Ke Au Okoa, Volume I, Number 14, 24 July 1865 — Page 1

KE AU OKOA

BUKE I--HELU 14}  HONOLULU, MONEDE, IULAI 24, 1865.  {$2.00 NO KA MAK.

 

"KE AU OKOA,"

E HOOPUKA MAU IA'NA I

KELA POAKAHI KEIA POAKAHI,

MA KA

HO RA EALU O KAKAHIAKA.

ELUA DALA NO KA MAKAHIKI hookahi, he kanalimakumamalua nupepa ia. E uku e ia ke DALA HOOKAHI no ka hapalua makahiki mua, iloko o na mahina mua eono; a pela hoi ka lua o ke dala, e uku e ia iloko o ka hapa hope o ka makahiki.

 

"KE AU OKOA."

KA UKU O NA

OLELO HOOLAHA.

NA OLELO HOOLAHA—No na lalani he 10, oia hoi 1 iniha, no ka hoopuka hookahi ana, $1 00; alua hoopuka ana, $1 50 ; ekolu, $1 75; hookahi mahina, $2 00.

Aia no ko keena o "KE AU OKOA" ma ka Hale Paipalapala Aupuni, maluna no o ka Hale Pai.

 

He mau Mele.

He Inoa no Kaweawea.

Nani Hualalai ke kuahiwi o Kona i ka malie,

Ke nana iho ia Kahilinai,

Ke kaena ia mai la e Luahinewai,

Ke ike aku ia Kalaemano,

Hone ana Kuwili i ke kai o Kumukea,

Auau aku i ka wai o Keamehala,

Oni ana ka lae o Kapulau i ke kai,

Nana ae oe o Unuhooaloha,

Me he pea kalali ala i ka makani kalae o Keahole,

Ke ike iho i ka nani o Ooma,

Ano e ka hana a ke kai o Makaekueku,

Anoi aku au o ka pua o Kanahu,

Pua memele i ke kula o Honokohau,

Huki Hiiakanoholae oni ana i ke kai,

Alawa ae oe o ka lae o Kaiwi,

Me he ipukai ala i lohia a maikai,

Ke alo o ka Makahonu,

Ke ala waiho i ka noni o Makuaikaua,

Hamama ponoi ka wai o Kiope,

Ke ike aku i ka nahele o Kuahewa,

Ke hoohewahewa ae la kanaulu,

Ke iho 'la e inu i ka wai,

O Keakanohonani alani hau i ke kula,

E hoolike ana e like me Hianaloli,

I ka waiho kahela a Puaa i ka lai,

Anoi aku au o ka nalu o ka Lehuawehe,

Ke unua mai 'la e ke kai o Kahului,

Aloha aku au o ke kula o Kahelo,

Alawa ae oe o ka niu o Holualoa,

Ke pa iki ia mai 'la e ka wai o Maihui,

Pa ka makani o ke kehau,

Halawai me na hau o Maihi,

Huhuhui aku me na hoa i ke kula o Kuamoo,

Hoomaha aku i kalino a ka ua,

Oni ana ka lae o Keawekaeha i ke kai,

Nana ae oe o ka luna o Maunaoloia,

Ke hilinai ae la iluna o Puhinaolono,

Pau ole ko'u makemake ia Manuahi,

Ua ike maka iho nei au i ka nani o Hikiau,

I ka waiho kahela aAhalama i ka lai,

Oni ana ka lae o Kauhiehu,

Me he pea kakaaho ala i ke kai,

Ka ua kuku hole a Mokuohai,

Ka pae hala la o ke alo o ka pali,

I ke alai a ka lae o Kanononi,

A paa ua lai Haleokeawe,

O Makena uha o ka puaa,

Me he ilio mai ala ke alahaka,

Ka hamama ponoi o ke alo i ke kai,

Me he kapa lei pukeawe ala i ka makani,

I ke kuai holokake ia e Waikui,

A malana meha pili o Papaaloa,

Hakonakona ka lae o Kalemamo,

Enaena na pae imu a ka la,

obscured ena ke kukuna ula a ka holua,

Ka umiumi opae a ka ma ae,

Nahale aina hailimoa a ke ae loa,

E kiai hale ana a Kuula,

O ke aha kau e moku olali,

O ka nonoho wale iho no i ke kai,

Ke i maila ua ino Mahimoa,

Ua ku ka ehu ka ino a ke kai,

Ke pakui mai la ke kai o Waiolomao,

Ke kahe ala i ke alo o Hikiau,

Papu iho la ka noho a Kailaakanoa,

Lai pu hau i ka malu a ka niu,

Kau okoa ka pali o Apanikaa,

I ke au hoomolale ia e Pohakuloa,

Ala kuu manao nana ilaila,

Pohina iho la ke oho o ka naunau,

Konakona i ka hale a ke Kaiohanaloa,

Loa kaukali ana ia oe e ka makemake,

I ka awihi ana mai alia no maua,

A naue ae au a hoi mai,

Hoi kaua noho i ke kuahiwi,

Hoi ka la noho i ke kula,

Holo ka hahana i ke kai o Aleihi.

