Ke Au Okoa, Volume I, Number 22, 18 September 1865 — Page 1

KE AU OKOA.

BUKE I--HELU 22.}  HONOLULU, MONEDE, SEPATEMABA 18, 1865.  {$2.00 NO KA MAK.

 

"KE AU OKOA,"

E HOOPUKA MAU IA'NA I

KELA POAKAHI KEIA POAKAHI,

MA KA

HO RA EWALU O KAKAHIAKA.

ELUA DALA NO KA MAKAHIKI hookahi, he kanalimakumamalua nupepa ia. E uku e ia ke DALA HOOKAHI no ka hapalua makahiki mua, iloko o na mahina mua eono; a pela hoi ka lua o ke dala, e uku e ia iloko o ka hapa hope o ka makahiki.

 

"KE AU OKOA."

KA UKU O NA

OLELO HOOLAHA.

NA OLELO HOOLAHA—No na lalani he 10, oia hoi 1 iniha, no ka hoopuka hookahi ana, $1 00; alua hoopuka ana, $1 50; ekolu, $1 75; hookahi mahina, $2 00.

Aia no ke keena o "KE AU OKOA" ma ka Hale Paipalapala Aupuni, maluna ae o ka Hale Pai.

 

KENE TE.

He Mooolelo no Sekotia.

MOKUNA XLIV.

E ka mea heluhelu, ua hai aku nei makou ia oe, ua haalele iho kekahi poe i ka hope waa, no ka mea hoi, a ua hele aku lakou imua i ka pakaua o Alanadela, me ka hai aku hoi, ua hoi mai ka Haku Macoma, a ua hiki mai oia i ka wa e hoola ai ia Kenete mai ka make weliweli mai. Ua hiki aku keia mau lono i ka Haku Galenakaila, me ka hookupilikii ia o kona mau ike kanaka, me ka hai aku o kana mau kauwa, aia he wa, aia he manawa e hai mai ai, ua kupilikii ia kona ola, a ua ae ahonui aku no hoi ia a hiki wale i ka wa o Macoma i hoi mai ai. I kona wa i ike aku ai i kana keiki ponoi, i ka io maoli o kona puhaka, i ka wa i hai mai ai kana poe kauwa, ua hooili ia ae kona mau manao iloko ona iho, a ua kaupaona iho no iloko ona iho, aole ka i make kana keiki iloko o ka lima weliweli ole a me ka lima menemene ole o keia mea he make.

Aka, aole e hiki ia makou ke hai aku ia oe e ka mea heluhelu, i ka weliweli a me ke eehia i ka wa i hiki aku ai keia mau ulono eehia i ka uhane pouli, oia hoi ka Marquis o Alanadela! E pono paha ia makou e ka mea heluhelu i ka wa ona i haalele mai ai i ke alo o ka pakaua, a i ka wa hoi ona i komo aku ai iloko o ka rumi o ke kuene, kona hoa hoi oloko o na ale o ke kupikipikio. E like me ka makou mea i olelo ae nei i kona wa i haalele aku ai i ke kaiaulu o ka pakaua, a mahope hoi o kona ike ana aku i ka manele ia ana o ka huakai i ka luapa-u o ka make. Heaha la ka mea i hiki mai ai na hiohiona o ka make? Heaha la ka mea pili mawaena o ko lakou aloha, a me ka hopena o Kenete? O keia no ka mea i hooulukuia mai ai ka manao a me ka hopena o Kenete. I ka wa i puka mai ai kekahi hopuna olelo e like me keia, ua hoohanau mai oia i kekahi mau manao okoa e ae, e alakai aku ana ia ia iloko o na wa obscured le o ka la o na makahiki i hala ae mahope. No ka mea, he keiki makua ole o Kenete—aole i ike ia kona mau makua a me kona mau kupuna—a o ka nui o kona mau makahiki, he iwakaluakumamakolu wale no obscured mau makahiki he iwakaluakumamakolu, ua haule iho ia he mau manao kupikipikio maluna o Kenete a me na mea nana i imi i kona mau popilikia, e manele aku ia ia i ke ala hoi ole mai a ka make—a i ke ala hiki no hoi ia kakou ke ukali aku me ke kahea ole ia mai.

"Aka, aole pela," wahi a ka Marquis, i kona wa e kamailio ana me ke kuene, "aole au e manaoio ana i keia mea, no ka mea, ua make ia a me kana keiki, a o ka mea e hiki mai ana imua o ko  kakou mau hiohiona, ua hele wale mai no laua e ike i na hoomalule ana o keia ao."

