Ke Au Okoa, Volume I, Number 18, 21 ʻAukake 1865 — Page 3
MA KE KAUOHA.
Ua hookohu ia o S. M. Naukana i Luna Helu Auhau no Koolauloa, Oahu, ma kahi o J. M. Kalanipoo i make aku nei.
C. DE VARIGNY,
Kuhina Waiwai,
Keena Waiwai, Augate 16,1865.
Ua hookohu ia o J. Kaluhi i Lunakanawai Apana no Waialua a me Koolauloa, ma kahi o J. M. Kalanipoo i make aku nei.
D. KALAKAUA,
Hope Kiaaina.
Keena Kiaaina, Augate 18, 1865.
Ka Ahahui Manaolana
Ma ko kakou pepa o kela pule iho nei, ua hai aku no makou no ka hapai ana o kekahi mau wahine he iwakaluakumamakahi ko lakou nui, i kekahi Ahahui i kapaia, "Ka Ahahui Manaolana." I ka Poaha iho nei, ua haawi ae lakou i ua ahaaina nei, a ua poloaia ae kela mea keia mea e hele ae i ua ahaaina nei, me na wahi hookupu i kupono i ka manao o kela a o keia ka haawi aku, a o makou kekahi i naue aku i ka hana maikai a ua mau makuahine la.
Mahope iho o ka aina awakea, ua kani mai ka bele, a ike ia aku la ua poe nei nana ka ahaaina, e ka-i a huakai mai ana, a komo iloko o ka Halepule o Kaumakapili, a maloko olaila kahi i halii ia ai o kekahi mau papakaukau loloa, i uhi ia i na uluwehi o ka nahele, aka, i ka hoomaka ana o ka paina, aole no makou i mahalo i na hana a ka poe i poloai ia mai no ka mea,
"I haiamu ae no ka na manu i ka uka o Laa,
I ka ula lena wale a ka pua Lehua,
Hauwalaau lua ka noho'na i Haili,
Ke aka ia mai la e ka papa kahulihuli i Wailuku."
Mai ka hoomaka ana mai o ka ahaaina, a hiki wale i ka pau ana, he hauwalaau wale no ka hana nui a kela mea keia mea, ua lohe ia aku na leo ma kela kihi kihi, e hea ana, "Ka makou i-a ka keia i hele mai ai ianei, o keia mau io ipu haole." Aohe no i pau pono loa ka hoomakaukau ana a na kuene i ka papa aina, e lawe mai ana no i na mea e kupono ai no ka papa aina, aka, i ko makou lohe ana i na leo i haiia ae la maluna, ua hookunewa ia mai ko makou mau manao i hope. Ua kuhi makou o ka naue ana ae a kela mea keia mea ilaila, i hele ae la e haawi aku i ko lakou mau makana a me ko lakou mau manao hoolanalana no ka hana maikai i kukulu ia e kela mau wahine kakaikahi, eia ka i hele aku me he hale ai la ia, kahi hoi e hoomaona ia mai ai kona houpo lewalewa o ke awakea. Aole makou i mahalo iki i keia mea i hana ia, no ka mea, he mea ia e waiho aku ai ka manao kuihe maluna o ka poe nana i kukulu i kela hana kupono i ka mahalo ia, he mea no hoi ia e hookuemi hope mai i ka lakou hoomaka ana, oiai o ka lakou kumu hana, he mea i anoi ia e kala a me keia mea, a he mea olioli no paha i na haole ka ike ana mai i na ili ulaula e hoomahui ana ma na hana maikai, a e olelo no auanei lakou iloko o lakou iho, he lahui kakou i ake nui i ka hoonaauao ana ia kakou iho a me kekahi poe e ae a kakou e ike aku ai, ua alualu a ua hemahema lakou ma na hana noiau.
I ka pau ana o ka ahaaina, ua hoi aku kekahi poe me ke kaniuhu, i ka uuku o na mea ai, a o kekahi poe hoi, me ka makana ole i kauwahi apana dala o ko lakou mau kakai, a oia poe ke olelo aku nei makou, mai hole hou oukou i kahi hana e like me keia, no ka mea, aohe i makemake ia ko oukou luana ana malaila, oiai he poe oukou i makemake ole e hoolanalana i na hana maikai a ko oukou ili hookahi.
A i ka hora elua paha, hooomaka mai la na hana i koe, eia na himeni a me na haiolelo. Ku mai la ka Luna Hoomalu o ka la, oia o W. N. Pualewa, a haawi mai la i ka haiolelo nui o ka la, ia S. W. Mahelona, a pau kana, ku mai kona kokoolua, o W. S. Pahukula. Iloko o kana kamailio ana, ua hoopiha ia kela mea keia mea i ka olioli, no ka pahee a me ke akamai i ke kalakalai olelo. I ka hoolohe ana aku, ma ka aoao wale no o ka pono kona kumumanao a ua hoolioli ia mai no hoi makou, no ka ike ana aku e aneane puliki paa ana i ka pono, aka, ua hoopuka mai i kekahi moolelo e olelo ana, ia ia i hoi aku i kekahi la wela a moe ae la ia malalo o ka malumalu o ka manako, a olelo ae la ia i ka naaupo o ke Akua, i ka kau ana i ka hua uuku loa maluna o ka laau nui, a o ka ipu haole hoi waiho ia ilalo he wahi ka uuku kona; aia ia e moe ana haule mai la ka hua manako a pa i kona ihu, a olelo ae la ia, ua naauao ka ke Akua i ke kau ana i ka hua uuku maluna o ka laau nui, i na paha he hua nui ka ke Akua i kau ai maluna o ka laau nui, i na la ua haki kona ihu, a i ole ia make loa paha. Ua ike mua makou i keia moolelo na kekahi kanaka akamai o Beretania.