Oia kai aoao pu no me ka wai o Kaupale,

Ke ike aku i ka nalu o Ahiki,

Kapekupeku iluna ka wai a Kalapaamai,

Me he mea la i lulo'la a pololei ka lae ohia o Pinaonao,

Ke iho 'la e inu i ka wai awili pu me ke kai,

Noho ia aela e ka ua nihi pali,

Ke ki pu maila i kanahele,

Ka ua palahea iluna o ka laau,

Honi aku o na hala o Haimoeipo,

Hooipoipo ana ka ohe me kukui o Pae,

E aoao ana o Kolomeoleomoana,

E hiki aku ai kaua i Opihihale,

Ike aku i ka ehukai o Kaapuna,

E i ana ka la o ke kai o Kahekuae,

Puana ia liko ku kamaaina,

Walea no i ka malua ke kou,

Ke ike aku i na niu o Papa me lai ka la keao Anapuka,

E hoonui a ke kamaaina i  ka hualama,

E obscured ana ka malihini i ka huaulei,

He ai na ke kamaaina o Milolii,

Ke lolii mai la o ka lilina a ka makemake,

Ke kupinai mai la ka makani i ka lae Hanamalo,

I ka hoomaloe ia e Honomalino,

Ke ike iho i ka pahu lai o ka e,

Hoohuelo ka hana a ka makani o Papua e pa nei.

Aohe pikua i ke kai o Kanaupaka.

(Aole i pau.)

 

He inoa no Keikeiloselani.

Maikai ka luna o Kauwiki,

He pookela ia no Maui,

Au ana Mokuhano i ke kai,

Hone ana i ke kumu o ka pali,

Pa mai ka makani malanai,

Wehe ana i ka lau amau,

Lu i ka pua hala o Kapea,

Honi aku i ke ala o kahinalo,

Noho mai Nualele i ke kai,

Kahiko i ka ua olopawa,

E hoi ke aloha i Punahoa,

I ka awa ku o na moku,

Wahona olu mai Kuakaha,

He kaomi ka makani ua lai,

Nani wale ka ua o Hinai,

Ke awe ae la i ka nahele,

Hele no oe a hiki mai,

O ehu na manu o ka uka,

Ahe manu kui aku oi ala,

He luna lawe leta nuhou,

Haina ka inoa i lohe,

Keikeilo selani he inoa,

M rs. Luukia.

W. H. K. Kakauolelo.

Kawehewehe, Waikiki-kai, Oahu.

 

KENE TE.

He Mooolelo no Sekotia.

MOKUNA XXXIV.

I ke komo ana aku o ka Mar quis e halawai me kana kuene, ua ku ia mai oia e ke kahaha nui, no kona ike ana aku ua ano e ka helehelena o ke kuene, a ninau aku la ka Marquis, "Ma ka inoa o ka lani, heaha ka mea i ano e ai kou helehelena?" Pane mai la ke kuene me ka leo haalulu, "E nana aku oe i ka puka, ina ua paa pono loa." Hele aku la ka Marquis e nana ponoi ina ua paa pono io ka puka, a hoi mai la ia, a ninau hou aku la ia i ke kumu o ke ano e o kona helehelena, a me kona kii hopuhopualulu ana'ku i ia hele mai i ona la. Ala ae la ke kuene a paepae iho la ia ia iho me ka uluna, a olelo mai la, "He poino e uluhia mai ana maluna o kaua, a ua manaolana au he hiki no ia kaua ke hoopakele ia mailoko mai o ua popilikia la." "He popilikia anei?" wahi a ka Marquis, "heaha keia mea au e olelo nei, ua pupule paha oe?" "Aole," wahi a ke kuene, "aole au i pupule, he mea e pili ana ia Kenete." "No Kenete wale no hoi ha," wahi a ka Marquis, "a heaha ke kumu i ano e ai kou helehelena, ina he mau mea pili wale no ia Kenete." "He mau mea ino loa ia ke hai aku," wahi a ke kuene, a puia mai la kona kino holookoa e ke anuanu huihui ano e. "He kanaka au i alakai hele ia e na moeuhane ino o ka po, e auwana ana iloko o ka ululaau i ko'u wa e hiamoe ana. He mau makahiki i hala ae nei ko'u loaa ana ia mea, a i kekahi manawa, ua ala ae au mai ka hiamoe ana, e kua ana au imua o ke kia hoomanao o kou kaikuaana, a me ka olua wahine—." "Ua oki, ua oki," wahi a ka Marquis. "I kekahi wa," wahi a ke kuene, "ua alakaiia au iloko o ko'u hiamoe imua o ke kuahu iloko o ka rumi pule e kukuli hoomaikai ai."

