Ke Au Okoa, Volume I, Number 23, 25 September 1865 — Page 3

KUMUKANAWAI

I HAAWIIA E KA MOI KAMEHAMEHA V., MA KA LOKOMAIKAI O KE AKUA, KE ALII O KO HAWAII PAE AINA, MA KA LA 20 O AUGATE, M. H. 1864.

[Koena keia o ke Kumukanawai o kela pule.]

Pauku 42. Eia na hoa kuka o ka Aha Kuhina o ka Moi : o ke Kuhina no ko na Aina e, o ke Kuhina Kalaiaina, o ke Kuhina Waiwai, a me ka Loio Kuhina o ke Aupuni; a e noho lakou i mau hoa ma ka Ahakukakukamalu o ka Moi. Na ke Alii e koho a e hookohu ia lakou, a e noho lakou ma ka oihana oiai ko ka Moi makemake; e hiki no nae ke hoopiiia imua o na'Lii. Aole e paa kekahi hana a ka Moi ke ole i kakauinoaia e kekahi Kuhina, a ma ia kakau ana a ke Kuhina, ua ili ka hihia maluna ona.

Pauku 43. E hoonohoia ko lakou mau Keyna Oihana ma kahi e noho ai ke Aupuni; a maluna o lakou pakahi ka hewa o ka hana a ko lakou mau hope me na kakauolelo. E noho no lakou mamuli o ka lakou oihana ma ka Hale Ahaolelo, mawaena o na 'Lii.

Pauku 44. E hoike aku ke Kuhina Waiwai imua o ka Hale Ahaolelo, ma ka inoa o ke Aupuni, ma ka la mua o ka halawai ana o ka Ahaolelo kau Kanawai, i ka palapala hoike o na loaa me na lilo o ka Waihona Dala, ma ka olelo Hawaii me ka olelo Enelani.

Pauku 45. O ka mana kau kanawai o na apana ekolu o keia Aupuni, aia no i ka Moi a me ka Hale Ahaolelo. Aia no iloko o ia Ahaolelo na 'Lii i hoonohoia e ka Moi, a me ka Poeikohoia e na makaainana, e noho pu ana.

Pauku 46. E akoakoa ka Ahaolelo kau Kanawai i kela alua keia alua makahiki ma ka malama o Aperila, a i ka manawa e ae e like me ka manao ana o ka Moi he pono, e imi i na mea e pono ai ke Aupuni. E kapaia keia aha, o ka Ahaolelo kau Kanawai o ke Aupuni Hawaii.

Pauku 47. E hoohiki pakahi kela hoa keia hoa o ka Hale Ahaolelo, penei: Ke hoohiki nei au imua o ke Akua Mana Loa, e kokua au mamuli o ke Kumukanawai o ke Aupuni Hawaii, a e hana pololei me ka ewaewa ole i ka'u hana iloko o keia Hale Ahaolelo.

Pauku 48. Na ka Ahaolelo kau Kanawai ka mana e hoololi i ke Kumukanawai e like me ka olelo mahope ae nei, a e kau i kela manawa keia manawa i na kanawai kupono a pau, ke kue ole nae i keia Kumukanawai.

Pauku 49. E hoike aku ka Moi i kona ae ana i kekahi bila a olelo hooholo paha i hooholoia e ka Hale Ahaolelo, ma ke kau ana i kona inoa, mamua o ka hoopanee loa ana o ka Ahaolelo. Aka, ina ua pono ole ua bila nei i kona manao, e hoihoi aku no oia i ua bila la i ka Hale Ahaolelo; a e kakauia ia hoihoi ana mai iloko o ka buke moolelo o ua Hale nei, alaila, aole e hana hou ia ua bila la ma ia akoakoa ana.

Pauku 50. Na ka Hale Ahaolelo e hooponopono i ka noho ana o kona poe ponoi; a na ka hapanui e hooholo i na hana a pau; aka, e hiki no i ka hapa uuku ke hoopanee i ka halawai i kela la i keia la, a e koi aku no hoi i na mea i hiki ole mai e akoakoa pu me lakou, mamuli o ka hana a me ka hoopai i hooholoia e ua Hale la.

Pauku 51. Na ka Hale Ahaolelo e koho i kona mau Luna, a e kau i na kanawai e holo ai kana hana.

Pauku 52. Na ka Hale Ahaolelo e hoopai ma ka halepaahao no na la aole oi aku mamua o ke kanakolu, i kela kanaka i keia kanaka, aole oia no lakou, ke hoomaewaewa oia i ua hale nei ma ka hana hoohaunaele, a hoowahawaha paha iloko ona, a ke hoolaha oia i kekahi mooolelo wahahee no ka hana o ka Ahaolelo, a he olelo hoinoino paha, a ke hooweliweli paha oia i kekahi o ua Hale nei ma ka hana ino i kona kino, a i kana waiwai paha, no kekahi mea ana i hana ai, a i olelo ai paha iloko o ua Hale nei; a ke lele ino paha oia i kekahi o ua poe la no ua mau mea nei, a ke lele ino a hopu paha oia i kekahi hoike, a i kekahi kanaka e ae paha i kauohaia e ka Hale i kona hele ana ilaila, a hoi ana paha, a ke hoopakele paha oi i kekahi kanaka i hopuia mamuli o ke kauoha a ua Hale nei.

Pauku 53. Na ka Hale Ahaolelo e hoopai i kona poe ponoi no na hana hoohaunaele.

Pauku 54. E malama ka Hale Ahaolelo i buke mooolelo no kana mau hana; a ina e makemake ka hapalima hookahi o ka poe e noho ana i ka hale, alaila, e kakauia iloko o ua buke nei, na inoa o ka poe ae a me ka poe hoole o ka Hale i kela hana keia hana.