"Aka, o na hiki ana mai o keia mau uhane e kuu Haku," wahi a ke kuene, "ma keia mau mea a pau, ua hooiaioia mai e ka lani ma kou mau ala a pau loa e huelani ae ai." Pane mai la ka Marquis, "Ae, ae e Angus Winetona, he pono kaua e hoolei ae ia kumu manao, no ka mea, he mau poluluhi wale ana no ia a ka manao, a he mau polukuluku wale ana no hoi ia a ka haakei i huipuia me na manao hoohalahala o ke aumoe—ua hala ae nei paha i ka hora hookahi o ka pili o kau o ke kakahiaka—a ma keia manawa paha,"—a hoomau mai la ka Marquis i kana mau olelo diabolo, ua pau paha ke ola o Kenete. Nolaila, ma kahi ona a pau e hele ai, a me na aloha a pau ana i hiipoi ai mawaena ona a me ka make, ua hele aku ia i keia hora e halawai me ka make, a me ke ola i kela ao e aku. "Hamau e na lani, e kuu Haku," wahi a Angus Winetona, "mai olelo oe peia, no ka mea, he mea ia e hoalakai aku ai ia kaua i ka hoohaumia ia—."

"Heaha ia e Angus Winetona," wahi a ka Marquis, "ua hoolilo anei oe ia oe iho he naau paluhe wale, a he naau wale hoi i polukuluku ia e ka makau wale." "Ua hai aku no au ia oe e kuu Haku," wahi a ke kuene, "o na mea i ikeia ai i na hora he kanahakumamawalu i hala e ae, ua lilo ia i mea loli ikaika iloko o'u nei—." "Ua oki," wahi a ka Marquis, a ha-i wale iho la no kona nana ana maluna o ke kuene, oiai ia ia e waiho ana maluna o kahi moe, a hai mai la no hoi ia, "me he leo la mai ka luakupapau mai, he oiaio auanei, me he mea la o kou makemake e manao ana oe e hana ino mai ia'u, a i ole ia, e imi aku ana paha oe i kou pono i ke kahunapule, a e kumakaia mai ana paha oe ia'u ma keia hope."

"Aole, aole e kuu Haku," wahi a ke kuene, ia ia i nana aku ai iloko o na keena ku obscured o kona hiohiona, "ua ike no oe e kuu Haku, e make ana no au iloko o kou hoowalewale ana a me kou koi ana mai ia'u mahope o kou pono mamua o ko'u kumakaia ana obscured —." "He oiaio, he oiaio, ke manao obscured au ia oe e Angus Winetona," wahi a ka Marquis, "ua ike no au i kou manaoio, aka, ua ike au ia oe he mea makau wale—."

Ia wa, komo mai la kekahi o na kauwa a ka Marquis me ka hai mai, aia he ulono ua hiki mai, mai kekahi mai o na kauwa a Galenakaila, e olelo mai ana no ko Macoma hiki ana mai a me ko Kenete ola ana. Aia wa no hoi a makou e olelo nei, uhi ia mai la maluna o ka Marquis o Alanadela, a me ke kuene e hakoko ana mawaena o ka make a me keia ola ana, iloko o na kupilikii o kona ehaeha ana ma keia ao.

Kulou iho la ka Mar quis no kekahi mau minute, a nana aku la ia iluna o ka helehelena o ka mea nana i lawe mai keia mau alele hoohikilele, alaila, hoohuiia mai la oia e na manao daimonio, a haalele mai la kona mau ike kanaka ia ia, a halawai aku la ia me ka mea nana i lawe mai ia mau alana. "He wahahee, he wahahee kau mea e olelo mai nei i keia wa, no ka mea, aole e hiki ia Sir. William Wishart ke hookuu aku ia Kenete e ola—."

Pane mai la ke kauwa, "Aka, e kuu Haku, he oiaio, ua hookui aku o Kenete e ike i na ao poluluhi o ka rumi pouli, a he mea maopopo ia ma ka ike ia ana o Macoma e hoi hou mai ana e ike i ka make o Kenete maluna o ka amana, ua hooiaio ia mai ko Kenete hewa ole maluna o ka amana, a ma ia ike ia ana o Macoma, he mea ia e hooiaio mai ai i ke ao nei, aole ia i uhai i na mamaka kakauha o ke kanawai o kona aina ponoi iho, a malalo hoi o kona malu, i hoomalu ia iho ai ia."

I ka wa a na kauwa e olelo hoomalule ana i keia mau olelo, ua ike ia aku ka Marquis o Alanadela; a ua ike ia aku no hoi me na lehelehe o kona kuene, i kana olelo ana, he paahao o Macoma no ka pakaua o Makalapina, a ma ke kuia wale ana no i hemo mai ai oia mailoko mai o ke kupilikii o ua pakaua la. Uhi mai la na ao poluluhi o ka inea maluna o ua Marquis la, a manao ae la ia, ua hiki mai kona hopena o ka noho ana ma keia ao inea—-a iloko o ka hiohiona o keia mau manao—kiola ae la ia i kona mau ano kanaka a pau—e halawai aku me ke kakauha a ke kanawai.