Olelo aku la ka Marquis, "Ua hilahila loa au ia oe e Angus Winetona—o oe ka mea i noho iloko nei o keia pakaua no na makahiki he iwakaluakumamakolu i hala ae, mawaena hoi o na hiohiona uhane a me na pukui lapu o ka po—o oe ka mea nana i hai mai ia'u i kou hiki ana ae i Edineboro, aohe au i manaoio ia mau mea a pau loa, ma na wahi a pau loa au e noho ai." Pane mai la ke kuene, "He oiaio no ia mau mea a pau loa, e kuu haku, aka, i keia mau la iho nei, ua pinepine loa ko'u hele ana i ka po, a ua ike au e uhai mau ana ia'u kekahi uhane i kela manawa keia manawa." I ka wai i lohe ai ka Marquis i keia mau mea, hoomanao ae la ia i ke komo ana mai a na uhane iloko o ka rumi aina i ka po Karistimasa. Ninau aku la ka Marquis, "Owai ia uhane?" "Aole au i ike i kona helehelena, aka, i na wa a pau a'u e halawai ai no ia mea, me he mea la ua uhi ia kona kino i ke kapa eleele holoku o ka poe Moneka," wahi a ke kuene.

Olelo aku la ka Marquis, "E hooki kaua i ka olelo ana ma keia mea, a e hai mai oe, a heaha ia popilikia e kau nei maluna o kaua?" "E kuu haku," wahi a ke kuene, "e hoolohe mai oe, a e lohe auanei oe i na mea a pau. I ka po nei, ua kono hou ia mai au e ua mana ino la e kena mau  nei ia'u e auwana iloko o ka rumi, a i ka ululaau, e ala ae a komo i ko'u kapa, a e lalau i na huihui ki o ka pakaua  nei, a hele aku i ka ululaau. Aohe nae hoi e like me ka mea mau i ke kia hoomanao mua, aka, hele mua aku la au i kahi i kukuluia ai ka amana make no Kenete, ua hiki aku au ilaila me kuu manao he koii wale no na ka moeuhane—ae, a ilaila imua o ua amana la, aia ilaila kekahi mau kanaka, na laua i kauoha mai ia'u e uhai aku ia laua—i ko'u pohala ana ae e ku ana laua—a i ko'u ike ana aku, haule a maule iho la au—a i ko'u pohala hou ana ae e noho ana au iloko o ka pakaua o Makalapina." "i ka pakaua o Makalapina," wahi a ka Marquis, "a heaha kou kumu i laweia ai ilaila, heaha ka makemake oia mau kanaka ino powa?"

"E hoolohe mai e kuu haku, me ke ahonui," wahi a ke kuene, "no ka mea, aohe e hiki ia'u ke hai aku i keia moolelo iloko o ka minuite hookahi. Ia'u imua o ke alo o ua mau alii la o Makalapina, hahai mai la laua i na mea a pau a laua i makemake ai ia'u e hana. Na mea a pau e pili ana i ka hookolokolo, ua ike laua i ka wahahee o ka kaua mau olelo hoike no ka mihi ana mai o Kenete. Ua ike laua he mau olelo hakuepa wale no ka kaua i olelo ai i make ko mau punahele ia Kenete, no ka mea, ua hai mai laua na ka poe no o Makalapine i pepehi ia laua, a ua hai ia mai no hoi au e ka mea nana au i hoihoi mai i ka pakaua nei, na kona mau lima ponoi maoli no ka i pepehi ia laua, a ua kuhikuhi mai no hoi oia i ko laua wahi i kiolaia ai, a he oiaio, kahi no ia i loaa ai ko laua mau kino kupapau." I ka pau ana o ka olelo ana a ua kuene eni, olelo aku la oia i kona haku e neenee aku, a hawanawana mai la ia i kona pepeiao i na mea a pau ana i ike ai ma ka pakaua o Makalapina. Ia wa, ua ano naauaua na manao a pau o ka haku o Alanadela, a lelele ae la oia ma o a maanei o ka rumi o kona kuene. I ka lohe ana o kahi keiki e pee nei malalo o ka moe, haawi loa ae la ia a pau i kona hoolohe ana, i hiki aku ai i kona mau pepeiao ke hopu aku i na ulono a pau o ka laua kamailio malu ana. Aka, manao iho la ia wehe ae i ka pale paku o kahi ana e pee ana, no ka mea, ua makemake oia e ike aku i ka helehelena maoli o ka Marquis, i ke ano o kona kii ia wa i uluhia ia mai ai kona lunaikehala e na manao e hoahewa ana i kana mau hana lokoino; manao iho la nae ua wahi keiki nei he mea ino ia, oiai, ua nalo loa kona pee ana.

