Ke Au Okoa, Volume I, Number 12, 10 Iulai 1865 — Page 4
KE AU OKOA.
HONOLULU, IULAI 10, 1865.
Koena o na mea a'u i kamailio ai no na makua.
E Ke Au Okoa e.—Aloha oe:
O ko kaua halawai elua ana keia, ma keia kumumanao hookahi, me ka manao ana, e huai pau aku i na mea a pau a'u i ike ai no keia poe makua. Aia i kekahi ahiahi molaelae o na la i hala, ka wa hoi a ka la e huna iho ana i kona mau kukuna malamalama; e nanea ana no a'u me ko'u mau hoa aloha, ma ka hale kuai awa o kekahi makamaka o makou. Ia wa, ike iho la au i ka lehulehu kanaka nui, e hiolo ana iloko o ua wahi hale kuai awa nei, me kuu hoomaopopo loa aku i ke ano o keia poe, me he la, ua hapa ka hoomanao ana i ka ai a me ka ia, i keia mea he awa. Ia manawa, iniki aku la au i ko'u mau hoa, me ka i ana. "He keu hoi ha keia a ka mea laki nui wale," ae mai la lakou la; "a-e, he oi hoi keia a ka mea laki." O kekahi o keia poe kanaka, he mau makua no kekahi mau keiki o na kula a makou, o ka hiohiona o ko lakou mau maka i ka nana 'ku, ua uhi paapu ia i ka hoihoi a me ka olioli, no keia mea he awa. Ia makou no e luana ana naue mai ana kekahi wahi keiki uuku, he wahi haumana no na'u i ka wa i hala, a no ko ia la ike ana mai ia'u, hele pipa ae la no kela, a komo i ka hale kuai awa, a hoi aku la me he Alapeke liilii la, ka mea hoi e ino ai ka malawaina, wahi a Solomona. Mahope o ka hoi ana 'ku o keia wahi keiki e kueo hele mai ana no elua kaikamahine ma keia ano hookahi, a hoi aku la no hoi me ia mea hookahi. "He hana kupono anei keia a na ma obscured ku ai i na keiki, me ka hoouna obscured aku e halawai me keia moo obscured laau o Amerika Hema?" obscured a me lakou 'la ae hoi, aohe obscured
obscured keiki i hoounauna ia ma kela obscured ino, aole e hiki ke kue a hoole obscured makemake o na makua, no ka mea obscured makua no ke poo, a i na e hoolohe obscured o ka huhu mai la no ia, a o ka eha obscured hope. —Nolaila, e ae wale ana no na keiki i na mea a pau a na makua e hoounauna ai, pono no la hoi ia hoounauna i na mea kupono, a koe ae na mea kupono ole; aka, ke hawele pu ia nei i na kaula kaakolu a Apoluona. Nolaila, ua kupono ke lawe hou mai i keia mau noonoo elua, a kukulu hou iho maluna o keia kahua hookahi.
Akahi. Aole he ano aloha i loaa i keia poe makua.
Alua. Aole i komohia mai ka naau o keia poe makua e ka hilahila. E noonoo mai kakou ma ka manao. "Aole he ano aloha i loaa i keia poe makua." Pela io maoli no i ka nana 'ku, no ka mea, o ka aahu o kekahi mau keiki, ua nahaehae no ia e like me ka hae o na moku i hookui mau ia e Nepetune, ke akua o ka moana. I ka la au e ike aku ai i keia nahaehae, oia mau no ia a hala ka hebedoma, a me ka mahina; me ka nana aku no hoi o ka maka o na makuahine me ke aloha ole a manao ole ae la hoi, e humuhumu iho i kahi nohae o ka aahu o kana keiki, a nalo iho kahi ili.—I na o keia nohae ana he pau holo lio, e wikiwiki auanei kela—a pela no hoi, ina he nohae no ka noho kapakahi, e awiwi auanei kela i ka hale kumeka, o nele i ka holo lio ana i ka aluna ahiahi, i hea ae ai me na leo haaheo. "He—ha—mai—," nolaila, ma keia ano i akaka'i ke aloha ole o na maku. Eia hoi, i ka manawa e noi aku ai ke keiki i ka mea ana e makemake ai i kona makua, he wahi dala paha, a he mea e aku paha, alaila, o ka pane mai la no ia me ke aloha ole."E wahi keiki lapuwale—i ka huli ana a loaa alaila, haawi mai." Me he la ua nana iho i ke keiki la—a he loaa, ku iho ka olelo a ua makua nei pela, e akaka ai la hoi ka lapuwale o na keiki—Nolaila, e like me ka pololohua o ka waha o na makua, pela no auanei na keiki mahope aku. Eia hoi kekahi. He mea mau i na makua ka hoounauna i na keiki e kii i ahi paka—O nei hana aloha ole keia a na makua i ao aku ai na keiki, no ka mea, o ke puhi paka, aole ia he hana kupono i ka wa opiopio, aka nae, no keia hana pinepine pela, ua pauhia na keiki iloko o keia poino nui. O kekahi wahi keiki uuku e noho ana ma kahi kokoke i ko'u wahi, he wahi keiki no ke kula Katolika, ua maa loa oia ma ia hana, a o ka eke paka, a me ke kila, ipu-paka, aole e haule ana ma kona poli—no ka mea, ua ono loa ia, ia mea, a o ka nui paha o na makahiki, ua aneane eono a oi aku paha. A ua ike no paha na lehulehu a pau i maa ma ia hana, i ke ano ino o ia mea. I ka manawa o Iakoba 1. ke alii o Beritania Nui, ua lilo loa na'lii a me na kanaka i ke puhi paka, a o na kahunapule, ua makau lakou i ka hoike aku i ka hewa o keia hana, o hoino ia mai lakou, alaila, mahope iho, kakau iho la ke alii i palapala hoohewa i ke puhi paka. Eia malalo iho ke ano o kana palapala i kakau ai.