Pauku 55. Aole loa e hopuia kekahi o ka poe Ahaolelo, oiai e noho ana oia mamuli o ia Aha, a e hele ana ilaila, a e hoi aku ana paha, koe nae ke kipi, ka feloni, a me ka hoohaunaele; aole e hookolokoloia kekahi o lakou imua o kekahi Ahahookolokolo e, a i kauwahi e paha, no kekahi olelo, a olelo paio paha ma ka Hale Ahaolelo.

Pauku 56. E uku ia ka Poeikohoia e na makaainana, no ka lakou hana e like me ka mea i oleloia ma ke kanawai, noloko ae o ka Waihona Dala Aupuni; aole no nae e hoonuiia keia uku i ka makahiki i hooholoia ai ka olelo e hoonui i ka uku; aole hoi e kaulia kekahi kanawai e hoomahuahua ana i ka uku o ua poe la, mamua o na dala hookahi haneri me kanalima no kela halawai ana keia halawai ana o ka Ahaolelo.

Pauku 57. Na ka Moi no e koho i na Alii, a e noho lakou ma ia Oihana a pau ko lakou ola, e like nae me ka Pauku 53; aole nae e oi aku ko lakou nui mamua o ka iwakalua.

Pauku 58. Aole e kohoia kekahi he Alii ke hiki ole aku kona mau makahiki he iwakaluakumamakahi, a ke ole hoi oia i noho i na makahiki elima ma keia Aupuni.

Pauku 59. E noho na Alii i Ahahookolokolo, no lakou wale no ka mana a pau e hoolohe a e hooponopono i na hoopii nui a pau i hoopiiia'i e ka Poeikohoia ma ko lakou ano Aha Ninaninau Nui o ke Aupuni, i kekahi Luna Nui, a mau Luna Nui paha, no ka lakou Oihana; mamua aku o ka hookolokolo ana i kela hoopii nui keia hoopii nui, e hoohiki pakahi na Alii e hookolokolo pono me ka ewaewa ole i ka mea i hoopiiia'i, mamua o na hoike a me ke kanawai. Aole nae e oi aku ka lakou olelo hoahewa i ka hoopau ana i kona noho luana ana, a me ka hoole i kona noho hou ana ma kekahi oihana e hanohano ai a e waiwai ai paha, malalo iho o keia Aupuni. Aka, e hiki no i ka mea i hoahewaia pela ke hoopii hou ia, a e hookolokolo hou ia, a e hoahewa hou ia, a e hoopai hou ia mahope, mamuli o ke kanawai o ka aina. Aole e noho kekahi Kuhina i Alii ma ka hookolokolo ana i kekahi hoopii luna nui.

Pauku 60. E mahele likeia ka Poeikohoia e na Makaainana, a e hooponoponoia e ka Ahaolelo kau Kanawai mamuli o ka nui o na kanaka, e hoakakaia i kela manawa keia manawa ma ko ke Aupuni helu ana. Aole e emi mai ka nui o ka Poeikohoia malalo o ka iwakaluakumamaha, aole hoi e oi aku maluna o ke kanaha; a e koho ia lakou i kela makahiki alua, keia makahiki alua.

Pauku 61. Aole no e kohoia kekahi Lunamakaainana ina he pupule a he hupo paha, a ke ole ia, he kanaka malalo o ka Moi, a ke hiki ole aku oia i na makahiki he iwakaluakumamakahi, a ke ike ole hoi i ka heluhelu a me ke kakaulima, a ke maopopo ole hoi ia ia ka helu waiwai, a ke ole hoi oia i noho ma keia Aupuni i ekolu makahiki, a o ka makahiki hope mamua iho o kona kohoia ana; a ke ole hoi ona waiwai paa hihia ole iloko o keia Aupuni e like me elima haneri dala, a i ole ia, o kona loaa nae i kela makahiki keia makahiki, aole i emi malalo o na dala he elua haneri me kanalima, i loaa noloko mai o kekahi waiwai, a o kekahi hana kupono ma ke kanawai paha.

Pauku 62. O kela kanaka keia kanaka malalo o ka Moi, ina ua hookaaia kona auhau, a ina ua hiki aku oia i na makahiki he iwakalua, a ina ua noho paa ma keia Aupuni i hookahi makahiki mamua iho o ka la koho, a ina he waiwai paa hihia ole kona iloko o keia Aupuni e like me hookahi haneri me kanalima dala, a i ole ia he aina hoolimalima kona, a o ka uku hoolimalima he iwakaluakumamalima dala o ka makahiki, a i ole ia, o kona loaa makahiki, aole i emi malao o na dala he kanahikukumamalima i loaa noloko mai o kekahi waiwai, a o kekahi hana kupono ma ke kanawai paha; a ua ike oia i ka heluhelu a i ke kakaulima, ina i hanauia mahope mai o ka makahiki 1840; a ina ua hookomo oia i kona inoa ma ka papa inoa o ka poe koho o kona apana, e like me ke kanawai, e hiki no ia ia ke koho i kekahi kanaka a mau kanaka paha o ka Poeikohoia no ia Apana; aka hoi, aole e hiki i kekahi kanaka pupule a hupo paha ke koho, aole hoi i kekahi kanaka i hihia i ke karaima nui ma ka hookolokolo ana ma keia Aupuni, ke ole i kala e ia kona hewa e ka Moi, a ke ole hoi i loaa ia ia na pono a pau o ke kanaka kupa ma ia kala ana.

Pauku 63. E hiki no ke hoonuiia ma ke kanawai ke ana waiwai o ka Poeikohoia e na Makaainana, a me ko na kanaka koho.

