Ke Au Okoa, Volume I, Number 32, 27 Nowemapa 1865 — Page 4
KE AU OKOA.
HONOLULU, NOVEMABA 27, 1865.
HE KAAO
—NO KE—
KEIKI-HOOPAPA.
HELU 3.
obscured obscured obscured obscured obscured obscured obscured obscured obscured obscured obscured obscured obscured obscured obscured obscured obscured obscured obscured obscured obscured no ka manu, (oia na manu elua o ka waa,) a ili ka aina, (oia ka mooaina,) a ku ke kia me ka pea, a kau e ka la, a e-e no ke kanaka, o kanaka nui, o kanaka iki, o na mea lau no a pau, ua ohi no au a loko o kuu waa, e, he mea ole mea lau hoi ia ia oukou e na kanaka makua la."
Pane mai ke kokua, penei: "He mea lau kau e ke keiki, ua olelo anei lakou nei, aohe mea lau i koe, he lau hoi paha kau e ke keiki, ua lako mua no oe i ka lau o na ano a pau."
Pane aku la ua keiki nei, "A hu-a a pane, a pane mai, pane mai ka waha, ola, a paa mai ka waha, make, ka mea makaukau no hoi no ka hoopapa kanaka makua, i o-o ia aku na maka i ke kumu kahili, a hu a kahe mai ka wale, he mea ai na ko'u akua hoopapa, o Kanepoiki, a me ka'u kumu hoopapa, o Halepaki, amo ke ki la make, make, make loa, mai kuhi no hoi oukou i ka imu e a mai nei—e, no ka puaa, no ka ilio, no ka ai, no ka i-a, aole, no oukou no, no ka hewa o na waha o oukou, pau no hoi i ke kalua i ka imu, ua kuili hoi au, o ka ua, o ka la, a ua ao no hoi au, o ka po o ke ao, a ua pau."
Pane mai ke kanaka makua, "He pau hoopili paha kau?" Pane aku la ke keiki, "Aole he hoopili, he kaawale wale no, a he nenanena auwae wale no kai loaa ia oukou e na kanaka makua, ku ka pupu niau i na waha o oukou, i holoia, pa heaha ia, i kaapa hoola ia, i holoia i ka wai a aiai, a melemele, a pane mai na waha pouliuli o oukou, e i mai nei oukou—e, ua pau."
A maanei hoi, e ku iki iho kakou, a e hoohoolohe hou i ka ke kumu hana. Pane mai ke kanaka makua, ma ke mele, me ke oli ana, penei:
"O Kaulua—e, o Kaulua,
O Kaulua ae no keia,
O ka malama i hanau ai ka ulu mua kau o Lanai,
Maia helu ia,
I ka hua a ke kalo, ahu i lalo,
I ka hua a ka uala, ahu i lalo,
Ka hua a ka pia, ahu i lalo,
Ka hua a ka ape, ahu i lalo,
I lalo, i lalo i o Milu la o lalo iho,
E! make paha auanei e ke keiki,
I ka mea hua ahu ole i lalo,
Ohi ae nei makou a pau ana koe,
Aohe paha auanei au hua ahu i lalo e ke keiki?"
Pane mai la no hoi ke keiki, "I—e, a loaa obscured ka oukou hua ahu i lalo, ka ke kanaka obscured e ole hoi e loaa ka'u hua ahu i lalo, ka ke keiki."
Pane mai la ke kanaka makua, "A hu-a a pane mai, pane mai ko waha, ola, paa mai ka obscured obscured kahili, a hu a kahe mai ka wale, he mea ai na ko makou akua hoopapa, o Kaneulupo, me ka makou kumu hoopapa, o Halepaniho, a ha-i ko oiho la, make, make, make loa, a mai kuhi mai hoi oe i ka imu e a mai nei—e, no ka puaa, no ka ilio, no ka ai, no ka i-a, aole, nou na, no ka hewa ae o ko waha, pau i kalua i ka imu, ua kuili hoi makou, o ka ua, o ka la, a ua ao hoi makou, o ka po o ke ao, a ua pau."
Pane aku la no hoi ke keiki, ''E pane ana, e hoolohe na pepeiao o oukou, i ku ka pupu ninau i na waha o oukou, i holo ia pa heana, i kaapa hoola ia, i holoi ia i ka wai a aiai, a melemele, a pane mai na waha o oukou, e i mai nei oukou—e, ua pau."
