Ke Au Okoa, Volume I, Number 21, 11 September 1865 — Page 1

KE AU OKOA.

BUKE I--HELU 21.}   HONOLULU, MONEDE, SEPATEMABA 11, 1865.   {$2.00 NO KA MAK.

 

"KE AU OKOA,"

E HOOPUKA MAU IA'NA I

KELA POAKAHI KEIA POAKAHI,

MA KA

HO RA EWALU O KAKAHIAKA.

ELUA DALA NO KA MAKAHIKI hookahi, he kanalimakumamalua nupepa ia. E uku e ia ke DALA HOOKAHI no ka hapalua makahiki mua, iloko o na mahina mua eono; a pela hoi ka lua o ke dala, e uku e ia iloko o ka hapa hope o ka makahiki.

 

"KE AU OKOA."

KA UKU O NA

OLELO HOOLAHA.

NA OLELO HOOLAHA—No na lalani he 10, oia hoi 1 iniha, no ka hoopuka hookahi ana, $1 00; alua hoopuka ana, $1 50; ekolu, $1 75; hookahi mahina, $2 00.

Aia no ke keena o "KE AU OKOA" ma ka Hale Paipalapala Aupuni, maluna ae o ka Hale Pai.

 

He mau Mele.

 

He inoa no Luukapu, kamaiki a Ulii

Auhea wale ana oe,

E ke kihi o ka Mahina,

Ua wena paha i ka lani,

Ua ikea mai e ka H ema,

Huro mai ke Kaona,

I ka Pokiulai,

Keiki Ame r ika,

Numela Ha waii hou,

Na loko wai hala,

Wai au a ka manao,

Pii a hu a no u,

A kahe ma Nu Ioka,

Pehea la nei mea?

E hauwaloa nei,

Na ke aheahe kehau,

Lau Aalii o ke kula,

Kai ani peahi mai,

Huli au a hoi hope,

Ua paa ko'u manao,

E hiki i Ainahou,

Ilaila na lio lele,

Waihona o ke Aupuni,

Kuu kinikohu i ke kula,

Ai haaheo i ka pua,

Lahui mai Maine,

Aupuni i ka a'e kai,

I hookahi Si la Nui,

I like na Ailana,

Kaoha mai Moahama,

Lulu lima kaua,

Ina o ke ahi oe,

Ua wela keia kino,

Ina o ka wai au,

A ki kaua la,

A paa kaua e —a.

M RS. HALEAKAMANU

 

Auhea wale ana oe,

Noho kapena ka manao,

Noho kaulua i ke anu,

Laahia mai nei Hilo,

I ka hao a ka Moani,

Paa e ka ua i ka lani,

Lokuloku launa ole,

Akahi Olai nui,

Helelei na pali paa,

Ke kamumu a ka wai kahe,

Ka owe a ka lau Koa,

A he koa nui Hoolu,

Nana i hehi na ale,

A o Helekela aku ia,

Ka Hoku ma ka Hikina,

O kona rula paa ia,

Ke kahua o ka manao,

Ke Kanawai Kivila,

Ke ola o nei manawa,

Kapu mai nei na kula,

Kapu mai nei na kai,

Ohi wale na i-a pae,

Nou na laau lana,

Lana mai nei ka mai,

E hui me Kiliwehi,

Pehia e ka ua Noe,

Maholehole ka nahele,

Ho mai ko lauoho,

I lei a-i no'u,

Aki kaua la,

A paa kaua e —a.

M RS. NUNE.

 

Auhea wale ana oe,

E ula noweo i ke kula,

Kapakahi ka ia nei hana,

I ka moe anu o Hilo,

Pukukui mai kaua,

I ka ua o Haakina,

Kikohu mai o uka,

Lau kehau Amaumau,

Maeele i ke kulu wai,

Hoomehana aku i ka ili,

I ka poli wela o ka hoa,

Anuanu mai e ke kua,

I ahona i ka pili alo,

Ku ka e'a i na pali,

Kani hauoli na manu,

Na leo kani uwini,

Kau i ke kiko puiwa,

Hawanawana na nui manu,

Ua ikea mai e Kawela,

Ka Hoku i ka iuiu,

Maloko o ke ao ili lani,

O ka ohe hoonui ike,

Ua ike pono o Malio,

I na lehua i Plikea,

Pehea wau ke ho —ne?

Me Hiolani i ka uka,

I ka peke i ka lau Koa,

I pakika i ka Awapuhi,

I ka nua o ka Maile,

A ki kaua la,

A paa kaua e —a.

M RS. KALOPI.

S. W. NAILIILI, —Kakauolelo.

Pamoo, Honolulu, Sept. 4, 1865.