Pane mai la ka Mar quis, "Aole anei ou manao ua uluhia ia mai e ka moeuhane i kou wa i ike ai i keia mau mea? A mea paha, aole anei he manao wale no na kou lunaikehala." "Aole, e kuu haku, h e oiaio loa keia mau mea mai ka mua a i ka hope," wahi a ke kuene. "A owai kela wahine au i ike ai?" Wahi a ka Marquis. "Aole au i ike i ua wahine la," wahi a ke kuene, "aka, i kekahi po—oia no kela po i pa pukiki ai ka makani—i ko'u ala ana ae e kukuli ana au imua o ke kia hoomanao iloko o ka ululaau. I ka wa a ka uila e o ana, a na ka malamalama o ua uila la i hoomaamaama mai, a ike aku la au i ka helehelena ano kilokilo o ua wahi wahine la, a no kona helehelena i hooaluhee i ko'u mau manao me ka makau nui, me he mea la aole ia no keia ao. Ua ike kela ia'u—ua hawanawana mai oia i kuu mau pepeiao—me ka olelo mai, 'O oe no o Angus Winetona, ke kuene o ka pakaua o Alanadela!' I ko'u wa i lohe ai ia ia e puana mai ana i ko'u inoa, ua uluhia au e ka weliweli nui, no ka hai ana mai i ko'u inoa, iloko o na hora kukonukonu o ke aumoe eehia e like me ia, ku ae la au a holo mailaila mai. O ua wahi wahine la a'u i ike ai ia po, oia no kahi wahine a'u i ike ai i ka po nei iloko o ka pakaua o Makalapina." "Ma o ka lani la!" wahi a ka Marquis, "oia aku la no kahi wahine a'u i ike alua ai. Ka wa mua i ko'u hoi ana ai i ka pakaua nei, a i ka wa alua, ia makou i hakaka ai me ka poe o Makalapina iloko o ka ululaau. I ko'u mau wa i ike ai ia ia, me he mea la he manao ino kona ia'u no kekahi mau hana ino paha a'u i hana ai ia ia mamua, aka, aole au i ike iki ia ia mamua. Aka, e pono e hooki kaua i ka kaua kamailio nona, a e hoopau mai oe i kau moolelo o kou hele ana i ka po nei." "E kuu haku, e lohe oe, ua hoohiki paa loa ae ua keiki o Makalapina, e lilo na laua o Evelina." Olelo aku la ka Marquis, "Ke hoole ae nei au imua o ka maka o ka lani, aole e kiola ae ana au i ko'u kuleana maluna o Evelina."

"Ina oe e hoole," wahi a ke kuene, "alaila, e hoike mai auanei na keiki o Makalapina imua o ka maka o ke ao holookoa i kekahi kumu e hoiaio mai ai ua hoohiki wahahee oe, a owau hoi kahi i komohia pu iloko oia mea hookahi. Penei ka olelo ana mai a Inidulupa Makalapina ia'u i ka po nei, 'E hai aku oe i ka haku o Alanadela, ina aole e loaa mai ia'u kana palapala, i kau inoa ia a i silaia i ka palapala hoopaa e olelo ana e lilo o Evelina ke kaikamahine a Galenakaila i wahine na'u, alaila, e hooiaio aku ana au he hoohiki wahaaee loa ia.'—" "Aka, e Angus Winetona, pehea keia mau kanaka o Makalapina i manao ai e hiki ia'u ke koi aku i ka Haku o Gelenakaila ma keia mea?" "Aole i manao na keiki o Makalapina nau e hooko i na hopena o ko laua makemake. Aka, ina oe e hoolohe mai i ka laua olelo mai ia'u, alaila, e ike auanei oe i ke ano o ka Inidulupa mea i olelo mai ai ia'u. Ua olelo mai o Inidulupa, e kakau oe i kekahi palapala hoopaa me ke kakauia o kou inoa, e haawi ana oe i kou mana a pau loa maluna o Evelina ia ia, me ka hai ole ia aku oia mea i ka Haku o Galenakaila; a o ka wa i haiia ai no ko olua mare ana, oia no ka wa e kakauia ai iloko o ua palapala la. E pono e hooko ia keia mea mamua o ka iho ana aku o ka la i ka ilikai." "Ua hai mai oe e Angus i ka hopena, ke ae ole au i keia, aka, aole oe i hai mai i ka hopena ke ae aku au i ko laua makemake?" wahi a ka Marquis. "Alaila," wahi a ke kuene, "e pepehi ia ke kumu e hooiaio mai ai, ua wahahee kaua, a e make auanei o Kenete maluna o ka amana: a ina he mea hiki ke hoouna ia aku ka palapala hoopaa i keia ahiahi, alaila, aole i ike ia na mea e hanaia ana iloko o  na la he iwakaluakumamakahi e hiki mai ana." Noonoo ka Marquis i keia mea, a hooko ae la i na mea a kona kuene i hai mai ai. He mea paakiki io no paha i ko ka Maruuis ae ana aku i keia mea, oiai ua kaunu, a ua haawi aku oia i ka mana hiki ia ia a pau loa, e kiola ia aku ai na mea e keakea mai ana i na iiini nui ana i kukulu ai me ka manaolana e ko io ana, "e i ae ka hoi ua mea e poloke ai."