Pane aku la ke keiki, ma ke mele ana, a penei no ia:
"O Kaulua—e, o Kaulua,
O Kaulua ae no keia malama,
Ka malama e hanau ai o ka honu mua kau,
O Ponihua i Lanai la—e, ka'u hua,
Ka hua a ka moa, ahu i lalo,
Ka hua a ka i-a, ahu i lalo,
Ka hua a ka moo, ahu i lalo,
Ka hua a ka limukala, ahu i lalo,
Ka hua-a-hale la, ahu i lalo,
I la-lo, i lalo i o Milu la,
Noho pu iho no ilaila,
He mea hua ahu ole ia ia oukou la e na kanaka makua, i lalo."
Pane ae la ke kokua, penei : ''He hua ahu kau i lalo e ke keiki, ua olelo ae nei hoi lakou nei, ua ohi lakou nei i na hua i lalo a pau, eia ka hoi he mau hua no i koe."
Ma keia wahi, e hoomaha iki kakou, mea paha ua ohewahewa iki ka ike, no ka nana loihi loa, me ka amo ole hoi o na maka, no ka mea, ma ka noonoo maoli ana i ke ano o keia mea heluhelu moolelo, a oia no hoi ka mea e lilo ai keia mea he hoopapa, i ka pane aku, a pane mai, me he mau loio la.
Pane mai la ke keiki, penei: "A hu-a a pane, pane mai na waha o oukou la ola, paa mai na waha la make, ka mea makaukau o ka hoopapa kanaka makua, i o-o ia aku na maka i ke kumu kahili, a hu a kahe mai ka wale, he mea ai na ko'u akua hoopapa, o Kanepoiki, a me ka'u kumu hoopapa, o Halepaki, a amo ke ki la make, make, make loa, mai kuhi mai no hoi oukou i ka imu e a mai la no ka puaa, no ka ilio, no ka ai, no ka i-a, aole, no oukou no, no ka hewa ae o na waha o oukou, pau no hoi i kalua e a'u i ka imu, ua kuili hoi au i ka ua me ka la, a ua ao no hoi au i ka po a me ke ao."
Pane mai la no ke kanaka makua, ma ke mele ana, a penei no ia:
"O Kaulua—e, o Kaulua,
O Kaulua no keia malama,
E obscured ai ka ulu mua kau o Lanai,
I maia i hele ia,
O ka hua o ka ulu, hua i luna,
O ka hua a ka maia, hua i luna,
O ka hua a ka niu, hua i luna,
O ka hua a ka ohia, hua i luna,
O ka hua a ka Hawane, hua i luna,
O ka hua a ke kukui, hua i luna,
O ka hua a ka lama, hua i luna,
O ka hua a ka hala, hua i luna,
O ka hua a ka ulei, hua i luna,
O ka hua a ka hoawa, hua i luna,
O ka hua a ka pukeawe, hua i luna,
O ka hua a ka mana, hua i luna,
I lu-na, i ke ao elele la o luna ae,
E! ma make paha auanei e ke keiki,
I ka mea hua kau ole i koe i luna,
Ua ohi ae nei no makou a pau, aohe koe."
Pane aku ke keiki' "I—e, a loaa ka hoi ka oukou hua kau i luna, ke kanaka makua e ole hoi e loaa ka'u hua kau i luna, ka ke keiki."
Pane mai ke kanaka makua, "A hu-a a pane, a pane mai, he he pane ko o, he hoolohe koonei, ka mea makaukau o ka hoopapa kamalii, o o-o ia aku ka maka i ke kumu kahili, a hu a kahe mai ka wale, he mea ai na ko makou akua, o Kaneulupo, me ka makou kumu hoopapa, o Halepaniho, a ha-i ko niho la make oe, make, make loa, mai kuhi oe i ka imu e a mai nei—e, no ka puaa, no ka ilio, no ka ai, no ka i-a, aole, nou no, no ka hewa ae o ko waha, pau ia makou i kalua ia i ka imu, ua kuili hoi makou i ka ua me ka la, a ua ao hoi makou, o ka po o ke ao, a ua pau."