Hooki koke aku la ia i ka launa ana mai o ka mea nana i lawe mai keia mau olelo, pii hou aku la oia i kahi moe o ke kuene a kapio iho la oia me na helehelena ano e wale maluna o kana kuene, a hoopuka aku la ia i ka olelo me keia, "O ka make ua hala ae ia e Angus Winetona—a aohe mea e ae e halawai mai me keia, aka, o ka puahiohio wale no e hiki mai ana! Mahope iho o keia manawa o Galenakaila ko'u enemi launa ole, a oia wale no ka mea nana e polukuluku mai ia'u. E lau laha ana ko'u inoa i keia ao i ka mea a'u i hoohiki wahahee ai, a he hoa hui hoi au no ke kena ana aku i kela a me keia e halawai aku ai me ka manele weliweli ole o ka make. Oiai paha ua holo lea na mea a pau i hanaia mawaena o ka pakaua o Makalapina a me keia, aka, heaha la ia mea? E pono kakou e ike i ke ino mamua o ko kakou hooikaika ana ae i na popilikia e kau mai ana! Ua ikaika ka pakaua nei—ua nui ko kakou mau koa—a he mea hiki ole i ke poo kalaunu ke hoouna mai e kue i ko kakou mau pono nei!"

Aka, he pono ia kakou ke haalele ae i ka Marquis o Alanadela, ia ia e kamailio ana me kana kuene, a e hoi ae kakou i ka rumi o Galenakaila a kakou i haalele aku nei, e ake ana e ike i na helehelena o kana keiki. Ua hoouna ia aku no hoi kekahi alele, i ka pakaua o Lindsy i ike ole ia e ka Lede Evelina, a ua kauoha pu ia aku no hoi ua alele la, aole e haawi aku i ka ulono e haalele ana ka Haku Galenakaila a me kana mau kauwa, a e hoi aku hoi i ka pakaua o Lindsy i kekahi la ae.

Ia wa no hoi i hiki aku ai ka ulono e hoi aku ana ka Haku Macoma, ka mea i hoopakele ia mai ka pakaua mai o Makalapina, e halawai aku iloko o na hukana o ke aloha me kona makuakane, a aohe no hoi i liuliu, halawai aku la o Macoma me kona makuakane, i hele wale a ake nui e ike hou i na helehelena o kana keiki makahiapo. Noho iho la o Macoma ma ka aoao o kona makuakane, e hoomau ana i kela wa keia wa i ka puliki mai i kana keiki i kona poli. A i ka pau ana a ke kupikipikio loa o ka halawai makamae hou ana, haalele aku la ia i ka noho ana ma ka aoao o kona makuakane, a noho iho la maluna o kekahi noho, a hahai aku la i na mea a pau loa e pili ana i kona nalowale ano e ana.

Ma kana hahai ana, ua ike ia, ua pololei loa na mea a pau a Kenete i hai ai ma kana olelo pale imua o ka ahahookolokolo, no ko laua hakaka ana me ka puaa iloko o ka ululaau, ko Kenete hele ana e imi ia Macoma, a me kona kailiia ana e na keiki o Makalapina. Ua hai mai oia i na inea ana i hoomanawanui ai iloko o na keena pouli kupilikii o Makalapina, ua hai mai no hoi ia i ka hiki ana aku o  kahi wahine kilokilo, a me ko Maomara ma hiki ana aku. Wahi ana, ina aole e hiki aku o Maomara ma ia po, ina aole ia e halawai hou ma keia ao me kona makuakane, ma keia kae o ka luakupapau. Ua aie nui loa kona ola ma ko Maomara ma hooikaika ana; oiai ua hoomakaukau ia ka amana, aia po no hoi e make ai oia me kahi wahine kilokilo. I ka wa i komo ae ai o Maomara ma, aole ia i moeuhane iki, he mau mea laua i ike ia ia, aole no hoi i komo mai iloko ona ka manao, i hele mai laua e hoopakele ia ia mai ka noho pio ana, a mai ka hoounaia ana hoi ona a me kahi wahine kilokilo e make i ka make mainoino o ka amana. Aole nae makou e hoohakalia loa ana ma keia mau mea, oiai ke hea mai la ka hopena o ko kakou moolelo e holokiki aku kakou imua, i ike aku kakou i ka mea e hana ia aku ai i ka Marquis no kana mau hana ino.

MOKUNA XLV.