Ua ike no paha oe e ka mea heluhelu, ina o oe kai kukulu ia ma ke kulana o ka Marquis, iloko o ia mau la, na poino e loohia mai ana, oiai ua manaopaa ia o kana mea ii manao ai ka pono wale no ia. Hookahi hora mamua o ka hoi ana aku o ka la e huna i kona mau kukuna ma ka ilikai, ike ia aku la o Davida a me kona mau ukali, mawaho o na kaiaulu o Alanadela, e kii mai ana oia i ka palapala hoopaa.

MOKUNA XXXV.

He mea hiki ole paha i na huaolelo ke hai aku i ke kahaha nui a me ka olioli, ka manaolana a me ka makau, i ho-a ia iloko o ka manao o kahi keiki kauwa i kona wa i lohe ai i na mea i hoike ia, e pili ana no Kenete; ua lohe pono oia i keia mau mea a pau loa me kona mau pepeiao ponoi. Ko Kenete hewa ole he mea oiaio ia, kahi nae e ola ai o Kenete, he mea paakiki loa ia i ka noonoo aku, e ola ana paha aole paha, oiai ua paa ka olelo hooholo a ka lunakanawai, a aohe huahuakai e hiki ai ke holoi ae ia olelo hoopai a na poo o ke kanawai. He oiaio, ua hooponiuniu ia na manao o ua wahi kauwa opio nei, a na ia mea i kono aku ia ia e imi i ka mehameha o kona rumi, i houluulu mai ai oia i kona mau manao, ma na kumu hea la ia e hiki ai ke hoola i ke ola makamae o kona haku opio, ana hoi i aloha ai, e waiho la iloko o ka neoneo o ka rumi pouli. Ua komo mai iloko o ua wahi Geoffrey nei ka manao e hele aku oia e hai i ke kilo, no na mea a pau loa ana i lohe ai, aka, ua pani ia mai kona manao, o kuhi mai auanei ke kilo he moeuhane wale no kana mea e hai aku ai; he mea oiaio no paha ia, aole e manaoio ia mai ana ka olelo a kahi kauwa, a o ka Marquis no ke manaoio ia mai. Aole hoi ka Haku Galenakaila i ka pakaua ia manawa, ua hele aku ia i kekahi pakaua okoa, nolaila, aole e hiki ia ia ke hai aku i ke kilo, a mea paha o manaoio ole mai no ia. Pela iho la ka hokoko ana o na manao iloko ona; a ia mau la no hoi, aohe hoolohe nui ia ka mea a ka poe haahaa i hai aku ai, o na mea a pau loa a na kulana kiekie e hai aku ai, oia wale no ka mea hilinai nui ia.

Ia ia nae e noonoo nui ana i keia mea, hoomanao ae la oia i ke kanaka hookahi pila ia Maomara, no ka mea, oia kekahi i komohia pu iloko o ke aloha ia Kenete, a ua hai maoli mai no hoi ia i kona manaoio aole i hana hewa o Kenete. Puka mai la oia mai kona rumi mai, a imi aku la oia ia Maomara; aohe nae ia iloko o kona rumi, a huli aku la oia a loaa ma ka puka o ka pakaua, a mahope iho o kekahi mau olelo e wale no a laua, hahai aku la oia i na mea a pau ana i lohe ai, ia ia e pee malu ana malalo o ka moe. Ua hoohuoi no hoi ka manao o Maomara i kona lohe ana i keia mea, a nana pono mai la oia ia Geoffrey, a komo io loa iho la ka manao iloko o Maomara, aohe he wahahee, aka, he oiaio na mea a pau a Geoffrey i hai aku ai ia ia, pane ae la oia me ka olelo ae, "E hoomaikai ia ke Akua Mana Loa!—e pono e hoola ia o Kenete."