Pane mai la ke keiki, me ke mele ana, a penei no ia:
"O Kaulua—e, o Kaulua,
O kaulua ae no keia malama,
Ka malama e hanau ai o ka honu mua kau,
O Ponihua i Lanai la—e, kuu hua,
Ka hua a ka la, kau i luna,
Ka hua a ka mahina, kau i luna,
Ka hua a ka hoku, kau i luna,
Ka hua a ke ao, kau i luna,
Ka hua a ka makani, kau i luna,
Ka hua a ka hekili, kau i luna,
Ka hua a ka uila, kau i luna,
I lu-na, i luna i ke ao eleele la, kau pu no,
He mea hua kau ole hoi ia ia oukou e na kanaka makua la."
Pane ae la ke kokua, penei, "He hua kau io kau e keiki i luna, a o ka lakou nei hua i kuhikuhi ae nei, aia ka i ke ao eleele a o luna ae, he hua wahahee ka lakou nei, o kau mau hua e ke keiki, he hua kau io no i luna loa, aole e loaa iki ana ke lalau ae, aole no hoi e loaa ke pii ae, aole no hoi e loaa ke lou ae, he ole loa no."
Pane aku la ke keiki, A hu-a a pane, a pane mai, he pane ko o, he hoolohe koonei, obscured nenanena auwae kai loaa ia oukou e na kanaka makua, i ku ka pupuniau i ka waha o obscured i holo ia, pa heana ia, i kaapa hoola obscured i holoi ia i ka wai a aiai, a melemele, a e obscured mai na waha o oukou—e, ianei oukou la pau, ka mea makaukau o ka hoopapa kanaka makua, i o-o aku na maka i ke kumu kahili, a hu a kahe mai ka wale, he mea ai na ko'u akua hoopapa, o Kanepoiki, me kau kumu hoopapa, o Halepaki, amo ke ke ki la mamake, make, make loa, a mai kuhi mai hoi oukou i ka imu e a mai nei—e, no ka puaa, no ka ilio, no ka ai, no ka i-a, aole, no oukou no, no ka hewa ae o na waha o oukou."
Pane mai la ke kanaka makua, me ke mele ana, a penei no ia:
"O ka hihi wale iho no ka ka punawelewele la—e, aohe kumu,
Hookahi no kumu o ka laau,
E hihi, e ulu ana no,
Kuu laau kumu ole hoi—e,
He punawelewele,
E! make paha auanei e ke keiki,
Ohi ae nei no makou i ka laau kumu ole a pau."
Pane mai ke keiki, "I—e, a loaa ka hoi ka oukou laau kumu ole, ka na kanaka makua, e ole hoi e loaa ka'u laau kumu ole, ka ke keiki."
Pane mai ke kanaka makua, "A hu-a a pane, a pane mai, he pane ko o, he hoolohe koonei."
Pane aku la ke keiki, me ke mele ana, a penei no ia:
"E hoolohe mai na pepeiao o oukou e na kanaka makua,
O ka hihi wale iho la no ka ke kaunoa—la,
Aohe kumu, e hauhili wale ana no i ka laau,
E hihi ana, a e ulu ana no,
Aohe kumu, aohe mole, aohe aa,
He mea ole laau hihi wale,
A he laau kumu nae paha ia ia oukou e na kanaka makua?"
Pane ae la ke kokua, penei: "He laau kumu ole io no kau e ke keiki, a he ano laau no hoi kau, he hua no, he pua no, aohe nae he kumu, aohe mole, aohe aa, a o ka lakou nei laau la, he ano kaula, a he kumu no nae, o ka Lanalana, nana i hana a hiki iluna o ka laau, ua olelo ae nei hoi lakou nei, ua ohi i ka laau kumu ole a pau."
Pane aku no ke keiki, "A hu-a a pane, a pane mai, he pane mai ko o, he hoolohe koonei, he nenanena auwae kai loaa ia oukou e na kanaka makua, i ku ka pupu ninau i na waha o oukou, i holo ia, pa heana ia, i kaapa hoola ia, i holi ia i ka wai a aiai, a melemele, a pane mai na waha o oukou."
Pane mai la na kanaka makua, ma ke mele ana, a penei no ia:
"O ka aama iki kua lenalena,
He umi wale no hoi obscured
obscured no ia e kolo nei—e, ua obscured
He akamai nui no ka aama,
I ka hoomalule ana i kona kino,
A kaulai i kona iwi la—e,
Kuu i-a manamana o na wawae—e,
E! make paha auanei e ke keiki,
I ka i-a kua lenalena manamana ole,
Ohi ae nei makou a pau ka ia kua lenalena,
He umi nae kona mau wawae."
