Ke Au Okoa, Volume I, Number 36, 25 December 1865 — Page 2

KE AU OKOA.

HONOLULU, DEKAMABA 25, 1865.

 

I KEIA pule e hele nei, oia no ka pule hope loa o keia makahiki a kakou i luana iho nei, a ke aneane nei keia makahiki e lele aku maluna o na eheu o ka manawa. E like me ka lele ana o na manawa, pela no e lele mau ai kela mea keia mea. Aole e paa mau ana kela mea keia mea ma ko lakou wahi iho, aka, e kaapuni a e loli ana i na wa a pau. I ka wa e kuu aku ai ko kakou mau poo no ka hoomaha ana, e obscured na ana no na mea a ka Oia Mau i hana ai, o na muliwai, e iho mau ana ia e hoopiha i ka moana a mahope, e hoi hou no i kona wahi, a hana hou i kana hana mua, pela no na mea a pau.

Aka, mamua ae o ka lele ana'ku o keia makahiki e nalo iloko o ka poliuliu, a o na hana wale no i hana ia iloko o kona AU, ka mea nana e hoihoi hou mai i ko kakou hoomanao ana nona, he mea pono i kela a i keia, ke ku iho a noonoo i na mea a pau ana i hana ai iloko o ke kaapuni ana o ka makahiki. Ke ole e ku iho ke kanaka a noonoo i na mea ana i hana ai iloko o ia makahiki, alaila, aole auanei e hooaiai ia kona mau kuamoo o ka wa e hiki mai ana, aka, e mau no ke apuupuu e like me ka wa i hala.

Ina aole e hookuu ana ke kanaka i kauwahi la o keia pule no ke kaupaona ana iloko ona, alaila, e oi loa aku ana ke kalakala  ke kuamoo o mua, oiai, e like me ka nee ana o ka manawa imua, pela no e pii ae ai ka noonoo a me ka ike kanaka iloko ona, a na ia pii mau a ia mau ike, ina he pono, pomaikai wale, aka, ina ma kekahi ala ae, ilalo i ka hulihia.

Aole o kakou wale iho no hoi ka kakou e noonoo ai, aka, e noonoo pu mai no hoi kakou i ka holo ana o ko kakou wahi waa nei imua, i na kai lipolipo o ka noho lako ana. E like me ka makou i olelo mua ai, ua hilinai nui kakou i na makahiki i hala aku nei, maluna o na loaa kuwaho, a he uuku paha na loaa kuloko. I keia makahiki nae, ua pii ae na auhau ma kela Apana keia Apana kuaaina, i haahaa loa ka auhau i na makahiki i hala, a no ke aha la ke kumu nui o ia hoomahuahua ia ana ae? No ka mea, ua wehe ia ae ke pani o ko kakou mau lua waiwai, e ka maka o ka palau a me ka o-o, a i keia wa, ke ohi nei ka poe nana i hoomanawanui no ko lakou luhi, i ka uku kupono.

I na makahiki i au wale aku nei, ua obscured wale ia no ma Hawaii, Maui, a me Kauai, a i keia wa, ua nee mai nei na mahina ko i ka ipuka o ko kakou Capitala. He mea nui no keia hanaia iloko o na palena o keia makahiki, a he mea no hoi ia e haawi mai ana ia kakou i ka manaolana, aole no ka hele i hope, aka, no ka hele imua. Ma keia mea, aole kakou e nana nui aku i na loaa kuwaho mai, oiai aia no iloko o ko kakou mau makuaala e nei e loaa ai ia kakou, na laau koo no ko kakou wahi waa no na la makani!

No ke kuineki loa o ko kakou pepa o keia pule, nolaila, aole makou i hooloihi loa i ko makou manao pepa, a he mea make obscured ka olelo ana ma ia mea, oiai, ua ike ia ka hooiaio o keia mau mea ma o a maanei o ka aina. Aka, mamua nae o ko makou hooki ana, ke haawi aku nei makou i ko makou poe heluhelu, i ko makou aloha, "MERRY CHRISTMAS."

 

NA KUIA O KA LA HANAU—Iau i naue iho ai ma Hanakewa i ke ahiahi o ka la hanau o "Kapu Puna i ka wahine ihiihi ka lua, kau ka weli i ka nahele o Heeia." Ma na kikee alanui o ke kaona lai, lohe aku la au i kekamau wahi keiki e walawalaau ana i ka pali o Kolokini, penei: Ka! ua hookae ka na Luna Nui o na kaa kinaiahi, i na hoa a pau o ke kaa kinaiahi helu 4, aole lakou e paina pu ma lakou, i ka like ka o ka ai ana aia poe me ke ano o ka poe nona na wawae eha, ninau koke au ia laua, nowai mai ko olua lohe? pane mai laua, ilaila maua i ka wa i hoopuka ia'i o keia olelo e Joe, a liuliu iki, pane aku au. "Auhea olua, mai hapai hou olua i ka apaapa, no ka mea malaila aku nei au i ka paina a ke kaawai helu eha, ua ike pono aku nei au, ua poloai ia ae nei na Luna Nui o na kaa kinai ahi ma kahi o W. Pinehasa Wood a me na hapahaole a pau, owai o lakou ka olua e olelo nei." Pane koke mai la laua, "O kahi Joe olelo kikoi, aiwaiwa loa a kau mai ka wai ula o Maleka, a ke aiwa pinana loa, obscured la ia." E na hoa, mai hoihoi aku i ke ino no ke ino, e aloha aku i kou enemi, a e hana maikai aku i ka poe e kue mai," Wahi a ka Haku.  J. B. PAONA.