"A heaha la anei ka mea e hanaia ai," wahi a Geoffrey, me ka h elehelena i piha i ka manaolana. I mai la o Maomara, "I ka hora hea la e hoi mai ai o Galenakaila?" "Aohe paha ia e hoi koke mai a ahiahi loa." Ia wa, olelo aku la o Maomara, he mea makehewa paha ia laua ka imi ana aku ia Galenakaila i ka pakaua o Lindsay, a me ka hai ana aku i ke kilo, oiai aole e manaoio ia mai ana kana mea e hoike aku ai no na kumu i haiia aku la mamua. Nolaila, he mea pono no paha ia laua ke imi i mau kumu e ae i hiki ai ia laua ke hoopakele ia Kenete. Noonoo iho la o Maomara, a hai aku la ia Geoffrey, "Ka mea pono paha ia kaua e hana ai, eu haele kaua i ka pakaua o Makalapina. A e hele hoi au ma ko'u ano hookani pila, a o oe hoi, he moopuna na'u. He mea maikai loa keia a kaua e hana ai, oiai hoi, ua aneane ko'u mau oho hina i hoi i ke koe o ka lua, a o oe hoi he pua hou akahi no a opuu ae. He keiki maikai a akahai hoi o Kenete, a e haawi no au i ko'u ola a pau, ke ola oia mai ka amana mai." Pane mai la o Geoffrey, "Ke ike nei au i kou manao, a o na mea a pau loa au e hana ai, ma ka hoola ana ia Kenete, e oluolu oe e Maomara, owau kekahi e komo pu me oe ma ia hana hookahi." noonoo iho la o Maomara no kekahi mau minute, a olelo aku la oia ia Geoffrey, "E kakali oe ia'u mawaho o ka puka nei o ka pakaua."

I ka pau ana o kana olelo, pii aku la ia i kona rumi, a lawe mai la i kekahi kapa o ka poe hookani pila no Geoffrey, a me kekahi pokaa kaula, a huna iho la oia ia mau mea malalo o kona lole holoku, a iho mai la e halawai me Geoffrey. Hele aku la laua iloko o ka ululaau, me he mea la e haele ana laua i ka holoholo, a i ko laua hiki ana aku iwaenakonu o ka ululaau, olelo aku la o Maomara ia Geoffrey, "E pono oe e komo i keia kapa mawaho iho o kou kapa kauwa." Aohe i emo a paa ke kapa o Geoffrey, olelo aku la o Maomara, "E lawe oe i kuu pila—a e hoomanao oe, e hele ana oe ma ke ano moopuna na'u, e ao ana au ia oe i ke ano o ka hookani pila ana, o ninaninau pakahi ia mai kaua, ua like ka kaua mea e hai ai." Hele aku la laua ma ke ala kokoke e hiki aku ai i ka pakaua o Makalapina; a ia laua e hele ana, hahai aku la o Maomara i kana mea ana i manao ai, he pono i ka laua mea e hana ai. Koi aku la oia ia Geoffrey e hai mai i na mea a pau loa ana i lohe ai, e pili ana i kahi i hoopaahaoia ai o Macoma me kahi wahine kilokilo. I ko laua wa i hiki aku ai i ka puka pakaka o ka pakaua, e holoholo ana o Ivora ma laua me Davida, a i ko laua ike ana mai ia laua nei, olelo aku kahi i kahi, "Oiai ua hoopoluluhiia ko kaua mau haku e na eha, ke manao nei au e pono paha e hookomoia mai keia mau hookani pila, mea paha o hoomamaia ae ko lakou mau eha e ke kani ana o ka laua pila." Kahea mai la o Ivora ia laua nei, "E komo mai olua iloko nei o ka pakaua," a alakai ia aku la laua nei imua o na keiki o Makalapina.

O ka hora akoluia o ka auina la, i ko laua nei wa i lawe ia aku ai imua o na keiki o Makalapina. Oiai, ua maluhiluhi na keiki o Makalapina i na polukuluku a ka eha, a aohe mea nana e hooluolu mai ai laua iloko o na inea oia mau hora kuanea, a o ko laua nei hiki ana aku hoi, aole no i hoowahawaha mai na hoa noho o ua pakaua la. Ia laua nei i hoonoho iho ai iluna o na noho, ua kahea koke ae la o Eta o Makalapina, e laweia mai na mea a pau loa e hookanehai mai ai i ko laua mau houpo naenae. I na ninau a pau loa, i  nieleia mai ia laua nei, ua noonoo loa o Maomara i kana mea e pane aku ai—a waiho ia aku ka manao maluna o na keiki o Makalapina, aohe mea e ae a laua nei e makemake ai, o ka ai a me kahi moe wale no o ka po, a ala ae a hele, oia wale iho no ka laua mea i makemake ai. I ka pau ana o ka laua nei paina ana, lalau aku la o Maomara i kana pila, a hookani iho la oia i kekahi leo mele no kekahi poe kanaka koa, o na la i hala ae o Sekotia. I ko laua lohe ana i ua mau leo mele la, ua ho-a ia ae na aakoko iloko o ko laua mau puhaka, a me he mea la no ko laua hana koa ia mele i haku ia ai. I ka wa i hooki ai o Maomara i kana hookahin ana, ku mai la na keiki o Makalapina iluna, a hopu mai la i kona lima a olelo mai, "Ua oi loa ko maua hooluolu iloko o keia hapa hora pokole, mamua ae o na laau i manaoia ae e hooluolu mai ana ia maua. A ina oe a me kau moopuna e oluolu e noho iki iloko nei o Makalapina, no na la he iwakaluakumamakolu, alaila, ua olioli loa maua ia mea. Aole anei e hiki ia oe ke hookani mai i kekahi mele kupono no ka mare ana?" "Na olua no e noonoo no olua iho," wahi a Maomara, a hoomaka hou iho la ia i ka hookani ana i kekahi mele e pili ana i ka laua mea i makemake ai, a ua hoohauoli nui loa ia laua a nonoi mai la o Inidulupa i ke ahonui o Maomara, e noho i anahulu hou aku.

