Ke Au Okoa, Volume I, Number 10, 26 June 1865 — Page 3
Huipuia, aka, o ka Epikopo no, a he lala no hoi ia no ka ekalesia Enelani.
He mau pule mahope iho o keia mau mea, ua hiki mai ia nei ka Buke a Anesona; no ka ike ana o ka Bihopa, ua piha loa ua buke nei i na olelo hoinoino e kue ana i ka Bihopa a me kona mau kahuna, nolaila, ua loaa ia ia ka manao e kakau i olelo e pale ana i ka Anesona, a ua paiia ma ka hopena o ka haiolelo. A keia pule ae e hoike aku no au no keia mea. Na'u na IOANE KAIMIOLA.
Ulakoheo, Iune 23, 1865.
Na Rula Kupaianaha a ke Kahukula Nui i hoopuka ai!
E KE AU OKOA.—E ae mai oe no'u kau wahi uuku o kou mau kolamu, i mea e hiki ai ia'u ke pale i kekahi mea hala ole i unamunamu ia mai e kou hoa ka Nupepa Kuokoa, oia hoi ke Kahukula Nui;—malalo o ka manao i hoopukaia e ia nona ke poo o "Na Rula Kupaianaha a ke Kahukula Nui i hoopuka ai."
Ke i mai nei ua mea kukulu manao la, "me he mea la, ua makemake ka mea nana i haku ia mau rula e uhi i ka manao e waiho ana iloko o kona opu, a ua imi oia i na olelo ano luu a me na olelo pohihihi i maopopo ole ai ke ano." Pela io no paha i ka manao o ka mea nana i kakau ia mea, a no ke aha oia i manao ai pela? Eia ka pane kupono—no kona ike ole maoli no, a me kona hawawa i ka olelo o Hawaii nei. Pela ka manao wale ana o nei mea kakau manao. Pela no ma na aina kua o Amerika Huipuia i ka wa kahiko, i ka ike mua ana o na kanaka kuaaina o ia wahi i na mokumahu, hooho ae la lakou me na leo puiwa, "E! he mokupuni keia e nee hele mai nei i ka muliwai." O ke aha ke kumu o ko lakou olelo ana pela? O ka ike ole no i ke ano o ka mokumahu. A nolaila, o ke aha hoi ka mea i pohihihi ai o na rula a ke Kahukula Nui, i ka mea e kau ana ia ia iho o *? no kona ike ole maoli no i ka olelo alii o kuu one hanau nei. Aole au e olelo ua kakau oia me ka manao ino, aka, e olelo au ua kakau oia i kona manao maluna o ke kahua o ka ike ole, a na ia mea i kauo ia ia iloko o ke kihapai o ka hilihewa a me ka Lalau. Mai ahona iki, ina e oki ia ilaila, aka, ua pii hou ae nei no ma kekahi lala manu ole, a mailaila i pa-e mai ai kona leo, e kalaku mai ana me ka hoohalahala i ka papaia ka o ka heluhelu ana i ka olelo a ke Akua iloko o na Kula Aupuni. Nani kuu aloha ia oe e ke Kuokoa i kou hooiliia i na ukana a ka poe i kuka ole i ko lakou Lunaikehala mamua o ka hele ana imua o ka lehulehu, e ahewa ana i ka hana a me ka mea a lakou i ike ole ai.