I ka pio ana iho o ka olioli ana o ke anaina i kana, ku mai o Kanihina no na loio kana; ua mahalo nui no makou i kana, no ka hohonu o kona manao e pili ana i ka oihana, a ka loio. A mao ae la ka hehihehi ana o ke anaina i ka papahele no kana, ku mai la ka Luna Hoomalu a kahea mai i kekahi o ka Papa Pai Aupuni, a ua haawi aku kekahi o keia keena no na mea e pili ana i ka Papa Pai, a me ka mahalo aku i ka ahahui, a penei kana:
E NA MAKUAHINE:—
Aloha oukou. Ma ka oukou koi ana mai o kekahi o na Papa Pai, ke waiho aku imua o oukou, i wahi kanaenae no ka hana a oukou e hapai nei, a ma ko'u lilo ana i mea hooponopono nupopa, ua haule iho ka pomaikai ia'u ma ka pane ana aku, a me ka mahalo ana aku hoi, i ka hana nui a maikai a oukou e hapai nei, me ke kukulu ana paha o oukou i ko oukou mau manaolana nui, aohe o oukou kanalua i ka hlo mua ana o ka oukou mea e hoomaka nei, ma ke kukulu ana i ka pohaku kihi maluna o ko oukou mau poohiwi palupalu a me ko koukou mau naau aloha, i ko oukou mau pokii ame ko oukou mau kaikunane e noho mai la iloko o na awawa uliuli o ka naaupo, ka pouli a me ka hoomana kii. O kakou kekahi i lumai pu ia iloko o na kiowa o ka noho pouli ana a me ka hoomana kii i na au i kaahope ae, a ma ka pule ana a me ka hoomanawanui ana a ka poe nana i hoonaauao mai ia kakou, ua huki ia ae kakou mai ka noho'na paahao pouli ana o ka pegana, a i na kapakai molaelae o ka naauao a me ka ike; a ke noho nei kakou iluna o na noho paipai oluolu o ka noiau a ke komo nei kakou8 i na holoku o na waihooluu ano e o ke akamai.
Aohe no paha pae moku pe gana i oi aku ka hikiwawe o ka hoonaauao ia ana e like me ko kakou nei. A he mea no paha ia na kakou a me ka kakou mau mamo e haaheo ai, no ko kakou hikiwawe loa i ka hopu ana aku i na hua o ke ola, i kanu ia ma ko kakou one nei. Aole o ia wale no ka mea a kakou e haaheo ai ; ua haaheo no kakou, a he mea kupono no hoi ia na kakou e haaheo ai, no ka hiki ana ia kakou ka hookumu ana, a e hoouna pa haneri aku hoi i na hua i kanu ia ma ko kakou nei kihapai, i na aina pouli i like me kakou nei i na au i hala. Aohe no paha he wahi a aohe no hoi he wa i like ka hikiwawe o ka makaukau ana o kekahi lahui pegana e hoouna aku i ka malamalama Karistiano i ko kakou mau pokii e like me kakou nei? He mau makahiki he nui wale ka noho ana, ka hoolaha ia ana o ka malamalama Karistiano ma Bolabola a me kekahi mau aupuni e ae o keia Pakifika akea, a aohe nae i hiki mai i o kakou nei na ulono e olelo ana, he mau elele o ka malamalama ka Tahiti i hoouna aku la i na aupuni pouli o ke kai e hoonaauao ai, a e hoike aku hoi, aia hookahi wale no puuhonua o Kristo, e pakele ai mai kela poino keia poino e uluhia ia mai ai kela lahui keia lahui o ke ao holookoa.
Aole o keia wale no hoi ka kakou mea e haaheo ai, a e kaena ae ai ; aka, e pono no kakou e kaena ae, he lahui makee ole i ka malamalama a me ka pono o Kristo no kakou wale iho no, aka, ua haawi aku kakou i ka pono a me ka malamalama ia hai. I ka wa i haule aku ai ke kupee hao o ka noho'na pegana i ka lepo—iloko hoi o keia wa pokole loa i loaa mai ai ia kakou ka malamalama—a i ka wa hoi i pa-e mai ai ka lono i o kakou nei, aia ko kakou mau hoahanau o ka makua hookahi, ke noho mai la iloko o ka naaupo a me ka pouli—aole kakou i makee iho i ka malamalama a me ka pomaikai i loaa mai ia kakou—aka, ua lele ae kakou mai ko kakou mau pupu hale haahaa loa a me ka ilihune, a lalau aku i ku pale umauma o ka pono o Kristo a me ka pololu o ka malamalama, a holo aku la i na aina pouli o ka Pakifika, e kipaku aku i ka hoomana kii mai na heiau ae, "a e kau ae hoi i ka ipukukui ma kona wahi, i malamalama ai ko ka hale a pau." A no ka hooikaika ana i na lima akau o ko kakou mau elele, nolaila hoi oukou e hoala nei i keia hana nui ku i ka mahalo. Ina kakou e ninau aku i na kapakai olinolino o Kaleponi, ma ke Komohana nei, a i na makaalae hoi o ka Atalanika, ma ka Hikina, ina he lahui kakou i makee i ka pono a me ka malamalama o Kristo me kakou iho; alaila, e hooho mai auanei na piko mau o ka Anede, ma ka Hema, a o na moanawai o Hurona ma ma ka Akau, "Manomano kou lokomaikai e Hawaii."