 

HE NINAU.—Aia ma ke ao nei, kekahi laau nui kiekie, he umikumamalua mau lala, a iloko o kela lala keia lala, he kanakolu lau, a ina ke kanaka e malama i kekahi o keia mau lau, he poina a he poho nui ke loaa ia ia; a eia ka ninau, heaha ua kumu laau nei? E wiki, mai lohi, o lele auanei, a loaa ole ia oe!

 

O ka nui o na hoike o ka hihia pepehi kanaka ia Linekona, he hookahi haneri m e kanaiwakumamawalu; a o ka nui o na hoike ma ka aoao hoopii ia, he hookahi haneri me kanaonokumamakolu; o ka nui o na aoao i kakau ia ma ka pepa, no na olelo a na hoike, eha tausani ekolu haneri, ku ka paila o ka pepa a kiekie, ua oi ae paha maluna o ka iwakalua kumamaono na iniha ke kiekie.

 

O kekahi Liona ma Wasinetona, ma keia mau la mai nei, me he bipi wahine la, ua hele pu ua Liona la me ka puali koa o Kelemana, nona na mile he hookahi tausani elua haneri me iwakalua, mai ka la 19 o Novemaba, M. H. 1864, ua haawi ia aku ia ia he mau galani wai a me ka waiu, i kela la keia la. Ua hoikeike ia keia mea hele wale no imua o ka home o na koa.

 

KENE TE.

He Mooolelo no Sekotia.

MOKUNA XLIII.

E ka mea heluhelu, ma kela mokuna aku nei, ua pau loa aku la hoi paha kou manao ana e make loa ana o Kenete, a ua komohia aku la paha iloko ou ka manao e ola ana o Kenete, aka, e oluolu paha oe e ahonui i ka makou kena ana aku ia oe, e pono paha e hoonui ae oe i kou hoomanawanui, ma ka nana hou ana ae i hope i kahi a kakou i haalele aku ai ia Macoma, e aloko hou ia ana e ike hou i ka inea o ka noho ana o na rumi pouli o Makalapina. Ua hooikaika nui loa o Maomara ma e hiki o Macoma i ka amana, a e hoopakele ae ia Kenete mai ka make mainoino ana maluna o ka amana me ka hewa ole, aka, ku ia koke mai lakou i ka pilikia, a hoihoi houia aku lakou i Makalapina.

Ia lakou e hoihoi hou ia ana i Makalapina, ua ha-i e wale iho la no ka naau o Maomara ma, no ka mea, ua ike no laua aohe e komo ana kau wahi kulu o ke ahonui iloko o na keiki o Makalapina no lakou, oiai ua haalele aku lakou i ka pakaua a holo malu mai me k a aihue ana mai i ka palapala hoopaa a ka Mar q uis i hoouna mai ai, a nolaila i manao paa loa ai o Maomara, aohe lakou e pakele ana mai ka li ia maluna o ka amana. Aohe nae laua i manao i ko laua mau ola, hookahi wale no a laua mea mamina o ke ola o Kenete, ua hoomaunauna aku laua ia laua iho no ka mea a laua i aloha ai me ko laua naau a pau. He mea kupanaha no hoi ke komo ana o ke aloha iloko o Maomara, oiai, aohe i liuliu ka launa ana me Kenete, ua oki aku no ke aloha ana ia Geoffrey, no ka mea, o kona baku mua ia o kona mau la pokeo wale, o ka hunahuna o ka Kenete mea e ai o kana no ia e ai ai. Oia ka mea aloha kupono, aka, o Maomara, heaha la ke ano o kona aloha, he aloha no —e.

"Animalie ka ike ilaila,

I ka mauli hoa'loha wale,

Aloha opa, opa he ike."

Ua loaa aku o Macoma ma i na keiki o Makalapina ma ke kae o ka ululaau, a malaila no hoi kahi i waiho malie ai kahi wahine kilokilo i ka wa a ka lima makau o Ivora i uhau iho ai me kana koi. Manao iho la na keiki o Makalapina, ua make ia, haalele iho la lakou ia ia ma kahi ona i haule ai, a kauoha ae la ua mau keiki Makalapina nei i ko laua mau koa e hoihoi hou ia Maomara ma i ko laua pakaua,a e haawiia lakou ka make me ke kala ole ia. I ka wa i lohe ai o Maomara i keia kauoha a Eta, ha-i e wale iho la no kona naau iloko ona, aole no ka manao makau e laweia aku ana kona ola, aka, no ko Kenete ola, a ia ia i opiopi ia ai iloko oia manao, a ina koa hoi e paipai mai ana ia lakou e wikiwiki ka hoi ana iloko o ka pakaua, no ka   mea, ua helu ia ko lakou mau minute i na wa a pau a lakou e hoi hou ana, a iloko no hoi oia wa pokole, hoea mai la kekahi malamalama ano e, me he mea la na ka mahina i hanai mai, a iloko o keia malamalama nui, kuemi hope mai la ka hele ana a na lio, a ku ano e iho la me he mau kii pohaku la i kukulu ia iloko o ka pouli nui, a iloko o keia malamalama ano e, ike ia aku la ke aka uhane o ka Marquis i make i hoaahuia i ke kapa kila a me kana wahine.