O ka'u e makemake nei e koi aku i ua puulu nei, nona ka manao huhewa i haiia'e la maluna, e hoomaopopo ae i ka Pauku 13 o ke Kumukanawai o ka la 20 o Aukake, M. H. 1864, a Ka Moi Aliiolani Kamehameha V i haawi lokomaikai mai ai i kona poe kanaka, (ke Kumukanawai hoi i hiki ole ai i kekahi Moi ke hoolilo aku i ke Aupuni no kekahi Aupuni e, no ka mea, ua kapae loa ia ka Pauku 39 o ke Kumukanawai o ka M. H. 1852, a ka poe Makaualii Aina i hana'i, e haawi ana no i ka Moi i ka mana e hoolilo i ke Aupuni.) Ua oleloia ma ia Pauku, "Ke hoomalu nei ka Moi i kona Aupuni no ka pono o na kanaka a pau malalo ona, aole hoi e imiia ka pono a me ka hanohano a me ka waiwai o ka mea hookahi, a o ka ohana hookahi paha, a o ka poe ano hookahi paha o kona Lahuikanaka." E noonoo oe e ka mea waha wikiwiki i ka hoahewa, i na olelo o keia pauku i hoikeia maluna ae nei. E hoomaopopo oe a o oukou paha, o ka pono o ka poe a pau ka mea e manaoia, aole o ka pono a me ka pomaikai o kekahi hapa wale no; nolaila, ua hiki anei ke ahewaia ke Kahukula Nui no kona makaala ana e haawi i ka pono kaulike i na keiki a me na makua mea keiki, mai ka loa a me ka laula o ka aina, a he poe paha no na aoao hoomana ano e, oiai o ka pono o na mea a pau ka mea i manaoia? Ke olelo nei au, aole! A eia no hoi kekahi, aole i hooleia ka hele ana o na Kahuna haiola e ao aku i na haumana iloko o na kula Aupuni ma na hora mawaho ae o na hora i hoakaka ia no ke ao ana i na mea hoonaauao pili honua.
A o kekahi kumu no paha o ko ke Kahukula Nui kapae ana i ke ao ana i na mea pili hoomana iloko o na kula Aupuni, no kona weliweli i na olelo oiaio ole o na manawa i hala, e olelo ana e kukuluia'na i hoomana Aupuni maanei, a na ia mea paha i koi ia ia e kapae ia mea o ka hoomana mawaho o na kula Aupuni, i loaa ole ke kahua a na alelo imihala e hookahua'i i ka lakou mau olelo oiaio ole. He makehewa ka olelo mai aole i hoopukaia ia mau olelo imua o ke akea, no ka mea, o na wahi i hoanoia no na hana, a no ke Aupuni Lani o ke AKUA MANA LOA, ua hooliloia i wahi e hoopukaia'i na olelo e okomo mai ana i ka manao hooweliweli iloko o na puuwai aloha alii o na kanaka Hawaii, o ia wahi ihikapukalani i laa i ka hana hemolele a ke Akua, ua lilo i kahua heihei no na olelo hakukole Kuhina, a me na olelo hoino i ke ano o ke Aupuni. Aka, ma ka lokomaikai o ke AKUA MANA LOA, a me ka nui aloha alii o na kanaka Hawaii, ua hoohauleia ia mau olelo ma kona halepapaa kupono—oia hoi ka puu opala, a ua hoolewaia ia mau olelo a waiho i ka ilina o ka lapuwale.
Aka, ke manaolana nei au e maliu mai ana no paha ka Papa Hoonaauao i ke kaniuhu a me ka manao kahaha o *, a malia paha o koi ia lakou e hoololi i ka rula a lakou i hana'i, a e kauoha i na kumukula e ao i na haumana i na mea pili hoomana—a oia hoomana e ao ai, oia no ka Hoomana Katolika i hooponopono houia. Heaha iho la kau ilaila, ina e hanaia mai pela? he koele wawae paha a hiki i Hamohamo? Me he mea la pela io. Nolaila, e ka makamaka, e waiho i ka pono pela, mai hoonaueue wale aku. LIA.
No na Aina E mai.
I ka pule i hala iho nei, aohe ku wahi moku mai o Kapalakiko, nolaila, aohe mau mea hou a makou e hoolaka aku ai no ko oukou mau la maka poniuniu. Aohe no paha e loaa nui mai na nuhou, oiai ua pau ae la no ka mea nui; aka, ua olioli makou i ka hai aku, ua pau ke kaua huliamahi, a ua waiho molaelae hou na kula uliuli o Amerika.
"Ka home o ka poe wiwo ole,
A me ka puuhonua o ka poe lanakila"
Ua mau no ka haule ana o ka waea teregarapa ilalo, oia no ka waea e loaa mai ai na nuhou mai ka hikina mai a i Kapalakiko.
Ua kuai ku dala ia ka waiwai o ke Kenela kipi Burigada, ma Nu Oleana, malalo o ke kauoha a ke Aupuni, e ka Ilamuku o Amerika Huipuia.