Pauku 64. E pili ka mana a ka Oihana Hookolokolo iloko o ka Ahahookolokolo Kiekie hookahi, a ma na Ahahookolokolo malalo iho, i hoonohoia i kela manawa keia manawa e ka Ahaolelo kau Kanawai.

Pauku 65. Ma ka Ahahookolokolo Kiekie, e hoonohoia kekahi Lunakanawai Kiekie, a me na Lunakanawai hoa, aole emi malalo o elua, a e hiki i kekahi o lakou e noho a e hooponopono i kekahi halawai o na Aha nei. E paa na Lunakanawai o ka Ahahookolokolo Kiekie i ka lakou Oihana, oiai e pono ka lakou hana ana, e pili nae ia lakou ka hoopiiia imua o na Alii; a e loaa ia lakou i ka wa maopopo, ke kauwahi uku no ka lakou hana ana; a oiai lakou i paa i keia Oihana, aole e hooemiia ua uku nei; aka hoi, e hiki ke hoopauia kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, a o kekahi Ahakakau paha ma ka olelo ae like i hooholoia e na hapakolu elua iloko o ka Hale Ahaolelo no ke kumu kupono i ka manao o ka Moi. E lohe mua no nae ka Lunakanawai i ka hoopii imua o ka Ahaolelo, a e lilo ia ia ke kope o na kumu hoopii, he umi la mamua o ka hana ana imua o ka Hale Ahaolelo. E hooloheia nae ka Lunakanawai i hoopiiia, imua o ka Hale Ahaolelo.

Pauku 66. E maheleia ka mana o ka Oihana Hookolokolo iwaena o ka Ahahookolokolo Kiekie, a me na Ahahookolokolo e ae o ke Aupuni malalo iho, e like me ke kuhikuhi ana o ka Ahaolelo i kela manawa keia manawa. A o ka loihi o ka noho ana ma ka Oihana o na Lunakanawai o na Aha malalo iho o ka Aha Kiekie, e hoakakaia ma na kanawai e pili ana ia lakou.

Pauku 67. E pili ka mana o ka Oihana Hookolokolo i na hana a pau ma ke kanawai a me ke kaulike, malalo iho o ke Kumukanawai, a o kekahi Kanawai o keia AUpuni, a me na kuikahi i hanaia, a e hanaia'na paha malalo iho o ko lakou mana; a i na hana a pau e pili ana i na Elele Aupuni a me na Kanikela, a i na hana hoi e pili ana i ka oihana hookolokolo moku, a me ka hoomalu moana.

Pauku 68. E noho no ka Lunakanawai Kiekie i Lunakanawai Kaulike o ke Aupuni, a e noho Peresidena oia o na'lii oiai e hookolokoloia ana kekahi hoopii imua o lakou, ke ole oia ka mea i hoopiiia; a ia ia ka mana e hana ma ke kaulike a ma na mea e ae, e like me ka haawi ana o ke Kanawai ia ia; aka, e nana houia na mea i hooholoia e ia e na Lunakanawai o ka Ahahookolokolo Kiekie, ke hoopii hou ia ilaila. Ina i hoopiiia ka Lunakanawai Kiekie imua o na'lii, alaila, e noho kekahi kanaka i hookohuia e ka Moi, i Peresidena ma ia hookolokolo ana.

Pauku 69. E paa loa maluna o na aoao a pau, na olelo i hooholoia ma ka Ahahookolokolo Kiekie, e ka nui o na Lunakanawai o ia Aha; aole hoopii hou aku.

Pauku 70. E hiki no i ka Moi, i kona Aha Kuhina, a me ka Hale Ahaolelo, ke kauoha i na Lunakanawai o ka Ahahookolokolo Kiekie, e hoike i ko lakou manao no na hana nui ma ke kanawai, a me na wa pilikia a hanohano nui.

Pauku 71. Na ka Moi e hookohu i na Lunakanawai o ka Ahahookolokolo Kiekie, a me na Lunakanawai e ae o na Ahakakau; a e hooponoponoia ma ke kanawai ko lakou uku.

Pauku 72. Aole no e noho a hookolokolo kekahi Lunakanawai oia wale no, i kekahi hihia i hoopii hou ia, a i kekahi hihia e hookolokolo hou ia ana, ana i hooholo ai mamua.

Pauku 73. Ina ua hoahewaia kekahi mamuli o ke Kanawai, no ka aihue, uku kipe, hoohiki wahahee, apuka, huna waiwai i haawiia ia ia e malama, a me na hewa nui e ae, aole loa oia e noho ma kekahi oihana e hanohano ai, a e waiwai ai paha, malalo iho o ke Aupuni o ko Hawaii Pae Aina, ke ole i kala e ia kona hala e ka Moi ma ka hoihoi ana'ku i kona mau pono Kivila, a ma ia kala ana, ua hoomaopopoia ua hiki no ia ia e noho ma kekahi Oihana e hanohano ai, a e waiwai ai paha malalo o ke Aupuni.

Pauku 74. Aole loa e noho kekahi Luna o keia Aupuni ma kekahi Oihana o ke Aupuni e, aole hoi e lawe i ka uku makahiki o kekahi Aupuni e mai.

Pauku 75. Na ka Ahaolelo e hooholo i ka Bila Haawina no na makahiki elua, mahope o ka noonoo pono ana i ka palapala a ke Kuhina Waiwai e hoike aku ai imua o lakou, e hoakaka ana i ka loaa mai a me ka lilo aku no na makahiki elua i hala, a me na makahiki elua e hiki mai ana.

Pauku 76. Penei e hooholoia'i na Bila a me na Kanawai a pau, "E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina, i akoakoa iloko o ka Ahaolelo kau Kanawai o ke Aupuni."