"O ke puhi paka, he mea i hoopailua ia ke nana aku, he mea pilau ke honi aku, a he mea e eha ai ka lolo, he mea no hoi e pono ole ai ke akemama. O ka uahi eleele o ka paka, ua like me ka uahi o ka luaahi." O ko kakou alii wahine kiaaina no kekahi i hoike lea mai i ka pono ole o ka paka, oia o Maria Hoapiliwahine i hala e aku i ka aoao mau o ka honua, oia hoi na kupuna o ka kakou mau Lani e noho Moi nei. Eia iho malalo nei kana palapala ana aku ia Mr. Tineta, i ka la 3 o Dek. M. H. 1865. "Ke hai aku nei au ia oe, e Mr. Tineta, i keia alii i puhi i ka paka a ona; a make loa.—Aole i lohe i ka papa ana mai a Paulo a me kana kauoha. "E haalele ina mea ano ino a pau" o Pauli ka inoa o ua alii la, a o Kaleioku kekahi inoa, oia ka makuakane o Keola i make aku nei. Eia ke kumu i make ai ia alii. Hoala iho la ia ia Kiloa, a me Kalohi, ala ae la laua, hoolale mai la no ua alii la i ke ahi. "E ka mai i ahi paka." Alaila lalau aku la o Kialoa i ke kila, a ka iho 'la i ke ahi a a—, hahao iho la o Kialoa i kona ipupaka, a pupuhi iho 'la ua 'lii la, a pupuhi pu no hoi me laua nei a himoe aku la laua nei, me ka ike ole i ka naku ana mai o ua alii nei a hina ilalo. O Manono, a me Keliikanakaole, o laua kai ike alaila, ala mai 'la o Manono, ka wahine a Pauli, a hoala aku la ia Kialoa a me Kalohi—Olelo mai la ia, aole i ike ia kona pono; o ka moe no ka, ka olua! Ala ae la laua. E—ha wale no lakou i ike ia ia. Alaila, uwe iho la o Manono ia Pauli kona hoa pukuianu.—I ka wa e noho ana na Rukini i Oahu ka manawa i make ai, aia ma Kamanuwai i Honolulu kahi i make ai. Aole i ike kona mau hoahanau, a me kona kaikuahine ia ia. Aloha i kona make naaupo ana, aole i lohe i ka ke Akua olelo, nolaila, ua maopopo he mea ino a make ka paka. Na'u na Hoapiliwahine."
Na Hoapiliwahine no hoi i hoike mai, i ka make ana o kekahi mau poe he 64 i ka paka i ka manawa hookahi, no ka loihi loa oia palapala, nolaila, aole au i hookomo iho ma keia kakau manao ana. Ua lawe mai au i keia mau palapala a Maria Hoapiliwahine, mai ka "Kumu Hawaii" mai, no kuu manao he wahine haipule oiaio ia; a o kana mau olelo he mau olelo oiaio no. Eia hoi kekahi. O ka malama kupono ole ia o ke ola o na keiki—I ke keiki i makaukau ai e hele i ke kula, o ka hoomaemae mua ka hana a na makua, a pau ia, alaila, paina kona aina kakahiaka, a hele aku i ke kula. Ia ia no i hala aku ai, hiki mai la no paha kekahi mau makamaka o na makua, alaila, paina pu iho lakou nei, a pau loa kahi ai a me kahi ia. O ka noho keia o ua wahi keiki nei a pau ke kula, o ka hoi mai la no ia, me ka manao nui mai no i ka ai, no ka mea, o ke ano mau no ia o kamalii. A hiki mai la i ka hale, hoolale aku la no i ka ai ; (e ai au, wahi a ke keiki i ka makua.) Pane mai la ka makua me ka leo kalakalaea, "ua ike iho nei no hoi paha oe e kena wahi keiki, he uuku kahi ai i koe—a o oe wale no hoi ke ai, a pehea makou," o ka hana mau no keia a kekahi poe makua e hoonaukiuki ai i na keiki, a he keu no hoi ke aloha ole. Nolaila, e pono paha e nana aku i ka olelo a ka mea mana loa; ka Haku Iesu Kristo. Penei kana. Epeso 6:4. "O oukou hoi, e na makua, mai hoonaukiuki i na keiki a oukou, aka, e alakai ia lakou ma ka hoopono a me ka hoonaauao a ka Haku," Kolosa 3:21. "E na makuakane, mai hoonaukiuki i ka oukou mau keiki, o nawaliwali lakou." Kinohi 18:17. Kanawailua 4:9. 6:7, 20, Halelu 78:4. Solomona 19:18. 20:6. Manao elua. "Aole i komohia mai ka naau o keia mau makua e ka hilahila (ku loko.")