 

ULIA WALE.—Ma ke awakea o ka Poalima iho nei, ua moku ka manamana lima uuku o kekahi haole o G. Leonard kona inoa, ma Ainahou. I moku i ka pahiolo mahu; a ua manaonao makou i ka ike ana aku i ka haalele a kona manamana uuku, a me ka pakele mahunehune o kekahi mau lala e ae.

 

I ka la 25 Nov. iho nei, ua inu kekahi kaikamahine i ka wai ona, a ua ano pupule maoli oia, aohe ona noonoo, holo aku la oia a lele iloko o kekahi lua wai hohonu, aole nae i pilikia kona ola, ua kii ia e kona makuakane me ka hookuukuu ia i ke kaula a huki ia mai iluna, mai noho a inu e like me keia.

 

Ua hoohialaai ia mai wau e ke anoano o ka la hanau o ka Moi, ia'u e naue ana ma Alanui Nuuanu, a hiki ma ka huina o Kaopuaua, o ka wa ia a ka la, e hoomakaukau ana e kaili i kona malamalama, ike aku la au i kekahi puulu kanaka e ku ana mawaho o ka puka o ka hale o Kalaikini. Hookokoke loa aku la au ilaila, aia hoi ike aku la au i kekahi kanaka nui momona opiopio, ua makapo nae, ninau wau i kona inoa, hai ia mai ia'u, o Keliikuhalahala, e hula ana oia, a i ka nana ana aku ua maikai maoli no, a malaila no ka i loaa ai kona wahi ola. Ua hoonanea loa ia mai la au, e ka hana nanea a ka makapo, a o ka lehulehu e kupoai mai ana, ua alakai pu ia makou ma ia alanui hookahi, aka hoi, ia wa pokole loa no, ike aku la au i nei wahi kanaka, ua hele wale a ua puluelo i ka uawaahila, oia hele no a huki ana i ua Keliikuhalahala nei, a mai kahi e no hoi nei wahi kanaka o ka lele ana ae mailoko ae o ka hale a ku no i ka puupuu o ka hula no ia o ua wahi kanaka ona nei i ka puupuu, i ko'u ike ana aku i na alina maluna ona, i iho la wau iloko iho o'u, ina no hoi hapa e inu ia e oe i ka bia elike me ko na holoholona, penei no hoi, aohe no la e kau mai na hoailona o ka ona maluna ou. No ka mea o na holoholona, inu no lakou, a kena pau ko lakou inu ana, aka, o ke kanaka, ina no e ona, noke no a ona loa; e nalu ana no hoi au iloko o'u no nei pilikia, mai kahi e no hoi nei wahi alii poupou, a ku no o Kimo i ka puupuu hina ana, lawe ia i ka Halewai o ko'u makau no keia o kii ia mai auanei au i hoike o ko'u hoi mai no ia, haalele aku no nae wau, ilaila no kekahi loio kahi i ku mai ai he like loa no me J.*

 

KE AUMOKU, MANUWA O AMERIKA NO KA MOANA PAKIPIKA.—Ua ike iho makou maloko o kekahi nupepa, i ka papa inoa o na moku manuwa Amerika e manao ia ana no ka moana Pakipika, a no ko makou manao ana, he makemake paha ko makou poe heluhelu e ike, nolaila, ua lawe mai makou ia papa inoa a me ka nui o ko lakou mau pu:

Lancaster 30 pu, Jamestown 22 pu, Wateree 12 pu, Saginaw 4 pu, Muscoota 10 pu, Mohingo 10 pu, Camanche 2 pu he moku hao, Saranac 9 pu, Nyack 10 pu, Swanee 10 pu, St. Mary 16 pu, Cyane 16 pu, Farrallones 6 pu, John Hancock 1 pu, Powhatan 15 pu, Monadnock 4 pu he moku hao, Vanderbilt 12 pu, Tuscarora 10 pu.

O na moka ekolu mahope loa o keia papa inoa, he holo mai koe me Kamedoa John Rogers, ma Ca-li-o, a malaila i manao ia ai e noho ana ke Kamedoa no ka Pakipika nei.

