Ke Au Okoa, Volume I, Number 41, 29 Ianuali 1866 — Page 3
MA KE KAUOHA.
Ua Hookohu ia.
Ua oluolu i ka MOI, ka hookohu ana ia D. H. HITCHCOCK, a me G. K. LINDSEY, i mau Mea Hooiaio Palapala, no ka Mokupuni o Hawaii.
Ua hookohu ia o GEO. HARDEY, i Luna Alanui no ka Apana o Hamakua, ma kahi o J. Mokuola i hoopau ia iho nei.
FERD. W. HUTCHISON,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Ian. 17, 1866.
KEENA KALAIAINA,
Dek. 7, 1865.
I ka poe Mahiai, ka poe Hana Lima, a me na kupa o keia mau Mokupuni.
Ua oluolu i ka mea nona ka inoa malalo nei, ka hai ana aku ia oukou, ua poloai mai o Mons Denoyers Kanikela a Komisina o Farani e noho nei ma ke alo alii o Hawaii nei, i ke aupuni o ka Moi e komo pu aku i ka Hoikeike Nui, na hua o ka Oihana Mahiai a me ka oihana mikiala o na lahui a pau, e kukulu ia ana ma Parisa i ka la mua o Aperila, 1867.
Ke hai aku nei ka mea nona ka inoa malalo nei, e hoomakukau oukou i na mea maikai a pau a oukou i hana ai, a me na mea ulu maikai o keia Pae Aina, a oukou e makemake ai e hoikeike ia ma Parisa, ma ka Hoikeike Nui i oleloia maluna.
Ma ka aoao o ke Aupuni, ua oluolu ka mea nona ka inoa malalo nei, e malama a hoouna aku i Parisa i na ukana kupono, a oukou i manao ai e hoouna mai mamua ae o ka la 1 o Maraki e hiki mai ana. E pono e hoailona ia o waho penei:
"No ka Hoikeike Nui o Parisa. Hoouna ia mai e ———, He kupa no ———, Pae Aina Hawaii. Ma ka malama ana a ke Kuhina Kalaiaina." (Ma keia wahi e hookomo ai i ke ano o ka mea i hoouna ia.)
E pono e hoouna mai ka mea nona ka puolo me kekahi palapala, e hoakaka ana i ka mea e hanaia ke pau ka hoikeike ana.
F. W. HUTCHISON,
Kuhina Kalaiaina.
Ke hoike ia aku nei i na mea a pau, e hoouna mai ma ke Keena Kalaiaina na mea a lakou e manao ai e hoikeike ma Parisa, oia hoi, na mea i hana ia ma Hawaii nei. Na moena, a me na kapa maoli o kela ano keia ano, na ihe, na pololu, na lei palaoa, na ahu ula, na uluna o ka wa kahiko, na kua, a me na ie, kuku, na ohe kapala, na waa liilii, na hale liili a-mau o ka uka, na hale liilii pili na hue wai a me na umeke pawehe, na koi kalai waa, na upa niho mano, na lei hulu, na ao uwala, a me ao maia, a me na mea kahiko o kela ano keia ano a pau loa, i hana lima ia ma Hawaii nei.
BURO O NA EEMOKU A ME NA PAAHANA.
KAUOHA HELU 4.
NO KA MEA, ua haawiia ka mana i ka Buro o na Eemoku a me na Paahana, ma ke Kanawai i hooholoia ma keia kau iho nei o ka Ahaolelo, e hoomakaukau a e hooponopono no ka lawe ana mai i na poe paahana mai na aina e mai iloko o keia Aupuni.
A NO KA MEA, ua hoopiiia mai ka Buro o na Eemoku a me na Paahana, no kekahi mau pilikia i ala mai mawaena o kekahi o na Pake paahana, i laweia mai nei e ua Buro 'la, a me na poe i hooliloia aku ai ka lakou hana, a ma kekahi o ia mau pilikia ana, ua hookahe koko maoli.
A NO KA MEA, ua manaoia ua ala mai ia mau pilikia mamuli o ka manao kuhihewa i na hana a ka mea paahana a me ka hakuhana, ma na palapala aelike no ka hana, a me ka manawa a me ke ano o ua poe paahana la i hooliloia'ku ai e ka Buro o na Eemoku a me ka poe paahana, a i ka poe hakuhana o lakou e noho nei i keia manawa.
NOLAILA, Ke kauoha ia aku nei e ka Moi ke Alii iloko o Kona Ahakukakukamalu, O na poe mea nona na aina mahiko i loaa, a e lawe ana paha ma keia hope aku ma o ka Buro la no na Eemoku, a me na paahana a poe paahana ke haawiia nei ka mana ia lakou, e hana a e hooko i mau Rula no ka hooponopono a me ka hana ana a ia poe Paahana maluna o ua mau aina mahiko la, e like me ke kupono i ko lakou manao, e pili ana i ka loihi o ka manawa e hoohanaia'i ua poe paahana la, aole nae e oi aku mamua o ka umi hora ma kela la hana keia la hana. iwakaluakumamaha hora, ke ole e aelike ia, a no ka hora hoi e hoomaka ai ka hana i na kau o ka makahiki, a me kela ano hana keia ano hana, a me ka hora e hoomaka ai ka hana, a me ka loihi o ka manawa e hoomaha ai, a me ka manawa hoi e oki ai ka hana.