Pauku 77. I mea e hihia ole ai, no ka hui o na mea ano okoa iloko o ke kanawai hookahi, e hookaawaleia ke kumu hookahi ma ke kanawai hookahi, a e hoakakaia ke kumu ma ke poo.

Pauku 78. E mau no na kanawai e kau nei me ka mana mau a hiki i ko lakou hoololi hou ia ana, a hoopauia ana paha o ka Ahaolelo kau Kanawai, koe nae na kanawai kue i keia Kumukanawai. E ole loa na kanawai kue i keia Kumukanawai, na kanawai e kau nei a me na mea e hooholoia mahope ae nei.

Paku 79. E paa keia Kumukanawai mai ka la iwakalua o Augate, makahiki hookahi tausani ewalu haneri me kanaonokumamaha; aka, i ole e hemahema na hana hooponopono, a hihia paha ke Aupuni no ka hoololi ana, nolaila, o na Luna o keia Aupuni, i ka wa e paa pono ai keia Kumukanawai, e malama pono lakou, a e hana hoi me na mana a pau i haawiia ia lakou, a kohoia kekahi poe e aku paha e pani i ko lakou hakahaka.

Pauku 80. E hiki o ke hoakaka aku i kekahi mea hoololi hou, a i mau mea hoololi hou paha, i keia Kumukanawai iloko o ka Hale Ahaolelo, a ina e aeia ka mea, a mau mea hou nei paha i ka hapanui iloko o ka Hale, alaila, e kakauia ua mea la iloko o ka buke mooolelo o ka Hale, me na inoa o ka poe ae me ka poe hoole; a e hoopaneeia ia mea, no ka akoakoa hou ana ae o ka Ahaolelo. E hookaulanaia na mea hou nei i ekolu malama mamua ae o ka la e koho ai ka Poeikohoia e na Makaainana: a ina ma ia Ahaolelo hou ana, e aeia ua mau hoololi hou nei paha, i elua hapakolu o na hoa a pau o ka Hale Ahaolelo, a e hooia ia e ka Moi, alaila, e lilo kela mea hoololi hou iloko o ke Kumukanawai o keia Aupuni. KAMEHAMEHA R.

Huakai hele i Hawaii.

E KE AU OKOA:—Aloha oe:

Eia mai ka hookoia'na o kau kauoha, oia hoi e hoouna'ku i ka moolelo o ka hele ana a ka Aha Kiekie , pu me na mea e ae e ikea ana ma keia hele ana mai kou kulanakauhale mai, a e hoike hoi i na mea a pau e ikeia ana ma ke ala ke ku i ka hoopomaikai, a i ole ia e hoonanea ai paha i kou poe heluhelu, a, ma keia manao ana a'u i hoomaka ai e kakau i keia mau olelo pokole malalo iho nei:

I KA HAALELE ANA IA HONOLULU,

ua piha ka naau i na manao anoninoni, ka-ua mai ka aina ia'u e noho, e hoopupu ana no hoi kekahi no kekahi wahi puolo e ae a ka puuwai e lei ai, a i hiipoi mau ai, a pela aku paha auanei, a hiki wale mai ke kae o ka hoi ana i ka Makua mau o ko ke ao a pau; aka, mamuli nae o ka hakoakoa nui ana o ka manao ka-ua a me ka manao hele, ua lanakila no ka hele, a ua haalele aku i ka aina me ka naau i hele a mokumokuahua i ke aloha—ua aloha i ka aina iho, a i na pua nana i hoouna mai i ke ala lu o ka Lokini—aloha no hoi no na leo nahenahe nana i o mai i ka huaolelo "Aloha oe! Aloha hoi paha! Aloha ino!" a pela aku. O keia mau manao a pau, ua kahe-a-wai mai iluna o ko'u waihona manao, a na ia mau mea i koi mai i ka waimapuna o ka puuwai e kiola mai i kana ukana o ka waimaka, a, mahope iho o ka pau ana o ke kaumaha o ka puuwai i ka pakela kahe a ka waimaka, akahi no a mama iki ae ke kaumaha o ka puuwai—a, akahi no hoi a hoomanao ae, eia ka moku i ke kai aloha o Mamala, a o kuu aina nani hiwahiwa, e hoomaka ana ia e emi hope aku; no ka maka'u a haliu aku a nana hou i ka aina, no hoi hou mai auanei na manao like me na mea i hai mua ia ae la, nolaila, o ka hoi koke no ia i kahi mahope o ka moku, me ke ake ae o ka naau, e hoowikiwiki ae o Kilauea i ke kue ana o kona huila, i nalo aku ai ka aina a kuu aloha i noho iho ai. Ua hoao iho e hoopipili i na onohi, a ua ko io no, aka, o ka naau ane, ua hiki ole ia ia ke hiamoe, no ka mea, ua kakau paa ia ia, iluna o ko'u puuwai o na puuwai. Mahope iki nae o ka moe ana o na lihilihi, ua ala'e me ka oluolu o ke kino, aka, o ka manao, oia mau no. Aole i liuliu komo makou i ke kowa o

MOLOKAI.

Ike mai la makou i ke poo o Lihau, ua kahikoia me ka ohu, ua hele no hoi a hiehie, a mahope iho o ka hala ana o kekahi mau hora, ua hiki aku makou ma ke awa o

LAHAINA.