Mamua ae o ka hoomaka ana o na kula, a mahope o ka pau ana, e hele auwana wale ana no na keiki a na makua au e kamilio nei, me ua mau wahi apana welu la no; e pikao hele ana i na la a pau, me ka nana aku no o na makua, me ka mano iho paha la he nani ia—"He keu a ka hilahila ole."—Eia hoi kekahi, o na wahi hilahila o keia poe keiki, e waiho wale mai ana no, e like me kekahi mau aina o ka moana Pakipika nei, e noho ana me ke ano hupo, i like ai hoi me keia mau makua hilahila ole o Hawaii nei. Eia hoi keia, o ka auau ana o keia poe ma kahi hookahi, o na keiki a me na kaikamahine e hui ana ma keia ano hookahi. He wahi loko hohonu e moe ana a puka i ke kai, a aia ma ia wahi hookahi, e hui ana keia poe keiki oia kahi uapo mua o Lele nei, i hana ia'i, o ka lakou hana he lele kawa, me ka ike aku o na kanaka he lehulehu wale, no ka mea, aia ma kahi kokoke i na alanui, o na keiki kane hoi e ku ana iluna, o na kaikamahine hoi, e noho puekekei ana, i ka manawa hoi e lele ai, o na kaikamahine e huai ana, a komo aku la i na aupuni o Wakawaka, o na keikikane hoi, e paa pu ana no i ka laau kauila o Puukapele—A ina paha i komo ia ka hilahila iloko o ka naau o keia poe makua, ina la paha ua kiai a malama pono—aka nae,—o ka inoa o keia poe makua, e lawe hele ia ana i o ia nei.—Mamua ae o ka hiki ana mai o ka mea Hanohano A. Fornander, ua kau kanawai mua aku la au i ka'u poe keiki kula, aole e auau iki i ka loko Mokuhinia, no ka mea, o ka hopena hookahi no ia o na keiki kula a pau i kupono ma ia wahi, a ua lohe ia ka naau o ua poe keiki 'la, i ka'u mea i olelo ai ia lakou, aka, mahope iho, holo hou no i ka loko au i wehewehe mua ae nei, i papa aku ka hana, aohe wahi mea a hoolohe mai, i hoopai aku, oia like ana no ka lohe ole, ina la paha he hana pu me na makua, ina ua pono loa, nolaila, noonoo iho la au iloko o'u iho, o ka hui a halawai me na makua ka pono loa, he oiaio ia manao ana o'u pela, a halawai io no makou me na makua a pau o ka'u mau keiki kula. I ko makou kuka ana, a hooholo i na manao a'u i kamailio ai imua o lakou, ua wehewehe moakaka lea au i ko lakou ano hupo, ma ka imi ana i mea e holo ai ka naauao o na keiki, a me ke ano o ka hoomaemae ana, a me ke ano o ka hoopai kupono ana, me ke aloha pu ana o ka naau. Ma keia mau mea a pau a'u e kamailio ai, ua kau na lima
o na makua a pau, a apono i ka'u mea i wehewehe ai imua o lakou. O ka manao hope loa au i wehewehe ia lakou, o keia ano hilahila ole i komohia ia lakou, ua ae mai no kekahi poe, he oiaio no ia mea au e hai mai la, aole hoi e hihi, o ka nele. Nolaila, mahope iho o keia hui ana, uhi ia kahi hilahila o kekahi poe, a kapu loa hoi ka auau pualu ana ma kahi hookahi o na keiki o kau kula, o ke kumu o keia malu ana, e ke kokua pu o na makua me na kumukula, alaila o ka hopena e loaa mai, o ka pau o keia hoohilahila i ua mau makua la.—Eia hoi kekahi, o ka hookuu wale ana o na makua i na kaikamahine e holo i Honolulu, a i ka hole ana aku, e hamama mau ana ka lua mimilo o ka Halenekina o Honolulu, e hea ana ka poe e ku ana ma ka lihilihi kae o ua lua 'la me ka olelo mai e lawe kakou i palapala laikini, "a-e" wahi a ka mea i holo aku. Noho iho la na wahi makua, a lohe mai la, ua komo aku nei o mea i ka lawe laikini; aohe hilahila iki o na makua ia lohe ana mai 'la, Ka noho keia a manao e kii aku i ua kaikamahine nei i Honolulu, me ka manao aku no aia no ke dala i ke kaikamahine, ia kokoke ana o ka moku i ka uapo, e ku mai ana kela me ka makaukau i ke dala kino, o ka olioli ae la no ia, a hoi aku la i ka hale me ka naau hoihoi no ke dala a ke kaikamahine—Ia ahiahi ana iho no, o ka lawe pu iho la no ia o ua makuahine nei, i ka palapala laikini, he keu ka hilahila ole. I ko makou lohe ana mai he oiaio, ka mea i hana ia no keia makuahine, me ke kaikamahine; hu ka aka a haalele wale, i ua mea he keukeu o ka hilahila ole. Nolaila, ke kauleo aku nei au i o'u makamaka a pau, o na makua e hana pu ana i keia ano hookahi, e hoopau ae i keia ano aloha ole, a hilahila ole no hoi, a ina hoi he poe i hana ole, e kuhikuhi aku i ua poe la—Ia oukou no hoi kekahi e ua mau hoa kulolia nei, o kahi oihana kumukula e pono kakou e makaala i keia poe makua, no ka mea, wahi a ka olelo paipai a ke Kahukula Nui, o kakou ka poe i waena o na makua, a me na kanaka e paipai aku ai E Aloha auanei. Na Kupa Hawaii.