Aka, o ke aha la ka laau une nui nana e hoolei ae ia kakou mai ka noho'na pegana, aole anei o ka "Papa Pai?" Owai la ka mea e hoonaauao i na Loio, na Poo Aupuni a me na poe kakau moolelo, aole auanei o ka Papa Pai? Na hana ana a me na moolelo o kela Ahahui keia Ahahui, a na anaina a pau a pau e hilinai nui nei ko lakou hoolaha ana ma ka ke akea, i ike ia mai e kela a me keia, maluna o ka eleu o na keiki hoomanawanui o ka Papa Pai. He mau la kaukeha ko oukou e na makuahine, a he mau po hiolani ko oukou, aka, he mau la luhi, a he mau po inea ko na keiki o ka Papa Pai, e hoomanawanui ana, aole imea e hoonaauao ai i ke kanaka hookahi aka, i ka lahui holookoa. Aole e hiki aku ke kanaka i ka panepoo o ke akamai a me ka ike hohonu, ke ole ia, e ao ia ma na mea i hoonoho ia a i pai ia e na lima i hoeleeleia i ka inika o na keiki o ka Papa Pai. O ka moolelo o ka oukou hana nui o keia la, o ka na keiki ia o ka Papa Pai e hoonoho ai i ka la apopo, a mamua o ka lele ana o keia pule ae, e halawai aku no me na makani eha, a mai ka hiki'na a ka La i Haehae, a i ka welo'na a ka La i ka aina o lalo. A ke hoomanao ae nei au i ka olelo a kekahi akamai o Farani, e olelo ana, "Ua oi aku ka mana o ka peni mamua o ka pahikaua."
A maanei, ke hooki ae nei i ka'u kanaenae ana aku ia oukou e na makuahine, a e oluolu oukou ma ka aoao o ka Papa Pai Aupuni a me ka nupepa KE AU OKOA, e hoapono mai i ka mahalo ana aku o ua Papa Pai la, a e hele pu no hoi kona GOD SPEED me ka oukou hana maikai.
Mahope o keia haiolelo, ua oleloia o ka Nupepa Kuokoa ma o J. Kaaukai la, kahi e hai mai, aka, no kona pilikia i ka hana aole i hiki iaia ka noho ana malaila no ka manawa loihi loa, no ka mea, ua koi ia mai oia e hoi koke i kana hana, aka, ua pai iho makou malalo nei i kana haiolelo, me ko makou manao aohe no paha e hoowahawaha ko makou poe heluhelu nupepa i ka ike ana i na manao o na Papa Pai a i elua, a penei no ia:
E NA HOA ALOHA:—
Ua ili mai maluna o'u ka hanohano i keia la no ka hana a oukou i hooili mai ai mamuli o ko oukou poloai ana mai ia'u e pane aku no ka Nupepa Kuokoa. He oiaio ua kono ia ko oukou mau puuwai e nakenake i na maawe huna ole a ke aloha, a ma ia mea ua akaka ua lilo oukou i nipuu hookahi. O ko oukou hoohui ana ia oukou iho malalo o ka inoa hanohano ka Ahahui Manaolana me he mea la ua hala aku ke alaula a eia oukou iloko o ka ponaha o ka malamalama. Ua nakii iho oukou ia oukou a paa, me he la,
"Ua puhili ka ohelo ai a ka manu
A ka hala i wiliia e ka manu
A ka lehua nee i ka papa."
Ua hoonaele ae nei oukou i ke ala pulawalawa a ko oukou mau kupuna i hana ai a oia hana a oukou, ua lilo ia i kumu alakai no ko oukou mau pokii e noho mai nei iloko o ke ao panopano o ka pouli. O ka oukou hana maikai e pulolia ana no ia ma na palena a pau o ko oukou one hanau nei a e lilo no ia i lamaku no oukou ke pono ka oukou hana ana a e kokua mai no hoi ka mea Mana Loa ia oukou. Owai la ke kanaka hiki ke i ae o ka oukou hana i kukulu ai he hana i kipola wale ia? A owai la hoi ka wahine e ku mai ana a olelo mai he hana puniho wale ka oukou? Ua pupua oukou; ua opuu i keka kahiaka, a ua mohala i ke awakea, a o ka wa e mae ai aole e hiki ia'u ke hai aku. Anoai paha eia i Hawaii nei ka pehina o ka oukou ulu a aia kinaina i Kahiki. Ke hele nei kakou imua, a ina ua kahiko ia ko oukou hele ana i na aahu maemae o ke kuikahi, alaila, e lilo ka oukou hui ana i "Kolokia manu o Kaile ka uka nahele o Laa."
