Ke Au Okoa, Volume I, Number 20, 4 September 1865 — He haua naauao me ke akamai, ka ninau me ka hooponopono iho i na wahi hemahema i makaukau, owau iho hoi kekahi i manao e ninau ia mai i na he mau kumu kupono o ka ninau. [ARTICLE]

He haua naauao me ke akamai, ka ninau me ka hooponopono iho i na wahi hemahema i makaukau, owau iho hoi kekahi i manao e ninau ia mai i na he mau kumu kupono o ka ninau.

Ua ike makou, a owau iho no hoi ua luhi c Z P'ili, a u» tiBHUHo oia i ka huli ana i ns ( iapa huhikuhi-ua like la ine ka H. iiih p»pa i houpili iu me hoikehouua o Ita W H. 1»33-« me iih pßpa o keia inanawa he nu> wale-na maikai koua kia<», a ua waiwni e l<>aa mai no keia tanauna a ia hanauna aku ii hannun» mnu loa-aole nu >nae e mae ana ka papa i pili mal ba hoo(?u--mu ana o ke ao nei—a hixi i ka MeBia—aia nc ih ma ka Baibal«-a o na mākaliki mai kt Mesia a hiki i keia wenawa jp«op<£po U «»a na buke a ke poe kakau m<>oi>leU>-o nt keneturia-a hiki i ka maaawa i piha ai kc honna intf ain&lama." 1 keia manawa. ua kup«no hoi ia'u ke nl nau i ka mea kupono j lilo in i mea e makai*ai m-k« papa kuhikuhi-Penei: 1175. Mare lā o Kamehameha me Ka ahumanu, mahea o Hoapili wahine ia man|a wa, e nana oiawaho o ke kia' o. Hoapili w, < ono, a e*hrku jjaha makaliiki, a hana'u mai c Hoapili w, a i na e hanau kā kaahumani keiki, aole anei e luahine e oiamua o Hoapi <i«,? X, He wahine aneī o Kaahumfl£u naKameha. nielia no ka wn ? 1 ka M. H. 1783, mamua aku o Mokuohai 0 Hafa»a hookahi kahi aina o a malaila no kona wahi i nuho iho ai mai ko na h'ii ana mai mai Kau niai ; No ka aia > nao o <«*k« o Kamehamehā ua kipaUu «,alv •a e Keawemauhili me na*iii no ka 'amami luu ena ke hewa, nolaila, ua hoi mai laui me kona kaikaina me Kalaimam»hu i Krfha i la.. O Kalula a Kumuk<»u kana wahioe, a uii kann hanau kama, o ko laua mau la nohe inea ana i kahi ahnpuaa hookahi o Halawa He wtfhine 1 6'kojtiof&Ji'i<f& liu la o Kaue kapolei, a nana mai o/PauH* E nana i ka papa knliikuhi a Rev. W. keke, oin kn haole i pitī i na'lii kahiko ia HhumHiiu, Kaikinewa, Hoapili b, Hoapili w a meke Kukupoohi, ua otel<i mai keia ia aii 1 ka ninau a Rikeke, he ahiku ana kane tnamua aku o Lono, o ka wahine keia a Kalal<>puu, ua ike no au ia ia i ka M, H. 1834. £ kokeke «na o Kuhia ia oe, he kanake ike no i*. I na no ka papa a P<>rope o #a«lr«ao in*. aole ou koleiia, aka, i mi kou «ke, a lohe pnno e kokua m.ii ana i kau ike me kou !<>he, a'»ila, he kumu kupono ia e wehewehe mai »i oe. kaua ma Nuuanu a make o K?laikupule. - - 1f95, make o Kahekili ke alii o Mb«i. Auhea oukou e kn poe jnnkemake i ka pololpi o na inakahiki, ke ike nei kakou, ua raake mua o Knlaikupule, i ke kaua ia .",'uuimu lilo ke auponl ia K»m»-hameha, hoonoho <| K»mehameha ia i Kitaina nu Oahu, 'Malieii ihola oKahekili aia i noho pia «|i e haUe uku ana : w»hi kaak«la, oloha iaa, Mahea mai nei ke>a haole hou"? - Mai'Kikipua mai nēi paha ? mai ka aina o k& koneada. Kupanaha 1 Kupanaha !!, Eia no hoi ka hoepaepa-a ua psu aku na keiki a ka poe i make 1 KaWukomo, eia {fe nu ke ke noh<i mai nei no, wanum&iia u» MjkbMr na kelemoku ana, a n« makua oki po«*uana i kakau"ibo nei o ka papa kuhikuhi, 1T ka, lohe p«>no"prta t >ia tSflfta 4 "* ua paele . al<»ha i ka hoounaunia Ta; Ka ! ke hoohepehene m«i n.e| oe. lat& oe t ao mai mamua. ekin , 1u psht*nvalama maiuua iho qei, ua kue aku , au m* kahooliiha aaa, aole pouo oia waki o ka papa kuhikuhi, m« ia wahi, ua hai aku oo : *u me ke k»iponn i ka palapala a na makmai inoku o ke Kapena Baraunu, i pepehi ia e K«latkupuU me Kamohoaiolp me Koalau\&ni, aiii « Oahu i ka ma<i«mi I komo mua ai na woku o J«ckaH tae Jnice LeK-o ma ke awa o K<iu i ka «alaoi o Ksveuiaba I ka ia : aoM. h i?t4. / M«i kakau i na mea wahahee, & me oa l me* hwpunipuni, ke maō|K>'po ole ka oiaio. O kekahi kakuua pule B*rilani* ua ka--1 kau iho oia i ka Mooole'o n Ka!uiVujwle ao ke kaua o Ka!s?kupuW me Kaeo e oaa houu'ka kaua aoa, i ka hi-Wu o ka !a hoouka. k<tua heu ka !a 18 o DeVem»ha M. H. 1594 ma Knlauao, ua make e Kaeo, ou Hiau U ua kaiii i« ua moku, a u* ia na Ka-