Mahope iho o ka paina kakahiaka, ua hoomaka na ee moku e lele iuka, na ohua ponoi o ia wahi a me na ohua e holo loa ana i Kamaalaea a me Hawaii. O kekahi o ua poe la i lele ai iuka, o ka Mea Hanohano Elisha H. Allen, Thomas W. Everett, F. H. Harris, Wm. Humphreys, a me kau kauwa nei. Ua kuhi iho ka manao e ike ana la i ua Lahaina nei me kona nani mau o na la i hala, eia ka aole. Aole au e olelo, aohe nani o Lahaina ma kona ano aina kanu ko, no ka mea, he oiaio, ua piha oia i ka momona ma ia ano, aka, o ke ano o ka'u e kamailio nei, oia no ke ano mikioi o ka noho ana o ke kulanakauhale. Ua hele aku ka huakai a hiki i kahi o ka Hon. A. M. Kahalewai, mauka ponoi iho o kahi o F. A. Oudinot, ilaila makou i ai ai, a i haiamu iho ai malalo o ka malu o ka waina. Maanei au e hoopuka ae ai i ko makou mahalo nui no Mr. F. A. Oudinot, no kona lokomaikai ana mai i ka waina, a me na huaolelo hoalohaloha ana i hoike mai ai ma kona hookamaaina ana mai ia makou.

"E lulu lima ke aloha,

E lulu lima ke aloha."

Pela makou i hana'i, i ka wa a'u i halawai ai me ka Lunakanawai Kaapuni lokomaikai o Maui, a me kana Mrs; mahope iki iho o ka makaikai uuku ana i ua kulanakauhale maloohaha'la, ua hoi hou aku i ka moku; a ua holo pu aku ka Hon. A. M. Kahalewai a me kana lede, a me William Ap. Jones, Lunakanawai Hoomalu o Lahaina; i ke kau ana i ka moku, o ka holo aku la no ia me ka oluolu a hiki i

KAMAALAEA.

I ka makou hiki ana mai ma keia wahi, lele aku o Mr. & Mrs. Thomas W. Everett, a ma keia wahi no hoi i kau mai ai ka Mea Hanohano ka Loio Kuhina, a me ka Mea Hanohano ke Alii Kiaaina o Oahu, Jno. O. Dominis a me kana Alii wahine, a me ko laua mau ohua a ukali hoi. Malaila aku, holo ke Kilauea me kana ukana hanohano, a ma ia hora iho no, hiki makou i

MAKENA.

Ma keia wahi, lele aku o Hon. A. M. a me Mrs. Kahalewai, a ma ia manawa no, hoomaka au ana i na ale o Alenuihaha, no ka moekahi o ka makani, nolaila, ua hiki makou ma ke Kaihawanawana o

KAWAIHAE.

Ma ke kakahiaka o ka Poakolu, la 6 o keia malama. Ua hanai ia ko makou mau onohi e ka ike ana ia Maunakea, ke kuahiwi kalali alo i ke ino; aia hoi, o kona papale ahu ua hookapakahi ia, a me he mea la, akahi no o Lilinoe a hooala ae, ma kona ala ana mai kona hiamoe. O Maunaloa hoi, e waiho ana no ia me kona nani mau, a o Hualalai hoi, e kalele ana no ia iluna o ka lai o "Ehu ka Ipo." Ua nanea mau ka naau a me na onohi i ka makaikai i keia mau mea, a pa-e mai ana ka leo e hoi e paina.

KAHI O MR. CONWAY.

I ke ku ana ma Kawaihae, ua kii kino ae o Mr. Conway, ka Makai Nui o ka Apana o Kohala Hema, i ka Lunakanawai Kiekie, ka Mea Hanohano ka Loio Kuhina a me kana keiki, a me na Mea Hanohano Jno. O. Dominis, a me kana Alii wahine, Lilia Kamakaeha, a me ko laua mau ohua, a me ke kauwa au, ka mea nana e kakau nei i keia mau wahi lalani pokole. I ka hiki ana nae i ka Hale noho o ka Makai Nui i haiia maluna, ua mau mai no ke poniuniu moku, aole hoi ka poniuniu i oleloia ma ke mele inoa o ka Mea Kiekie ke Kama Alii Wahine o Hawaii, oia hoi ma kela mele, penei:

"Me he luhi hiamoe la,

Ke poluea o loko e noho nei,

O ka'u manao no e manao nei,

He manao aloha no—e."

Mahope iho o ka hala ana o kekahi mau minute pokole, ua hookipaia makou ma ka papa aina lako a Mr. Conway, ilaila makou i inu ai, a i hoonuu ai i na mea hoonui kino a ana ; a ma ia hope iho, i ka pau ana o ka wela hulali ana o ka la, ua hoomaka ka poe i haiia maluna, e pii i uka o

WAIMEA.

Ua noho ka Aha ma kahi o Geo. K. Lind say, Esq., Lunakanawai Apana o Kohala Hema, a malaila no hoi ka Hale Hookolokolo: ua hoomaka ka Aha Jure ma ka Poaha, la 7 o keia malama, a hoomaka no hoi ka hana ma ia la. Ua nui no ha hihia i waihoia mai imua o ka Aha, a ua nui no ka poe i hoopiiia, a hookuu wale ia e ka Loio Kuhina, no ka hemahema o ka hana ana a na Aha o lalo.

Elua no hihia Hawaii i hana ia e ke Jure, oia hoi ka hihia o ke Alii vs. , ia Kale, aihue, ua hoopaiia, ka Loio Kuhina, ma ka aoao o ka mea i hoopiiia.

Ke Alii vs. ia Kalio, Kaaua a me Kamaunu, no ke puhi ahi me ka manao ino, eha (4) la o ka hookolokolo ana o keia hihia, a ua hookuuia, ka Loio Kuhina, ma ka aoao o ke Alii, o William P. Ragadale (Bila,) ma ka aoao o ka poe i hoopiiia.