Eia oukou ke lolii nei me ko oukou hoomanao i ka olelo a Keoua i hoopuka ai imua o kana poe aikane, "Mai hookokoe i na maka a ka mea i aloha ia, o kuia oe ia ala hookahi." Nolaila, e ku oukou me ko oukou kaumoo ole ma ka oukou hana hiehie oiai ke kau nei ka opuakea maluna o oukou, a ke kau mai nei hoi ka halialia aloha o ko kakou Moi Wahine Kaahumanu me ka olelo mai, e hilinai iho oukou maluna o ka Buke o ke Ola, a e loaa no ia oukou ka hua o ka oukou hana. O ke kumu ia a me ka pohaku kihi, ka mea nana e palele aku i ka halia makau a me ka weliweli. O ka hae o ko oukou aupuni i kahakaha ia i na hananai o ka malamalama a me ka naauao, he hekau ia no oukou iloko o ka hora o ka popilikia, aka, o keia hana a oukou e hoala nei ua
"Polepole i na lihilihi o ka ohai,
Onoonou kela i ke kula o Makahuna,
Ahi lapalapa kela i ke pili o Piihonua."
Ke ku nei au ano ma ka inoa o ka Nupepa Kuokoa, ko oukou makamaka hoi o na makahiki loihi eha i naue aku, me kuu manao lana e kokua mai no ka Lani ia oukou; a ke pa-e mai nei no hoi na leo nololo mai na ilina mai, "Imua ke alo e na pokii!"
E ala mai oe e Kaahumanu maikai a e nana mai i ka hana a kau poe kauwa wahine, ke hahai nei lakou mamuli o kau pono i hoolaha mua ae ai, a ua lilo oe he alakai no lakou nei. O kau mau hana maikai, aole loa ia e nalowale a hiki i ka hulihia ana o keia ao.
Auhea oe e Kalanikauikeaouli, eia kou mau makaainana wahine ke kanu nei i na hua o ka manaolana maluna o ke aupuni au i hooikaika kino iho ai i pono kuokoa no lakou, a mamuli o ka hookoia ana o kau pomaikai i imi ai, pela i hooko ai ko ka lehulehu.
Aole au e hooloihi loa i ko'u kamailio ana, aka, mamuli o ke kulana hanohano a'u e ku nei, a mamuli hoi o ko'u noho maluhia ana malalo o ka malu o ka Nupepa Kuokoa, ke haawi aku nei au i ke aloha a me ka mahalo ma ka inoa o ua Kilohana la no ka oukou hana maikai. Ke koi mai nei nae ia e koho aku oukou i ka Haku i alakai no oukou i hooloihi ia mai ai na la o ko oukou noho kuikahi ana. A na ke Akua hoi e hoopomaikai ia oukou.
O Lohiau hoi no ka pepa kepa moku o Honolulu aole nae ia i hiki ae, a pela no hoi o J. Kanamu no ka Ahahui Kaahumanu. O S. N. Haleole kahi i haiolelo, aohe nae i hiki mai i o makou nei ke kope o kana. I ke ahiahi hapalua o ka hora ehiku, ua halawai hou ae ua ahahui la ma Kaumakapili no, a o Kaunamano, W. P. R. Bila no ka ahahookolokolo, o J. D. Halai, a me W. S. Pahukula. Aole i loaa mai ia makou ke kope o keia mau haiolelo. Mahope iho o na haiolelo ua haawi ia he wahi ahaaina inu ti. Ka nui o na dala i loaa ia lakou he $88.37; a o ko lakou lilo no ka kukulu ana i ka ahaaina he $42, dala. UA PAU.
He Nu Hou!
E KE AU OKOA E; Aloha oe:
I keia la, he wahi Ahaaina ka na poe paahana a pau o ka hale wili ko o Kaneohe, Oahu, no ka pau ana o ka wili ko.
A o ko makou Haku hana, ka Mea Hanohano C. C. Harris, ka mea nana i kokua mai ka papa ahaaina o ia la.
I ka hora 10 kahiaka, ua kaliia oia me ka manao e hiki mai ana ; aka, ua hoi wale mai ko makou elele i hoouna ia aku ai e hele mai, aole nae oia i hiki mai, no kona pilikia i kana hana ma kana oihana, a ua hana no na poe paahana i ka ahaaina me ka maikai.
I ka hora 11, akoakoa na poe paaha kane a pau ma Heeia, a ma ka hapalua o ka hora 11, ike ia aku la ka huakai o ka hale wili ko, ua kahiko ia lakou me na papale eleele, palule keokeo, lole wawae ahinahina. A o ka lua o na huakai, he papale eleele, palule ulaula, lole wawae keokeo, no waho nae keia poe, pakahi ka hele ana maluna o na lio, me ka Hae Hawaii no e welo ana mamua.
Hele maikai aku la ka huakai, a hiki ma Panioi, huli hou i kahi i ku ai ka lanai ahaaina, ma ka aoao komohana o ka hale noho o ka Mea Hanohano C. C. Harris. I ka wa i hiki aku ai ka huakai, aia hoi, ua piha loa ka lanai ahaaina i na paahana wahine a me ka poe makaikai. Ua ku poai mai ka huakai me ka haawi ae i ko lakou mau leo huro, a ua hele no hoi a pu ia pu ke kula i ka leo wawalo o ka lehulehu i haiamu ae ilaila.
I ka hora 12 me ka hapa, ua makaukau na mea a pau no ka ai ana, ku mai la ko Molokai mau Iwa, a himeni mai, a pau ia, pule o Iosia Meemano, a i ka pau ana o ka pule, o ka ai no ia o na hoa a pau o ka poe paahana a me na hoa ai e ae, a o ka poe makaikai pu kekahi, ua ai a koe, ua inu a kena, ua olioli no hoi a lawa ka makemake.