I mea e kulike ai me na mea e hooholo ia ai e ka Ahaolelo o Amerika Huipuia, ua hana ia e na lua hoohehee dala o Amerika Huipuia, kekahi mau hua olelo maluna o na dala a pau e hanaia ana ma keia hope aku, a penei ua mau huaolelo 'la, "I KE AKUA KAKOU E PAULELE AKU AI."
Ua ike ia iloko o na makahiki elua i hala ae nei, he 64,000 koa o ka Akau i make maloko o na halepaahao o ka poe kipi. O keia poe, he 30,000 i kanuia ma Andersonville, 22,000 ma Danville, a he 10,000 ma Rikemona.
Ua hai ia mai e kekahi nupepa, ka nui o na waiwai i hoopoino ia ma Rikemona, ua hiki aku i ka $2, 146, 24 dala, ke kuai ia ma ke kumukuai haahaa loa.
Ua oleloia ma kekahi mau nupepa o Amerika i ke kupaa loa o na wahine o Rikemona ma ka aoao kipi, a ua kiola ia aku no hoi na mamala olelo hoino he nui wale, mai na awai haipule, a mai na hale ahaolelo mai no ko lakou hoopaakiki kuhihewa. He mau mea e mokumokuahua ai ko lakou mau puuwai, a ua kakoo nui ae no lakou i ka haakei a me na manaolana nui i kupee ia o ko lakou mau poe o ka aoao oolea. Wahi a kekahi kaikamaihine oloko o Rikemona, "Ina e hoopomaikai ia mai au me ona mau keiki, a ina e make ino o Lee a me kona mau puali i ka aoao Akau, alaila, e ao aku no au i ka'u mau pulapula, e inaina hoomau loa aku lakou i ka poe i lanakila mai maluna o kakou. Ua hooukiuki loa i ka poe Ianake, (ka poe o ka Akau.") A ka kekahi wahine hoi, penei kana, "Ua ku mau ko kakou mau manao enemi, aole au e hana i kekahi mea e ae, o ka inaina hoopau ole i ka poe nana i lawe aku i ko kakou mau pono." Ua hai mai no lakou i na hana maikai a na koa o ka Akau, aole no hoi lakou i manao, pela ka maikai a na koa Akau e hana aku ai ia lakou.
HE MAKANA MANAWALEA.—Ua kukulu ae na kanaka o Philedalapia, (kulanakauhale nui o ka mokuaina o Peneselavenia) i kekahi hale nani loa, no ka Lutanela Kanela o Amerika Huipuia, no Gen. Grant. Ke kumukuai o ka hana ia ana o ua hale nei, he $50,000 dala. Kona kiekie maluna a lalo he 105 kapuai; he eha hale. Ua halii ia oloko i na moena welewela maikai loa, na mea a pau a ka naau kanaka e ake ai, aia malaila. I ka wa a ke Kenela a me kona ohana e hoi ai, e kuu i kona luhi, ma ua kulanakauhale la, e loaa no ia ia a me kona ohana ma kekahi keena nui, na mea a pau e kamau ai i keia ola ana, a i na rumi hoi ilalo loa, e loaa no ia lakou ka lanahu a me ka wahie e kuke ai i na mea i hoomakaukau ia nona. O keia, kekahi o na makana nui i loaa ia ia no kona hooikaika ana no ka pono o ka lehulehu, a e lilo no hoi kana mau hoouka noiau ana, i kia hoomanao mau loa ia hanauna aku, ia hanauna aku, i ka wa e hiki mai ana.
Halawai o ke Kula Holomoku.
Halawai ke Kula Holomoku ma ka hale kula o W. N. Pualewa. Noho o J. Komoikehuehu i Luna Hoomalu, kohoia o J. K. Kaunamano, i Kakauolelo no ka halawai. Ku mai o Komoikehuehu, a heluhelu mai i ka Olelo Hooholo:
Hooholoia. E kohoia i mau Komike ekolu, na lakou e imi i ka poe e makemake mai ana e komo mai iloko o keia kula, ma ke kulanakauhale o Honolulu nei, a ua apono ia.