I ka wa i ike aku ai na keiki, o Makalapina i keia mau aka, uhi ia iho la lakou e ka holoku o ka eehia, ka makau a me ka weliweli nui, a ho-aia mai la ka manaolana o ka pakele iloko o Maomara ma. I ko lakou ike ana aku ua komohia ka poe o Makalapina e ka makau nui, huli ae la o Macoma ma a holo a nalowale aku la iloko o ka ululaau. Alaila, hoomaka mai la ka nalowale ano e aku o na aka uhane, a hoomaka mai la ka mahina e hoomalamalama mai, a iloko oia malamalama, ike ia aku la ka eehia e hana ana iluna o ko lakou mau helehelena, a i ka ma o ana ae o ko lakou makau, hoohuli ae ia lakou i ko lakou mau lio, a hoi aku la i ko lakou pakaua. A ia lakou i hoomaka aku ai e komo iloko o ko lakou pakaua, uhi hou mai la ka pouli nui maluna o lakou. Aohe huaolelo i pane ia, aohe no hoi he leo i lohe ia i ko lakou wa i komo aku ai i Makalapina, i ko lakou luana ana iho, ku mai la iluna o Indulfa, a olelo mai la i kona mau koa, "E o'u mau koa wiwo ole, ma ka hana apiki ana a keia mau hookani pila wahahee, e ili mai ana ka poino kuhohonu maluna o kakou, ka mea mua nona e hoopilikia mai ia kakou, oia no o Galenakaila, no ko kakou hoopaahao ana ia Haku Macoma, a ma ia hoopaahao ana o kakou ia ia, ua ili mai iluna o Kenete ka popilikia. Oiai nae, he pakaua ikaika loa ko kakou i na kau a kau, aole no hoi i ike ia ka wa a na kupuna o Makalapina nei e hookuemi hope ia ai, a nolaila e na pokii, ina oukou e manao ana e kupaa ma ka aoao o ko oukou mau haku, a no ka manawa e haawi mai ai oukou i ka oukou mau olelo hoohiki, maluna o ka   maka-oi hulali anapanapa o ka oukou mau koi kaua."

A imua o ka anapu ana a na kapuahi, ike ia aku la ka unuhi ana o kela mea keia mea i ka lakou mau pahikaua, a hooho mai la la kou me na leo, e olelo ana, "Ke hoohiki nei makou!"

Aka, e pono paha kakou e haalele i na keiki o Makalapina ia lakou e hoomakaukau ana no ka poino o ka wa e hiki mai ana, a huli ae kakou i ka wahine kilokilo i manaoia ai ua make. Hookahi hora paha mahope iho o ka loaa ana o ka eehia ia ia, hoomaka mai la kona pohala ana, a ike iho la keia aia oia iloko o ka pouli kuhohonu kahi i moe ai. I ka pa ana mai a ka makani, me he mea la ua lawe mai ia i ke ahe o kekahi mau leo make, a o ka alae no hoi kahi kani ko-u mai, a i kona lohe ana i keia mau leo wawalo.

"Walowalo hea ka leo o Kalawakua,

Walawalaau i ka pali Kolokini,

Me he hanehane la ka leo i Waialoha,

Me I ka uwe hoouwe a Kalawakea,

Ua lai hea wawalo i ka ohu o na mauna,

Uina ka wai e na Molokama."

A olelo ae la ia, "Owau wale no anei maanei, aole auanei kekahi mea i kokoke mai."

Aohe leo i pane mai ia ia, a manao iho la ia, ua manaoio no ka ka poe nana i pepehi ia ia, ua kaili ia aku oia i ka aina Polikua a Kane. Noho iho la ia ilalo a noonoo i na mea a pau i hana ia, a mohala pono mai la iloko o kona manao, ua hoihoi houia o Macoma ma i ka pakaua o Makalapina, hooho ae la ia me ka leo nui, "Ua poho na mea a pau!" A ne-i aku la keia leo uwalo iloko o ka hohonu o ka ululaau holookoa. I na wa no hoi a pau ana e hooho ai, ua kupinai mai na leo, a ia ia i hoomau ai no kekahi mau minute, haalele mai la kona mau noonoo kanaka ia ia —ua pupule loa ia.