A ke kauoha hou ia'ku nei, Ma ua mau Rula la, e hiki no ke kauia na mea kupono e pili ana i ka malama i ke ola o ua poe paahana la, i mea e hiki ai ke hoomaemae ia ko lakou mau wahi noho, na lole komo, a me ko lakou mau kino, a me na hora hoi o lakou e hoi ai i ko lakou mau wahi no ka hoomaha, a me ka hiamoe ana, me ka hoopau ana i ke kamailio a me ka hauwalaau, a me ka loihi o ka manawa e hoomaha ai, a me ko lakou manawa e ala hou mai ai i ka wa e kaheaia'i na papa inoa.
A ke kauoha hou ia'ku nei, Ua hiki no ma ia mau Rula ke koiia na poe paahana e pani mai no na manawa o lakou i haua ole ai, no ka mai i loaa ia lakou mamuli o ko lakou hewa iho, a ua hiki no ia lakou ke koi ia e pani mai ia manawa i poho wale, ma ka hoopii a me ka hooiaio kupono ana ia mea imua o kekahi Lunakanawai Hoomalu a Apana paha, iloko o na malama ekolu mahope iho o ke poho wale ana o ka manawa hana ; a e
kakau ka Lunakanawai i kana olelo hooholo ma ke kua o ka palapala hoohiki a ua mau paahana la i poho ai ka manawa.
A ke kauoha hou ia'ku nei, O na Rula i hanaia mamuli o keia kauoha aole no e lilo i mea oiaio, aia a aponoia e ka Buro no na Eemoku a me na Paahana.
Hanaia ma Hale Alii Iolani i keia la 20 o Ianuari, A. D. 1866.
KAMEHAMEHA V.
Na ka Moi,
FERD W. HUTCHISON.
Ina makamaka a pau mai Hawaii o Keawe, a hiki aku i Kauai o Mano. Aloha oukou. Owau o ko oukou makamaka opiopio aloha, ka mea hoi e launa pinepine ana me oukou, mai ko'u la i kuai, a hiki i keia manawa. He oiaio, ke haawi aku nei au i ko'u aloha makamae i waena o oukou, e ka poe i oo ae, a me ka poe hoi nona na opuu pua rose i hele wale kela a paoa i ke ala. Oia hoi, o ka hoomanao ana ae o kakou i na mea e pomaikai like ai keia noho ana. O ka hana a me ka hooko aku i ka makemake o ka noho hooikaika ana ma ke ano pono, a ikaika hoi, he mea ia e pomaikai nui ai kakou a pau.
No ka mea, o ko kakou mau la, he pokole wale no ia, me he ao la ma ka lewa i hoopuohu ia ae e kanaulu, a me ke kikiao makani ikaika malalo ae o na lani. Pela no ka like ana o ko kakou mau la e ola nei maluna ae o keia ili honua. Nolaila, aohe pono e ae o kakou i waihoia mai malalo ae o na lani. Hookahi wale no pono, o ka hana aku; me ka naau puahi, a liuliu, ma kela ano hana; keia ano hana, i waihoia mai a kini a lehu imua o ko kakou mau maka. A ma ia mea ea he pono no ke apo aku a lalau aku na lima a hana iho. Alaila, ma ia hope iho hooko aku oe i ka mea au i makemake ai, aia hoi malaila e loaa ai ia oe na pomaikai.
No ka mea, o ka mea hooikaika mau ma ka mahiai, e momona auanei kona aina, a hua mai i na hua momona ohaha. A o ka mea kanu hoi i na mala pua; e loaa auanei ia ia ka waiwai maloko ae oia mau mea. A o ka mea hele hoi ma ka oihana kalepa, e loaa auanei ia ia ka lako, a me ka pomaikai o kona ohana, a me ka noho ku onoono ana hoi o kona hanauna, nolaila, he pono hoi ia kakou e na makamaka ke ala ae.
Mai noho kakou a hiamoe, a hoo-no-no i ka ihu, me ke kau haaheo iho i ke poo ma ka uluna, he mea pono ole ia, a he mea no hoi e pilikia ai ke ola o na ohana, a me na hoaaloha. No ka mea, he wa hou keia, a he au okoa hoi, ua pau ka hiamoe ana, oiai ua hala ka pouli, ua pau ka po, ua wehe mai kai ao, ua ao, ua malamalama, ala ae, a hele aku e hana e mahiai, a e lawaia, a e maauauwa, a e imi aku.
No ka mea, o ka mea hiamoe i ke ao me he ano palaualelo, molowa, ua kapaia ia, he moe haku ole. O kela olelo, he mea oiaio ia, oiai, aohe haku io o na lani, a penei hoi kekahi olelo kahiko o keia aina, mai na kupuna mai, "E! moe, o moe loa kane o nana wale ka wahine." Nolaila, e na iwa o ka aoao oolea, he pono ia oukou e noonoo iho, me ka lalau aku o na lima i ka hana.