Ma ka hora 3 o ke ahiahi, he wahi holo lio na ka huakai, a i ka hiki ana ma Waihee, he wahi ahaaina no kai kukulu ia malaila, a ua hookipaia no ka huakai holo lio, a ma ka hora 6 o ke ahiahi, hoi mai a paina hou, a pau ia, hookuu ia na hoa ai, a o ka pau no ia.
He la maikai keia ia makou, he la hoi e hookaawale ana ia makou a me ko makou Luna hana, oia o Mr. Polena, ka haole nana e puhi ke ko, aia oia ma ka malu ulu o Lele, kahi i noho ai i keia wa.
J. R. NAHUA.
Luluku, Kaneohe, Iulai 8, 1865.
PAKELE MAI POINO.—I kekahi la o ka pule i hala iho nei, ua lawe ae kekahi wahi keiki a Mr. Wm. Jarrett Esq., i ka oihana hoopahupahu pauda, i kekahi pohaku akoakoa, me ka hookomo i ka pauda iloko o ka pohaku, a kuni aku la ia me ke ahi koe ; o ke pahu ae la no ia o ka pauda, a mai haalele kona ike i ka malamalama o ka la.
Ma ke kulanakauhale o New Ha ven kekahi kanaka lawe nupepa, e hele mau ana he kanakolu mile i kela la keia la, no keia mau makahiki e kolu i hala ae nei.
He mau haneri tausani popo palaoa e e haawi mau ia nei i kela la keia la ma Wasinetona, i na koa e noho nei malaila.
Kanikau Aloha no Kuanui.
Kuu kane mai ka malu Ulu o Lele,
Mai ka makani he Maa,
Kuu hoa nana i na hono o Piilani,
Kuu kane mai ka lae ino o Papawai,
Mai ka makani wela o Kamaalaea,
Mai ke kula la o Puuhele,
Hele aku nei kuu kane me ke aloha,
Auwe! kuu kane—e.
Kuu kane mai ka malu Kuawa o Wailuku,
Mai ke kula loa o Puuohala,
Hala aku nei oe i ke ala hoi ole mai,
Ua waiho mai nei oe i ka ukana nui he aloha,
Me ka paumako ia oe e kuu kane—e,
Kuu hoa makua o ia aina makua ole,
Auwe! kuu kane—e.
Kuu kane mai ka ua hoeha ili o Waiehu,
Mai ka makani kilioopu o Waihee,
Mai ke one hahana o Kahului,
Kuu kane mai ke kuapa o Mauoni,
Oni ae nei ke aloha ia oe e kuu kane—e,
Auwe! kuu kane—e.
Kuu kane mai ke kula o Kamaomao,
Mai ka piina loa o Alele,
Mai ka malu kukui o Lilikoi,
Koikoi iho nei loko i ka ukana a ke aloha,
Aloha ia wahi a kaua e hele ai,
E hele koolua ai i Kalanikahua,
Auwe! kuu kane—e.
Kuu kane mai ka malu o ka Hala,
Hala aku nei oe i ke ala polikua a Kane,
Noho au me ka luuluu a me ka paumako ia oe,
Kuu kane mai ka malu kukui o Hale Alii,
He alii ke kane ia'u me o'u makua,
Kuu kane mai ka leo mama o ka Haku,
Hakukoi mai nei loko i ke aloha i kuu kane,
Auwe! kuu kane—e.
Kuu kane mai ka piha kanaka o Kaopuaua,
Mai ka piina ikiiki e Maemae,
Mai ka malu lau o ke Koa o Maunaala,
Kuu kane mai ka ua pa nono mai ke alo,
Pa ka ua i ka ehu o ka wai o Kilohana,
Hana au o ka ukana nui he aloha,
Auwe! kuu kane—e.
Kuu kane mai ka ua Haao o Nuuanu,
Ke nihi ae la i na pali,
He aloha ia pali a kaua e hele ai,
Hele aku kaua o ke kula o Keanaakamano,
Hoea aku i ka uka o Kalihi,
Ia uka mehameha kanaka ole,
Aloha kuu kane, kuu makamaka o ia wahi,
Auwe! kuu kane—e.
Kuu hoa pili o ka ua me ke koekoe,
Kuu hoa ohumu o ka po a me ke ao,
Kuu kane no hoi o ke alo o na'Lii,
Aole he kane, he makua no maua me kuu lei he keiki,
O kuu lei alii o kuu kane, aole iho nei—e,
Auwe! kuu kane—e.
Kuu kane mai ka ehu kai o Namala,
Ke malama nei au i na kipuna a ka waimaka,
Aloha wale ka moana o Kaiwi, a kaua e alo ai,
Au ana ka Lae o Kalaau, hone ana i ke kai,
Kuu kane mai na ale kawahawaha o Pailolo,
E uwalo aku ana ia oe, aohe e loaa,
Ua huna nalo ia oe i ke ao eleele la o loko aku,
Auwe! kuu kane—e.
M RS. MAMAINE.
Honolulu, Augate 11, 1865.
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA MEA A PAU MA KEIA Olelo Hoolaha, ua haalele mai ka'u kane mare ia'u oia o Punilio, i ko maua wahi moe, mai ko maua loa i mare ai a hiki i keia la, ua lilo aku oia ma ke ano aea haukae, a ua hoopili aku oia me kekahi wahine e, ma ke ano hewa, nolaila, ke hoolaha aku nei au, aole e hiki i na mea waiwai ke hoaie aku ia ia, no ka mea, aole ona waiwai, ina i kue kekahi i kuu mau olelo e hoolaha nei, maluna o oukou ke poho.