Ua hoopanee ia ka Aha i keia la, a e wehe hou ia ma ka Poalua, la 19 o keia malama, ma Hilo, kela aina ua hoope hala o Panaewa. I keia la, e hele ai ka Aha e moe aku i Hamakua. (Aole i pau.)

KAUAMOANIALA.

Waimea, 13 Sept., 1865.

MAU PAAHANA —I ka auina la o ka Poaono iho nei, ua ku mai kekahi moku me na paahana Pake a Kauka Hillebarani i wae ai a houna mai nei. Elua haneri o lakou, a he kanaha mau wahine.

UA HOOHUIIA.—I ke ahiahi iho nei o ka Poaono, ia makou i kiei aku ai i ka hale o Hale S. Swinton, ua ike iho makou e hikii ia ana o John Duncan a me Hattie Swinton e ke kaula heomlele o ka mare, a me he mea la e i mai ana,

Aole anei hookahi o kaua io,

Aole anei kaua i hoohui ia e ka lani,

Aole anei kaua e like me ke kahi ana o na Muliwai hookahi wale no wahi e hookui ai.

Ua eo mai i ka Hooilina Alii o Beritania, oia hoi o Prince Wales, he kanalima tausani dala, ma ka heihei ana mai nei i Beritania.

O ka nui o na lilo o ke Aupuni Amerika i ka makahiki i kunewa ae nei, he $1,200,000,000, ua like no ia me $3,000,000 o ka la hookahi.

Eia ma kahi kapili moku o Beritania, he iwakaluakumamaono mokuhao e kapiliia nei. Ewalu o lakou i paa pono loa.

O ka nui o na dala i lilo no ka hoolewa ana i ke kino kupapau o A. Linekona, he hui ia me ka hoonani ana i ka hale ma Wasinetona a me kekahi mau mea e ae, he iwakaluakumamalima tausani dala.

O ka nui hoi o na dala i lilo no ka hoolewa ia ana o ke kino kupapau o Peresidena Harasona (Harrison), kekahi Peresidena o Amerika Huipuia i ka wa mamua, he kanakolu tausani dala.

Ma kekahi nupepa, ua ike ia ka hiki ana aku o kekahi mau keiki pake, he umikumamaiwa i Ladana, ua komo lakou i na kapa komo o na haole, a ua haalele loa i ko lakou mau lole puhauhau. Ua kamailio aku ma ka olelo haole me ka maikai, a hoopuka pono hoi i na hopuna olelo.

Ua hoopilikia ia mai nei ke kulanakauhale o Memapisa (Memphis) e ke olai ma ka la 17 iho nei o Augate, ua hoohioloia na hale, a hookkauliilii ia hoi na mea hana. Ua oi loa aku nae ka ikaika o ua olai nei ma Holy Springs (Miss,) a pela no hoi ma Legarange (Lenn.) He umi kekona ka loihi o ka manawa o ka hiki ana mai maluna o ua wahi la.

HALE HANA PAHU MA AINA HOU —I keia mau la e kunewa nei, ke kukulu ia nei ka Hui o Stapenhorst ma, kekahi hale hana pahu, aia ma Aina Hhou. Na ka mahu noe hana i kela a me keia mea e pono ai ka pahu. Aole nae i paa pono loa; aia a paa pono loa, alaila, e ike ia no ka nui o na pahu e paa ana i ka la hookahi. Ka ikaika o ka mahu, ua like ia me ka ikaika o na lio he umi.

OLELO HOOLAHA.

KA POE JURE KANAKA MAOLI NO KE KAU Hookolokolo o Okatoba, o ka Aha Kiekie, e hoomaka ana ma ka Poakahi, la 2 o Okatoba e hiki mai ana.

Kaikainahaole, Hailama,

Pauli, Kanamu,

Keolaloa, Jesse Aimoo,

Kale, J. Kaaukai,

G. Kamai, P. Naone,

Daniela Kahananui, E. H. Boyd,

J. Maluaikoo, J. Papa,

Pe ter Kauhema, H. Kahanawai,

Keliikanakaole, S. Kumuhonua,

Poepoe, Kahanu,

Nohea, Pinehasa Wood,

Malaki, Kapahukepau.

L. McCULLY,

Kakauolelo o ka Aha Kiekie,

Hale Hookolokolo, 18, Sepatemaba, 1865. 23-3t

OLELO HOOLAHA.

MA KA WAIWAI O KALIMAONI.

No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano R. G. Davis, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e S. Kanuha, no ka hooiaio i ka palapala kauoha o Kalimaoni no Kahana, Koolauloa, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalima, oia ka la 13 o Okatoba, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

L. McCULLY,

Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Sept. 20, 1865. 23-3t

OLELO HOOLAHA.

MA KA WAIWAI O UILANI.

No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano R. G. Davis, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e A. S. Cleghorn, (Ake,) no ka hooiaio i ka Palapala Kauoha o Uilani, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalima, oia ka la 13 o Okatoba, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia Palapala Kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

L. McCULLY,

Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Sept. 22, 1865. 23-3t

OLELO HOOLAHA.

NO KA MEA, UA NOIIA MAI AU KA mea nona ka malalo, e Mama w., o Hilo, Hawaii, e haawi aku i la no ka hookohu ana i Luna Hooponopono waiwai o Kauakahi w., i make aku nei me ke kauoha ole, ma Kona, Hawaii. Nolaila, o ka Poalua, oia ka la 31 o Okatoba, 1865, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka manawa i oleloia no ka hoolohe ana i keia mea, me na mea a pau i hoole, ke pili, aia ma kuu keena ma Hilo, kahi e hana ai.

G. S. KENWAY,

Lunakanawai Kaapuni.