No ka mea hoi, he lahui hana no keia, a he Aupuni hana no hoi. Aole keia he Aupuni hoolehelehe kii wale iho no e ponoai i ka poe molowa ke noho iho me ke kau ka-i aku o ka hea ia mai; komo kahi ai, a komo hoi kahi ai ia oe lakee kou opu i ka maona, pehea hoi ka wahine a me ke keiki; pilikia paha ea. Nolaila, ia oukou a pau e ko'u mau hoa aloha, mai noho oukou a hana pela no ka mea, o ka mea e hana ana pela i waena o kakou, he pono ia ke kapa ia aku, o ke keiki ia a kamakilo mioi hilahila.
Oiai hoi ke ku akea nei keia lahui kanaka ma ka hana, oia hoi, o ka poe no nae e manao ana e imi aku i na mea e pono ai keia noho ana. O lakou no ka poe i olelo ia, he mau haku no ka hana, nolaila hoi, e noonoo pu mai kakou a e hookanaka iho hoi, e imi aku i ka hana pono me ka pololei. I mea e nani ai kou inoa a e hemolele ai hoi kou noho ana i ke kau a kau.
A o keia mau olelo au e hoike aku nei ia oukou, he mea no hoi ia no kakou e pono like ai. O oukou, a me a'u, oiai hoi, eia mai a oukou mai ko'u ola, nolaila, aole o'u makemake i kekahi o kou mau hoaaloha ke noho wale me ka hana ole, he mea ia e pilikia ai ke kino; a e ilihune ai hoi ka noho ana, nolaila, he pono ke hooko aku e hana mau loa i ka hana.
Pela hoi au e kauoha aku nei ia oukou e o'u mau kaikuahine opiopio ohaoha o ka aoao palupalu, i hele wale a pepe i ka lokua o ka ua ukiu, he pono hoi ia oukou e ala like mai a e noonoo, a e hana aku hoi i na hana e pomaikai ai ko oukou mau kino, a me ka noho ana, me ka oukou mau kane. Oiai, ia oukou ka hooponopono ana o na mea o ka hale a me na aahu o ke kane. A me kona mau makemake, a malaila hoi kou naau ahonui e hana aku ai me ka ao hemolele loa ana.
No ka mea, ma ka lima hana ka pomaikai, a me ka waiwai, h ma ka noho wale hoi ka nele, a me ka ilihune, a kapaia mai he ilikole aole no ka hoi he ilihune, aole no ka hoi he ilikole, o ka noho wale ana iho no ka hoi kapaia mai hoi ma keia mau hua, he mea ia e hilahila ai ka naau, a e manao io iho ai hoi e hooikaika aku, ma na hana e pomaikai ai, nolaila, mai hiamoe kakou a palaka he mea ia e kapaia mai ai kakou e ka poe e hana mau ana, he poe molowa, nolaila, e ala ae kakou e ku iluna e lawelawe, a e hana hoi, pela ko'u manao. Aloha oukou. *
I ka hiki ana aku nei o ka mai kolera ma Tureke, ua nalowale ano e aku na manu o kela ano keia ano.
Ka aihue kalohe.
I kekahi la, i ka wa a kekahi kanaka kuai lole e noho ana ma kona hale kuai; hoea mai ana kekahi wahi kanaka maka a-a, lauoho puouou. "Halo,'' wahi a ka mea kuai lole, "heaha kou makemake?" Pane aku la kahi kanaka lauoho puouou, "Aohe koloka o loko nei?" "He koloka no," wahi a ka mea kuai lole. Lena ae la na maka o kahi kanaka, a ike aku la i kekahi koloka e kau mai ana; a pane aku la me na maka hoihoi, ''Ae aia la ke kau mai la ke koloka. He koloka lele anei kela?" Pane mai la ka mea kuai lole, "Aole, he koloka puiki i ka mea nana e komo, a paa loa; aole hemo aia a pule aku i ka inoa a ka mea nona ka halekuai, alaila hemo.'' Olioli loa iho la ua wahi kanaka nei me ka manao e loaa ana ia ia ke koloka, a he mea maikai loa ia i kona manao ka loaa ana o ke koloka puliki; no ka mea he wa anu ia, a ina e puiki mai ke koloka, pumehana. "E hoi au a ka hora eha, ohi mai kuu mau wahi dala alaila au kii mai i ke koloka,'' wahi a kahi kanaka. Puka aku la ua wahi kanaka nei, a mawaho, ku mai la nana iloko, a ike mai la oia he wahi hakahaka ma ke kua o ka halekuai. Komo mai la, ka manao iloko ona, e kii mai e aihue i ke koloka i ka wa poeleele. "Kupai" (Good Bye—aloha) wahi a kahi kanaka, "ke hoi nei au i ka hale."