O mai la na kukuna o ka wanaao, a ikaika loa mai la ka pa ana a ke kulu kehau o ke kakahiaka, e lawe mai ana i ka paoa aala o ka ululaau, me he mea la ua hele wale a

"Pala kahela ka ai o Makaukiu,

Kiu ka makani he alele hooholo na ke Koolau,

Ke kuehu mai la iuka o Pehu,

Ike i ke kanaka kahea ua olo makani."

Ia wa, hele aku la o Macoma, Maomara, a me Geoffrey i ka rumi o Galenakaila, a lulu lima aku la o Maomara ma me ia. Ia wa, pane mai la ka Haku Galenakaila ia Maomara a me Geoffrey, "E ke kanaka hookani pila, mai keia la aku e pau ai kou ai ana i ka barena o ka auwaha wale, a o ka'u hana o ka hoolioli aku i na ohohina o kou mau la hope loa. A ia oe hoi e Geoffrey,mai keia la aku e pau ai kou noho ana ma ka papa kauwa; aka, e lilo oe i hoalauna maikai no ka'u keiki—o oe kekahi e paina pu ma ka'u papaaina—aohe no hoi au e hoopoina i ka waiho iho i kekahi pomaikai nou, ke ku ia mai au e make." Haawi aku la o Maomara a me Geoffrey i ko laua hoomaikai no kona lokomaikai; a haha-i aku la o Geoffrey i na mea a pau i lohe ai a ka Marquis a me ke kuene i olelo ai, ia ia e pee ana malalo o ka moe, a hoike pu aku la no hoi o Maomara i ka palapala hoopaa a ka Marquis i hoouna aku ai i na keiki o Makalapina, a ma ia mea i hoomoakaka lea mai ia Galenakaila i ke ino eleele loa o ka ka Marquis mau hana.

"Oiai he mea hiki ole ia'u ka hoi hou ana i ke kulanakauhale o Edineboro, e hoopii ai i ka Lunakanawai Kiekie, no ka ka Marquis mau hana ino—a ua hai no hoi oukou e hele ana o Kenete ilaila, e hoopii ai i ka Marquis no ia mea, he mea kupono ia oe e Maomara e hele pu me Kenete, i loaa ai kona hoike"—Pane mai la o Macoma, "O Geoffrey kekahi e hele pu me Kenete, aole no ka pono wale no e loaa mai ma kona hoike ana, aka, o ko Kenete makemake loa ia i hai mai ai ia'u.", Pane mai la ka Haku Galenakaila, "Ua pono ia, e hele oe e Macoma i ka pa kaua o Linday, i mea e hooiaio aku ai i kou kaikuahine Evelina, ua hoi ola mai oe, a owau hoi me Maomara ma ke hele i ka pa kaua Moneka, i ike aku ai au ia Kenete, me ke noi pu aku hoi i kona kala mai."

"A e kuu Haku," wahi a Geoffrey, "Iloko o ko'u manao, aohe mea a Kenete e kala mai ai ia oe, no ka mea, ua hooko pono mai i kou lokomaikai ma kona haawi ana ia ia iho e polukuluku ia e ka inea a me ke kaumaha o ka ke kanawai koi ana i  kela a me keia pio, oiai ua ahewa kupono ole ia oia." "Aka," wahi a Galenakaila, "aole no au i manaoio loa ua hewa io oia, a ano, e pono e hoolalelale koke kakou, a e hoomakaukau hoi i ko kakou hele ana, no ka mea, me he mea la, aole e hiki ia'u ke hanu pono i ke ea o ka lewa lani, a ike au ia ia a haalele hoi i ka pa kaua o Alanadela nei." Kahea aku la ia i kekahi poe hookani pila, a haawi pakolu aku la ia lakou i ke gula, a o lakou pu no hoi kahi i haalele iho i ka pa kaua.

Ia lakou i puka mai ai mawaho o ka pa kaua o Alanadela, lalau ae la o Maomara i kana pila, a hookani ae la ia i kekahi leo mele me kana pila honehone, a me he mea la hoi,

"Ua pukaka na lehua o Mana,

Auwana wale iho i ka auwai,

He ole ka launa me Makalii,

Ike i na muliwai holo a ka i-a,

E holo ana ka Oopu, he ia iki—e."

Huli ae la lakou a leha ae la ko lakou mau maka i ka pa kaua o Alanadela no ka wa hope loa. Ua olioli lakou a pau i ko lakou puka ana mai mailoko mai o ua pa kaua la, no ka mea, ia lakou nei e noho ana iloko olaila, ua kupilikii wale ka noho'na "i ka luna o Wahinekapu." Hele aku la ka poe hookani pila ma ke ala okoa, a o lakou nei hoi i ka pa kaua Moneka.