M RS. KAMAI.
Honolulu, Augate 16, 1865. 18-1t*
OLELO HOOLAHA.
EIA MA KA PA AUPUNI MA KAELEPULU nei, he mau holoholona hele hewa, ke ano malalo. Lio kane hauliuli, hao eia JF; Loi kane ulaula, hao eia H; Lio kane kalako, hao eia SK; Lio kane ulaula, hao eia MO; Lio wahine ulaula, hao eia E; Lio wahine keokeo, hao K. E kii koke mai o hala na la he 15, nele oukou, kudala ia i ka la 26 o Augate, oia ka Poaono e hiki mai ana.
A he mau Lio hou mai kekahi, Lio wahine hauliuli, hao eia IP; Lio wahine ulaula, hao manamana e.
JOHN PALE,
Luna Pa Aupuni.
Kaelepulu, Kailua, Koolaupoko, Oahu, Augate 18, 1865. 18-1t*
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU KE NANA mai, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, o ka'u kane mare o KAMAILE kona inoa, ua haalele kumu ole mai kela ia'u no na makahiki he umikumamahiku, hookahi wale no o maua makahiki i noho pu ai. A ke kahea aku nei au ma KE AU OKOA, e hele mai i Honolulu nei, e hooponopono no ko maua mare ana, ina oe e hiki ole mai i ka mahina hookahi, e hoopii no au ma ke Kanawai.
Na KANIANIA.
Waimanalo, Oahu, Augate 18, 1865. 18-1t*
KA MOKUMAHU "KILAUEA!"
E HOLO ANA IA MAI HONOLULU aku ma ka POAKAHI, AUGATE 21,
LAHAINA, MAALAEA,
KALEPOLEPO, ULUPALAKUA,
HONOIPU, KAWAIHAE,
KAILUA a me KEALAKEKUA.
Ma ia hope aku, eia na la holo o KILAUEA, POAKAHI, la 28 Augate.
E haalele ana ka Mokuahi "KILAUEA," ia Honolulu nei, a e holo ana ia i
KOLOA, KAUAI,
ma ka hora 4 o ka la 5 o Okatoba, 1865.
E holo ana ka Mokuahi "ANNIE LAURIE," ma ma na awa o Maui a me Hawaii, i na pule e hoomaha ai o KILAUEA.
JANION, GREEN & Co,
1- tf. Agena o Kilauea.
KALAKO HOU!
KALAKO HOU!
KALAKO HOU!
MAKALENA HOU!
MAKALENA HOU!!
MAKALENA HOU!!!
NO KE KUMUKUAI MAKEPONO LOA!
Na wa e kuai ai, mai ke kakahiaka Poakahi, a hiki i ke ahiahi Poalima.
Ma ke kihi o ke Alanui Nuuanu a me ke Alanui Marine; mamua aku o ka Hotele Royala.
(17-1 y) ISAAC TEINHART.
OLELO HOOLAHA
A NA
LUNA HOOPONOPONO WAIWAI
—O—
"MOKUUMEUME!"
E KUAI KUDALA IA ANA E NA MEA NONA na inoa malalo nei, ma ka Hale Hookolokolo, i ka Poakahi, la 28 o Augate, ma ka hora 12 o ke awakea, kela apana aina o ka "MOKUUMEUME," e waiho la ma Ewa. I ka poe a pau loa e makemake ana i wahi mahi, kupono i ka mea hookahi ke malama, a ke mahi hoi; eia ka wa e loaa ai.
JOHN O. DOMINIS,
Luna Hooponopono Waiwai o ka Moi.
C. C. HARRIS (HALAKI,)
Luna Hooponopono Waiwai o L. Haalelea.
Honolulu, Augate 4, 1865. 16-4t
OLELO HOOLAHA.
KAU JURE MA HAWAII.
KE HAAWI IA AKU NEI KA LONO, E hoomaka ia ana ke Kau Jure ku i ka wa o ka Aka Kaapuni, o ka Apana Hookolokolo Akolu, o ka Mokupuni o Hawaii, ma Hilo, ma ka Poalua, la 19 o Sepatemaba e hiki mai ana, ma ka hora 9 kakahiaka. Ma ke kauoha a E. H. ALLEN, Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie.
Wm. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Au gate 17, 1865. 18-3t.
KAU KU I KA WA.
O KA AHA KAAPUNI MA HAWAII.
KA POE JURE KANAKA MOLI NO KA AHA Jure o Sepatemaba, e hoomaka ana ma Hilo, Hawaii, ma ka Poalua, ka la 19 o Sepatemaba, M. H. 1865, e hiki mai ana.
Kaaua, Mikeailiki,
Liko, Makehao,
J ohn Akina, Kawaihai,
Paila, Piliwale,
Kamakea, Moepono,
Wahinealioka, Hailama,
D. Nuhau, Iosepa Kaapaa,
Kaia, Lo,
Puaa, Kekaula,
Naihenui, Makaena,
Apolo, Mikaele.
Wm. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Hale Hookolokolo Honolulu, Aug. 16, 1865. 18-3t
AHA KAAPUNI MA HAWAII.
KA POE JURE KANAKA MAOLI NO KA AHA Jure o Sepatemaba, e hoomaka ana ma Waimea, Hawaii, i ka la 5 o Sepatemaba, M. H. 1865, e hiki mai ana.