Mai paupauaho oe e ka mea heluhelu i ka makou koi hou ana aku ia oe e hoi hou ae kakou i ka amana, kahi i hoomakaukau mua ia ai ka make o Kenete. I ka wa i lohe mua ia ai ka pa-e ana mai o ka leo no ko Kenete ola ana, ua hookahahaia ke anaina holookoa e ku ana a puni ka amana, ua hoohikilele ia no hoi ka oili o kela mea keia mea, a ua ike ia aku ka helehelena o kela a me keia e wena ae ana na kukuna o ka olioli maluna o kela papalina keia papalina no ka lohe ana aku i ka leo uwalo, e kala hea mai ana, "E ka Virigini Hemolele! E ola o Kenete! E ola o Kenete!"

Aka, owai la keia mau elele o ke ola, e hakoko mai nei iwaena o ke aluka, e ahai mai ana i na huaolelo maikai no ko Kenete ola? He kanaka elemakule me ka umiumi hina, he wahi keiki opiopio i hoaahuia i ke kapa kila —he kanaka opiopio loihi me na papalina i haiamuia e ka wi, a i noho ia hoi e ka hakahaka, a o kona aahu, ua lepo a ua nahaehae —a no wai la o lakou ka leo i pa-e mai ai —he wahi wahine wiwi loihi, a oia no hoi kahi wahine kilokilo. O Macoma auanei kela kanaka opiopio loihi —oia anei ka mea nalowale —ka makahiapo anei ia a Galenakaila? Ae —oiaio   no, ke pio ia o ka pakaua o Makalapina —oia no ka Haku Macoma i hiki mai i   ka wa e aneane ana e hookoia na makemake o ke kanawai. Ua makaukau na mea a pau e kupono ai no kona maneleia'ku e ka manele menemene ole o ka make, a lohe ole mai la hoi i ke kaohi aku, me ka i aku noho mai kaua.

"Aloha wale ka ukana nui a loko,

Aloha wale kou uhane kinowailua,

E kama au e nonoho nei,

Aole au i ike oia kekahi,

Ua ka ilaila e kokohe ai."

Iloko no oia wa, i ka wa hoi a ka maka o ke koi e hulali ana i ka malamalama o na ipukukui, i ka wa hoi a na moneka e himeni ana i ka himeni o ka make, i ka wa hoi o na maka o na kanaka i hele mai e kumakena a e kanikau i kona mau hora hope loa o ka noho ana i keia ao inea a kuu aku kona luhi, i ka wa hoi a ka makani e akakuu mai ai kona paio ana me ka ululaau, a i ka wa hoi o ke kanaka nana e li e lalau ae ana i ke kaula a hookuu iho i ke koi, a haule iho la no hoi ke koi, a he mau iniha wale no koe halawai iho me ka hokua o kona a-i —o ka wa no ia i lohe ia aku ai ka leo wi o kahi wahine kilokilo e kala hea ana, "E ola o Kenete! E ola o Kenete! eia o Macoma." A ia wa no hoi i huli ae ai ka ahakanaka e nana i kahi i hiki mai ai keia leo wawalo, aia hoi, elua wale no minute, ike ia aku la o Macoma e ku ana iluna o ka amana, e paa ana i ke kaula o ke koi e moku ai ke poo o Kenete, alaila, lele aku la o Macoma iluna a puliki mai ia Kenete ma kona umauma, halawai ae la laua me na kiakaunu o ke aloha kukonukonu a pau!

I ka ike ana mai o ke anaina holookoa i keia mea hou i hanaia iluna o ka amana, ua lawe ia aku ko lakou mau ike kanaka me ke kahaha nui, no ke ano pahaohao loa o ko Macoma hiki ana mai. Ia wa no hoi, hooho ae la ka ahakanaka i ka olioli nui, a aohe i liuliu, haule iho la ke anaina holookoa a pau ma ko lakou mau kuli, a himeni ae la hoi na leo tausani i kaolioli no ko Kenete ola ana. I ka wa i mao ae ai ka pule a me ka himeni ana, he mea hiki ole ia makou ke hoike aku i na   mea i hanaia malaila. Ua lele hou mai o Macoma a puili ia Kenete, a puliki mai ia ia me ke aloha io, me he kaikaina akaikuaana la ka momoa wale hoi o ke aloha. I ka pau ana o ko laua puliki aloha ana; lele mai la o Ig anatio e puliki ia ia, no ka mea, oia ka mea i manaoio loa aohe i hewa o Kene te, a lele pu mai la no hoi o S ir. William Wishart e lululima pu me ia. Alaila, hele mai la na kauwa o ka pakaua o Alanadela a me ko G alenakaila e hoomaikai ia ia, no kona pa kele ana mai ka amana mai, a ua hoouna a e lakou i na leo uwe nui a aneane e mokum okuahua na ea o ka lewu lani—a ua ike ia aku no hoi ka h aloiloi ana mai o na kulu paka waimaka nui —a ua hoolilelile ia   ka malamalama o na ihoiho kukui. Ua komohia kela mea i ke aloha ia Kenete, koe nae hookahi mea i koe, aole ia i puunaue i ka olioli kuhohonu, a o keia no hoi ke kanaka nana e li i ka mea hewa ole.