Ua awakea i ko lakou nei wa i hiki aku ai malalo o na puloulou eehia o na kaiaulu o ua pakaua Moneka la, a hiki aku la hoi ka lono ia Iganatio aia o Galenakaila ma mawaho, a iloko o na minute pokole wale, halawai aku la o Galenakaila me Kenete ma ka ahamaka. I ka halawai ana o ke keiki makua ole me kona makua hanai, ua hoopihaia ka puuwai o kela mea keia mea o kela ukana koikoi he aloha, no ka mea, puili aku kekahi i kekahi me na kiakaunu koikoi a ke aloha, a he hapalua hora paha ko laua uwe ana, pane aku la o Galenakaila, "E Kenete, e pono oe e kala mai ia'u, ina he mau hana lokoino kai loaa aku ia oe mai ko'u mau lima aku!" Olelo mai la o Kenete, "Owau ka mea kupono ke noi aku e kala mai ina ua hoopilikia ia kou mau manao kanaka e ka'u mau hana! E hookuu hou mai oe ia'u e haawi aku i ko'u hoomaikai ana no na pomaikai a pau loa i ili mai maluna o'u ma ou la."

Olelo aku la o Galenakaila, "Ma ia mea e Kenete, oiai, ua hoopuka ia mai nei e oe, e pono kaua e kamailio. He oiaio na hiohiona uhane i ike ia i ka po nei ma ka pakaua o Alanadela, a me na leo uwalo wale, ma ia mau mea, ua hoomoakaka ia mai imua o ko'u manao, aole he mea ulia wale kou hiki ana mai i keia ao, aka, ua hoounaia mai oe no kekahi hana nui." " Ae,'' wahi a Kenete, "e kuu haku makua hoi, ua manaoio no au i kela poe uhane, a ke manaolana loa nei au, he mau mea nui no e kakali mai nei a na'u e hooko; ua kuni paa ia keia mau mea maluna o ko'u manao me he mea la he manaoio lani,'' Pane aku la o Galenakaila, "Ua ike io no au e kuu keiki, aole e haawi hou mai ana ka lani ia oe i kou ola, i mea e waiho pulu wale iho ai no me ka ike ole ia, nolaila, e kuu keiki, he mea pono ia oe ke hele koke i Edineboro i hoopii ai oe i ka Haku o Alanadela, me ke noi pu aku hoi e komo oe iloko o ke kaua o kou aina. Ua ike no oe i keia manawa, ua hoohaahaaia au e ke Aupuni, aka, ke waiho aku nei au i ka'u gula ; aole ia oe wale no hoi ka hana ino ana a ka Marquis, aka, ua hana ino pu mai ia'u ma kona a-a ana e haawi i ka'u kaikamahine i na keiki ino o ka pakaua o Makalapina—o keia mau mea a pau loa kau e hana ai i hui puia mai hoi me na hana ino a na keiki o Makalapina i ka'u keiki makahiapo."

I kona wa i lohe aku ai i ka inoa o Evelina e puana ia mai ana e kona makuakane, aia hoi, kokolo ae la na aakoko a pu-a mai la no hoi ka manaolana mailoko mai o na keena poliuliu loa o kona puuwai, no ka mea, aole e hoopuka mai ana o Galenakaila i ka inoa o kana kaikamahine ina ke mau la no kona huhu ia Kenete, no ke aloha ana i hiipoi ai no Evelina.

Pane mai la o Galenakaila me ka olelo mai, "E hele oe e Kenete e malama i na manaolana iloko o kou puuwai ponoi—e uhai aku hoi i na kee ana o kou mau koii—a e nane aku i Edineboro! E hele aku oe imua me ka manao i konoia ai oe e hooko, a ina i loaa ia oe ka inoa a me ka hanohano nui, a ina ua hoomau ia kou aloha no Evelina, a ma na wahi a pau au e noho ai ke hiki aku ia wa, e hoi mai oe a e lawe i ka lima akau o kuu kaikamahine Evelina i wahine nau, a i hoa mahele pu hoi nou i na ino a me na kupikipikio o ka noho ana i keia ao inea." Ia wa koke no, haule iho la o Kenete maluna o kona mau kuli imua o Galenakaila, a lalau aku la oia i kona lima, a hoope iho la ia me ka waimaka o ka olioli kuhohonu hiki ole ke anana ia aku, a hoopuka aku la ia me ka leo haalulu i huipuia me na o ana ae o ka olioli, a olelo aku la ia, "E kuu Haku, ka manaolana au i hoaiai mai nei—o ka makana au i haawi mai nei, oia wale no ka hoku hookahi nana e hookele aku ia'u a ku i ke awa malino o ka pomaikai a me ka hanohano nui."