Kakali aku la ke kanaka kuai lole, a hiki i ka hora eha, aole i hiki mai kahi kanaka lauoho puouou, a pau ka hora eono aole no i hiki mai. Papani aku la ia i na puka o ka halekuai a hoi aku la; me ka manao no e hele aihue mai ana kahi kanaka ke poeleele iho.
Kani mai la ka hora ehiku, komo aku la oia i ka rumi aina, e ai i kona aina ahiahi. Ia ia no e ai ana, walawalaau ana keia mea mawaho, a i kiei aku ka hana o ua wahi kanaka lauoho puouou nei, ua loohia ia e ka wai hehena. Hoopau ae la ia i kona ai ana, a hahai aku la mahope o kahi kanaka. Aia no ua wahi kanaka nei mamua, e hele ana me ka hikaka; a hiki aku la ma ke kua o ka hale kuai. Komo aku la hoi ka mea nona ka halekuai ma ka puka, a ku iho la me ka hoonakeke ole; e kali ana o ke komo mai o kahi kanaka. Aole i liuliu, komo mai la ua wahi kanaka nei ma kahi hakakaka o ka halekuai, a ku maila ma ka paia.
"E ke koloka puiki e,'' wahi a ua wahi kanaka nei, e puiki no auanei oe ia'u iloko nei?" Lalau ae la oia i ua koloka nei a puka aku la. Lalau aku la hoi ke kanaka kuai lole i ka popo kuaina e kau ana iluna o ke pakaukau, a lawe pu mai la hoi me ke kui pauma; a puka aku la.
Hahai aku la ia mahope o kahi kanaka a hiki aku la ma kekahi wahi awaawa, a ilaila i moe ai kahi kanaka no ka nui loa o ka ona. Ku iki iho la ke kanaka kuai lole a liuliu, owili iho la i ua wahi kanaka nei, iloko o ke koloka a humuhumu ia iho la ke koloka a paa loa, mai ke poo a na wawae. Haalele aku la ia i ua kanaka aihue koloka nei, e puiki ia ana e ke koloka.
I ka wanaao, ala ae la ke kanaka kuai lole a hele aku la e nana i kahi kanaka. He iwakalua anana mai ua wahi kanaka nei, lohe aku la keia i ka pule a ua wahi kanaka nei; e hea ana, me ka leo haalulu, "Kimo, Kimo, e ola oe. E hoomaikai ia kou inoa, e wiki mai oe a wehe ae ia'u mai keia pilikia nui. He oiaio, ua hooiaio ia kau olelo mana i kauoha aku ai i keia koloka e puiki ia ka mea nana e komo. Ano la ua ike au, he oiaio ia kauoha mana au. A ke noi nei au, ma kou mana, e kii koke mai e wehe ia'u. Nou no ka hoonani ia a mau aku, Amene."
Wikiwiki aku la o Kimo, (kanaka kuai lole.) a wehe ae la i ua kanaka nei. I ka hemo ana ae, kukuli mai la ia, a pule mai la "E Kimo kuu haku, he oiaio, ua hewa au; oiai ua kii aihue au i ke koloka. Ma kou ahonui ana e kuu haku, ua pau ko'u puiki ia ana. E ahonui mau loa ia oe, Amene.
Ku ae la ua wahi kanaka nei, a ninau mai la "E lawe ana anei oe ia'u i ka hale paahao?" Pane aku la o Kimo, "aole, aka, e kauoha ana au ia oe mai aihue hou."
E na ili ulaula o Hawaii nei; ke papa mai nei o Kimo ia oukou mai aihue i ke koloka o puiki ia, a paa aohe mea nana e wehe.
No J. Kuhio.
E KE AU OKOA:—Aloha oe:
Ua make o J. Kuhio ma ka la 14 o Ianuari, A. D. 1866, ma Kewalo, Oahu, ua hanau oia ma Kaawaloa, Hawaii, ma ka A. D. 1827, a he 38 kona mau makahiki me 13 la. Ma ka A. D. 1831, ua hoi mai oia a noho ma Molokai, ka aina ewe o kona makuahine, malaila oia i noho ai, a lilo oia i lala no ka Ekalesia o Molokai. Ma ia hope mai, hoi mai oia a noho ma Honolua, Maui, i kekahi mau makahiki, a no kona nawaliwali pinepine, ua kii aku kona kaikuahine ia ia, ma ke kauoha a kona pokii. A ma ka A. D. 1864, ua lilo oia i lala no ka Ekalesia Katolika i Hooponopono hou ia, no kona kapae ia ana mai ka hoomana Kalavina mai, ua noho oia malaila me ka hoomanawanui a hiki i ka hopena o kona mau la, a he manao lana no ko'u aia oia ma kahi maha. Ua waiho iho oia he kaikamahine, a o kana kaikamahine, ua hala i Beritania, ma ka moku manuwa o ka Moi Wahine i holo aku nei, i mea nana e u i ke aloha paumako ia ia, a pela i ko ai ka olelo a ka Buke Nui Hooweliweli, e olelo ana, "Na ke Akua i haawi mai, a nana no i lawe aku, e hoomaikai ia ka inoa o Iehova."