I ka pau ana ae o keia mau mea a pau, ua haalele ae na ao poluluhi panopano, molulolea, a hoea hou mai la ka mahina, i ukali ia mai e na hoku imoimo, a me he mea la o ka honua holookoa kahi i hui pu mai, a i haawi mai hoi i kona olioli i ke ola ana o ka kakou hiwahiwa. Aole no hoi i hoopoina ia o Maomara laua o Geoffrey e ke anaina holookoa ma ka haawi ana no ka laua mea i hooikaika ai e lawe mai ia Macoma i ikeia ai e ke ao holookoa, aole i uhai o Kenete i ke kanawai o ka aina ma ka pepehi kanaka ana.

I ka wa i pau ae ai ka pioo ana no ka olioli lohe ia aku la ka puana ana a kela mea keia mea i ka inoa o ka Marquis o Alanadlea, no ka mea, ua komo mai iloko o ka manao o kela mea keia mea, oiai, ua ole o Macoma, a ua ike aku oia ia Kenete me ke aloha, nolaila, he mea maopopo aohe he mau mea ino ka Kenete i hana aku ai ia Macoma. Oiai, ua olelo ka Marquis, ua mihi aku o Kenete ia ia no kona pepehi ana ia Macoma, ma keia mea nae, ua ike ia kona ano hoopunipuni. Ma keia mea, ua ala mai ke kupikipikio iwaena o na kanaka, me ka hai pu ae no hoi i ko lakou mau hoonaukiuki i ka Marquis, a ua aneane hiki ole no i ke kilo ke upoi aku i ka walaau ana mai o na kanaka ma o a maanei, a no ia mea, olelo aku la oia ia Kenete “E ke kanaka opiopio, o oe ke koa o keia po, ua huli ae nei na hana ana a pau o keia po mamuli ou —a ua olioli nui au ia mea! He mea oiaio, ua hewa loa keia hana ana aku ia oe, oiai, ua kue ia i ke kanawai o ka aina, a me ka maluhia o ka noho maikai ana, a nolaila, ke hoohiki aku nei au imua ou, ina e haawi ia mai ia'u ka mana e hopu ai i ka Marquis, e hooko koke no au ia mea me ka lohi a me ka hookaulua ole. Ke hoolalelale nei ka hapanui o na kanaka e hele aku i ka pakaua o Alanadela, a o ka mea i koe mahope aku oia, o ke kahe ana o ke koko o kela a me keia, a no keia mea e ke kanaka opiopio, ke makemake nei au, e hoomalielie aku oe i keia ahakanaka!"

Kokua mai la o Iganatio i keia mea, a koi aku la ia Kenete e ku ae iluna, a kamailio aku i ka ahakanaka me ka hoomalielie aku. I mea e hookoia ai ka makemake o ke kilo a me Iganatio, ku hou ae la ia iluna o k a amana, a kamailio aku la:

E ke anaina i ukali mai nei e ike i ka hookuuia ana aku ilalo o ka luakupapau o ko'u kino lepo nei, ke haawi aku nei au i ko'u aloha, a me ko'u hoomaikai ana aku ia oukou. Ua aie nui loa ko'u mau hora hope loa, ma ko oukou kakoo ana mai i ko'u mau pono. He oiaio no, e like me ka oukou i hilinai ai a i manaoio ai ua hewa ole au, no ka mea, ua hiki mai no io kakou nei na hoike kupono no ka oiaio ole oia kau ana i ka hoopai maluna o'u, aka, ke hilinai nei au, aia no paha he wa e ulia ia mai ai ka Marquis no kana mau hana aloha ole, ma kona hoohiki wahahee ana, ua hoala ae ko'u lima e pepehi aku i ka makahiapo a Galenakaila, a e hoonele aku hoi ia ia i kona hooilina, aka, e hoopii ana no au imua o ke kanawai o ka aina, a nana no e noonoo a e kaana mai i ko'u mau pono. A ano, ina he aloha io ko oukou ia'u, e oluolu oukou e hoi aku i ko oukou mau wahi iho, me ke komohia ole iloko o kekahi hana kuee."