Ninau aku la o Maomara ia Inidulupa ma, ina he mare ke hanaia ana ilaila, oiai, ua komo mai ia manao iloko o ka mea hookani pila, no ka laua noi ana mai, e hookani aku i keia mele e pili ana ia mea. Ae mai la o Inidulupa me ka olelo mai, he oiaio ia mea, aia a he iwakaluakumamakahi la i koe mai ia la aku, alaila e mare ia o Inidulupa me Evelina, "pela ka hioai wale a ka ua i ka nahele." Olelo mai la o Maomara, "Hookahi a'u mea i koe e noi aku ai ia olua, ina olua e oluolu, makemake au i wahi no'u e haipule ai no'u ma ko'u ano hoomanao." Pane mai la o Inidulupa, "O ko'u makuakane he Katolika ia, a o ko maua mau kupuna, he poe lakou i komo pu ma ka manaoio ana me ka poe Katolika Roma, a no ia mau kumu i hilinai ai maua ma ia hoomana ana; a ke haawi aku nei maua, e hele oe e hoomana aku maloko o ko maua rumi pule e like me ka loihi o kou noho ana ma ka pakaua nei, a aia no hoi ko maua mau rumi palapala. Ina e hiki i ka wa ai, e noho pu oe a me kau moopuna ma ka papaaina hookahi me maua, a o ka maua mau mea e ai ai o ka olua ia; a ina oe e makemake i ka waina maikai, e hiki no ia oe ke au iloko o ko maua mau lua waina, mai ke kakahiaka a po ka la, e like me kou makemake; a ma ko olua wahi e moe ai, e kauoha ia no na kauwa i keia manawa pokole e hoomaemaeia i elua mau rumi maikai loa no olua. A i ko olua wa e haalele ai i ka pakaua nei, e haawi aku no ia olua kekahi mau apana gula e like ka nui me ko olua makemake, no ka luhi o kou hookani lealea ana i ka pila."

I ka wa i lohe ai o Maomara i keia lokomaikai hiwahiwa o na keiki Makalapina, aole nae no ka olioli o na mea e loaa mai ana ia laua, aole nohoi ka hauoli no ka loaa mai o ke gula, e like paha me ke ake nui ana o na kanaka e hiaai ana i na mea pau wale o keia honua inea, no ka mea, he hana ia e hoola ai i ke ola o kahi mea, a laua i aloha ai. Ia wa koke no, olelo aku la o Maomara, "Ina he mea oluolu ia olua e na haku o Makalapina nei, ka hookuu ana mai ia'u a me ka'u moopuna, e hoi maua iloko o na rumi i hookaokoa ia no maua, i mea e hookuu aku ai i ko maua mau luhi, a i makaukau ai au i ka hookani pila ana aku i ke ahiahi." Alaila, ku mai la o Eta mai kona noho mai, a olelo aku la oia ia Maomara ma, "Na'u e alakai aku ia olua i ko olua mau rumi moe, aka, e alakai mua aku au ia olua i ka rumi, i loaa ai ia oe kahi ou o hele ai e haipule, a mailaila i ko mau rumi a olua e moe ai, oiai i ko olua noho ana ma Makalapina nei."

O ka hora eha ia o ka auina la, alakai aku la o Ela ia laua iloko o ka rumi pule, a hoikeike aku la ia laua i na mea a pau loa e kupono ai no ka hoomana ana, a alakai aku la oia ia laua i ko laua mau rumi e moe ai, a hookuu aku la ia laua e hooluolu ia laua iho, a i kona hookuu ana mai ia laua, pula ae la ko laua mau maka e ka olioli, no ka manao ana e hooko ia ana ka laua mea i manao ai e hana. Pane mai la o Maomara, "Ano, e Geoffrey, ke hilinai aku nei au i ko ka lani ahonui, me kuu wahi aku i ko'u mau manaolana a pau loa e hookoia ana ka kaua mau mea e imi nei, aka, e waiho aku no kaua ia mau mea a pau na ke aloha o ka lani i ka pono e hooko mai." Olelo aku la o Geoffrey, "O keia mau rumi a kaua e noho nei, ua maemae iki na rumi moe o na kauwa o Alanadela i keia mau wahi; ua kupono loa nae no na holoholona hihiu o ka waoakua e moe ai, e nana mai kaua i keia pela," a kau ae la o Geoffrey iluna o ka moe. Ike mai la hoi o Maomara i kekahi mea e waiho ana malalo o ka pela, a ninau aku la, "Heaha la hoi keia mea?" a huki mai la oia iwaho, olelo ae la o Maomara, "He pahikaua ka!" A lawe ae la o Maomara i ka pahikaua a nana iho la; ia Maomara e nana ana, olelo mai la o Geoffrey, "Ma ka lani o na lani! o ka pahikaua no keia a Kenete, ua ike au i ka halekuai i Edineboro, kahi i kuaiia ai keia pahikaua, ma ka hale hana pahi o Gilebata. Ke hoomanao nei no au i ka la i kuaiia ai keia pahikaua a hiki i keia la," a kulu iho la na waimaka o ua wahi keiki nei i ke aloha, no ka mea, oia no hoi ka mea nana e hoomaemae mau i ua pahikaua nei, a haupu mai la no hoi kona aloha nui i kona haku opiopio.