Na HALIALIA'LOHA.
Peleula, Honolulu, Ian. 25, 1866.
He wahi ninau iki wale no.
Ke hele mama nei ka moolelo o Pikoiakaalala i pai ia ma Ke Au Okoa imua o ke kaao o Pikoiakaalala i pai ia ma ke Kuokoa, he 80 sekasia mawaena o laua; ke holo nei o Pikoiakaalala ma Ke Au Okoa i 40 sekasia i ka minute hookahi, ke hahai nei hoi o Pikoiakaalala ma ke Kuokoa i 30 sekasia i ka minute hookahi. I ke sekasia hea e loaa ai o Pikoiakaalala ma Ke Au Okoa i ka Pikoiakaalala ma ke Kuokoa? I ka holo ana o Pikoiakaalala ma Ke Au Okoa, he 20 kiaha gula i piha i na hunahuna lepo o kona mau wawae hope, ma ka 200 paona huna lepo ka piha ana o ke kiaha i ka sekasia hookahi, o ka hapa lima oia mau paona hunahuna lepo ka na wawae hope o Pikoiakaalala ma ke Kuokoa i hoopiha ai ma ke kiaha gula i ka sekasia hookahi. I ke sekasia hea i hoopiha like ai laua i na kiaha gula he 20 i na paona hunahuna lepo like loa? E aloha auanei kakou a pau loa, aohe hoi ka lokoino loa, mea ana no hoi paha a koho aku no ia Nahakualii i wahi Loio wehewehe ninau. Me ka mahalo no. Na PUNININAU & PUNINUPEPA.
Maunalahilahi, Honolulu, Ian. 17, 1866.
Kupanaha ka newenewe.
E KA LUNA HOOPONOPONO ;—Aloha oe:
E oluolu oe a me na keiki ulele kauaheahe i ka hoonoho kepau. Na oukou ia e hoonoho iho ma kahi kaawale o kou kino, ke kulike ka manao me Kauaonahunahu, a waiho hoolai ae imua o ke akea, i kela mau hua e kau ae la maluna, Kupaianaha ka newenewe.
E ninau mai paha auanei kekahi, i kupaianaha hoi i ke aha? I na o ka ninau ia. Penei au e kamailio aku ai.
"Aia ma ka la 24 o Dec. o ka makahiki i hala'e nei, he Sabati; ua lohe aku au ma ka waha o ka mea haiolelo, ma Kaluaaha, ma ka mokupuni o Molokai. Aole nae o ke kahu oia Ekalesia o ka mokupuni; ua hele aku oia i ka ahaaina ma Kalaupapa.
O kekahi luna no, nana i malama ka haiolelo i ka la Sabati; a kuhikuhi mai la oia i ka olelo ma Ioane, a hai mai la oia i na manao nui, penei:—1; O ka oiaio o ke Akua. 2; O ka manao ke Akua. A wehewehe mai la oia i ka manao mua.
1. O ka oiaio a ke Akua. Ua ike ia ka oiaio o ke Akua ma na mea i hanaia ma ka honua, a me na mea i hanaia ma ka lani, a o na hoike iho la no ia e akaka'i ko ke Akua oiaio. A kukulu mai la oia i ka olelo piliole i kona manao mua; a o ka mea kupanaha no ia i ko'u manao, a penei no ia;"—
"O na kanaka o Kalauwao a me Waikolu, kahi o ke Aupuni i hookaawale iho nei no na mai lepera. Ua uhiki ka ke Akua ia poe kanaka no ko lakou hewa. No ka mea, he poe hele ole ka kela, i ka pule i ka la Sabati aole he mano i ke Akua, nolaila, uhuki ke Akua ia lakou."
Ea! E ka makua aloha iloko o ka Haku, he manomano ke kuhihewa o kau mau olelo, e alakai ana i kou kino holookoa iloko o ka nenelu poho. Aole anei oe i ike, ua hoopomaikai mai ke Akua i kela poe; a ua haawi mai hoi i ke dala nona kuleana aina o lakou? Oia anei ko lakou la hewa, o ka loaa o ke kani a ka pelehu ia lakou la, a ina he hewa ia o ka polohuku o ka lakou la eke? ea! he keu aku, alaila, ala hou mai o Waawaaikinaaupo me kana manu heluhelu. Eia kahi mele no lakou.
Pokeokeo na makua,
Poheke-ua-manu na makamaka,
Hoopomaikai ke Aupuni,
I ko Kalauwao a me ko Waikolu,
Hoi luuluu i Kainalu,
Me na eke lole pakeokeo.
Nolaila, ua hele kela poe, oia hoi na kamaaina kupa oia wahi, ua haalele i ke one hanau a ua noho ma Kainalu. A ua ana ia kela wahi, e like me ka nui o kona mau eka, ma kahi o lakou i waiho aku ai no ka poe i loohia e ka mai lepera. Pela no ka nui o kahi i anaia ma Kainalu. A ina e manao ana ka mea kuleana e ohi ma ke dala i kekahi hapa, a koe hoi kekahi hapa ma ka aina o Kainalu, ua pono no ia.