Pane aku no hoi ke keiki, "I—e, a loaa ka hoi ka oukou i-a kua lenalena, he umi wawae, ka na kanaka makua, e le hoi e loaa ka'u i-a kua lenalena, he umi wawae, ka ke keiki,"
Pane mai la ke kanaka makua, "A hu-a a pane, a pane mai, he pane ko o, he hoolohe koonei, i o-o ia aku ka maka i ke kumu kahili, a hu a kahe mai ka wale, he mea ai na ko makou akua hoopapa, o Kaneulupo, a me ka makou kumu hoopapa, o Halepaniho, a ha-i ko niho la make oe, make, make loa, mai kuhi oe i ka imu e a mai la no ka puaa, no ka ilio, no ka ai, no ka i-a, aole, nou no, no ka hewa ae o ko waha, pau ia makou i kalua i ka imu, a ua kuili hoi makou o ka ua o ka la, a ua ao hoi makou o ko po me ke ao, a ua pau."
Pane aku no hoi ke keiki, me ke mele ana, a penei no ia:
"O ka ula iki kua lenalena,
He umi wale hoi ona mau wawae,
I ai no ia e pana nei la—e, ua hala wale,
He akamai nui no ka ula,
I ka lole i kona io,
A hoomalule i kona kino,
Pae i uka, i kahaone,
E kaula-i ai i kona mau iwi i ka la—e,
Kuu i-a kua lenalena,
He mea i-a kua lenalena ole hoi ia ia oukou e na kanaka makua."
Pane ae ke kokua, "He i-a kua lenalena io kau e ke keiki, he nui ke kino, he nunui na manamana, he lawa no na kanaka ekolu, a eha paha, ke ai iho, he ole loa ka lakou nei wahi i-a, aole mi—kohukohu iho ka mea hookahi ke ai iho."
Pane aku ke keiki, "A hu-a a pane, a pane mai, pana mai na waha o oukou, ola, pau mai na waha, make, ka mea makaukau o ka hoopapa kanaka makua, i o-o ia aku na maka i ke kumu kahili, a hu a kahe mai ka wale, he mea ai na ko'u akua hoopapa, na Kanepoiki, me ka'u kumu hoopapa, o Halepaki, amo ke ki la make, make, make loa, a mai kuhi mai hoi oukou i ka imu e a mai nei—e, no ka puaa, no ka ilio, no ka ai,no ka i-a, aole, no oukou no, no ka hewa ae o na waha, pau no hoi ia'u i kalua i ka imu, ua kuili no hoi au i ka ua me ka la, a ua ao no hoi au i ka po o ke ao, a ua pau."
Pane mai ke kanaka makua, me ke mele ana, penei no ia:
"Kuu manu luheluhe, he pinao,
A ike i ka wai la, luhe,
E luhe ana, e inu ana i ka wai—la,
E! make paha auanei e ke keiki?
I ka mea manu luheluhe ole,
Ua ohi makou i ka manu luheluhe, ua pa
Aohe hoi he manu luheluhe i koe."
Pane mai no hoi ke keiki, "I—e, a loaa ka hoi ka oukou manu luheluhe, ka kanaka makua, e ole hoi e loaa ka'u manu luheluhe, ka ke keiki.''
Pane mai ke kanaka makua, "A hu-a a pane, a pane mai, he pane ko o, he hoolohe koonei."
Pane mai la ke keiki, me ke mele ana, penei no ia:
"Kuu manu luheluhe, he uhini,
E lele ana no ka uhini,
A ike i ka wai o ka pua mau—la,
E luhe ana, a e inu ana i ka wai o ka pua mauu,
He ole manu luheluhe ole ia oukou la e na kanaka makua."
Pane ae la ke kokua, "He manu luheluhe io no kau e ke keiki."