 

UA POLUKULUKU IA A HALA AKU LA.—I kela mau la aku nei, ua pepehi ia kekahi haole o John Chisholm e kekahi poe kanaka, i ka wa ona o ua haole nei. Ua hai ia mai makou o ke kumu i pepehi ia ai o ua haole nei, no ka lele ana aku me ke koi. Ma kekahi mau la mahope mai, ua kii ia ke Kauka, e hele mai e nana, a olelo iho la ke Kauka he pomaikai kona ola; a i ka Poalima iho nei ua haalele iho ka uhane i ke kino. Ua hai ia mai makou e hopu ia ana ka poe nana i pepehi, aka mamua o ka make ana o ua haole nei, ua olelo ae ia "He makehewa ke hopu ia kanaka, no ka mea, ua pono paha lakou la a owau no kai hewa." He kakaikahi wale no paha ka poe mea manao mai e like me keia, ka manao ino ole i ka enemi.

 

POINO NO PETERO.—I ka auina la o ka Poaha iho nei, ua lohe makou i keia mau hopuna olelo, e puana ia ana no e ka mea nona ka inoa "Poino no Petero!" I ka ninau ana aku o makou i kona olelo ana pela, hai mai la ia, i kana wahine e hali ana i ka mea ai iluna o ka papaaina, mai kapuahi mai, puka aku la kana keiki opiopio loa, a komo iloko o ka ipuhao e kuku ana ka mahu o ka wai wela, a ma ia hana naaupo a ke keiki, ua loohia ia oia e ka popilikia ma ka pau ana o na wawae o ke keiki i ka wai wela. O keia Petero a makou e olelo nei, oia no ka Petero i lawe ia ae imua o ka Aha Hoomalu, me na keiki ana, eiwa, a makou i hai aku ai ma na pepa o na la i hala ae nei.

 

GRACE KAMAIKUI ROOKE.—Ua kaumaha makou i ka hai ae ma ko kakou pepa o keia la, ua nawaliwali ke ola o Kamaikui Rooke, kaikaina o ka makuahine nona mai ko kakou Moiwahine i hele aku la i ka uluaoa o Ladana, a me na luana ana o Parisa. Aia oia ke huli nei kona alo iluna, a hoomanao ae la makou i ka olelo a kahiko, "Ke huli iluna ke alo o ka helu i ka aho ka hana." Ua hai ia makou, aohe pono o kona noonoo kino i keia mau la e hele nei.

 

NO KE KEENA WAIWAI—E ike ia ma ke kolamu o na mea ma ke kauoha, ua hookohu ia iho nei o F. Wundenberg, (Winebaka) i noho luna ai ma Hanalei mamua a i keia mau la i hala iho nei; ua noho kakauolelo no ka oihana leta, i Luna Buke Helu no ke Keena Waiwai, ma kahi o J. E. Chapman i haalele iho nei no kona omaimai. He haole akamai o Winebaka ma na mea helu, a ke hilinai nei makou e holo pono no kana hana ma ia keena.

 

ALOHA OLE.—I kela pule aku nei ua li ae o Kaiaholokai ia ia iho iloko o ka hale paahao, a make. Ke kumu ka o kona li ana ia ia iho, no ka uluhua i ka noho loihi iloko o ka hale paahao. Ua hoopaa ia oia elima makahiki no ka pue wahine ma Honaunau, a no ia loihi loa o ka wa e noho ai, ua hana aloha ole iho la ia, aole paha oia ke kumu nui, no ka hilahila paha i kana hana ino.

 

KA HALE LETA.—I kela pule aku nei i hana hou ia ai ka hale leta o kakou, i keia wa ua paa oluna, a elua paha pule i koe, e ano e hou ae no ke kii.

 

Ke koena o ka hele kaapuni ana o ke Kahukula Nui.

Ma ka la 4 hoikeia na kumukula oia apana, eia ko lakou inoa, Waiohinu kumu no Maunahukia, Kaaukai no Paauhau, Kaaekuahiwi no Kawela, Kaanehe no Kapulena, Paaluhi no Eleio, Pupulenui no Napoopoo, Naihe no Naalapa, Pololu no Waimanu, Kuailiahi no Laupahoehoe, a ua aponoia lakou.

Ma ka la 5 hoikeia ke kula ma Eleio 10 haumana, ma Kapulena 27 haumana ma Kawela 33 haumana ua makaukau ia hale kula ma na mea i hoikeia, ma Paauhau 40 na haumana, ua makaukau ma kekahi mau mea; malaila aku a moe ma kahi o Koko ka mea mahaloia oia ka Lunakanawai apana o Hamakua.

Ma ka la 7, hoike ke kula ma Maunahukia, 30 na haumana, aohe i holopono lakou ma na mea i hoikeia, a malaila aku ka hele ana a hiki ma Laupahoehoe, ma ka moku o Hilo, a hoike malaila, 29 ka nui o na haumana, ua makaukau ka poe heluhelu buke, ma ka la 8, hele aku la a hiki ma Honomainoa, he 14 na haumana ma ia kula, ma Honohina he 25 na haumana, ma Hakalau, 21 na haumana, aole no i holopono na haumana ma ia mau kula; a moe ma kahi o Kekahiko ia po.

Ma ka la 9, hele aku la a hiki ma Alakahi, 50 ka nui o na haumana o ia kula, ua makaukau ka poe ma ka heluhelu buke, Helunaau, a me ka Palapala Aina, a malaila aku ka hele ana a hiki ma Punahoa, uo hoopanee iki ka hoike o na kula ma ia mau wahi.