pena'o koī o,l^parauau e haawi aku o Kala&upulei ke aupuni, iuku M ke kokua BtiBjr ke keu»; hoole o Eplaikupnle i ka haawi4 ke aopnni, kokua aka ke elii 400 punn/nann, eia ke kumuoke kii ana i ka pankai i K'ftillikapu, wehi ajftr. M3eifc- ( kekahi haoie i noho me "KHl*jkupule ibb J!&b( Keaka he mau haole ia na Kalaikupule, ua aiake o Mr. Keaka 1832 o Mr. JtteJes * make i kn M. H. 1836. _ J'« * I- Ma Lohaiū», uā lohe ia laua o'M*. , Oliv« Heknee kekahi haole a' Kalaikupule, eia na ke»« rf«u Htt>oj>ŌTftn dltekal)t Luoakao Hpn &. ,G. ,jKiyi|, iio. {t§4>io ana o Kelaikupule ia Kamehpmeha, ua lilo keia poe haoie ia Kapehaineha eha i ka M. H. 1795. I ka M. H. 1839, ua huipu au me kekahi mau alii kahiko me Kaikioewa, elua po ejua ao maluna o H«riata me ke kaka'u i ua mea kahiko, ku ka moku ma Honolulu, pii aku maua o Kaikioewa e ike i ke alii ia Kinau me M. Kekuanaoa ma Pohukaina, e hauai ana i ke kamalēi Kftlohelaai. Ilaila i kakau iho ai maua i na mea kahiko, me na mele kahiko, hiki mai o Dr. G. P. Judd me ka pepa elikē uie ke kauoha a na kumu o Lahainaluna ia ia. Haawi mai a Kaikiowe i kekahi moolelo alii be buke u« ftae,makaukau i ka poe naaUpo ke heluhelu, ano ka huikau 0 ke kane me ka wahine a keiki. 4coi o Kaikioewa e ooho pu maun, aka, aole 61t- i - ae ia, kaohi mai ke alii o Kinau ia'u, e noho olelo aku au, aole au i puka. • 1 E noho kaua e kakau i kuu inoa. TTa hookaawale ia o Kaokao o Haluapo me Keaueaheulu knne aKeawemauhili he mau kauaka akamai no laua, a o Kaupena, ua haawi ia tiiai he buke mete inoa alii, ua ike no ko kakou Poohina nui i keia buke mele. Iloko oia maka&iki ua maua o f?aunuohua, ua haawi ia mai Hana mau buke moolelo alii, he hemahema no be huikau. U« piM* ak*w?i 9 Wm o Ku,uft paaooao ia ia na kaua, ua komo kaua oia ia i oa honuk'a kaua ana, a paa naau na makahiki, aka, i ka M. H. ls34L&ake oia ua„k&mo„kaua i.Kauaupali, |£apuwaiiau!aula, Ni}«aou, Pamoa ma, Banapepe. Nakaikuauna pta W-aimea, Keawe, ka wai o Kupanihj, kaua he nui, ka hope o kana kaua o Wahiawa, he 16 kona mau mai ka wa oKahahana mai. Oko'umau kupuaa mai he poo akamai n»; oia hoi o Haup<tnui, Maunakiekie o Kuhemu, Kaakaukahemalaoi, he poe ike i ka moolelo alii; a he pae puhi ahi no Puo£3fe. * Oi« hoi ka'u i hu*pu iho e hoop.»uj>poiio t _roea kahiko me na hou oia hoi ka papa kuhikuhi, nie ka moolelo Hawaii. Ke makemake ih« Aei «u jb ike I k.»bi heinahema o kuu papa kuhikuhi makakahiki. a e baj fnai i kaua pono i heraoi«ie__ai. 1 k« M. H. 1841, ua kohoia. ka Moi hamelia 111 j &* i> £!ibbe]e i kakaoolelo S. M. no ka hui unj i na m*a kauoha w'u ehui e nobo apa o g>p«<ni» k» malamamoku ia no ka «« .i j> j&4kotjjawe i„.Ju..M. H. kfiliahi <iia muku, ua ike mua no pae Pwksi i kuna wa opiopio i ka M, H. 1797 ua holo mau i Noweke peia kana ol^loj* s u. o v Kekuamiha k« alii e noh(ra.n& ke Kiaaina Oahu ua ifce no na mea ab« buke hoomanao & ka poe mata<na i aa mea īkaliiko. ūa powaikai pu kakou ika walpia, Vko ka&}u. «wooleiu. £ aloha no. Kakaēau.