Haawiia ka mana koho i ka Luna Hoomalu, a ua kohoia o S. N. Haleole, J. D. Halai a me J. Kaunamano, ua apono ia e ko ka hale a pau.
Hoopanee ia ka halawai a hiki i ka wa a na Komite e hai mai ai maloko o ka Nupepa KE AU OKOA, i ka wa e halawai hou ai.
J. K. KAUNAMANO, Kakauolelo.
Honolulu, Iune 24, 1865.
He Ninau Helu.
Ke hoouna aku nei au ia Wahikaniu, me ka lana o ko'u manao, e hiki ana no ia oukou ke wehe ae i ka a-a owaho, a e huli iho hoi i ka puka, kahi e kahe mai ai ka wai, a e wahi iho i ka niu, a o ka io ka mea ai, ke ole nae i pala-hu, eia malalo iho:
He 100 Ka nui o na Holoholona,
He 100 dala no ia mau "
Penei ko lakou kumukuai pakahi, he $10 no ka Bipi 1; he $3 no ka Puaa 1; he 1/2 dala no ka Hipa 1.
Eia ka ninau: Ehia la Bipi? Ehia la Puaa? Ehia la Hipa? I hiki aku ai ko lakou huina hoouluulu, e like me ka huina houluulu o na dala he 100. J. PELEKANE.
Hamakua, Hawaii, Iune 12, 1865.
WAHAKOLE IO.—Oiai ua halawai mai makou me na olelo a ke Kuokoa, e olelo mai ana ia makou he wahakole, pela io paha; a me ka olelo mai "na lakou okoa no ka ka lakou mai na kulana kiekie mai," i keia pule iho nei paha ia, aka, ina pule aku nei mamua, ua pakaha wale ke Kuokoa i na hou a me na luhi ana o ko makou mau lae. Ua haiia mai makou e kahi i hele aku ai, e imi i na mea hou o ka Ahahookolokolo, akahi no a hiki aku kekahi o na wahi keiki pulumi hale ilaila, aohe pela i na pule i hala aku mamua, i keia pule wale iho nei no, a i ka hana ana mai i na mea hou o ka Ahahookolokolo, "Pololei ole wale," nolaila, ma ia hemahema, ua kuni paa loa ia iluna o makou ka manaoio na makou no, no ka mea, ua ike no paha oe e ka mea heluhelu iloko o na kula, o ka poe e kope mai ana i ka hana ana a me ka hai loaa a hai, a ina e ninau ia aku ia ia, kahi i loaa mai ai ka hailoaa, e hoaa auanei oia, a ina hoi e holoiia na mea a pau loa, a olelo aku ia ia e hana mai, oki loa, kau i Kapua, a auau wai mauka ae o Apuakeheu, o Hamohamo paha ka inoa oia wahi, poina iho la makou, aole, oia no. Ua ikeia no keia ma ke Kuokoa i hala iho nei. Aole nae o keia ke kumu o ka mea i manao loa ai makou na makou, aka, ina oe e ka mea heluhelu e lawe ae i ke Kuokoa a me KE AU OKOA o na pule i hala iho nei, ua like loa na huaolelo a pau loa maloko o ka makou me ko ke Kuokoa. Aole paha na na Luna Hooponopono keia mau hana e hana nei, aka, eia ka hewa, ua paulele nui loa na kanaka makua i na wahi keiki, "me na hulu nene."
KA MOKUAHI SHENANDOAH.—I ke ku ana mai o ka moku Pfeil mai na mokupuni mai o Maikonisia, ua hai mai ma ka la 30 o Maraki iho nei, ua halawai mai ia me kekahi moku, ma ka latitu 3º 53; Akau lonitu 167º Hikina, he hae Pelekane ke kau ana, a ua hai mai ia, oia ka moku manuwa Pelekane o Miami ka inoa. Ua pii mai na 'Lii moku iluna o ua wahi moku nei, me na pahi, na pu panapana, a ua huli i na pepa o ua moku nei; a ua ninau mai no hoi, i na ua halawai lakou me kekahi mau moku okohola. Aole i liuliu a holo aku ua moku la; e holo i ka mokupuni o Ascension, he 3 a 400 mile mai kahi a lakou i halawai ai; he Mokuahi ua moku nei, a ua manao ia o ke Shenandoah, ma Melbourne kona wahi i kapili ia iho nei, a ke hele nei ia e haukae hele ma ka Pakipika nei.