A ma keia wahi, ke hoakaka aku nei au ia oukou e ka poe e hoomanawanui ana me ke kaniuhu ole, aole nae na oukou mai, na'u no i ike iho, oia hoi, ua pakuwa wale ia kakou na huaolelo hoopapa a ke kanaka makua a me ka ke Keiki—Hoopapa, oiai ua hoomanawanui no oukou ma ka heluhelu ana, no na mea a'u i hoopuka ai ma ka Helu elua, a ma na kolamu hoi o keia Helu, no na huaolelo e lauwili ana ma o mai, a maanei aku. A malalo iho nei, o na kumu hana wale no ka kakou e heluhelu ai, aka nae, aole kakou e haalele loa i na huaolelo pane, e waiho iho no ia lakou ma ke kumu o ka hoopuka ana o ka mea nona ke kumu manao, a o na mahele ekolu wale no, ka kakou e olelo ai, oia hoi na mahele a'u i hai ai ma ka Helu elu.
Pane mai ke kanaka makua, me ke mele ana, penei:
"O ka moe wale iho no ka ka oopu,
Iloko o ka wai la—e, aohe hale,
Hookahi no hale, iloko o ka pahaku—e,
E! make pa obscured auanei e ke keiki,
I ka mea i-a hale ole, ua ohi ae nei makou,
Ua pau loa, aohe mea i koe."
Pane aku no hoi ke keiki me ke mele ana, penei:
"O ka moe wale iho no ka ka oopukai,
Iloko o ke kai la—e, aohe hale,
Hookahi hale, o loko o ka pohaku—la,
He ole i-a hale ole ia ia oukou la—e."
Pane mai ke kokua, "He i-a hale ole kau e ke keiki."
Pane mai ke kanaka makua, me ke mele ana, penei:
"O ka moe wale iho no ka ka puhioilo iloko o ka ala la—e,
obscured kapa, hookahi kapa, o kapakahakai,
E! make paha auanei e ke keiki?
I ka i-a kapa ole,
Ua ohi ae nei makou i ka i-a kapa, a ua pau."
Pane aku la ke keiki, "A loaa ka hoi ka oukou i-a kapa ole, ka kanaka makua, e ole hoi e loaa ka'u i-a kapa ole, ka ke keiki."
Pane mai ke 'Lii (Kalanialiiloa, penei: "Aia a loaa kau i-a he inoa puhi, e like me ka makou."
Pane aku la no hoi ke keiki, me ke mele ana, penei:
"O ka moe wale iho la no ka ka paoo-puhi iloko o ka poopoo la—e,
Aohe kapa, hookahi kapa, o kapakaheka la—e,
He mea i-a kapa ole hoi ia ia oukou la e na kanaka makua."
Pane mai ke kokua, "He i-a kapa io kau e keiki, o ka lakou nei no ka olelo, ua ohi a pau, aohe koe, ke loaa mai la no ia oe la—e."
Pane mai ke kanaka makua, me ke mele ana, penei:
"Kuu aina pa—e, o Waimea,
Pa lipilipi—e, pa o Waimea,
Pa howai—e, pa o Waimea,
Pa kaiaulu—e, pa o Waimea,
Pa lauhulu ilio—e, pa o Waimea,
Pa puaa—e, pa o Waimea,
E! make paha auanei e ke keiki?
I ka aina pa ole, a pela aku."
Pane aku no hoi ke keiki, me ke mele ana, penei:
"Kuu aina pa—e, o Waipio,
Pa oopu—e, pa o Waihio,
Pa hinana—e, pa o Waipio,
Pa amaama—e pa o Waipio,
Pa hale—e, pa Waipio,
Pa lai ai—e, pa o Waipio,
Pa puaa—e, pa o Waipio,
Pa wauke—e, pa o Waipio,
Pa kahua kaulai—e, pa o Waipio,
Ua paa i ka pali—e, lalo o Waipio,
He mea aina pa ole hoi ia ia oukou la,
E na kanaka makua."
Pane ae ke kokua, "He aina pa io kau e ke keiki, o ka lakou nei no ka olelo, ua uhi ae a pau, aohe koe, eia no ka hoi ua koe no."
Pane mai ke kanaka makua, me ke mele, aha, penei:
"O ka pii'na aku i Paeokahuli la—e, e huli mai,
He kanaka olohu, ua kahuli ka pohaku, U—he, u—he,
He kanaka pahee, ua kahuli ka pohaku, U—he, u—he,
He kanaka hee holua, ua kahuli ka papa, U—he, u—he,
He kanaka hoewaa, ua kahuli ke ama, U—he, u—he,
He kanaka lulu hee, ua kahuli na leho, U—he, u—he,
He kanaka pahi aku, ua kahuli ka p-a, U—he, u—he,
E! make paha auanei e keiki?
obscured ka mea kahuli ole i koe,
Ua ohi ae nei makou a pau, aohe koe."