E ka makua iloko o ka Haku, oia anei ka hewa o kela poe, o ko ke Aupuni haawi mai i wahi kupono e noho ai keia poe? E nana aku i ka poe i hoopai ia e ke kanawai, e noho nei ma na hale paahao, ua loaa anei ka pomaikai no lakou iho? Ke pane mai paha kekahi, "aole." A pehea hoi ka poe malihini e noho la ma Kainalu? Ua polohuku ka lakou la eke i kaua ana ia.
Ea! ke nana anei oe i ka pula iki iloko o ka maka o kou hoahanau, me ka olelo aku, "ua uhuki ia lakou no ko lakou hewa." Aole anei oe i ike i ke kaola nui iloko o kou maka iho.
A ma ka alua o ka manao. 2. O ka mana o ke Akua. Ua like no ka wehewehe ana o keia manao, me ka manao mua, a me ka hoopili mai no i ua poe hewa nei a ke Akua i uhuki ai, (wahi a ka mea haiolelo.)
Nolaila, e ka makamaka, e oki kou pane ana imua o ka lehulehu pela, me kou hai mai i ka hewa a lakou i hana'i ma ka la Sabati.
A ua lilo ia olelo au i mea e hoohilahila ai ia lakou, a ke manao nei au, he nele manao maoli no, i hoopiha ai i kela mau olelo. E oki au maanei.
Me ka Luna Hooponopono ke aloha a me na keiki ulele i ka hoonoho kepau.
D. W. P. KAHANANUI.
Kalihi-kai, Oahu, Jan 8, 1866.
Ma I relani, ua pepehi kekahi keiki i kona makuakane ma ka houhou ana ia ia me ke o kaulai mauu.
E noho aloha pu.
Aloha oe:—Ua koi hou ia mai au e ka makani kipe pua hala o Kekele, a me ka ua noe anu o Lanihuli, e hoike aku i keia wahi ukana, he wahi puolo wai lehua na ka manu i kanahele, i ai paha a koe koena, loaa aku hoi ia'u. O ko'u hopu iho la no ia a kau aela i ko'u a-i, oia hoi keia, "he aloha ko'u makemake aole o ka mohai." Pela no ke aloha i hoohauoli ia mawaena o na lahui a pau o ka honua.
No ia hoi, o ka mohai ana i ka wa o ka Iseraela, oia hoi ka Rev. mau manao o ka oihana kahuna. A ia manawa kahiko ua hoopau ia ka mohai ana, mai ke Akua mai, aole he mohai i koe o keia wa, aole hoi me ka hipa, aole hoi me ka bipi keiki momona, aka, ua i mai ka Haku, "o ke aloha ko'u makemake, aole o ka mohai," nolaila, ke hooko nei ko'u lunaikehala i keia mea o ke aloha, a me kona naau he lehulehu.
Oiai hoi, ma keia mau mea, ua ike maopopo ia ke aloha o ke kane i kana wahine, a me ka wahine hoi i ke kane, me he mea la, mai ke Akua mai ka hooko ana. Nolaila, imua o oukou e ka poe opiopio o ka aoao oolea; e hiki hoi ia oukou ke aloha i ka oukou mau wahine, mai kue, a pepehi aku me ka naau aloha ole, a me ka olelo kikoola, welania, me ke kuamuamu aku i na hua ino pelapela, ke ole nae e hewa kau wahine, aka, ina ua hewa maoli ka wahine, i kou mau kanawai o ke kane, alaila, he mea hiki no ia oe ke pepehi kupono aku ma ke ano ao.
Eia hoi ko oukou hewa e na wahine, o ka hoonaukiuki aku i na kane me ka leo kakana aaka, he mea ia e pii ae ai ka inaina, a me ke kuakoko o kona la i haakohi ai, a ina e eha oe i kau kane ma ia mau mea, ua pono no kou eha ana, oiai ua pii haaheo ae kou leo kohu ole maluna o ke poo o kau kane, kou lunakanawai, kou ilamuku. Nolaila, he pono ke noho oluolu like me ka manao lokahi.
No ka mea, i ka la Poaono o ka pule i hala ae nei, ua ike au i kekahi wahine ma kahi kokoke i ke kai o Kaholoakeahole, e pepehi ia ana e kana kane me ke kuikui pu aku. A ua ninau aku au i ke kumu i hakaka ai i kekahi poe iho, olelo mai lakou. No ka makemake ole o ka wahine e hele ke kane i ka ona, a e hokai wale hoi i kahi hapaumi i loaa mai, no ka mea, o kahi ola no ia o ko Honolulu nei noho ana, aka, aole hoolohe iki mai o ke kane, huhu loa, me ka nuku pu, a olelo ino aku i kana lei aloha he wahine. Ka mea nana ia i hookipa i ke kahua kaua o kahi nalowale i hoope ia i ka pomaikai.