KA LUNAKANAWAI ALUA O KA AHA KIEKIE.—Ua lono mai makou, ua hookuu ia mai ka Lunakanawai alua o ka Aha Kiekie e ka MOI, e hoi e ike ia Sekotia, i kona aina hanau, no kekahi manawa. O ka pono io no paha ia o ka ike hou aku i na puu uliuli o ka aina hanau, oiai ua loihi ka hele'na i ka aina okoa. E holo ana ia mai nei aku a i Amerika Huipuia, na Panalaau o Pelekane, a hiki loa aku i ke one hanau, a hoi mai ia i keia makahiki ae. Ia ia ma kana huakaihele, ko makou aloha pu kahi me ia a hiki wale i kona hoi ana mai.
"ANNIE LAURIE."—Ua olioli makou i ka ike ana, aole i palaleha ka "Ahahui hooholo mokuahi," i ka hana hou ana ia "Annie Laurie;" ua paa pono loa, a ua haalele mai no hoi ia i ke awa i ka Poalua i hala aku nei, a ke paio nei ia me na ale kuakea o ka Ieiewaho. O kela haole oluolu no i noho iho nei mamua o Mitchell, oia no ke Kapena i keia wa. E Kauai o Mano e, pomaikai wale oe i kou mea nana e alo hikiwawe mai.
HOI I KAHI MAU.—I keia pule i hala iho nei, ua omo ia aku e ka makemake kekahi poe wahine ekolu iloko o na hora he kanaha kumamawalu. Mawaena o keia poe, hookahi wahine luahine o Lipi kona inoa no Leleo, i awe emoole loa ia aku e ka make. Ua loaa i ka mai i ka hora ehiku o ke ahiahi, a he hapalua hora mahope iho, ua hoi aku ia i kahi mau, i hiki ia kakou a pau loa ke uhai aku. "Ka la o ka Haku me he aihue 'la i ka po."
KA PAPA OLA.—I kela pule i hala aku nei, ua hookohu ia o John H. Brown, Esq., Luna o ka Hale Paahao o Kawa i Luna no ka Papa Ola; a i ka Poalima iho nei, ua hopuka ae ia i kana Olelo Hoolaha, eono la mai ka la 22 aku o keia mahina, alaila, hoomaka oia e hele aku e makaikai i na kauhale a me na pa hale.
No ka piha e o KE AU OKOA i keia pule, nolaila, ua waiho ia kekahi mau mea he nui wale i hoomakaukau ia.
Aole e holo ana o Kilauea i keia pule e noho ana ia e holoi i na ipuhao.
Aia ma kekahi kulanakauhale o Mami, kahi i noho ai o kekahi wahi keiki makua ole, maloko o ke kula no na keiki makua ole. Ua aoia ua keiki nei e na kumu, ina e nele i kekahi mea a kona naau e makemake ai, e noi aku i ka Maku nui i ka lani. I ka hiki ana mai o ka hooilo, ua nele oia i na kamaa buti a me na lole mehana; nolaila, lawe ae la oia i kana peni, a kakau iho la i palapala, me ke kau i ka inoa mawaho, "I KE AKUA NUI I KA LANI;" a lawe aku la ia i ka palapala i ka hale leta e hookomo ai. I kona hookomo ana aku i ka palapala, lalau mai la ka mea nana e malama ana i ka hale leta, a nana iho la i ka palapala, a ninau mai la oia i ke keiki, "Nawai keia palapala?" Olelo aku la kahi keiki, "Na ke Akua." I mai la ke kanaka, "Nawai i ao ia oe pela?" "Na ka'u mau kumu," wahi a ua keiki nei, "I ao mai ia'u, ina wau i nele i kekahi mea, e noi aku i ko'u Makua nui iloko o ka lani, a no ko'u nele ana i na mea e mehana ai i keia hooilo, nolaila au e palapala pololei aku nei ia ia." I ka lohe ia ana o ke kumu o ka palapala ana o ua wahi keiki nei, e kela mea keia mea, ua hoolako ia mai oia i na pono mehana, no na hooilo he elima e hiki mai ana.