Lahaina Iune 9, 1865.
No ke aloha.
O ke aloha, eia kekahi mahele nui o ko ke Akua lokomaikai, i waiho mai i ka honua nei ma o ke kanaka mua 'la oia Adamu, a mailoko mai ona i laha mai ai keia mea he aloha, ma o kana poe mamo 'la, e noho ana iluna o ka ili o ka honua. Ma keia wahi au e hoakaka aku ai ia kakou i ke ano o keia mea he aloha.
O ka hua olelo "Aloha;"—Oia hoi ka iini ana o ka naau, a he ake ana o ka manao e launa mau i ka mea i makemake ai, a e pili paa hoi me ka mea i manaoia, no ka manawa palena ole. Iloko o ke ao nei a puni, mai ka wa mai o ke kanaka mua o Adamu, a hiki i keia wa a kakou e ola nei, aia iloko o na lahuikanaka a pau e luana mau ana keia mea o ke aloha. I waena o ka poe naauao, a me ka poe naaupo, e noho ana no keia mea he aloha. Ua kamaaina keia mea he aloha iloko o na ano kino a pau, aole hoi he mea i aloha ole ia ia iho.
Ua maheleia keia mea he aloha iloko o kekahi mau papa, ma ka hoonohonoho ana penei;—1. O ke aloha makua; 2. O ke aloha keiki; 3. O ke aloha kane, a me ke aloha wahine;—4. O ke aloha ipo; 5. O ke aloha makamaka; 6. O ke aloha hoahanau; 7. O ke aloha alii; 8. O ke aloha aina; 9. O ke aloha Akua, 10. A me ke aloha kaawale. I loko o keia mau papa kaawale, hookahi no huina o lakou malalo o ka huaolelo aloha. O ke aloha iloko o kela kanaka keia kanaka, kela wahine keia wahine, a me na keiki, ua haawi ia mai ia mai ka Uhane hookahi mai. Nolaila, o ka haawina aloha iloko o kela mea keia mea, ua like no. Ua loaa no keia haawina i na holoholona, na manu, a me na ia o ke kai, aka, o ke aloha i loaa i na kanaka, oia ka kakou e olelo nei. O ke aloha me he moana nui hohonu la ia, aohe ana o kona loa, a me kona laula, aole no hoi o kona kiekie. Me he ululaau hihi—pea 'la, i paa i na mea hihia, pela no nei mea he aloha. E waiho ana nei mea nui he aloha iloko o ka lipolipo o ko ke kanaka mau manao, aole no hoi he kanaka i nele ia haawina. Ua maikai ke aloha ma kekahi mau mea, aka, ma kekahi, he hopena awahia kana. Ua ulu ae keia haawina hemolele, mai ke kanaka ae, e hoomaka ana ka wa opio, a hiki i ka wa oo, a mailaila aku, a hiki i ke kau o ka pulaho.
E ninau aku kakou i ka poe o ke ao nei, owai la i hooneleia ia haawina? E olelo koke mai auanei lakou, aole mea i nele. Aia no ke aloha iloko o na mea a pau, aia i na'Lii a me na Makaainana, ka poe kiekie a me ka poe haahaa, ka poe o kela ao a me keia ao, aole mea koe. Oia iho la ka heiau o nei mea he aloha i noho ai iloko o ke kanaka. Aole wahi kaawale o ka honua, aole hoi o ka lewa i komo ole iloko o na plaena o nei mea he aloha i holana'i. Iloko o ka moana, o ka aina, na ululaau, na wahi oneanea, na kuahiwi, na puu, na awaawa, na ahua, na muliwai, na kahawai, na loko, na moanawai, na kaikuono, na maka-lae, na lae, na kai, na ale, na malu ao, na opua, ka pohu, ka lai, ka ino, ka ua, ka hekili, ka la, ka mahina, na hoku, ka lipo o ka lani, ka hau o na mauna, ka wela a me ke anu, ka hooilo a me ka malie, ka po a me ke ao, a me na mea a pau i ike ia, a i ike ole ia, pau loa ia mau mea i ka noho ia e ke aloha. Aohe wahi kaaawale i ka noho ia e ke aloha, e ho-a iki mai ana ia ma na wahi a pau, ma ka moe ana, ala ana, kamailio ana, uwe ana, ola ana, make ana, ma ka hale, a ma waho, a ma na alanui, a ma na kihi, ma na holoholona, na manu, na ia, ma ka hele ana, ma ka noho ana, ma ka aahu, ma ke kohana, a ma na mea a pau loa a ka maka e ike ai, a me ka pepeiao e lohe ai, aia lakou iloko o na apo o ke aloha. Poholo pu lakou, oi aku ke aloha, aohe mea nui malalo o ka lani, o ke aloha wale no.