Ma ka la 10, hele aku la ma ka halekula e e pili ana me Waiolama, a me kahi o ke Kiaaina, 56 ka nui o na haumana, aohe i makaukau lea, a ua nui ka haunaele me ka walaau, aohe maluhia pono, a malaila aku a hiki ma ka hale o ke Kiaaina, kipa aku la ke Kahukula nui, e mahalo ia ia, a mahope iho, hele aku la a hiki ma ka halekula o Waiakea, 15 na haumana, aohe no i makaukau.

Ma ka la 11, hele aku la ma ka halekula o Piihonua, 14 na haumana, ua hemahema no lakou ma na mea i hoike ia, a hoi mai, hoike ia ke kula o Punahoa, a me Puueo, ua huiia na haumana, 60 ka nui, a hookahi kumu o ia mau kula a elua, no ka mea, ua nele o Puueo i ke kumu ole, nolaila kona malama ana ia mau kula a elua, na ke Kahukula Nui e hoonoho aku i kumu no Puueo, ke loaa ia ia ka mea ana e ike ai he pono.

Ma ka la 12, oia ka la i hoike ia ai na kumu o ia apana. Eia ko lakou mau inoa, Kaaukai, kumu no Laupahoehoe, Wahamana, kumu no Honohina, Kalepa, kumu no Hakalau, Luhilea, kumu no Honomu, Kalana, kumu no Alakahi, Hanai, kumu no Pahoehoe, Welewele, kumu no Haaheo, Pahupu, kumuno Piihonua, Paila, kumu no Punahoa, Nalimu, kumu no Waiakea, Kupanihi, no Waiakea, Kuamoo, no Keaukaha, Kane, no Kaumana, a he mau mea e ae no hoi kekahi, eia ko lakou mau inoa; Opunui, Kanealoha a me P. Kaahiki.

Ua makaukau kekahi poe, a hemahema iki kekahi poe, a pau ka hoike ana, haawi aku la ke Kahukula Nui i palapala hookohu kumu, i na kumu mawaho aku o ke kauhale, a o na kumu 4, maloko pono o ke kulanakauhale, ua hoopanee ia ka hana a ka Poakahi ae.

Ma ka la 14, hoike ke kula ma Kaumana, 24 ka nui o na haumana, ua makaukau no ka poe ma ka heluhelu buke, a me ka Helunaau, a huli hoi hope mai ma Haaheo, 62 ka nui o na haumana, ua makaukau kekahi poe ma na mea i hoikeia, a hemahema iki ma kekahi, a malaila aku a hiki i Pahoehoe, 37 ka nui o na haumana, ua makaukau kekahi poe, e like loa me ke kula ma Haaheo, a o ka pau no ia o ka hoike ana. A ma ke ahiahi o ua la la, ua haawi aku ke Kahukula Nui, i na palapala hookohu kumu, penei: Kupanihi, oia ke kumu no na keikikane ma ka halekula o na Waiakea a elua, a o ka wahine a Nalimu, oia ke kumu o na kaikamahine o na kula ma Waiakea, a o ka wahine a Paila, oia ke kumu o na kaikamahine o Punahoa, Piihonua, a me Puueo, o Pahupu, ola ke kumu o na keikikane ma Puueo, Piihonua, a me Punahoa.

Ma ka la 15, hele aku la ke Kahukula Nui e nana i ke kula haole, a me ke Kulahanai paha, aole wau i ike aku, no ka mea, ua pilikia au ma kekahi hana e ae.

Ma ka la 16, hoomaka ka hele ana ma Puna, a hiki ma Keaau, he 18 haumana, ua makaukau kekahi poe ma ka heluhelu buke a me ke kakaulima, a hemahema ma kekahi mau mea; a mailaila aka a Makuu, aole i hoike ia, a moe ma Kapoho, ma kahi o Heleluhi, Esq. Ma ka la 17, hoike ia ke kula o Puula, 52 haumana ; ma Kapoho, 34 haumana ; ma Kapohoiki, 37 haumana, ua makaukau ia mau kula. Malaila aku a Opihikao, 28 na haumana, aole i holo pono loa ka hana ma ia kula. Malaila aku ka hele ana a Keekee, 13 haumana, a moe ma Kaimu, ma kahi o Lainaholo, Esq.

Ma ka la 18, hoike ke kula ma Kaimu, 33 haumana, me ke kula wae o Kalapana, 14 haumana ; Kahaualea, 37 haumana, ua makaukau no lakou ma na mea i hoikeia. A pau ia, hoike na kumu oia apana, eia na inoa: Wahine, kumu no Keaau ; Kanekoa, kumu no Makuu ; Kapahee, kumu no Puula ; Kaai hue no Kapoho; Kaanehe, no Kapohoiki; Maluo, no Opihikao; Kanakaole, no Keekee; Puamana, no Kaimu; Ili, no ke kula wae ma Kalapana; Kaloi, no Panau; Koi, no Kahaualea. Ma ia hoike ia ana, ua apono ia lakou, a o ka pau no ia o ka hana ma ia la, a moe hou malaila.