He Kanikau Aloha no Nalohaelua.
He uhane la he aloha,
Nou no e Nalohaelua,
Ku ana kona uhane,
I ka pali o Waihali,
E hali aku no oe,
Hoolaha i ka Nupepa,
I ike ko Hawaii,
Na Mokupuni a pau,
Nana iho olua,
Paakai me Loi sa,
Eia mai o Nalohaelua,
Maloko o ka Nupepa,
Ua hala e aku ia,
I ke ala hoi ole mai,
Au iho nei makou,
Aole no e loaa,
Ua lilo i ka enemi,
Na kupu ino o ke ao,
Ua ao ae nei loko,
Kuu kama lei ua lilo,
Kuu mea minamina nui,
Kuu moopuna ua nalo,
Hoa pupuu o ke anu,
Ka makani Kilioopu,
Ka la o ka Makalii,
O ka ua o ka Hooilo,
Ua haalele mai oe,
I ka pili a ke kupuna,
Auwe! kuu moopuna.
NA MRS. KALOMA.
He uhane la he aloha,
Nou no e Nalohaelua,
Aia paha ka uhane,
I ka luna o Puulua,
Elua hana a loko,
O ka u o ka minamina,
Ninau ae ke kupuna,
Auhea la o Nalohaelua?
Aia i ka holo lio,
I ke kula o Pawili,
Wili pohai mai nei,
Na manu i Kaluanui,
A he nui no hoi oe,
A he lei na ka makua,
He manao no hoi ko'u,
Ko kino e hoea mai,
Aole no e pau,
Na makahiki elua,
Wili hoi ae ka uhane,
Noho mai i ke ao uli,
O ke ao polohiwa ia,
O ke ao ike ole ia,
Ilaila pale ka uhane,
Nou na e Nalohaelua,
Auwe! kuu keiki.
NA MRS. KAHALEOHAI.
He uhane la he aloha,
Nou no e Nalohaelua,
Aia paha ka uhane,
I malu ulu o ka hala,
Ua hala e aku oe,
I ka hora kakahiaka,
Ua pau kou palena,
Kou ike ana i ke ao,
Ka makua me ke kupuna,
Ka nui me ka lehulehu,
E uwe helu ae nei,
O Kaloma no he kupuna,
Auwe! kuu moopuna,
Kuu lei o na pali,
Ka ihu hoi o ka lio,
Hoa hele o ke alanui,
Ua nui ko'u aloha,
Ke paila nei loko,
Ke hue nei ka manao,
Akahi au a ike,
I ka mea nui he aloha,
E apa nei i ke kino,
Ua au a haalele,
Kaukani ko'u aloha,
Nou la e Nalohaelua,
Auwe! kuu moopuna.
NA MRS. KALOHI.
He uhane he aloha keia la,
Nou no e Nalohaelua la,
Ue helu ae nei ka makua la,
O Kawaihae no he inoa la,
Haina ka inoa o ke kama la,
Nalohaelua he inoa la,
E hoi ka nani i kanahele la,
I ka uka wale o Ilioi la,
I ka pua hoi o ka lehua la,
Hoolai na manu i ka uka la,
Iiwi polena ka nahele la,
Ka nahele paoa i ke ala la,
He ala o Mailelaulii la,
Hooiho kaua i Malama la,
Malama ia mai ke aloha la,
I hoa pili no ko kino la,
E kii ka lehua i ka pali la,
Na pua lehua i Mana la,
I wilia mai me ka maile la,
I lei holo lio i ke kula la,
Haina ka inoa a ke kama la,
Nalohaelua he inoa la,
Auwe! no hoi kuu keiki la,
NA MR. KAWAIHAE.