O ke aloha, mailoko mai ia o ke kino, a o ka uhane ola o ke Akua, oia ka i noho alii maluna ona, mai ka piko poo a ka manea o na wawae, oia kona hale, a mai ka hale kino aku i puka aku ai oia, a manamana aku la oia i o ia nei, aole wahi kaawale malalo iho o na lani, aole hoi o ka honua i piha, e hiki ai ia kakou ke olelo iho, ua kaawale ia wahi. Iloko o na kaao, a me na moolelo o kanaka kaulana, o ka poe ikaika a me na'lii, iloko o na poe koa, a nawaliwali, ka poe waiwai a ilihune, kela lahui keia lahui, kela aupuni keia aupuni, ka poe naauao a me ka poe naaupo, ua make na miliona o na miliona, no neia mea he aloha. Hiki ole ke helu i ka huina o ka poe i make iloko ona, aole huahelu o ka honua, a ole no hoi he heluna i koe mai a Adamu a hiki i keia la, e hiki ai ke houluulu i ka poe eni mea he aloha i kipaku ai. Ua kuakea ka honua i na iwi o ka poe i hiamoe iloko o ke aloha. Owai la i aloha ole? Nani wale, ina hookahi!
E huli ae kakou e nana i ko kakou poe kahiko Hawaii nei, malia paha, ua nele lakou i ke aloha ole. Pela paha. Ua oleloia iloko o ke Kuauhau o ko kakou mau Moi, Alii, a o Wakea, a me Papa, na kupuna mua o keia lahui kanaka, a mailoko mai o laua i hanauia mai ai na 'Lii, a hiki i keia la. Ua oleloia iloko o ka mookuauhau, ua aloha 'ku o Wakea, ia Hoohokukalani kana kaikamahine, a no ka nui o kona makemake, a me ka iini o Wakea ia ia, Hoohokukalani, nolaila, ua wiwi oia, a ua mailo kona kino. A mamuli o ke akamai o kona Kahuna, i hooluolu ia ai kona manao, ma ka moe ana me Hoohokukalani, nolaila i hookaawaleia ai o Papa mai ona 'ku. Pela ka mooolelo. E! kahiko maoli no ke aloha i Hawaii nei, he mau tausani paha makahiki. Pela no, nui loa na hanauna mailaila mai, a hiki ia nei. Aole pau iki ke aloha, mau no kona ano, aole loli. Ma ka hana wale no ka like ole. Kahaha! he aloha io no ka! ko ka wa kahiko. Nani wale ko laua aloha. A pehea hoi na la o Kamehameha ma? Malia paha, o ka wa ia o ke aloha i nele ai? E hoole mai auanei lakou, no ka mea iloko o ia wa ea? Ua hakuia kekahi mau mele no ke aloha. Eia iho kekahi oia mau mele i hakuia e kekahi poe alii, a me na poe a ke aloha i hookaumaha ai.
O Milia na o ke kaa-lau-a-iku,
O ka pua ala o ka hala o Maihala,
O Uahine ia o ke kaa kiele ula,
Nana mai ka moe aloha, a,
Kaua hoa e, kuu hoa,
Kuu wahine i ka hale wai o Hilo,
Mai kaua awe loloa i ka laau,
E kulu pakakahi ana iluna o ka ohia,
Ka ua ku moena lehua o Panaewa e,
Oia—e,
Pane wahi ka lani ka leo o kaua,
Hoonei ana i ka manawa o ka pua,
I ka hala loli i ka ua,
I ka hoolokua e ke kai o Haena e,
Ae, oia—e,
He hoa i ka ohai mala o Malaia,
I ke lono i ka mauu hoololo,
Ilaila ka apana mai a ke aloha,
A ke aloha hooluhi kanaka a luhi e,
Ae, oia—e, KINAU.
Eia kekahi mele a lakou i haku ai no ke aloha no.
Ina he kaua lima la ka ke aloha,
Eha la loko o ke kanaka ia ia,
Hakanu wale iho no i kuu manawa,
Pulu ko'u kuemaka i ka waimaka,
E i ae hoi—e, LIHOLIHO.
A penei hoi kekahi o ia ano.
Na ke aloha i kono,
Hiki ka makemake,
He makemake ia oe,
He aloha no—e,
KEKUAOKALANI.
Ma keia mau mele o na makahiki he kanaha a oi ae, i h aku ia e keia poe alii, malaila kakou e hoomaopopo ai i ka nui o ko lakou aloha, a me ka oiaio hoi o ke aloha ana.
Makemake Hoolele Lupe.
E Ke Au Okoa;—Aloha oe:
No kuu makemake i ka haiolelo ana a Rev. T. Koana, o Hilo, Hawaii, ma ka Halepule o Haili, imua o na hoahanau, ma ka m akahiki i hala ae nei. A owau no kekahi ilaila, oiai au e noho ana ma Puueo, a ua lawe mai au ia lohe ana o'u a hoolaha ae ma ke akea, malama paha ua like ka kekahi poe e ae e noho mai nei, me ka'u mau mea i lohe ai.
