hoolimalima i kela a me keia hapaha makahiki. O na Dala Eha Haneri, ($400) ke kumukuai emi loa e ae ia ana. E hookoe ia na pono wahie, e like me ka mea mau. P. H. TREADWAY,

43-1 t Luna Kudala.

OLELO HOOLAHA.

E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, KE nana mai ma keia Palapala, ke papa aku nei au i na holoholona a pau, mai hookuu wale ma kuu Aina Kula,

KAHAUIKI,

KAPALAMA,

KALAEPOHAKU,

a me PUUNUI.

Ina e komo hewa na holoholona ma keia mau Aina i hai ia ae la maluna, e uku mai ka mea nona ka holoholona $1.00 no ke poo hookahi, a ina uku ole mai, e hali ia no i ka Pa Aupuni, e like me ke kanawai. Eia ka inoa o ka Luna a'u e hookohu aku nei, N. HAONAONE, nana no e hooponopono maluna o kuu mau Aina a pau i hai ia ae nei maluna, ia ia ka mana kupono e hana ai, ka poe makemake e holimalima i na holoholona a me na mea e ae maloko o ka aina, e hele no e kamailio pu me ka Luna.

44-3 t H. A. WIDEMANN.

OLELO HOOLAHA!

UA MAKEMAKE KA MEA NONA KA INOA malalo nei, e kuai i

100 Paona Wi OO!

I ihi ia ka alualu. F. HORNE,

Mea Hana Mea Ono.

Polelewa, Alanui Moi, Feb. 23, 1866. 45-tf

AINA KUAI!

AIA MA WAIKELE, OAHU NEI, HE MAU Eka Aina maikai, he KANAONO, he aina kupono i ka mahi Ko, Raiki, a kalo paha. O ka poe e makemake ana e kuai i ua aina la, e ninau ia

WM. PAHUKULA, (STEVENS.)

Feb. 22, 1866. 46-1m