Hilo, Hawaii, Sept. 20, 1865. 23-3t

OLELO HOOLAHA.

E IKE AUANEI NA MEA A PAU, MAI HAwaii a Niihau, owau o Mele w, ka wahine mare a Matia, e noho ana ma Kalihiwai, Mokupuni o Kauai. Ua haalele kumu ole kela ia'u mawaena o na makahiki eiwa a hiki i keia la. A ke noho nei oia me ka wahine manuahi, ua hanau na laua na keiki moekolohe. A ua haalele mai kela ia'u, aole malama pono ai ko'u ola, nolaila, ke manao nei au, e hoopii ia ia imua o na Lunakanawai Kiekie, e hookaawale ia maua, e like me ke Kanawai. He keu keia o ke kane aloha wahine ole, ma Hawaii nei. Me ke aloha.

M RS. MELE w.

Honolulu, Sept. 19, 1865. 23-2t*

OLELO HOOLAHA.

UA NOI IA MAI AU E V. KNUDSEN, E hoonoho ia ia i Luna Hooponopono waiwai no Keai, o Waimea, i make aku nei, nolaila, e ike ia auanei e na kanaka a pau, o ka la umi o Okatoba e hiki mai ana, oia ka la e hana ai keia noi, ma Waimea, Kona, Kauai. DUNCAN McBRYDE,

Lunakanawai Kaapuni Apana 4.

Wahiawa, Kauai, 10 Sept., 1865. 22-1m

OLELO HOOLAHA.

MA KA WAIWAI O KAWILI.

No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano R. G. Davis, Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Kapu, no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono Waiwai o Kawili, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalima, oia ka la 29 o Sepatemaba, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

L. McCULLY,

Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Sept. 9, 1865. 22-2t

OLELO HOOLAHA.

MA KA WAIWAI O ACHU, NO HONOLULU. No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano R. G. Davis, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Young Sheong, no ka hooiaio i na palapala kauoha o Achu, no Honolulu, i make aku nei ma Kina: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalima, oia ka la 6 o Okatoba, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me ne mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

L. McCULLY,

Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Sept. 14, 1865. 22-3t

OLELO HOOLAHA.

MA KA WAIWAI O ANA MANOHA.

No ka mea, ua noiia mai ka mea Hanohano R. G. Davis, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Kupa, no ka hooiaio i na palapala kauoha o Ana Maunha, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 26 o Sepatemaba, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

L. McCULLY,

Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Sept. 11, 1865. 22-2t

OLELO HOOLAHA.

MA KA WAIWAI O MUNO K, NO HONOLULU.

E ike auanei na kanaka a pau, na mea waiwai maloko o ka waiwai o Muno, no Honolulu, i make aku nei, o ka poe i aieia, o ka poe pili kino, a pili paha ma kekahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike mai ia lakou iho, imua o ka Mea Hanohano R. G. Davis, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka Hale Hookolokolo i ke kulanakauhale o Honolulu, i ka Poalima, oia ka la 29 o Sept., e hiki mai ana, i ka hora 10 o kakahiaka. Ia manawa e hooponopono ia ka moo waiwai a ka mea i make, a e hoike mai i kauwahi kumu, ina paha he kumu oiaio kona, i ole e hookoia ua moo waiwai la, a e hoopauia ka oihana a ua mea hooponopono waiwai la.

L. McCULLY,

Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Sept. 15, 1865. 22-2t

OLELO HOOLAHA.

NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Sarah Adamas Sanford w, e hooponopono ia ka waiwai o Kapule k., ka mea i make me ke kauoha ole. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 27 o Sept., ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai i keia nonoi ana mai, a me na mea kue i hoike ia mai, aia ma ko'u Keena Hookolokolo ma Lahaina, kahi e hana ai.

A. M. KAHALEWAI,

Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.

Lahaina, Sept. 8, 1865. 21-3t.

OLELO HOOLAHA!

Ke kauoha ia aku nei na Luna a pau o ka Nupepa "KE AU OKOA," e hooili mai ma ka lima o ka Luna Pai, o J. H. Black, i na dala a pau loa, a ia ia wale no, aole ia hai, oia hoi na dala no ka lawe pepa, na olelo hoolaha, na kanikau, a me na mele ; aole hoi e ae ia kekahi palapala hookaa ke ole i kakauia ma kona inoa mai keia manawa aku, e kapaeia no. MA KE KAUOHA.

KA MOKUMAHU "KILAUEA!"

E HOLO ANA IA MAI HONOLULU aku ma ka POAKAHI, SEPATEMABA 25,

LAHAINA, MAALAEA,

KALEPOLEPO, ULUPALAKUA,

HONOIPU, KAWAIHAE,

KAILUA a me KEALAKEKUA.

E haalele ana ka Mokuahi "KILAUEA," ia Honolulu nei, a e holo ana ia i

KOLOA, KAUAI,

ma ka hora 4 o ka la 5 o Okatoba, 1865.

E holo ana ka Mokuahi "ANNIE LAURIE," ma ma na awa o Maui a me Hawaii, i na pule e hoomaha ai o KILAUEA.

JANION, GREEN & Co,

1- tf. Agena o Kilauea.

KALAKO HOU!

MAKALENA HOU!

MAKALENA HOU!!

MAKALENA HOU!!!

NO KE KUMUKUAI MAKEPONO LOA!

Na wa e kuai ai, mai ke kakahiaka Poakahi, a hiki i ke ahiahi Poalima.

Ma ke kihi o ke Alanui Nuuanu a me ke Alanui Marine; mamua aku o ka Hotele Royala.

(17-1 y) ISAAC REINHART.

OLELO HOOLAHA.