Ma Inia, malaila kekahi Kahunapule e noho ana, a o kana kkeiki o Abebl. He mea makemake loa ia Abebl, na lupe e kau aheahe ana, no ka mea, ua ulu mai ka hoolele lupe ma Inia. A no ka ike ole o Abebl i ka hana ana i na lupe, ua pau makehewa na nupepa a kona makua i ka nahaehae wale, nolaila, i kekahi la, hele aku la ia maloko o ke kulanakauhale, a aia hoi, ua hoopuni ia mai keia e ka olioli nui, no ka ike ana i na lupe e lele haaheo ana me kona huelo loihi, a ua nui no hoi na keiki i piha i ka olioli, me ka hooho ana, "Onioni maoli! Onioni maoli!!" A komo aku la o Abebl maloko o kekahi hale kaui, a ike aku la oia i kekahi lupe e kau ana, a ia wa koke no, ua hoopuni ia mai oia e ka olioli a me ka iini nui o kona naau.
I na la a pau, e hele mau ana ia ma ua hale kuai nei, no kona anoi e loaa ana ia ia ka lupe. A no ka manao ana o ka mea malama hale kuai, he keiki kolohe paha keia, no kona hele mau malaila, nolaila, ua ninau aku hoi ka mea malama hale kuai, "Heaha kou mea e hele pinepine mai nei maanei, e manao ana paha oe e lawe kolohe i kekahi mea liilii maloko nei o ka hale kuai? "He makemake au i kela lupe," wahi a Abeble. "Hapaha kona kumukuai," wahi a ka mea malama hale kuai. Hoi aku la o Abebl ma kona hale, me ka manao ua makepono; aka, o ka loaa ole o ka hapaha ka hewa. A i kona hiki ana ma ka hale, me na waimaka helelei. "Pane mai la kona makua, "Heaha kou mea e uwe nei?" Pane aku ke keiki, "Pane aku la o Abebl, "E kuu Papa, ua hoopuni ia mai au e ka olioli nui, no kuu ike ana i kekahi lupe maikai loa, a he oluolu loa kona kumukuai, he hapaha wale no, a o kuu mea ia i uwe mei nei, no kahi ole e loaa ai ka hapaha, a ina he oluolu kou e Papa, ua lawa ko'u makemake, ke hopohopo la wau, o lilo e mai ia hai."
E kuu keiki, he mea ino ka hoolele lupe, ua pau kekahi poe keiki i ka haule i ka pali, a poholo iloko o na lua, a haalele wale hoi i ke kula, a lilo ka nui o ka manawa i ka auwana, he nui ka lepo a me ka pono ole. Nolaila, mai hoomahui oe i ka mea hewa, he mea hoopailua ia i ke Akua. E kuu Papa, o na nupepa au maloko o ka rumi, ua pau loa ia'u i ka hana ia i lupe aole nae he lawa o kuu makemake, no ko'u ike ole i ka hana ana. Noonoo iho la kona makua, e haawi paha i hapaha na kana keiki, i ole e pau na nupepa i koe i ka haehae wale ia. A loaa ka hapaha ma ko Abebl lima, a hele aku la ia ma kahi o ka mea malama hale kuai, oiai oia e kii ana e kuai i kona makemake.
Holo mai la kekahi keiki a puliki ma na wawae o Abell, wahi a Abell: "Heaha kou mea puliki i ko'u wawae?" He pololi wahi a ka mea e puliki ana. E hoi no paha oe i kou wahi e ai ai, ua kanalua au no ka loihi elima mile hiki i ka hale, a ua kokoke loa mai ia'u ka pololi i keia manawa, a nolaila, e kau-o aku oe ia'u ma kahi au i ike ai, e loaa mai ana he wahi apana barena. Noonoo iho la o Abell, e haawi paha au i kuu hapaha no keia keiki pololi, a e h oonele au i kuu makemake o ka lupe. Lawe o Abell i ka mea i pololi ma ka hale ahaaina, a lilo ka h apaha no kona ai ana. Ia Abell i hoi ai, a ninau ia mai oia e kona makua, auhea ko lupe? E kuu papa, ua hewa loa io au imua ou, ua hele aku nei au e kuai i lupe, aka, ua loaa wau i kekahi keiki i holo mai a puliki i kuu wawae, a ninau iho au, heaha kou mea puliki i ko'u wawae, he pololi wahi a ka mea puliki, e hoi no paha oe i kou wahi e aiai, hai mai la kela, he loihi elima mile, a ua pilikia koke oie ia wa no ka pololi, a ua lawe aku nei au ia ia ma ka hale ahaaina, a ua lilo kuu hapaha no kona ai ana, a ua nele ko'u makemake o ka lupe, a oia ko'u hewa imua ou.
Wahi a kona makua, he keiki maikai ka oe, ua lilo ka ia oe ke kokua aku i ka pilikia o ka poe pillikia, nolaila, ke haawi nei au ia oe 2 dala. E kuu papa, e kuhi ana au aia ke Akua i ka lani, eia no ka o oe he hakalia loa ka na mea a pau ke nonoi i ka lani, a he kokoke loa i ko'u Papa nei, ke ike koke nei au eia na dala ma ko'u lima i keia hora, a ke hoohiki nei au, e kokua koke no au i na mea a pau i loohia i ka pilikia ma keia hope aku, a ke haalele loa nei au i ko'u manao mua o ka hoolele lupe. E kuu lahui e, ua lohe au, ua hui aku kekahi o na keiki Hawaii nei me na keiki o Amerika, no ke kuai ana ia Hokuao, i mea e kokua ai i na kahuna pule no ka lawe ma na aina naaupo, a hoolaha i ka olelo maikai, a o keia mau kamalii liilii na Ona moku, a ua hiki io ka i na kamalii liilii ke kokua i ka poe pilikia. Nolaila, oia no ka paha ka ke Akua e kauoha mai nei ma ka Baibala, he makemake loa ia i kamalii uuku ke hele aku imua ona, aole ka paha he makemake i kanaka makua i ka hiamoe ke hiki aku i ka lani? Me ke aloha no.