I na wa a pau loa ana i kamailio ai, ua kulu mai kona mau waimaka; a pela no hoi ko ka ahakanaka a pau. Olelo mai la nae ka ahakanaka, aole lakou e haalele ana i kahi a ka amana e ku ana, a ike maka aku lakou i ka wawahiia ana o ka amana. I ka lohe ana o ke kilo i keia mea, kauoha ae la ia i kona poe koa e hana e like me ka makemake o ke anaina, a aole i liuliu a pau aku la ka amana holookoa i ke kiola ia iloko o ke kahawai, a hoi aku la kela a me keia i ko lakou mau home me ka awiwi, e like me ke kahe ana o ka muliwai!

Aka, heaha ka mea i koe, eia, i hea la auanei o Kenete e hele ai, no ka mea, ua olelo mai ke kilo ua hookuu ia oia, a e hele no ia i na wahi a pau loa ana e makemake ai, aka, aole ia e hoi hou ana i ka pakaua o Alanadlea, no ka mea, ua inoino loa aku la paha ka manao o ka Marquis, no ka pakele ana o Kenete mai ka amana mai, aole no hoi oia e keehi hou ana i kona kapuai iloko oia pakaua, a aole no hoi i komo mai iloko ona ka manao e hoi ia i ka pakaua o Lindsay i kahi a E v alina e noho ana. Olelo mai la ke kilo, e hoi me ia i kona pakaua, a e noho hoi ilaila e like ka loihi me kona makemake, a ia wa koke no, olelo mai la o I g anatio ia Kenete e hoi pu me ia i ka pakaua moneka o S t. C uth b ert, oiai e hoomakaukau ana lakou e hoi i ko lakou pakaua, no ka mea, ua pau ae la no ka hana, a aohe no hoi o lakou m akemake hou e keehi i ko lakou mau kapuai iloko o ka pakaua o Alanadela; a hoomau mai la no hoi o Iganatio i kana olelo me ke koi ikaika loa mai ia Kenete e hoi pu me lakou i ka pakaua moneka o lakou. I keia koi ana, ae aku la o Kenete.

Hoi aku la kela a me keia i ko lakou wahi, a o ka poe no hoi e hoi ana i Alanadela, hoi aku la no hoi lakou. Ua hoi e aku nae kekahi poe mamua e hai aku ia Alanadela a pau, ua hoi mai o Macoma, a ua hoopakele ia o Kenete.

Ia lakou nae e kapio ana i ko lakou ala i ka pakaua, ua nui ka olelo a kela a me keia, no ka hemo ana mai o Macoma ma, a me ka hiki ana mai i ka wa i hoopakeleia ai o Kenete. Hahai mai la o Maomara a me Geoffrey i na mea a pau a laua i hooikaika ai no ka pakele o Kenete, a hoike pu mai la no hoi o Maomara i ka pahikaua i loaa ai ia laua i ka pakaua o Makalapina; a i ka wa i lohe ai o Kenete i keia mau mea a pau, a ike aku hoi i ka hoike ana mai i ka pahikaua, manao ae la ia, aole ka he mea ulia wale kona pakele ana, aka, he mea mua no i hoomakaukau ia, a i akeia e hoopakele ia ia.

Aka, i ka wa a Kenete i lohe ai, ua hoouna aku ka Marquis i ka palapala hoopaa, no ka haawi ana ia Evelina na na keiki o Makalapina, aole oia i manao ae ua kukuluia kona mau pepeiao ma ko laua mau wahi, a i ka wa nae a Maomara i olelo mai ai, aia pu no me ia ka palapala hoopaa, ua hoopauia ae ia manao ona, a olelo iho la ia, ina ia ia ka mana o ke kue ana ia mea, alaila, e hoomaka koke no ia i kana hana, aole ia e hoohakalia iki ana, e hooko no ia e like me ka mana o ke kanawai. Pane mai la o Macoma, "E Kenete, ia makou i komo lea mai ai iloko o ka ululaau, ua loaa ia makou ka wa e kamailio ai, a hahai mai la o Maomara ia'u, me kona olelo mai i ke ano o kou hoopaahaoia ana, a me na olelo hoike a pau loa e kue ana ia oe. Heaha la ka manao nui i komo ai iloko o ka Marquis e haawi aku ana kuu makuakane ia Evelina i wahine nana, a nohea mai la ka manao i komo ai iloko o ka Marquis, he mana kona e haawi aku ai i kela mau kanaka ino powa o Makalapina i kuu kaikuahine! Aka, he mau mea no ka'u e hoopai aku ai ia laua no ka laua hana aloha ole!"