"Ua ike io no anei oe o ka pahikaua keia a Kenete?" wahi a Maomara. Pane mai la o Geoffrey, "Ae, no ka mea, eia no ka inoa o Gilebata ke kau nei maluna o ka pahikaua." "Alaila, e hoomaikai ia ke Akua i kona ahonui, a me kona noiau," wahi a Maomara, a pu-o ae la oia i kona mau lima, a hoomau mai la i ka olelo ana, "O keia ka hailona o ka holo pono o ka kaua mea i manao ai.  O ke Akua ponoi no keia e alakai nei ia kaua, i ke ko ana o ka kaua hana." "Ae," wahi a Geoffrey, "he hoailona io keia e hookele ana ia kaua i ke awa o ka hoopakele ana ia Kenete. E nana iho kaua i na maawe koko e kau nei iluna o laila, aka hoi, e hoomaikaiia ka lani aole keia he hailona o ke koko kanaka." E hoomanao ka mea heluhelu, ka rumi no keia i hookipaia ai kahi wahine kilokilo, a o kahi no hoi ia ana i huna ai i ka pahikaua. Huna iho la o Maomara i ua pahikaua nei malalo o kona lole holoku, a hoohuli ia ae ka laua kamailio ana ma kekahi mau mea okoa. O ka hora eono paha ia o ke ahiahi, a kii mai la kekahi kanaka ia laua nei e hele i ka aina ahiahi. I ko laua noho ana iho ma ka aoao o ka papaaina, ike aku la laua ua ohuohu ka papaaina i na mea ai o kela ano keia ano, a koe he wahi akea nui iwaenakonu o ka papakaukau. Nana aku nana mai laua nei  ia laua iho, me he mea la e ninau ana kahi i kahi i ke kumu i hookoeia ai ia wahi o ka papaaina, aole nae i liuliu, ua hoopauia mai keia hoohuoi o laua nei i ke komo ana mai o kekahi poe kanaka eha, e hapai mai ana i kekahi pa nui me ke poo puaa nui iloko. Nana hou aku la laua kahi i kahi, a hoopihaia mai la ko laua nei naau e ka olioli no ka ike ana aku i keia mea, no ka mea, he mau hae kilepalepa keia o ka manaolana e kuhikuhi ana ia laua i ka pahu hopu.

Ninau mai la o Inidulupa, "O ke poo anei keia o ka puaa kaulana i hoihoi ia mai i kela la aku nei?" Olelo mai la ke kuene e ku ana mahope iho o ka noho o Eta, "oi no e kuu haku, o ke poo no na o ka puaa a oukou i hoihoi mai ai i kela la aku nei, me ka pahikaua no e paa ana iloko o kona puu." Ua oki, ua oki," wahi a Inidulupa, a huli ae la kona mau maka ia Maomara ma, no ka mea, he mau malihini laua, a aohe pono o ka olelo nui ana no ia mea, o lohe ia auanei ka lakou mau mea huna, alaila, he mea ia e kumakaia ai ia lakou iho. Aka, i ko laua ike ana i ua poo puaa nei, hoomanao ae la laua nei i ka olelo pale a Kenete i hai ai imua o ka ahahookolokolo, no ko laua pepehi ana me Macoma i ka puaa, a nalowale ano e ai o Macoma, me ka ike ole ia o kona wahi i nalo ai. Hoomaopopo ae la no hoi laua nei, he oiaio no ka! Ua lawe io ia mai ke kuene ilaila i kekahi po iho, no ka like loa o kana mea i hai ai me ka laua mea e ike nei. Olelo mai la o Inidulupa, "I ka wa i laweia mai ai keia poo puaa iloko o ka rumi nei o Makalapina, ua lilo ia i mea make i ka poe malihini, ke inu kiaha ole nona. Aka, ina e inu kiaha mua ka poe malihini, alaila, he hailona ia, ua hookipa oluoluia ia poe malihini. A ano, e inu kiaha like kakou a pau mamua o ka ai ana, i mea e hai aku ai ia olua, ua oluolu ia ko olua kipa ana mai iloko o ka pakaua nei o Makalapina."

(Aole i pau.)