S. W. Nailiili.
Pamoo, Honolulu, Iulai 3, 1864.
OLELO HOOLAHA.
OIHANA WAI O HONOLULU.
KE HAI IA AKU NEI I KELA MEA KEIA mea i loaa ka mana wai, a ka la 1 ae nei o Iulai e lawe mai ai kela mea keia mea i ka uku no ka hapalua makahiki, a ina e loaa ole mai ka uku hapa makahiki, iloko o na la he umi, mai ka la 1 aku Iulai, alaila, e paniia ko lakou mau piula wai.
HEN RY PRENDERGAST,
Luna Oihana Wai.
Keena Oihana Wai o Honolulu, Iune 23, 1865.
10-3 t
OLELO HOOLAHA.
MA KE KOHO ANA A KA LUNAKANAWAI Kaapuni o ka Apana Elua, A. M. Kahalewai, e lilo maua i mau Luna Hooponopono Waiwai no D. H. H. Kapono, o Aapueo, Kula, Mokupuni o Maui, i make aku nei. Nolaila, ke kauoha ia aku nei na mea a pau loa i aie mai ia ia, a me ka poe ana i aie aku ai, e hoike mai imua o maua i na mea a pau, a hiki wale i ka la 28 o Iulai, 1865. Hookahi mahina e hoike mai ai, ma ka Poaha o kela hebedoma keia hebedoma.
S. P. AHIONA.
PUHIKI (w.)
Lahaina, Maui, Iune 23, 1865. 10-3t*
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Palela (k,) o Kahakuloa, Maui, i make aku eni, a e hooiaio ia kona pili ana ia ia i h ooilina no kona waiwai: Nolaila, ua hoikeia i na mea a pau, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 22 o Iulai, ma ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no kela noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ko'u keena hookolokolo ma Lahaina, Maui, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI.
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Iune 10, 1865. 10-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOI IA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e L. Kaono, e hooiaio i ka Palapala Kauoha a Hanu (w,) o Wailua, Koolau, Maui, i make aku nei: Nolaila ua hoikeia i na kanaka a pua, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 18 o Iulai, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai i ka oiaio o keia nonoi ana, a me na mea kue i hoikeia mai, aia ma Wailuku, Maui, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI.
Lunakanawai Kaapuni Apana elua.
Wailuku, Iune 22, 1865. 10-3t.
NA LUNA O KEIA PEPA.
EIA IHO NO NA INOA O KA POE MA KELA wahi keia wahi i hookohuia i poe Luna o Ke Au Okoa. Me lakou nei e hooponopono ai na makamaka lawe nupepa no ka uku o ka pepa, a me ko na Olelo Hoolaha.
HAWAII— J. H. Coney, Hilo.
D. H. Hitchcock, Hilo.
L. Kaina, Puna.
W. T. Martin, Kau.
C. N. Spencer, "
J. G. Hoapili, Kona Hema.
P. Cummings, "
J. Z. Waiau, Kona Akau.
J. H. Kamalo, "
G. K. Lindsay, Kohala.
J. Naiapaakai, "
S. P. Koko, Hamakua.
Maui—A. M. Kahalewai, Lahaina.
P. H. Treadway, "
W. Ap Jones, "
E. Saffrey, Honuaula.
C. K. Kakani, Kaupo.
John Rae, Hana.
W. P. Kahale, Wailuku.
W. G. Needham, Makawao.
T. W. Everett.
MOLOKAI—M r. Meyers.
OAHU— J. P. E. Kahaleaahu, Ewa & Waianae.
J. M. Kalanipoo, Waialua & Koolauloa.
J. W. Kea, Koolaupoko.
KAUAI— T. H. Marshall, Lihue,
S. Kamahalo, "
J. S. Low, Hanalei.
H. J. Wana, "
G. W. Lilikalani, Koloa,
J. Kauai, Waimea.
HALE PAI KII.
AIA KO'U HALE PAI MA KA HALE E PILI ana me ka Hale Leta, maluna'e o ke Keena Pai o ka "NUPEPA KUOKOA." Ua emi loa na kii Elua Dala no ka Pepa Kii Ekolu. A hookahi wale no dala no ke kii aniani.
6- tf H. L. CHASE (Keiki)
Hale Kuai o Ake!!
E O'U MAU MAKAMAKA NANA AU I HOOLAUNA mai i na wa i kunewa hope ae nei, ke kalahea aku nei ia, me ka hai aku ua makaukau ia e hoolako aku ia oukou i na mea a pau a ko oukou mau puuwai e kaunu ai. Ka lole o na ano a pau, ka Luina ume naau, ka Pahoehoe uwi lua, na lole Poni Kalakoa, a me ka Puahau o Maleka. Ko kane hoi ke Paina, ke Kuila, a me na mea a pau na boy o Hawaii nei e haaheo ai.
Ua hiki mai nei he mau Kihei Papamu Huluhulu nui.