Epa, J. Kalua,
Napuaehu, Luhiau,
Haae, Kukaliikahi,
Maikakio, Uhia,
J. W. Kaaukai, Kamelamela,
Kaima, Kekaula,
J. K alua, Nuuanu,
Uli, Kahalenai,
Pomaikai, Waiau,
Kaaekuahiwi, Nainoa,
Kanekuapuu, Isaac Maui,
Kaanehe, Kaamana.
Wm. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Hale Hookolokolo, Honolulu, Au g. 16, 1865. 18-3t
OLELO HOOLAHA.
E KUDALA IA ANA 1 LIO KANE ULAULA, i ka Poakolu, la 22 o Augate, i ka hora 12 o ke awakea, kona hao EK akau. Elua Lio kudala i ka Poalima, la 25, hora 12 o ke awakea. Lio kane ulaula keiki, JA akau; Lio kane ulaula nui, MZ akau, MH hema.
Elua Lio hou mai, no Kuapuu, nana ka Pakao, no Aalona kekahi Lio.
P. KAAIAHUA,
Luna Pa Aupuni.
Pauoa, Augate 18, 1865. 18-1t*
OLELO HOOLAHA
OWAU O KA MEA NONA KA INOA MAlalo iho, ke papa loa aku nei au ia ia oukou e ka poe mea Halekuai o Molokai nei, Lahaina, Oahu, a pela aku, mai hoaie mai i kuu wahine mare, ia Kahele w., o Pukoo, Molokai, no ka mea, ua haalele kumu ole mai oia ia'u, ina oukou e hoaie ia ia, e poho no oukou, aole au e hookaa.
Owau no o KAHELE k.
Halawa, Molokai, Augate 11, 1865. 18-1t*
OLELO HOOLAHA.
E IKE MAI E NA MEA A PAU MA KEIA Palapala Hoolaha, ua hookapu ia, a ua kapu loa ka hopu ana, a me ka pepehi ana i na manu Oo a me ka MAMO, e noho ana maluna o na Aina ponoi o ka MOI KAMEHAMEHA V., a mai keia la aku, aole e pepehi ia, a e hoomake ia kekahi manu OO, maluna o na AIna o ka MOI, aole ma ke kapili kepau ana, aole ma ke ahele puka kaula, aole loa hoi ma ke ki pu aku, ua kapu loa. O ka mea, a mau mea kue i keia olelo maluna iho nei, e hiki no i kela mea i keia mea ke hoopii.
R. KEELIKOLANI,
Kiaaina o Hawaii.
Hilo, Hawaii, Augate 1, 1865. 18-1m
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Ane w, e hookohu ia ia i Luna Hooponopono waiwai no ka waiwai o Hewahewanui, o Lahaina, Maui, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, Poakolu, oia ka la 28 o Augate e hiki mai ana, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka manawa e hoolohe ai ka oiaio o keia nonoi mai, a me na mea kue i hoikeia mai, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Augate 4, 1865. 16-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA KOHOIA MAKOU, KA poe nana na inoa malalo iho, he mau Luna Hooponopono maluna o ka waiwai o Bennett H. Sniffin, no Kula, i make aku nei: Nolaila, ua kauoha ia na mea a pau i aie aku, a aie mai paha ia B. H. Sniffin, e hoike mai i ka lakou buke helu, e hooponopono ia mamua ai o ka la 1 o Novemaka e hiki mai ana.
KAMAKANOENOE,
G. E. MINER,
T. W. EVERETT,
Makawao, Maui, Aug, 5, 1865. 16-4t
I KA LEHULEHU!
HE MEA HOU!!
—HE—
MAKEPONO, HE NANI,
—A—
HE MAKEPONO LOA!
UA LOAA MAI IA A. S. GRINBAUM MA, MA ka moku "Cometa,"
HE AHI KOE KAULANA!
A PULU OLE NO HOI I KA WAI!!
—NA—
A. M. POLLAK,
a ua ike ia ma ka honua a puni, oia ka oi o ka
Maikai Loa a me ka Makepono Loa,
I ike ia a puni ka honua.
NO KA MAKEPONO LOA.
He 150 Ahi Koe iloko o ka Pahu hookahi, he 50 hoi kona oi aku mamua o ke Ahi Koe Koe Pele.
NO KA NANI.
Ma na mea i hana ia ai ua Ahi Koe nei, aohe wahi hohono pele—aohe no hoi e pakui ke honi aku,—a ua hookomo ia iloko o ka pahu maikai, nolaila, ua kupono loa ia no na hale hookipa, a me na hale oihana.
Ua koho ia o A. S. GRINBAUM ma, i mau Luna nana e kuai i ua mau Ahi Koe nei, ma na Mokupuni o Hawaii nei, a e hoolako ia kau no hoi ia laua, e like me ka nui o na mea e lilo ana.
Ina oukou e hoao ia, aole oukou e makemake ana i kekahi ano Ahi Koe e ae.
A. M. POLLAK Vienna,
Mea Hana Ahi KOE.
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Makalua (k,) e hookohu ia ia i Luna Hooponopono Waiwai no ka waiwai o Kupalii (k,) o Lahaina, Maui, i make aku nei. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 23 o Augate e hiki mai ana, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka manawa e hoolohe ai ka oiaio o keia nonoi ana mai, aia ma ko'u Keena Hookolokolo ma Lahaina, Maui, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Augate 11, 1865. 17-3t.
OLELO HOOLAHA.