Ua hahai pu mai no hoi o Macoma i ke ano o kona pakele ana mai ka rumi pouli mai, a ua kamailio mai no ia i na ehaeha a pau loa i loaa ia ia, oiai e noho ana oia iloko o na keena kupilikii o ka pakaua o Makalapina; a i ko lakou hiki ana aku i ka puka o ka pakaua, ku iho la na moneka, a kii aku la kekahi poe kauwa i na lio o ka poe moneka, a lawe mai la no hoi lakou i kekahi lio no Kenete. Ke kaawale ana o Kenete me Macoma ia manawa, he mea nui no ia, no ka mea, ua lele mai o Macoma a hopu i ka a-i o Kenete, a hoomau mai la ia i ka hookuu ana i na waipuna o kona waimaka, e hiolo paka mai ana maluna o kona mau papalina homa i haiamuia e ka wi a me ka hakahaka, a he ehaeha no hoi ko makou naau i ka ike ana aku i na aloha i sila paa ia iloko o ko laua mau manao aloha hoahanau. Ua puili aku kahi i kahi me ka hiaai a me ka moamoa nui hiki ole ia makou ke hai ae.

I ka hiki ana mai o na lio, a ina moneka a pau i kau ai iluna o ko lakou mau lio, olelo aku la o Kenete ia Macoma, "Ia oe e halawai aku ai me kou makuakane, e haawi aku oe i ko'u aloha ia ia, a e kamailio oluolu aku hoi oe ia ia no'u," a huki mai la ia ia ia ma kahi e, a hoomau aku la o Kenete i ke kamailio ana, "E ku au a hele, aole au e kuekaa hou aku ana ia oe, no na mea o ka wa i hala, aka, he mea pono loa paha e hookaawale au ia'u iho mai ka luana mai me kou mau ohana, a e hele ana au i Edineboro e waiho aku imua o ka Lunakanawai Kiekie no ko'u hoopaahao inoia ana, aole oia mea wale no hoi, aka, e manao ana au e komo iloko o ke kaua. A o ka'u mea hope loa e noi aku ai i kou makuakane, e hookuu mai oia ia Geoffrey e hele pu me a'u ma ka'u huakai hele."

Pane mai la o Macoma, "Ke haawi e aku nei no au ia oe ia Geoffrey, e hele ia ma na wahi a pau loa au e hele ai, a i ke kakahiaka o ka la apopo e halawai aku no ia me oe, a me kou mau wahi kapa aahu a pau loa, a me na kauoha e ae a pau loa a ko kaua makuakane e hoouna aku ai —."

I ka pau ana o keia mau olelo, ee ae la lakou nei maluna o ko lakou mau lio, a aloha mai la ia Macoma. O ka maka o ka pahikaua a Maomara i lawe mai ai, ua kaili mai o Kenete ia ia a ua aua aku no o Maomara ia ia i ka palapala hoopaa a ka Mar q ui s , i mea nana e hoikeike aku ai ia G alenakaila. Mahope iho o keia, hoohuli ae la lakou nei i ko lakou mau lio, e holo aku la i ke pakaua moneka o C uth b ert, a na ka mahina hoi i hoomalamalama mai i ko lakou ala ; a hoi aku la no hoi ka poe i haaleleia iho i ka hopewaa iloko o ka pakaua o Alanadela.

(Aole i pau.)

 

He Kaupaona.

E KE AU OKOA :—Aloha oe:

E oluolu oe, a me kou kahu Hooponopono a me na keiki ninini wai o KE AU OKOA, a me na paahana hookele o ka la makani, i ka peke kahi lauoho i ka lai o Hauola, e haka pono ana na maka i ka hei o Uhumakaikai.