"E hele! e hele oe!" wahi a Galenakaila, "a mai lohi, no ka mea hoi, he mea maikai aohe e halawai oe me Evelina i keia manawa, aka, ua kupilikii kona  manao, a ua hoonaueueia hoi ka ikoi o kona puuwai e na mea i h anaia ai e kue ana i kou ola—." "Ke ike nei no au i kou manao e kuu Haku makua," wahi a Kenete, "a ke kulou hoomaikai aku nei au i kau mau kono ana a pau, i keia la e noho pu ai au me na Moneka o keia pakaua, a i ka la apopo e hele ai au i ka'u huakai hele i Edineboro."

KA HOPENA O KA BUKE MUA.

Ma keia wahi, e ka poe heluhelu, ua aie nui makou ia oukou, no ko oukou hooluhi ana ia oukou iho ma ka ukali ana mai me makou iloko o na inea, na popilikia, a me na poino o na la opio wale o Kenete, a aohe no mea e ae a makou e haawi aku ai ia oukou no ko oukou kulolia ana, aka, o ko makou hoomaikai wale aku no ia oukou. Aka, ina ua maa kekahi poe i ka maaua, a aole la lakou e hiki ke komo mai me makou i ka heluhelu ana i ka moolelo o ke keiki makua ole o Sekotia, ka mea i hoomanawanui i ka pouli o na rumi inea o ka pakaua o Alanadela, ka mea hoi i oleloia e make iluna o ka amana, ma na hoohiki wahahee ana a ka Marquis, alaila, aohe i uku ia mai ko makou luhi, a ina ua komohia pu mai hoi oukou me makou iloko o ke aloha ana aku no kona mau popilikia, alaila, ua pau ae la akou. Ke noi aku nei no nae makou i ko oukou ahonui, e hoomaha iki ana makou ma ka haawi ana'ku i ka moolelo o Kenete no kekahi mau pule, a e haawi aku ana makou ma kona wahi i kekahi Kaao Arabia, oia hoi ka PUA ROSE MOHALA.  KE AU OKOA.

 

Ua ike iho makou ma kekahi Nupepa i ka nui o na hua moa a Beretania Nui, i hooili aku ai ma kela wahi keia wahi, he ekolu miliona ka nui i kela makahiki iho nei, a ke mau nei no ka pii ana i keia makahiki.

 

Hekili weliweli ma Niihau.

E KE AU OKOA E;—Aloha Kaua:

Ia oe au e makana mua ai i ko'u lima akau no ka lulu lima, a mahope aku lakou nei; Aloha oe.

No ka pa-e ana mai o ka leo wawalo o na hekili, e kani kupinai ana me ka piliaiku o na kanaka o keia mokupuni, nolaila, ke hoouna aku nei au i wahi alana nau e kau ae ai i ka lele, ke oluolu nae ke Kapena, ka mea e ku ana i ka hoeuli, e hookele ana i ka moku i ka hau anu o Nouaiki.

Eia no ia: Hekili weliweli ma Niihau! Ma ke ahiahi o ka la Sabati oia ka la 20 o Augate nei; hoomaka mai la ka ua, a me ka uila, a lohe pu ia aku la no hoi me ka leo o na hekili e nunulu ana, i oi aku mamua o ka leo o ka bipi. A mahope iho o ke ano molehulehu ana iho lohe akaka loa ia aku la ka leo o ka hekili e kani kohakoha ana i ka lewa, me ka holo mai o ka ne-i e nakolo ana i ka honua, a ike pu ia aku no hoi ka ikaika o ka uila e anapu ana, e hoomalamalama mau ana me ka hoomaha ole, ikaika loa mai la ke kui ana o ka hekili, aneane pono ole ke noonoo maikai ana o ka lehulehu, a piliaiku iho la na kanaka me ka ike ole i ka lakou mea e hana ai.

I ka hekili e kui ana me kona ikaika loa, ua like paha me na pu kuniahi he haneri a oi ae i ki ia i ka manawa hookahi, i ka hekili e kui kupolo ana i ka honua, ua haalulu na kanaka a o ka poe e moe ana ma kahi moe e pupue ana ilalo ke alo, me he mea la e hapahapai ia ana ko lakou kino.

Eia ka mea kupanaha. 1. Ua pau ka hale o Hinamili i ke ahi. 2. Ua ai ka hekili i ka honua. No ka pau ana o ka hale o Hinamili i ke ahi, i ka hekili e kani kukupau ana ma ka lewa nuu, e wawalo ana kona leo me ka menemene o ka naau; maloko no ua Hinamili nei o ka hale, me kana Eva a me kona ohana; a me he mea la e lalau mai ana ka hekili i ko lakou mau kino; a, aneane lakou e haule i ka make weliweli. Hookanaho wale ae la no lakou me ka leo haalulu, i piha i ka weliweli, pane aku la i ka wahine a me na keiki, "E holo kakou i kauhale." A ia lakou i holo ai me ka haalele i ka hale, a me na mea a pau e pono ai ke kino, me ka a no nae o kahi ipu kukui iwaena konu o ka hale, ua hoolewalewa ia me ka uwea loihi, e a homimi ana no, holo kohana aku la ua Hinamili nei, me na keiki iloko o ke kukupau a ka ua, a me ka anapu weliweli a ka uila, a me ke kui nipolo a ka hekili, a na ka malamalama o ka uila i alakai ia lakou ma kahi o Nehemia ma, he wahi pohaku ia he wahi aa, ia lakou i o-i aku ai ma ka puka o ko Nehemia ma hale, ua eehia koke lakou, me ka makau a me ka weliweli, me he mea la he lapu akua kekahi ma lakou.