Ma ka la 19 hele makaikai aku la i na kahua hale kula ma Kealakomo a hiki loa i

Keauhou, ma ka moku o Kau, a malaila ka moe ana. Ma keia ala hele, he nui loa ke aa pahoehoe, ma kekahi wahi aole kupono ka lio palupalu a maa ole i ka hele ana ma na wahi ino e like me keia. Malaila ke kali ana i loaa ka oluolu i na lio a hala kekahi mau la.

Ma ka la 22, pii aku la ma ka mauna a hiki ma Kaluaopele, aia no ia ma ka aoao o Maunaloa ; hele aku la e nana i ka hana a ka wahine o ka lua. Ua loihi loa ka hele ana, ua olelo mai ka pailaka alakai, he ekolu mile ka loihi o ke alahele a hiki i lalo pono o Kilauea, i kahi a ke ahi e hoohehee ana i na pohaku. Ma ka nana aku, ua like loa me na ipuhao hoohehee hao o Ulakoheo ; a moe iho la ma ka hale hoolimalima, aole i hoomaemae pono loa ia ia hale, i kupono ai na malihini ke noho malaila. E pono i ka mea nona ua hale la ke hoomaemae, i kau like ai ka pono i na aoao elua.

Ma ka la 23, hele aku la mailaila aku a hiki ma Kalapana, a moe ma ia wahi. Ma ka la 24, hoomaka ka hele hoike aku i na kula; aohe kumu ma ka halekula o Keaiwa. Malaila aku a hiki ma ka halekula ma Kuoloea, 30 na haumana, aohe i makaukau pono lakou ma na mea i hoike ia. O keia wahi e ku nei keia halekula, he wahi inoino loa, he aa, pohaku, a kupono ole no hoi. Malaila aku a moe ma Waiohinu, ma ka hale o Kale, Esq., oia ka Luna Kula o ia Apana.

Ma ka la 25, hele hou aku la no e hoike i ke kula ma Honuapo, 49 na haumana, ma Hilea, 74 na haumana, ua makaukau no lakou, a pau ia, huli hoi mai la ma ke kula o Waikapuna, 22 haumana, ma Waiohinu 38 na haumana, a ma ke kula wae o ia apana, 18 na haumana, ua makaukau no ia mau kula ma kekahi mea i aoia.

Ma ka la 26, hoike ia na kumu o ia apana, Pipi, kumu no Kahuku, Kamauu, no Kamaoa, Polapola, no ke kulawae, Nawaiehu, no Waiohinu, Haoa, no Waikapuna, Keaweheana, no Honuapo, Kahoomananui, no Hilea, Simona, no Kuoloea, he mau mea e ae kekahi i hoike ia, Kuhinapule, no Keaiwa, a he kumu wahine kekahi, no na kaikamahine ma Hilea, a o na kumu mua, ma ko lakou wahi no, hookahi mea i kapae loa ia ma kahi o ko Mose noho ana.

Ma ka la 28, hele aku la a hoike ma Kamaoa, 23 na haumana, ma Kahuku, 17 na haumana, aohe i holo lea na haumana ma ia mau kula, a o ka pau no ia o na kula, a hiki makou ma Kapua, aohe kumu olaila, a moe ma ia wahi.

Ma ka la 29, hele mai la ma ia wahi mai, aohe makaukau ke kula ma Okoe, a pela no ma Milolii, a ua kapae ia ka hoike ana, a hiki ma Papa, 42 na haumana, ua makakauu iki kekahi poe o lakou, malaila aku a Opihihale, 28 haumana, aohe i makaukau pono lakou, malaila aku a moe ma Hookena, ma ka hale o Waiau, oia ke kumu kula olaila, hoopanee ia na kula o Kaohe a me Pahoehoe, a ma ka la 31 e hoike ai.

Ma ka la 30, hoike ke Kula o Kalahiki. 19 na haumana, ma Kealia, 20 na haumana, ma Kiilae, 29 na haumana, aole i holopono ia mau kula, pela no ma Honaunau, 35 na haumana, a hele loa aku la a moe ma kahi o Mr. Kapepa Esq., oia ka Luna Kula o ka Apana o Kona Hema.

Ma ka la 31, huli hoi hope mai la au e hoike i ke kula o Pahoehoe, he 38 na haumana, ma Kaohe, 48 na haumana, ua makaukau lakou ma kekahi mau mea, a hemahema no homa kekahi, o ke Kahukula Nui hoi, hoike aku la oia ma ke kula o Keei ma ia la no, he 50 na haumana, hemahema no ma ia kula, ma Napoopoo, 63 na haumana, ua makaukau no ma kekahi, ma Naawawa, 72 na haumana, oia ke kula makaukau ma na mea a pau i hoikeia, a o ka pau no ia o na kula oia apana.