Luna o Makaliua ke aloha la,
Ilaila ko kino i naue la,
Kahea ae nei he makua la,
Naone no he inoa la,
Hoi mai kaua e ai la,
A hoi kaua ua po la,
Ke uhi mai nei e ka noe la,
Hooiho na lio i ka pali la,
Holo mai kaua o ke kula la,
A hiki kaua i Kuewa la,
Nu hou na maka i ka ike la,
Ka ike ana aku i ke kino la,
Ua pau ka pane ana a ka leo la,
Aohe ai mai i ka ai la,
Ilaila nalo iho ko maka la,
Hele oe i ka pili o ke ao la,
I ka la o ka Poakahi la,
I ke kani ana hoi a ka Moa la,
Noho luuluu iho nei maua la,
Pono ole hoi e noho nei la,
He wahi aloha no hoi la,
No Nalohaelua he inoa la,
Auwe! no hoi kuu keiki la.
NA MR. NAONE.
Alele, Kahakuloa, Maui, Iune 12, 1865.
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Palela (k,) o Kahakuloa, Maui, i make aku nei, a e hooiaio ia kona pili ana ia ia i hooilina no kona waiwai: Nolaila, ua hoikeia i na mea a pau, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 22 o Iulai, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ko'u keena hookolokolo ma Lahaina, Maui, kahi e hana ai. A. M. KAHALEWAI, Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua. Lahaina, Iune 19, 1865. 10-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NONOI IA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e L. Kaono, e hooiaio i ka Palapala Kauoha a Hanu (w,) o Wailua, Koolau, Maui, i make aku nei: Nolaila ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 18 o Iulai, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la, a me ka hora e hoolohe ai i ka oiaio o keia nonoi ana, a me na mea kue i hoikeia mai, aia ma Wailuku, Maui, kahi e hana ai. A. M. KAHALEWAI, Lunakanawai Kaapuni Apana elua. Wailuku, Iune 22, 1865. 10-3t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O HOOMANAWANUI (W.) No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano E. H. Allen, ka Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie, e Hikiau (k,) no ka hooiaio i ka palapala kauoha o Hoomanawanui (w,) no Honolulu, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poaha, oia ka la 20 o Iulai, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. WM. HUMPHREYS, Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie. Honolulu, Iune 24, 1865. 10-2t.
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O MALINO (k.) No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano R. G. Davis, Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Awaa (k,) no ka hooiaio i ka palapala kauoha o Malino (k,) no Kualoa, Koolaupoko, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakahi, oia ka la 24 o Iulai, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. WM. HUMPHREYS, Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie. Honolulu, Iune 28, 1865. 10-3t
Nalowale! Nalowale!!
UA NALOWALE KEKAHI PINE GULA POHAKU ELEELE, me kauwahi pohaku keokeo uuku. E uku ia no i ka mea e loaa ai ka makana kupono; ina e loaa, e hoihoi mai i ke Keena o KE AU OKOA nei, a i ole ia, ma ka Halekuai o T. Neal, ma ka Pamoo. Honolulu, Iune 23, 1865. 10-1t*
OLELO HOOLAHA.
OIHANA WAI O HONOLULU.
KE HAI IA AKU NEI I KELA MEA KEIA mea i loaa ka mana nai, a ka la1 ae nei o Iulai e lawe mai ai kela mea keia mea i ka uku no ka hapalua makahiki, a ina e loaa ole mai ka uku hapa makahiki, iloko o na la he umi, ma ka la 1 aku o Iulai, alaila, e paniia ko lakou mau piula wai. HENRY PRENDERGAST, Luna Oihana Wai. Keena Oihana Wai o Honolulu, Iune 23, 1865. 10-3t
OLELO HOOLAHA.
E HAAWI IA NO I ELIMA DALA, I ka mea nana e hai mai, ina e ku i ka hewa ka mea nana i wawahi ka pa laau a me ka pa pohaku ma Kahauki a me Kaluapalena, a o ka mea paha nana i lawe mai kekahi Lio, Bipi, Miula, a me na mea a pau e pili ana i ua aina nei, me ko'u ae ole. IRA RICHARDSON. (10-3t)
OLELO HOOLAHA.
UA MAKEMAKE IA HE KANAKOLU kanaka paahana Mahi Ko. He KANALIMA a he KANAHIKU paha DALA e ohi mua ia. E ninau ia J. Maluaikoo, ma kona Hale Kuai "MEA ULU," mauka o ka huina o Alanui Alii Wahine me Alanui Nuuanu, e kokoke ana i ka wapo i "POKELE." J. MALUAIKOO, Mea Kepa. Honolulu, Iune 24, 1865. 10-1m*
OLELO HOOLAHA.