KE NONOI IA MAI NEI KA MEA NONA KA inoa malalo, e Kekele, e hooiaio ia ka palapala kauoha hope loa a Ku, Lahaina, Maui, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 28 o Augate e hiki mai ana, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai i ka oiaio o keia nonoi ana, a me na mea kue i hoike ia mai, aia ma ko'u kena Hookolokolo ma Lahaina, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua.
Lahaina, Augate 4, 1865. 16-3t
OLELO HOOLAHA.
UA HOOPII MAI O KAMIKI (W,) KUE I kana kane mare, ia Apanihina (Pake) no Kaumakapili, Oahu, mamua, e hooki i ko laua mare ana, no ka nalowale ana no na makahiki ekolu o ua Apanihina (Pake) nei ma ka aina e, aole i lohe hou ia mai. E hanaia keia hoopii imua o ka Mea Hanohano R. G. DAVIS, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka la 8 o Sepatemaba, i ka hora 10 o kakahiaka, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
Wm. HUMPHREYS.
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Mei 3, 1865. 3-4m
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O NANINO (k.) No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano R. G. Davis, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Awaa (k) no ka hooiaio ia na Palapala Kauoha o Nanino (k,) no Kualoa, Koolaupoko, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 9 o Sepatemaba, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia Palapala Kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo, ma Honolulu, Oahu. Wm. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Augate 10, 1865. 17-2t.
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI OUKOU E KA POE E NAnana ana i ka Olelo Hoolaha a Malieailama, o Kaumakapili, Honolulu, ma ka la 27 o Iulai, e hoike ana i ke akea, no ka haalele kumu ole o kana kane mare o Kaaimalu, a me kona kepa ana e holo maluna o ka moku okohola, me ka ike ole o kana wahine. Owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ka mea pili pono i ka mea i hoolahaia ma ke akea, o ka Olelo Hoolaha a Malieailama, aole he oiaio, ua holo aku ke kane maluna o ka moku okohola, me ka waiho mai he puu dala i ka wahine, me ka hai pu mai ia ia, e haalele oia ia Honolulu nei, a e hoi i kahi paa o ke kane, aka, noho no ka wahine ma kona manao iho i Honolulu nei, a ke noho nei no oia ma ke ano kue i ke kanawai mare me kana kane.
C. B. KAILIULAOLE.
Honolulu, Augate 10, 1865. 17-1m
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU O o kela ano keia ano, na Haole, na Pake, a me na kanaka Hawaii, a me kekahi poe kanaka e ae no. O makou o ka poe nona na inoa malalo, ke hookapu aku nei makou i ko makou mau aina hoolimalima, ka aina hoi o ka mea Hanohano C. Kanaina, e waiho la ma Kailua, Koolaupoko, Oahu, e pili ana me Makawao. Eia na inoa, AINONI, PALAPU, KALUALANI HAKALA, KUKUIMOEMOE, a me LAILUA. Aole e hele wale na holoholona maluna o keia mau aina i hai ia ae la maluna, kapu ka Bipi, Lio, Hoki, Miula, Hipa, Kao, Puaa, Pelehu, Moa, kaka, a me na holoholona e ae, no. Ina e komo ka Bipi, Lio, Hoki, Miula, e uku no hookahi dala no ke poo pakahi, ($1.00,) o ka Hipa, Kao, Puaa, he Hapalua Dala no ke poo hookahi, o ka Pelehu, Moa, Kaka, he Hapaha Dala no ke poo hookahi. Eia kekahi, ua kapu loa na kaanaka i kuleana ole iloko o keia mau aina i hai ia ae la maluna, aole e helewale, a lawe wale paha i na mea e uku ana maluna o keia mau aina. Ina e loaa ia makou, e uku no $1.00, no kona komohewa. E lilo keia i Kanawai paa no ko makou mau aina, mai kona la e laha ai ma ka Nupepa. A no ka oiaio o keia, ke kau nei makou i ko makou mau inoa.
KALEO, KEKUKU, KUIHELANI, KEAWE, BILA, NAKAUOHAMUA, KUAWELA, PUHI, KALOHE, KAWAHAHEENUI, KIAIMAKANI, AIWOHI.
Auwaiolimu, Honolulu, Augate 4, 1865. 16-1m*
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, NA mea waiwai maloko o ka waiwai o Kalu k, o Lahaina, Maui, i make aku nei, o ka poe i aie ia, o ka pili kino, a pili paha ma kahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike ia lakou iho i mua o ka mea Mahaloia A. M. Kahalewehai, Lunakanawai Kaapuni Apana Elua, ma ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, i ka Poakolu, oia ka la 23 o Augate e hiki mai ana, i ka hora 10 o kakahiaka. Ia manawa e hooponopono ia ka moo waiwai a Wm Ap. Jones, Esq., ka Luna Hooponopono Waiwai a ka mea make, a e hoike mai i kauwahi kumu, ina paha he kumu oiaio kona, i ole e hookoia ua moo waiwai la, a e hoopau ia ka oihana a ua hooponopono waiwai la.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Augate 4, 1865. 16-3t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O PHILLIS E. MOLINEAUX. No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano R. G. Davis, Lunakanawai o ka Aha Kiekie e J. W. Austin, no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono Waiwai o Phillis E. Molineaux, no Honolulu, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakahi, oia ka la 28 o Augate, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ke hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me kela noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
Wm. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Augate 7, 1865. 17-3t.