Pane mai no hoi ke keiki, me ke mele ana, penei:
''O ka iho'na aku i Paeokahuli la—e, a huli mai,
He kanaka oopa, ua kahuli ka wawae, U—he, u—he,
He kanaka maka paa, ua kahuli ka ike, U—he, u—he,
He kanaka maka kakaa, ua kahuli na maka, U—he, u—he,
He kanaka ohule, ua kahuli nae ka lae, U—he, u—he,
He kanaka kukue, ua kahuli na kapuai wawae, U—he, u—he,
He kanaka lolo, ua kahuli kona kino, U—he, u—he,
He mea kahuli ole hoi ia ia oukou,
E ka poe kanaka makua la—e."
Pane mai ke kanaka makua, me ke mele ana, penei:
"O ka i-a poepoe o Kalapana,
I na-i ai o ka imu,
O ka i-a i ohi ia i ka lima,
I kehene ia i ka lau ki,
I kalua ia i ka imu,
I ki-ke ia i ka pohaku,
Lele a ka huna a ka paakai,
Ke haa la ka lau o ka lima la—e,
Kuu i-a, kau i-a momona, he inamona—e,
E! make paha auanei e keiki?
I ka mea i-a momona ole,
Ua ohi ae nei no makou a pau, aohe koe."
Pane aku la no hoi ke keiki, me ke mele ana, penei:
"O ka i-a kaa poepoe o Kaimu,
I nai ai aku o Kalapana,
O ka i-a i okioki ia i ka laau,
I kuolo ia i ka pohaku,
I nahua ia iho e ke kiho,
Lele a ka huna a ka paakai,
Ke haa la ka lau o ka lima la—e,
Kuu i-a, kuu i-a momona,
He ina momona—e,
He mea i-a momona ole hoi la e—a,
Ia oukou e na kanaka makua."
Pane ae ke kokua, "He i-a momona io no kau e ke keiki, ma ka lakou nei olelo hoi, ua ua ohi ae nei lakou nei i na i-a momona a pau, aohe koe, eia no ka hoi la."
(Aole i pau.)
Olelo pane ia A. Lauwili, me A. P. Kuawili, me J. K. Kumukula.
E KA LUNA HOOPONOPONO;—Aloha oe:
Ua ike iho nei au ma ka helu 31 i na olelo obscured 25 Okatoba obscured
I ka na obscured maopopo ana i ke ano o ke obscured ahahui la, a me ka in obscured olelo hoike a lakou, he obscured wale no, ua hana ia keia mam obscured o ka mea hookahi, a hoololi ae obscured me he mea la oia ka oiaio maoli, ke ole nae au e kuhihewa.
Ua ike au maloko o na Nupepa mai ka "Hae Hawaii mai," a ke Kuokoa, a me ka Hoku o ka Pakipika, a loaa wale mai i keia Nupepa, KE AU OKOA. O keia mea nana i hoopuka keia moolelo e hoohenehene ia nei, oia kekahi o na kanaka manao maikai, a he kanaka nui no hoi ma na hoopuka moolelo ana, a ua laha akea ae no hoi ma na mokupuni o keia pae aina a keu aku, ua olioli no au no ko'u ike ana, i ua moolelo nei, ua heluhelu au a akaaka iho i ka olioli, a pela like no paha na mea ae e heluhelu ana, aka hoi, ma keia, he ano olelo hoonahili wale iho no, pela ke ano i ka nana aku, a me ka noonoo ana iho i na olelo a ua ahahui la, a eia ka ninau, a he pono no hoi e hoike mai.
1. Mahea ka moolelo o Hawaii nei i aukahi a hiki i kona palena?
2. Mahea o ka moolelo o Kuapiei kahi i lauwili a akaaka ole ke kamailio?
3. Mahea hoi o ka moolelo o Kuapiei kahi i hemahema o ke kakau ana?
4. Mahea hoi o ua moolelo la kahi i lauwili, a i akaaka ole ai hoi ka heluhelu ana? E pono e wehewehe mai i pono ai, a makepono ai hoi ka hoohenehene ana, a malaila ka waiwai o ka hoakea ana ae imua o ka lehulehu, o manaoia mai auanei, ua oiaio ka oukou mau olelo kohukohu ole a ka pulima hookahi o kuu hoa i kakau ai, a i mua hoi o na makamaka e heluhelu ana i na manao a pau oi ala, a o'u nei hoi, ke hoike aku nei au, o ka palena iho la no ia o Kuapiei, a ina he koen ea, alaila, e noi mai oukou i ka mea nana keia mau olelo hoohenehene i hoopuka ae nei, e hana aku i kahi i koe, a ke kumu ana i ao ai a Aukelenuiaiku. Ua pau, me ke aloha.