Ka ka la 1 o Sepetemaba, hoikeia na kumu o ia apana. Eia ko lakou mau inoa, Pupule no Okoe, Maele no Milolii, Ezekiela no Papa, Kamakaimi no Opihali, Kalaukoa no Kaohe, Kamaka no Pahoehoe, Keawehawaii no Kalahiki, Waiau no Kealia, Paakaula no Kiilae, kaia no Honaunau, Kauhaipu no Keei, Napahi no Napoopoo, Ikaika no Naawawa, a he mau mea e ae no kekahi, o Nahinu a me Kahalewai.

Ma ia hoike ana, ua nui ka poe i hoopanee ia a na ka Lunakula e hoao hou ia lakou, a elima i haawi ia aku ko lakou mau palapala Hookohu Kumu, a o ka pau no ia o ka hana ana ma ia la.

Ma ka la 2, oia ka Poaono, ma ia la i hele ai a hiki ma Kailua i Kona Akau, a noho ma kahi o Mr. Daniela.

Aole i pau.

 

E KE AU OKOA:—Aloha oe:

Elike me ka pauku a'u e manao nei e ninau aku, a me na pauku lehulehu e ae o ka palapala Hemolele i hiki ole ke hai maopopo ia kona ano, nolaila, ke ninau aku nei au ia J. K. Kaunamano a me ka poe naauao o kona kulana, e hai mai i keia wahi ninau.

1. No Mose no anei ia i kanu ia ia iho, a no ke Akua paha i kanu ia Mose, "ma kekahi awaawa ma ka aina o Moaba?" Kanawailua Mok. 34: Pauku 6 .

J. KAIMIOLA.

Ulakoheo, Honolulu, Dek 19, 1865.

 

HUI KUAI O KE KULA MA MAKIKI.—Ma ka po o ka Poaha o kela pule iho nei, ua hooko ia ka mea a makou i olelo ai no ka Fair (Hui Kuai.) Ua nui no na haole me ka lakou mau wahine me na keiki, i hele ae e kuai i na mea i hoomakaukau ia e ua Hui Kuai la. Ua hai ia mai makou, ua oi ae paha mamua o ke tausani dala hookahi i loaa ma ia hana maikai, e kokua ai i ke kula kaikamahine ma Makiki.

 

Kulanui o Lahainaluna.

E KE AU OKOA E ; Aloha oe:

Aia ma ka Buke 1 Helu 34 o KE AU OKOA ma ka aoao hope, ma ka lima o na kolamu, a ma ka pauku elua, o na manao o William, ua ikea kela mau hua e kau la maluna, "Seminary of Lahainaluna" ma ka olelo a ko Mareka poe, a ma ka kakou hoi, "Kulanui o Lahainaluna."

A no ko'u ike ana i ua mau hua la, "Kulanui o Lahainaluna,'' a me ka manao paipai o William, "e hoomau i ka hele ana i ke kula, a imi loa aku ia Lahainaluna a loaa aku i Maui o Kama,'' Nolaila, ulu mai ko'u manao e hoakaka i kekahi mau mea e pili ana i kela "Kulanui o Lahainaluna."

KE KAHUA KAHI I KU AI.

Ua kukuluia kela kulanakauhale ma kahi kiekie, a nolaila, ua ike e ia oia e ka poe e holo ana ma na moku, mamua o ka ike ia ana o ka malu "Ulu o Lele." A nolaila, hoi ka pili pono ana a keia olelo a Iesu Kristo i ka poe e noho ana ma ia kulanakauhale la, "O oukou no ka malamalama o ke ao nei, o ke kulanakauhale i ku ma kahi kiekie, aole loa ia e nalowale."

Ua puni kela kulanakauhale i na mea. Aia ma ka aoao akau o Mauna Hoomaha, a ma ka aoao hikina ka lalani kuahiwi a me na puu o Paupau a me Lihau. A ma ka aoao hema, ka pea hema o Lahaina; a ma ke komohana o Lahainalalo. A mawaho aku oia mau palena ma ke komohana na kai kaulana, o Pailolo ma, a mawaho aku oia mau kai, na mokupuni o Molokai, Lanai, Kahoolawe, Molokini, me he mau kohola la e naholo ana i ka moana, a o Lahaina, aole ana hana, no ka mea, he alii wahine oia no Maui o Kama.

KA NOHO ANA MA LAHAINALUNA.

Ua ano like no ka noho ana malaila, me ka noho ana ma na wahi e ae. Oluolu no ka noho ana, ina e maa ana i kolaila noho ana. I ka hoomaka ana e komo aku, he haohao, ano e ka hale o ka makua, a ano e hoi kela hale, lehulehu na makamaka ma ka hale o ka makua, a he uuku ma kela wahi i ka hoomaka ana; a mahope aku, he mau hoaaloha he nui wale, oia no na hoa imi naauao.

A i kekahi wa, pilikia maoli ka noho ana, he mai o ke kino. Loohia pinepine na haumana oia kula i ka mai; i pono no nae i ka nui o ka paakai-naha.