E KOMO, E WAE NO OUKOU IHO. 1-tf.
J. L. Nailiili, & A. W. B. Nahakualii,
LOIO.
E IKE AUANEI NA MEA A PAU, O NA mea nona na inoa maluna, he mau Loio laua, a ua makaukau laua e kokua i ka poe i hoopiiia, a me ka poe hoopii no kela hewa keia hewa o lakou. A he hiki loa no hoi i ua mau Loio nei ke hana i na palapala hoopii o kela ano keia ano, a me na palapala kuai, palapala hoolimalima, palapala hoopaa, na olelo aelike a pau o kela ano keia ano, a me na palapala hoohui a pau, a me kela ano keia ano e ae o na palapala oihana, a me na palapala kupono a pau i ke Kanawai. E kakauia no me ka maikai loa na palapala. E loaa no maua, a o kekahi paha o maua ia oukou, ma HALEOLA, i Honolulu, Oahu, a i ole ia, ma Keei paha, i Kona Hema, Hawaii. E ninau no ia laua no ka uku.
Honolulu, Oahu, Apr. 24, 1865. 1-tf
HUA KUKUI! HUA KUKUI!!
E IKE AUANEI NA MEA A PAU LOA O ke kuaaina, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, he hoa aloha no oukou no na kau i hala ae nei, ma ke kuai Pepeiao Laau ana. Ua hala aku la ia kikina, he Au Hou keia, a ke kahea aku nei au, e kuai no au i na HUA KUKUI i kalua ia a moa, a aila, e ki-ke ia ka iwi a pau, a o ka IO wale no ke lawe mai, e hoomaemae i ka la a maloo maikai. A e haawi no wau EKOLU DALA ME HAPALUA ($3.50) no ka barela hookahi. I ka poe e imi ana i keia, a lawe mai, e loaa no wau ia lakou ma Halepohaku o M. Kekuanaoa, ma AIENUI. E wiki, mai Kaulua!
CHUNG HOON & Co.
Aienui, Honolulu, Mei 1, 1865. 2-3m
OLELO HOOLAHA.
UA HOOPII MAI O KAMIKI (W.,) KUE I kana kane mare, ia Apanihina (Pake,) no Kaumakapili, Oahu, mamua, e hooki i ko laua mare ana, no ka nalowale ana no na makahiki ekolu o ua Apanihina (Pake) nei ma ka aina e, aole i lohe hou ia mai. E hanaia keia hoopii imua o ka Mea Hanohano R. G. Davis, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka la 8 o Sepatemaba, i ka hora 10 o kakahiaka, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
Wm. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie,
Honolulu, Mei 3, 1865. 3-4m
OLELO HOOLAHA
UA MAKAUKAU KO OUKOU HOA ALOHA, ka mea nona ka inoa malalo nei, e kuai aku me oukou e na kupa Hawaii, i na lole a pau e kupono ana no na kane, na wahine a me na keiki, ma ke kumukuai haahaa loa. Aia ko'u Hale Kuai ma ke Alanui Maunakea, ma keia aoao aku o ka pa o Kaaione. E hele mai, a e nana no oukou iho.
WILAMA , (W. RYAN.)
Honolulu, Mei 13, 1865. 4-3m
J. KAILIAHUKEA & G. W. POEPOE.
E HIKI I NA MEA NONA NA INOA MALUNA, ke hana i ko oukou mau Palapala, e like me ka ike i loaa mai ia laua, i aoia e ka Mea Hanohano G. M. Robertson, kekahi o na Lunakanawai Kiekie, penei na Palapala:
Palapala Kauoha, Palapala noi e hooponopono i ka waiwai no ka make kauoha ole, Palapala Hoolimalima Aina, Palapala Kuai Aina, Palapala Moraki, Palapala noi e hooiaio i ka Palapala Kauoha, Palapala Hoopaa, Palapala Hoolilo Hope, Palapala Mahele Waiwai, a me na palapala o na ano a pau.
Eia no maua ma ke Alanui Kamita, e pili ana me ke Alanui Hotele, e wiki mai kakou, mai lohi, o kahi uku, he oluolu no.
Honolulu, Mei 27, 1865. 6-3m
UA MAKEMAKE ANEI OE I KA PAPA ULAULA?
UA MAKEMAKE ANEI OE I KA Papa Ulaula Makepono Loa? Ke ike nei ana oe, aia o GEORGE G. HOWE, Ke noho kuai Papa la ma kona wahi kahiko, ma Aina Hou! 7-1m
PAPA OREGONA!
KA HIKI ANA MAI NEI NO IA MALUNA o ka moku 'Cambridge,' a e kuai ia ana ma ke kumukuai haahaa loa, e GEORGE G. HOWE, ma kona wahi mau ma Aina Hou. He 100,000 kapuai papa i kahi ole ia. He 80,000 kapuai papa oa. Me na papa hele, na papa pa, a me na aaho, eono iniha ka manoanoa. He 100,000 Pili Cedera. E oluolu kakou a pau loa e kipa aku a hoolaulea me ia. 8-3t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O MALINO (k.) No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano R. G. Davis, Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Awaa (k,) no ka hooiaio i ka palapala kauoha o Malino (k,) no Kualoa, Koolaupoko, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakahi, oia ka la 24 o Iulai, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Iune 28, 1865. 10-3t