Aka, i ka nana aku, aohe i ona maoli, me he mea la he huhu maoli no ko kahi kane i ka wahine. Nolaila, e na makamaka, o ka aoao palupalu e noho e luu nei, e malama pono i ka oukou mau kane me ka hoanaukiuki ole aku i na kane a oukou, a pela hoi oukou e na kane e noho like ai me ka malama loa, e like me ka ka Haku.
W. B. MINAMINA.
He wahi ninau.
He wahi apana pepa 12 iniha ka loa, 6 iniha ka laula; pehea la oe e oki ai i hookahi au oki ana, alaila puka mai 9 apana. Eia ka ninau, owai na inoa pakahi o keia mau apana pepa, mai ka apana 1 a hiki aku i ka apana 9, a pehea hoi oe e wehewehe mai ai i ko lakou mau moolelo pakahi; a ma ka Helu ehia hoi oe e imi ai i kahi i kaulia ai o ko kakou Hoola. Me ka lana o ko'u manao e loaa ana no i na haumana o ke kula nui o Lahainaluna, a me ke kula hanai o Hilo. E hamau oe e Kihaapiilani, o kaua no keia o ke aloalii. PILA PENIKILA.
Ke aloalii, Honolulu, Ian. 24, 1866.
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA NONA ka inoa malalo, e Auhea, Crowningburg (w.) e hooiaioia ka palapala kauoha a Haelo (w,) o Lahainaluna, Maui, i make aku nei, a no Honolulu, Oahu, oia mamua. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, o ka Poakolu, oia ka la 28 o Feberuari, e hiki mai ana, oia ka manawa e hoolohe ai ka oiaio o ia palapala kauoha, a me na mea kue i hoikeia mai, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Ian. 24, 1868. 41-3t
OLELO. HOOLAHA.
EIA I KA PA AUPUNI I PAUOA NEI, NA Lio hele hewa i lawe ia mai. E kudala ia ana i ka Poaha, 4 Lio, la 1 o Feberuari, i ka hora 12 o ke awakea.
Na Lio Ku dala.
Lio kane puakea, kua puka, a B akau.
" " ulaula kalakoa wiwi, O hema.
" " ulaula, no Koa, he mau hao ano e.
" wahine ulaula hauliuli, me ke kaulawaha, hao ano e.
Na Lio Hou Mai.
Lio wahine hulupala, hao ano e, hema.
" " keokeo, no Kaaihue.
" kane lokia, me ke kaula i ka a-i, hao ano e.
" " keokeo wiwi, R akau, X hema.
" " ulaula, hao ano e, akau.
" " eleele wiwi, hao ano e, akau.
" " lokia, aole ike ia o ka hao.
" wahine keokeo, U" hema.
" " ulaula wiwi hao ano e.
" " " h akau, H hema.
" " " A hh hema.
" " hulupala wiwi, B akau.
" kane ahinahina keiki, aole ike pono ia o ka hao.
" wahine eleele me ke keiki, LF hema.
" kane lokia kuapuka wiwi, 6 U akau I—S hema.
" wahine ulaula wiwi, W PB akau, IK hema.
" kane lokia, hao ano e, akau.
" " keokeo kukaenalo, W K hema.
" " ulaula wawae eha, hh akau.
" " hulupala maiao mumuu, ano heleuma ka hao, hema.
" wahine ulaula, NH akau, ano e, hema.
" kane keokeo wiwi, aole ike ia o ka hao.
" " lokia wiwi kuapuka, IR)O AK akau, ano e, hema.
" wahine ulaula wiwi, hao ano e, akau, hema
" kane " hao ano e, akau.
" " " A hema.
Piula wahine me ke keiki, aole ike ia o ka hao.
Hoki " ulaula ano eleele, aole ike ia o ka hao.
E ka poe mea Lio i nalowale, e kii mai oukou i ka Pa Aupuni i Pauoa nei, e nana ai i na Lio.
P. KAAIAHUA.
Luna Pa Aupuni.
Pauoa, Ian. 27, 1866. 41-1t*
OLELO HOOLAHA!
Ke kauoha ia aku nei na Luna a pau o ka Nupepa "KE AU OKOA," e hooili mai ma ka lima o ka Luna Pai, o J. H. Black, i na dala a pau loa, a ia ia wale no, aole ia hai, oia hoi na dala no ka lawe pepa, na olelo hoolaha, na kanikau, a me na mele; aole hoi e ae ia kekahi palapala hookaa ke ole i kakauia ma kona inoa mai keia manawa aku, e kapaeia no. MA KE KAUOHA.
Keena Oihana, Aukake 22, 1865.
HE MAU PAPALE NANI HOU LOA!
I O'U MAU HOA PUNI NANI, A MAU MEA hou, ke hai ia aku nei, ua loaa mai ia'u he mau
PAPALE HOU MAIKAI LOA!
A ME
NA LIPINE ANO MAIKAI LOA!
no ke kumukuai haahaa, mai ka $1.50, a hiki i ka $10.00. E hele mai a e wae i ko oukou makemake, e kipa, he wahi oluolu no e luana ai.