O KA MEA NONA KA INOA MALALO, HE Luna i hookohu ia e na Komisina Wai, no ka auwai e kahe ana mai ka uapo Waipiula, e holo ana i kai o Auwaiolimu, Waikahalulu a me Kalawahine. Ke papa ia aku nei na kanaka a pau o kela ano keia ano, a me na haole, mai hana ino i ua auwai la, mai kukulu i ka Lio, Puaa, Hale hanalepo a me na mea ano ino a apu. O ka mea kue i keia Olelo Hoolaha, e hoopii ia oia ma ke Kanawai. MAKAPUU,

Luna Auwai.

Honolulu, Aug. 29, 1865. 20-1m*

OLELO HOOLAHA.

E IKE OUKOU E NA MEA A PAU, OWAU o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke papa aku nei au i na mea a pau, aole e hele maluna o kuu kuleana e waiho la ma

KEEI, KONA HEMA, HAWAII,

aole no hoi e kukulu ia na Lio, Bipi, Hoki, a holoholona e ae, e like me ka palapala kauoha a Kahawaiolaa w., ia'u. J. K. MALAIHI.

Honolulu, Sept. 2, 1865. 20-1m*

KE KULA O MANA!

E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, OWAU o KANUKA, haole o Waiawa. Ke papa aku nei au i na kanaka a pau e hookuu ana i na Bipi, Lio, Hoki, Kekake, ma kuu kula o

MANA.

Ina makemake kekahi poe e hoolimalima i keia kula no kona holoholona, pono e hele mai ia'u mamua o ka la 1 o Ianuari, M. H. 1866, e hookaa.

(22-4 t* VALDEMAR KNUDSEN.

OLELO HOOLAHA.

E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU MA keia palapala. No ka lilo ana ia'u ka aina i kapaia o Kuakala, ma Waialua, Oahu, aole kuleana o Peter Lakins i koe ma ka aina i olelo ia maluna. Nolaila, ke kauoha aku nei au i na mea a pau, aole e hele wale ma ka aina i olelo ia, me ke noi ole mamua i ka Luna a'u i hookohu ai, a o ka mea e hooko ole ana i keia kauoha, ua ike no lakou i ke Kanawai no ia mea.

JOHN BOOTH (KEONI PU)

Honolulu, Sept. 16, 1865. 22-1m

OLELO HOOLAHA.

KE KAUOHA AKU NEI AU I NA KANAKA mea PUAA ma Makua me Kahanahaiki, Waianae, e lawe lakou a hoopaa iho ma ko lakou mau kuleana, i ko lakou mau PUAA. Aole hoi e hele wale ma ka aina Konohiki, no ka mea, pau loa ka mauu i ka eku ia e ka PUAA, a ke haawi nei au i KANAKOLU la e lawe ai a hoopaa iho ma na kuleana. A ina e loaa ia'u a i kuu Luna paha, kekahi PUAA, a mau PUAA paha, mahope iho o ka manawa i olelo ia, alaila, e manao no au, he PUAA hihiu kahu ole.

JOHN BOOTH (KEONI PU.)

Honolulu, Sept. 16, 1865. 22-1m

OLELO HOOLAHA.

UA NOI IA MAI AU E V. KNUDSEN, E hookaawale i kekahi la e hoolohe ai i ka mea kue, ina e kue kekahi i ka palapala kauoha a Paaoao, o Makaweli, i make aku nei, nolaila, e ike ia auanei e na kanaka a pau, o ka la umi o Okatoba e hiki mai ana, oia ka la e hana ia keia noi, ma Waimea, Kona, Kauai, DUNCAN McBRYDE.

Lunakanawai Kaapuni Apana 4.

Wahiawa, 10 Sept., 1865. 22-1m

OLELO HOOLAHA.

NO KA MEA, UA HOONOHO IA MAI KA mea nona ka inoa malalo, i Luna Hooponopono waiwai o Peter Dach, o Lahaina, i make aku nei: Nolaila, ke kauoha ia aku nei na mea a pau i aie ia ia, e hookaa kokemai; a o na mea ana i aie aku ai, e hoike koke mai mamua o ka la 31 o Okatoba, 1865, mai keia la aku. A. MANAKU,

Luna Hooponopono Waiwai.

Lahaina, 15 Sept. 1865. 22-1m*

OLELO HOOLAHA.

UA NOI IA MAI AU E V. KNUDSEN, E hoonoho ia ia i Luna Hooponopono waiwai no Kahopuhopula, i make aku nei, nolaila, e ike ia auanei e na kanaka a pau, o ka la umi o Okatoba e hiki mai ana, oia ka la e hana ia ai keia noi, ma Waimea, Kona, Kauai.

DUNCAN McBRYDE,

Lunakanawai Kaapuni Apana 4.

Wahiawa, 10 Sept., 1865. 22-1m

OLELO HOOLAHA.

UA NOI IA MAI AU E V. KNUDSEN, E hoonoho ia ia i Luna Hooponopono waiwai no Pekue, o Makawele i make aku eni, nolaila, e ike ia auanei e na kanaka a pau, o ka la umi o Okatoba e hiki mai ana, oia ka la e hana ia'i keia noi, ma Waimea, Kona, Kauai. DUNCAN McBRYDE.

Lunakanawai Kaapuni Apana 4.

Wahiawa, 10 Sept., 1865. 22-1m

OLELO HOOLAHA.

MA KA WAIWAI O KAUMAKA (W.)

No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano E. H. Allen, ka Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie, e Hakahaka (k,) no ka hooiaio i na Palapala Kauoha o Kaumaka w, no Waikiki, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 10 o Okatoba, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia Palapala Kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. L. McCULLY,

Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Sept. 11, 1865. 22-3t