S. M. B. KAULAINAMOKU.
Haliimaile, Honolulu, Nov 21, 1865.
He mau ninau Baibala.
1. I ke keneturia hea i hoowalewale ia ai o Ioba?
2. Owai ke Kaula i like me Mose?
3. Owai ka aina aole kulanakauhale?
4. Owai ke alii i hoohalike ia kona mau la me ka pua ko?
5. Ehia degere o ka manawa pau ole?
6. Owai ka aina ma Hawaii nei i like kona mau lonitu me ko Sahara?
7. Owai ke Kaula i mahuka a haalele i kona kaa kaua?
8. I ke keneturia hea hoi ka haalele ana?
9. Ehia kupita ka hohonu o ka luaahi o Gehena?
10. Nohea mai kolaila wahie i hoa ia ai?
Ke hooki nei ke kope ana o ko'u hapa pulima i keia. Me ka mahalo.
J. N. KEOULI.
Kahaea, Kau, Hawaii, Nov 5, 1865.
NA LUNA O KEIA PEPA.
EIA IHO NA INOA O KA POE MA KELA wahi keia wahi i hookohuia i poe Puna o KE AU OKOA. Me lakou nei e hooponopono ai na makamaka lawe nupepa no ka uku o ka pepa, a me ko na Olelo Hoolaha.
HAWAII— J. H. Coney, Hilo.
D. H. Hitchcock, Hilo.
L. Kaina, Puna.
W. T. Martin, Kau.
C. N. Spencer, "
J. G. Hoapili, Kona Hema.
P. Cummings, "
J. Z. Waiau, Kona Akau.
J. H. Kamalo, "
G. K. Lindsay, Kohala.
J. Naiapaakai, "
S. P. Koko, Hamakua.
MAUI—A. M. Kahalewai, Lahaina.
P. H. Treadway, "
W. Ap Jones, "
E Saffrey, Honuaula.
C. K. Kakani, Kaupo.
John Rae, Hana.
W. P. Kahale, Wailuku.
W. G. Needham, Makawao.
T. W. Everett, "
MOLOKAI—M r. Meyers, E. H. Rogers.
OAHU— J. P. E. Kahaleaahu, Ewa & Waianae.
J. M. Kalanipoo, Waialua & Koolauloa.
J. W. Kea, Koolaupoko.
KAUAI— T. H. Marshall, Lihue.
S. Kamahalo, "
J. S. Low, Hanalei.
H. J. Wana, "
G. W. Lilikalani, Koloa.
J. Kauai, Waimea.
E NANA MAI! E NANA MAI!
HE LAAU LAPAAU MAKEPONO LOA
NA OHE HAHANO NU HOU LOA!
KE HOOLAHAIA'KU NEI I NA KANAKA a pau, ua loaa mai ia
KAUKA HOFFMANN,
a ke kuai ia nei ma kona Hale Kauka, mauka iho o ka Hale Mahoe, na Laau Lapaau Maikai loa, a me na Hahano Mikioi ano hou loa, ka Paakai hoonaha, ka Aila Puupuu, a me na laau maikai no o na ano a pau. E kuai ia no ma ke kumukuai makepono loa. E hele oukou a pau, e ikemaka.
Eia hoi maanei na omo waiu ano hou, no na keiki liili, o ke ano hou loa mai nei keia.
Honolulu, Oct. 21, 1865. 27-3m*
KALAKO HOU!
KALAKO HOU!
KALAKO HOU!
MAKALENA HOU!
MAKALENA HOU!!
MAKALENA HOU!!!
NO KE KUMUKUAI MAKEPONO LOA!
Na wa e kuai ai, mai ke kakahiaka Poakahi, a hiki i ke ahiahi Poalima.
Ma ke kihi o ke Alanui Nuuanu a me ke Alanui Marine; mamua aku o ka Hotele Royala.