M RS. J. H. BLACK.
Alanui Papu, Honolulu, Oct. 27, 1865. 28-
OLELO HOOLAHA!
—A KA—
AHAHUI HOOHOLO MOKU MAOLI KULOKO.
O KO HAWAII NEI PAE AINA.
No ke kuia ana mai nei o ka Mokuahi KILAUEA, i ka poino, nolaila, o
KA MOKU KUNA HOU,
—KA—
"ONWA RD,"
LAM BERT, ke Kapena,
E holo mau ana ia i Kawaihae, a e ku ana ma Honoipu, ke malie kupono.
Kekahi Moku Kuna o ka Ahahui,
—KA—
"AL BERNI,"
E holo mau ana keia moku i Hilo, a e ku ana ma Lahaina a me Honoipu, i keia la, (Poakahi,) ma ka hora 4 ahiahi. He moku paa a maikai loa keia, kupono no ka poe ohua.
Ka uku o ke keena Kapena, he $10.00, o ka holo ana aku, a he $10.00, no ka hoi ana mai.
KA MOKU KUNA
"ANNIE LAURIE,"
I HANA HOU IA IHO NEI A PAA pono, e holo mau ana ia i KOLOA a me WAIMEA, a hiki i ka wa e paa pono loa ai.
KA MOKU KUNA
"NE TTIE MERRILL,"
E holo mau ana ia mai Honolulu aku nei, a i Lahaina a me Maalaea.
N. B.—Ina ua poino loa io ka Mokuahi KILAUEA, e hooholo koke ia ana no kekahi mau Mokuahi hou, e kupono ana i keia mau mokupuni, i ka wa pokole.
No na mea e pili ana i keia mau moku, e ninau no ia CAPT. FRANK MOLTENO,
a ia JANION, Green & Co.,
33- tf Agena H. S. & G. I. I. N. Co.
OLELO HOOLAHA:
MA KA POAONO, LA 27 O IANUARI, MA KA hora 12 o ke awakea, ma ka Halekuai o J. D. HAVERKOST, (KILILIKA,) ma Wailuku, Maui, e kuai kudala ia no ka hoolimalima, no na makahiki he
UMIKUMAMALINA,
no ke kumukuai, aole e haule iho malalo o ka $400 o ka makahiki, e hookaa ia ka hapa makahiki, kela
AINA KULA O KA PAPA HOONAAUAO,
e waiho la ma Waikapu, Mokupuni o Maui, e hoomaka ana ma ka lihi o Ukumehame, a holo mauka ma ke alanui o Waikapu, a hiki i ke awawa, a i ke kumu wai e pili la i ka pa pohaku o Waikapu.
Mahope iho o ka pau ana o ia kudala ana, ma ia wahi no, e kudala ia ka hoolimalima no na makahiki
ELIMA,
no ke kumukuai, aole e emi iho malalo o ka $250 o ka makahiki, e hookaa ia ka hapa makahiki, kela
AINA KULA O KA PAPA HOONAAUAO,
ma Waikapu, Maui, makai iho, ma ka aoao Hikina o ka alanui Waikapu, koe kela moo aina mawaena o na puu one a me ke ala ma ke alo iho o Waikapu.
Ma ke kauoha a ka Papa Hoonaauao.
W. JAS. SMITH,
Kakauolelo o ka Papa Hoonaauao.
Honolulu, Ianuari 5, 1866. 38-3t
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, MA KA
APANA O EWA A ME WAIANAE,
ua loaa mai ia'u ka MANA KUAI AWA, aia ko'u Hale Kuai Awa ma
HALAULANI, WAIPIO, APANA O EWA.
Nolaila, ke kahea aku nei au i ka poe a pau loa e makemake ana e kuai i ka Awa, e hele mai ma kahi i hoike ia maluna, ka poe a ke Kanawai i ae ai, a no'u wale no ka Palapala Kuai Awa i ae ia ma ia mau Apana. A nolaila, e wiki mai oukou.
NAPAHUEKOLU.
Halaulani, Waipio, Ewa, O., Dec. 30, 1855, 39-3m*
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O PUALINUI W.
No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano G. M. Robertson, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Niau (k.) no ka hooiaio i na palapala kauoha o Pualinui (w.) no Kapalama, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 10 o Feberuari, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie
Honolulu, Ian. 20, 1866. 40-2t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O B. KAILI (K.)
No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano G. M. Robertson, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Pililua (w.) no ka hooiaio i na palapala kauoha o B. Kaili (k.) no Honolulu, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 10 o Feberuari, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me na mea hoole i hoike ia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Ian. 20, 1865. 40-2t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O OPUNUI (K.)
No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano G. M. Robertson, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Kahakauwila (w,) no ka hookohu ia ia i luna hooponopono waiwai o Opunui (k,) no Waialua, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 17 o Feberuari, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
WM. HUMPHREYS.
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Ian. 24, 1866. 41-2t