I kekahi la, ua hele mai o Kaleo mai Koolau Oahu mai, i kaumaha pono na lio lawe ukana i ka eke laiki, a lawe e kuai ma kahi o Hu, a ninau o Hu, heaha keia mau eke, he laiki wahi a Kaleo, ehia paiki, wahi a Hu, he iwakalua pela o Kaleo, e lawe aku na kela haole loihi e kaulai la i ka ili nana e kaupaona mai, a kii mai i ke dala ia'u, a kaupaona ia hookahi eke, 48 paona, a o ka lua o ka eke 48 paona, a o ke kolu o ke eke 48 paona no, nolaila, olelo ka haole, manao au o na eke i koe he 17 ua like pu wale no na paona he 48 no na eke he iwakalua, nona na dala 86,40 ke aiwa keneta o ka paona, wahi a Kaleo, aole pela e pono ai, e kaupaona pakahi no kaua i na eke a pau, malama ua emi na paona o kekahi eke, a poho oe, a ina ua oi loa na paona o kekahi eke, a poho hoi au, ia wa lalau ae la ka haole i na eke mua i kaupaona ia a ninini iloko o ka pahu, a o na eke i kaupaona ole ia, kii mai la a ninini i ka pahu, olelo o Kaleo, mai ninini oe i ka mea i kaupaona ole ia, kii hou kela i kekahi eke e ninini, a lika a like, o ua eke nei i hanini, lele aku la o Kaleo, a paa, ia wa hoomaka ka hakaka ana, lele mai la ka haole e kui, e alo ae ana o Kaleo hala, lele hou mai kela e iliki ae ana o Kaleo i ke kui ku no, haule ilalo e haluku mai ana oloko o ka hale ina kanaka, a oili mai la o Hu, a ninau mai, heaha keia aole i pane aku o Kaleo, e wala koke ae ana o Hu i ka laau me ka manao e pa o Kaleo, e alo ae ana o Kaleo hala, e waiho ae ana o Kaleo i ka puupuu ia Hu haule ilalo, ala mai la o Hu a ninau maopopo mai ia Kaleo, heaha ke kumu o keia haunaele, wahi a Kaleo, o na eke laiki no hoi a'u i olelo aku ai ia oe, kuhikuhi mai oe e lawe au na kela haole e kaupaona, a ke kau ana i ke eke mua he 48 paona, a pela no ka lua, a pela no ke kolu, koe he 17 eke aole i kaupaona ia, olelo kela, ua pa 48 wale ia no na paona o na eke i koe a pau he 17, olelo au, aole e pono pela, malama paha ua emi na paona o kekahi eke, poho olua, a ua oi loa paha na paona o kekahi eke, a poho hoi au, nolaila, e kaupaona no kaua i ike kaua i ka nui a me ka uuku; nani ia ua ike pu no kaua, aole nae he hoolohe mai o kela haole, nolaila, kii kela i   na eke mua i kaupaona ia ai, a ninini iloko o ka pahu, a o na eke i kaupaona ole ia, ua kii mai kela haole a ninini aku iloko o ka pahu, nolaila kii aku nei au e hooki i ka ninini ana, lele mai kela kui mai ia'u, a o ko maua hakaka iho nei no ia, a holo wale mai nei no oe e uhau ia'u i ka laau, me ko ninau maopopo ole, a eha iho nei oe ia'u, me ka i mai o kela haole, he 20 eke, pa 48 paona, 9 keneta o ka paona hookahi, loaa 86,40 dala, nolaila, olelo aku au, aole e pono pela, malama ua emi mai na paona malalo, a poho hewa kela 86,40 a malama hoi ua oi loa aku na paona imua, a poho hoi au, nolaila, kauoha wikiwiki ae la o Hu, i ka haole e hele mai e kamailio pono, malama paha aole i like me ka Kaleo mea e kamailio nei a hiki mai ka haole, noke ae la ia i ka namu ia Hu, ke lele wale la kona mau lima, ma o a maanei, a pilikia iho la makou i ka i ala noke i ka namu aole he lohe aku o makou, a hoopuka mai la o Hu, me ka olelo moakaka, ua pono oe e Kaleo, ua hai pololei mai kela haole e like me kau i olelo iho nei, a owau kekahi e mihi aku imua ou, no ko'u eha makehewa ana me kuu ike ole i ke kumu o keia hana, nolaila, e kii ae e hookomo hou i ka laiki i ninini ia, a e kaupaona pono kaua a i ke kaupaona ana o na eke a pau he 20, he 1,250 paona, a 9 keneta o ka paona, $112,50 a i na paha ua haule wale he $26,10 ke ole au e kuhihewa, a pokeokeo keia i ka puolo dala, a polohuku lauala i ka ia lomi he opelu, a me kahi mana ai he pai uala, a me ke kalo paa o Waiahole, ke hooki nei i ke ana, ke holo nei au i ka malu ulu o Lele i ka hoolana mai.   S. W. NAILIILI.

Pamoo, Honolulu, Seb. 1865.

 

O kekahi kanaka F a ra ni opiopio, oia o C oun t Albert de Revel, ua waiho iho oia he umi tausani dala, i mau dala e mare aku ai i wahine, na kona mau dala i houluulu ai e kii aku i wahine maikai na kona puuwai i iini ai. O kana wahine i makemake ai, i wahine loihi ku like me ia, i wahine lahilahi o ka ili me ka lauoho loloa ano gula. I wahine lae palahalaha hoi, maka uliuli, ili aiai keokeo, a he ihu ua hana maikai ia, i wahine waha poepoe uuku, mau lima mikiau, a he wahine hoi ua piha mau i ka nani a me ka maikai.