Ina he nalulu, inoino ka opu, wela, a pehu paha ke kapuai wawae, o ka paakai haole no ka laau mua i inu ai. He laau ola iho la ia i kolaila Kauka. A pela e noho ai a hala kekahi mau la, ola no kekahi, a nui loa hoi ka mai o kekahi, a no ke aloha i na kini makamaka, no oi aku i na kumu, aua ia mai, pomaikai ka hoi, a ina e ae ia mai e hoi, aole e liuliu a make no.

I kekahi wa, ono ka puu i ka poi, papaia mai; he wahi pia kahi ai. Pela mau aku, nolaila pilikia ka noho ana. A ina e hiki mai na makua a me na makamaka, kipakuia a hoohoka ia no.

I kekahi wa, he nele, nele i kahi mea ole e poho ai ka noho ana. Nele i ka ai no kahi dala ole, no ka paa ole, a loaa ole hoi ka haawina a ke kumu, nele i ke ko ole o ka makemake. Ina e makemake oe i wahi mea e hooluolu mai i kou iini a pau, aole e ko:

KOLAILA MAU HANA.

Elua no ano nui o na hana ma Lahainaluna ka kana lima. Ua kaulana ia wahi no ka nui o ka hana. Ua ikaika a hahana loa ka hana malaila i na makahiki mamua. Aia no na pa a ka poe mua i hana ai, a me na hale. O kekahi mau hale, ua pau i ka hiolo a me ke ahi. He ekaeka hapaupau na hale i keia wa e noho nei.

Ua malama mau ia na hora hana lima i na la hana; i ke kakahiaka a me ke ahiahi o na la eono. A me ia mau hora hana lima i mahi ai i ka ai. He aina kupono ia i ke kanuia i ke kalo, uala, ipu, ko, a me na mea like. O na holoholono a na kumu ka mea nana i huna ka momona o ka aina, i kela mau makahiki aku nei. O ka mahiai wale no nae ka hana, a koe okoa no kekahi mau hana kupono i ka lima ke hana. No ka loaa o ke kumu nana e ao i kela ike keia ike.

KA IMI ANA I KA NAAUAO.

Oia ka hana nui a na haumana e komo ana i Lahainaluna, o ka imi ana i ka naauao. He mea nui io no ia, ina e loaa ana ua mea la. Aka, ua loaa io anei ka naauao i ka poe e komo ana ilaila?

Nui ka poe i hele i Lahainaluna, mai ka hoomaka ana o ua kula la a hiki i keia wa. Ua pau i ka puka kekahi poe, a ke noho la no kekahi poe, e elieli ana i ka unahi o ka naauao, a oia wahi unahi, ka i manao ia he naauao. Oia ke kuhihewa o kekahi poe, manao lakou aia a komo i Lahainaluna, alaila, hiki i ka pane poo o ka naauao; malia paha pela pu ko William manao e paipai nei, "e hoomau i ka hele ana i ke kula, a imi loa aku a loaa o Lahainaluna i Maui o Kama?"

Mai kuhihewa e na makamaka a me na hoaaloha e oluolu iho, a e haliu mai ia'u a na'u e hoopau i ko oukou kuhihewa. E nana aku i na haumamana a pau i puka mai mai ua kula la. Ma ka pane poo anei lakou?

Ua haule ka nui o lakou ilalo loa; a ua kakaikahi ka poe i lele ae maluna. Nohea ke kaulana o kekahi poe? No ko lakou imi hou ana mawaho o ua kulanakauhale la, aole no kahi ike i ao ia ma ua "Seminary of Lahainaluna la."

Pehea na haumana e puka mai nei i keia wa? E kau ana anei lakou ma ka pane poo? Ae paha, aole maopopo! E nana aku i na mea a na haumana e ao ia nei.

NA MEA HELU.

Aia iloko olaila ka Huinahelu, Hoai obscured lu, Ana-huina-kolu, Ana-kiekie, a obscured Ana-loa, Ana-aina, Hooholo-moku, obscured kekahi mau mea i ao ia ma ua kula la obscured Hoailonahelu e ao ia nei malaila, obscured Hoailonahelu i ao ia ma na kula apana obscured mua iho nei. Kulike ka obscured ia ike i ao ia obscured ua "Seminary of Lahainaluna la" me ka obscured ma na kula apana. O na Hoailonahelu obscured ao ia la ma ke "Kulanui o Lahainaluna" obscured opala ia ma na kulanui e ae, elike me obscured "College of Kapunahou." Ina pela, o obscured "College of Kapunahou" ka pane poo o ka ike o keia lahui.

Aka, o pau e auanei ka manawa ke hoa obscured kapakahi aku i na mea i ao ia, nolaila, e obscured no ke hakilo maka aku, a hakilo pepeiao aku i na haumana i puka mai.

E hiki anei i na haumana ke hoohana ae i ko lakou ike? Kaumaha ia mea. Ua aoia i ka holoholo moku, ke ake akamai, na mea o ke aouli a me na mea e ae; aka, e haule no lakou iloko oia au auwaha. Owai i lilo i Kapena moku? owai hoi i mea hooponopono nona hale mahu?