Pane aku la ua Hinamili nei; "Kai ka noho mai nei i ko makou hale a me he mea la e hana mai ana ia maua," E kani kuhala-la ana no ka hekili, e kukupau ana no ka ua, e anaanapu ana no ka uila, me ka hoomaha ole. Ike ia mai la e kekahi hale e aku, ka haule ana mai o kekahi mea eleele nui poepoe mai luna iho, a kaupono i kaupaku o ua hale nei o Hinamili, aole i liuliu iho lele hou no ua mea eleele nei iluna, a mahope iho, ike hou lakou i kekahi mea poepoe nui ula, mai ka lewa mai, a kaupono iho la no i kaupaku o ua hale nei, a ai ia aela ka hale a puni e ke ahi, a hiolo koke iho la no o luna, a koe o ka pae pou e ku lalani ana; me ka aa no e like me he poe kanaka la e paa ana i ka lamalama ma ke kua a me ke alo.

Aia mauka o Kamalino, he kula mahi uala, ua ike ia malaila kekahi lua, ua poopoo loa ilalo, a ua loaa kekahi aoao o ka pohaku ilalo loa, ua ula loa e like me ke keleawe, a ua hehee kekahi aoao, e like me ka piula, oia na mea kupanaha a ka hekili i hana ai ma keia mokupuni. Aole he hekili i ike ia mamua e like me keia, wahi a na kamaaina ka olelo. Me ke aloha ia lakou nei, a me lakou la ae hoi.

DEMA PUA.

Puuwai, Niihau, Au g 29, 1865.

 

Ke dala i loaa mua ia Linekona.

I kekahi ahiahi, i ka manawa a kona Aha Kuhina e noho ana ma ke keena hana, i hoopiha ia i na kanaka hanohano a pau, a mawaena hoi o keia poe, o Seward kekahi, ke Kuhina . Ia lakou e kamailio ana, kupu wale ae la no ko Linekona manao, a ninau aku la ia Seward, "E Seward, ua lohe anei oe i ka'u hana ana i loaa ai ka'u dala mua?" "Aole," wahi a Seward. Olelo hou aku la o Linekona, "I ka umikumamawalu o ko'u mau makahiki, ua loaa ia'u ke dala mua. He kanaka au no ka Hema, a oukou e kapa nei, he poe hana ikaika, oia hoi ka poe aohe aina no lakou ponoi iho. Aka, o makou, he poe ikaika ma ka hana lima." I kekahi la, mahope iho o ka ae ana mai o kuu makuahine i ka'u noi, e hele au e hana i wahi waapa laulau, a he nui kupono hoi no kahi pahu hookahi, ke nana aku a me kekahi mau wahi mea e ae a makou no hoi i hoiliilii ai ma ke kulanakauhale o Nu Olina. Holo mai ana kekahi wahi mokuahi mai ka Aka obscured obscured obscured obscured

Ia manawa hoi, aohe o makou mau uapo e pili mai ai na moku, aka, he waapa no ka mea nana e lawe mai na ee moku i ka aina, ke makemake lakou e lele i ka aina, oia ka mea mau ia makou. Ua makemake loa au i ka loaa ana o ko'u wahi waapa laulau, oiai he mea lealea ia na kamalii ma ka muliwai Misisipi, a ia'u e pili ana ma kapa o ka muliwai, ma kipapa pali o ka aina, iho mai ana elua mau kanaka maluna o ke kaa lio, me ko laua mau wahi pahu lole no, a nana mai la a ike a'u, owau hookahi wale no ke pili ana ma kapa o ka muliwai, a ninau mai la, "Owai ka mea nona keia waapa?" Olelo aku la au me ka nahenahe, "No'u ponoi no keia wahi waapa." Pane mai la kekahi o laua, "Aole anei ou makemake e lawe aku ia maua a me ko maua wahi pahu, i ka mokuahi e holo ae la?" Ae koke aku la au, a miki aku la no hoi i na wahi pahu e hooili mai iluna o ko'u wahi waapa. Olioli loa iho la au i ka loaa ana o ka wa maikai o ka huli ana i ke dala, a manao wale iho la no au iloko o'u iho, e haawi mai ana la laua ekolu hapawalu pakahi.