(38-3m) ISAAC REINHART.
HALE KUAI HOU!
UA WEHE AE NEI AU,
HE
HALE KUAI HOU!
MA
KEOPUKA, KONA HEMA, HAWAII,
a, aia malaila e loaa'i na lole nu hou o na ano a pau, kupono no na kane, na wahine, a me na keiki, no ke
KUMUKUAI MAKEPONO LOA!
O ka poe a pau e makemake ana e kuai i ka lakou Kope, e lawe mai me a'u e kuai ai, i loaa ke kumukuai makepono, ma ke Dala Maoli, a ma ka Lole paha. E hele mai e ikemaka e na makamaka. LIKI, (R. B. NEVILLE.)
Keopuka, NOv. 22, 1865. 32-1m
HE HALE KUAI
—NO—
KE KANAKA HAWAII.
NO KUU IKE, UA PILIKIA OUKOU I NA Hale Kuai mua, no ka hoopii ino o ke kumukuai o na ano lole a pau. Nolaila, ua wehe ae au i Hale Kuai, a eia ke waiho nei na kinohinohi o na ano nani a pau, ka mea a ka manao e lawe ai a paihi na eheu o Hihimanu. E komo oe e Hawaii o Keawe; e kipa ae oe e Maui, o Kama; e naue mai na keiki o Kuihewa, e awiwi e Kauai, o Mano. He oluolu no au ke aie mai. E loaa no au ma ke Alanui Maunakea, mauka o Lepekaholo. Na MOSE.
Honolulu, Aug. 22, 1865. 19-3m*
J. D. HALAI.
MEA KAKAU PALAPALA!
—NO—
NA ANO HANA A PAU LOA!
UA HIKI I KA MEA NONA KA INOA MA luna ae, ke hana i ko oukou mau palapala ma ka olelo Beritania a me ka olelo Hawaii, oia hoi na
Palapala Hooilina,
Palapala Kuai,
Palapala Moraki,
Palapala Hoolimalima,
Palapala Hoolilo Hope,
Palapala Hoopaa,
a me na palapala no na ano a pau. Aia kona Keena Oihana ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu, ma ke Keena mua, mauka iho o ka puka komo, e loaa no ia, mai ka hora eiwa o ke kakahiaka, a hiki i ka hora eha o ke ahiahi.
Honolulu, Iulai 15, 1865. 25-3m
J. L. Nailiili, & A. W. B. Nahakualii,
LOIO.
E IKE AUANEI NA MEA A PAU, O NA mea nona na inoa maluna, he mau Loio laua, a ua makaukau laua e kokua i ka poe i hoopiiia, a me ka poe hoopii no kela hewa keia hewa o lakou. A he hiki loa no hoi i ua mau Loio nei ke hana i na palapala hoopii o kela ano keia ano, a me na palapala kuai, palapala hoolimalima, palapala hoopaa, na olelo aelike a pau o kela ano keia ano, a me na palapala hoohui a pau, a me kela ano keia ano e ae o na palapala oihana, a me na palapala kupono a pau i ke Kanawai. E kakauia no me ka maikai loa na palapala. E loaa no maua, a o kekahi paha o maua ia oukou, ma HALEOLA, i Honolulu, Oahu, a i ole ia, ma Keei paha, i Kona Hema, Hawaii. E ninau no ia laua no ka uku.
Honolulu, Oahu, Apr. 24, 1865. 25-3m
RAIKI! RAIKI!
E OUKOU A PAU, KA POE KANU RAIKI ma ka Mokupuni o Oahu, a me na Mokupuni e ae kekahi, owau, ka mea nona ka inoa malalo iho, e uku no au i ke kumukuai kiekie, no ka Raiki i pau ole ka ili, ke lawe ia mai ma ka Wili Raiki ma Punaluu, Oahu, a i ole ia, ma ko'u keena ma Honolulu.
H. W. SEVERANCE,
A gena o ka Huina Raiki o Punaluu.
Honolulu, Okatoba 7, 1865. 38-tf
HALE PAI KII.
AIA KO'U HALE PAI MA KA HALE E PILI ana me ka Hale Leta maluna o ke Keena Pai o ka "NUPEPA KUOKOA." Ua emi loa na kii. He mama wale no ka uku no ke pai ana i na kii.
33- tf H. L. CHASE (Keiki)