O ka nui o ka poe i puka mai nei; o ka hana hiki i ka poe aole i komo i ua Kulanui la o ka auamo mauu na ka lio, ka maauauwa ke kuke, ka hana kumakahiki, a me na hana e ae. Aia ka! ka hana a ka poe i komo i ke "Kulanui o Lahainaluna la," he pane poo anei ia? obscured

Nui na mea i koe e obscured "Seminary of Lahainaluna la" aka, luuluu mai la na obscured i kana hana mau o ka hiamoe, a mahope e hai aku ke koena. Me ke aloha.

L. PUNAIKI,

Hauula, Koolauloa, Dek. 14, 1865.

 

Noho Naaupo.

E KE AU OKOA E:—Aloha oe:

I ka nupepa KE AU OKOA ka manao a me ka halia, ke anuenue e pipio nei mai kela kihi keia kihi o keia aupuni, a hala wale aku ma na aupuni e. E KE AU OKOA, akahi no au a hooili wahi ukana aku ia oe, no ka loaa ana o kahi ukana kupono. Eia no ia, ia'u i naue aku ai ma Hanamaele, komo aku la au maloko o kekahi hale, e noho ana he kane a me kana wahine, he mau mea obscured a ikaika hoi ke kino, aole nawaliwali, a noho iho la wau nana i ka loa a me ka laula, ke kiekie a me ka haahaa o ko laua punana e moe ai.

Aia hoi, ike iho la au me ko'u mau maka ponoi obscured aohe he wahi moena iki, a o ka lau obscured amaumau ko laua moena e moe ai a hiki obscured la, i iho la obscured o'u, "Aloha ino obscured mau kino ikaika obscured na lala oolea i ka obscured iloko o ka obscured he holoholona la obscured kuu ninau iho obscured ke kumu o keia mau mea e hana obscured keia? He palaualelo maoli paha, obscured aku iloko o ko'u lunaikehala, a kipa aku la au ma kekahi hale e ae obscured "Heaha la ke kumu o kela obscured o ka wahine i moena no ko laua hale i moe ole ai i ka opala ko laua mau kino me ka maikai?" Hai mai la kekahi kanaka ia'u, no ka huhu ka o ke kane i kana wahine i ka hele i kauhale; nolaila, pau ka moena i ke puhi ia i ke ahi mamuli o ka inaina.

Auwe no hoi! he mea kupanaha keia hana a ke kane, eia no ka ua hana ka wahine i moena, a o ka huhu i ke kane ke kumu o keia pilikia o laua, kainoa ua pau ka hana naaupo ka wa kahiko, he Au Hou keia, a eia ka ke holo hou nei no iloko o ka poeleele o ka wa i auwale ka la.

Auhea oukou e o'u mau makamaka o ka ili ulaula, e nana ae kakou ia laua la, e waiho mai la iloko o ka puu opala o ka noho naaupo, mai hoohalike aku pela, e haalele loa i ke kanaka kahiko a me kana mau hana, a e hapai ma na hana pono, i loaa mai ai ia kakou ka mahalo ia.  S. L. KAWAIKAU.

Honomaele, Hana, Maui, Dek. 2, 1865.

 

Ia Ioane Kaimiloa.

E KE AU OKOA:—Aloha oe:

Ua mahalo no au i kou akamai i ka hoopunipuni ana. Ua pai ae oe iloko o KE AU OKOA, ma kou hoike ana ae imua o ka lehulehu i ka wahahee nui penei, "Na ka Pope ka! i luku aku me ka hala ole, ma ke kulanakauhale o Parisa, ua lukuia ka! 6,000 hoole pope." Mai ike no hoi paha ka lehulehu o ke ano o keia lukuia ana ma ke kulanakauhale o Parisa, ina i hoopukaia iho nei ka'u kope i hoouna aku ai no KE AU OKOA, aole hoi i hoopukaia ae, ua hoomoeia ma ka papa. Aia malaila ka wehewehe ana o ia lukuia ana, ua hoopuka hapa ia ae, a koe mai ka wehewehe ana; aka, e kuhikuhi aku no au ia oe, e nana iho ma ka mooolelo o St. Bartelemy, o ka la 24 o Augate, makahiki 1572, malaila oe e ike ai.

Ke manao nei au e hooki i keia hana hoopaapaa mawaena o kaua, no ka mea, ua like ka hoomoe ia ana o kekahi hapa o ka'u leta me ka hoomoe ana i na mea a pau a'u i hoouna aku ai; nolaila, e aloha auanei oe a me na keiki hoonoho hua o KE AU OKOA—aloha oukou.  Na'u na R. LUAKAHA.

Kulanakauhale Alii.

[Aole makou i hoomoe i kau palapala ma ka papa, aka, ua kapae ae makou no ka loihi loa. Ua waiho ae no makou a kahi manawa hoopuka ia aku ka hapa i koe, aka, kii e mai no ko kumu a lawe aku; a nolaila, e hoihoi hou ae i kau hua olelo.—L. HOOPONOPONO.]

 

NA KULA O KAKOU.—I ka Poalima i hala iho nei, ua hoomaha na kula haole o kakou no na pule elua. E hoomaka hou ana ma ka la 8 o Januari e hiki mai ana.