Hoouka mai la no hoi au i na pahu lole o laua, a noho maikai iho la laua maluna o kahi waapa, a uneune aku la au a pili ma ka aoao o ka mokuahi, a pii aku la laua iluna o ka moku, a hapai aku la no hoi au i na pahu. Ia wa koke no, kope ae la na huila o ka moku, a kahea aku la au i ua mau kanaka nei, me ka olelo aku, "E na Keonimana, ua poina paha olua i ko'u wahi uku o ke alo ana mai nei ia olua?" Nanao koke iho la laua iloke o ka pakeke, a hoolei iho la iluna o kuu wahi waapa, he hapalua dala pakahi. "E na Keonimana, e kuhi ana paha oukou he mea uuku loa keia, aka, i keia wa, he mea hiki ke hoomaopopo ia kela mea uuku i loaa pono mailoko mai o ka'u hana kupono ana, a ua loaa ia'u kela dala ma ka hana maikai ana."

 

He olelo pane no ka "Moeuhane Weliweli."

E KE AU OKOA:—Aloha oe:

E uleu kaua, e holo io ia nei i ike mai ai na kini o kaua mai Hawaii a Niihau. No ka moe uhane a ko kakou hoa e ulele iniki nei me ka hai kumu mai i ke ano o kana hana. Oia hoi kona inu ana i ka "Awa a Ona."

Ea! E aho e noonoo iki kakou; aka, i ko'u manao paa he mau olelo haku wale iho no ia na ua hoa nei. Aole he moe uhane io, e nana kakou i ka mua o kana kukulu manao ana aohe oiaio, no ka mea ua imi ia i mea e puka ai kana mau olelo.

A ua loaa ke kumu e hiki ai oia hoi kona ona ana i ka  "Awa," A oia hoi ka mea e uhi ai i ke ano o kana mau hana, a ina pela ia poe a kauna e haku ai ina olelo, o ke ola iho la no ia o ka hoina o ke kaona nui.

E nana hou ae kakou ma ka aoao i kakau inoa ai o Satana, no kona ike ana i ka palapala, nolaila, ka oia i manao ai e hoi mai e hai i ke Aupuni Hawaii nei o puni ia Satana. Kupanaha no hoi na olelo a ke keiki o Hawaii-imiloa. E noonoo kakou no ka pono ole o kana hana mamua, nolaila, oia i hoopaa ia ai i ka hale ino loa o keia ao. E like me ka pono ole o kana  mea i hana ai i "Kinohi," pela no e pono ole ai a hiki i keia la, eia ka ninau. O ka moeuhane heaha ia? A mai hea mai ia? O ka olelo nane nawai ia? A mai hea mai ia? O keia mau ninau a'u e ninau nei noloko mai no ia o ke poo o kela kukulu manao ana.

Mai hoopuka wale i na manao lapuwale i mea e hoopiha wale ai i ka Nupepa, a heaha la ka pomaikai o keia lahui i kau moeuhane. Lapuwale o na lapuwale pau loa kau mau olelo i ka lapuwale wahi a Kekahuna. Nou ka mahalo e ka Lunahooponopono, me i ala ae hoi ke aloha kaulele. Ke hoi nei ke keiki o ka malu o  ka ulu o Lele oi mahana ka wai.  S. J. KAUHAI.

Lahaina, Maui. Sep 8, 1865.

 

Oki pau ka wahine Hawaii.

Hale kuai hou—Ua wehe ae nei keia poe kamaeu o Hamakua nei i hale kuai no lakou ma Nienie Hamakua Hawaii, ekolu keiki kane, hookahi kaikamahine, o ka eueu ke kaikamahine a makou e ike nei, aohe paha he kaikamahine mai Maui a Niihau, e like me keia kaikamahine kuaaina i hoahu i kona dala a nui, a hookomo iloko o ka hui kuai, aole e loaa kekahi wahine ma keia pae aina i kukulu i hale kuai e like me keia, a ma ka la 1 o Sepatemaba iho nei oia ka la i wehe ai ua hale kuai la o ua kaikamahine nei, ka e-ae-a o Hamakua nei, nona keia mau lalani mele penei:

"Ua ike maka iho nei au,

I ka nani o Puni,

I ke kumoena lehua a ka manu,

Ahu kinohinohi i ka papa o Apua."

E na makamaka e, i na he makemake ko oukou e ike, e naue ae malaila i pau ke kuhihewa, a e loaa no na  mea a ka maka e anoi ai, no ka mea, ua lawea mai e kela wahine eueu. obscured obscured obscured obscured obscured obscured obscured obscured obscured obscured obscured obscured obscured obscured