UA KOHOIA NA LUNA O KA AHAHUI Manawalea Katolika. O Mr. Perry, nona ka Hale Kuai ma Alanui Nuuanu, oia ka Puuku, a ia ia e haawi ai na manawalea e na Katolika, a me na me e ae e makemake ana e kokua. 10-1t
OLELO HOOLAHA.
MA KE KOHO ANA A KA LUNAKANAWAI Kaapuni o ka Apana Elua, A. M. Kahalewai, e lilo maua i mau Luna Hooponopono Waiwai no D. H. H. Kapono, o Aapueo, Kula, Mokupuni o Maui, i make aku nei. Nolaila, ke kauoha ia aku nei na mea a pau loa i aie mai ia ia, a me ka poe ana i aie aku ai, e hoike mai imua o maua i na mea a pau, a hiki wale i ka la 28 o Iulai, 1865. Hookahi mahina e hoike mai ai, ma ka Poaha o kela hebedoma keia hebedoma. S. P. AHIONA. PUHIKI (w.) Lahaina, Maui, Iune 23, 1865. 10-3t*
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU LOA, ke papa aku nei ka poe nona na inoa malalo iho, i na mea Bipi, Lio, Hoki, Miula, Hipa, Kao, a me na mea like. Ua kapu loa ka hookuu wale ana maluna o ko makou Aina Hoolimalima, ma Kuapuaa, Ili o Kailua, Koolaupoko, Oahu. Ina e loaa, uku $1.00 no ke poo, a ua kapu loa no hoi ka poe e ae maluna o ua aina la ke hele wale. Ina kue ia keia, e hanaia no e like me ke Kanawai. NAMONI. KAULA. KANAUAPUAA. KAIWI. Kaopa, Kailua, Koolaupoko, Iune 20, 1865. 10-2t*
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KAIAILI (k.) No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano R. G. Davis, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Waikamailani, no ka hookohu ia ia i Luna hooponopono waiwai o Kaiaili (k,) i make aku nei ma ka moana, maluna hoi o ka moku kiakolu, "Arctic." Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalima, oia ka la 14 o Iulai, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. WM. HUMPHREYS, Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie. Honolulu, Iune 24, 1865. 10-2t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O MALUI (k.) No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano R. G. Davis, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Mahoe (k,) no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono waiwai o Malui (k,) no Kualoa, Koolaupoko, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalima, oia ka la 21 o Iulai, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me kahora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. WM. HUMPHREYS, Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie. Honolulu, Iune 19, 1865. 10-2t.
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O ABER. KAHAI (K.) No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano R. G. Davis, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e J. Kahai (k,) no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono waiwai o Aberahama Kahai (k,) no Honolulu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakahi, oia ka la 17 o Iulai, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. WM. HUMPHREYS, Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie. Honolulu, Iune 19, 1865. 10-2t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KAPIHENUI (w.) No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano E. H. Allen, ka Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie, e Lahela (w,) no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono waiwai o Kapihenui (w,) no Lahaina, Maui, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 1 o Augate, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. WM. HUMPHREYS, Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie. Honolulu, Iune 21, 1865. 10-2t
OLELO HOOLAHA.
KA POE JURE KANAKA MAOLI, NO KA Kau o ka Aha Hookolokolo Kiekie, e hoomaka ana ma ka Poakahi, la 3 o Iulai, M. H. 1865. Kauahoa, Pilipo, Kalauli, Kapahukepau, Pauli, Poepoe, Jesse Aimoo, J. Papa, J. M. Kapena, Pinehasa Wood, Peter Kauhema, E. H. Boyd, Aaron Halulu, Daniel Kahananui, Malaki, S. Kanakaole, Keolaloa, J. Moanauli, Kaikainahaole, WM. Buckle, Maeha, Nohea, S. L. Kapahukula, Kuapuu. L. McCULLY, Kakauolelo o ka Aha Kiekie. Honolulu, Iune 13, 1865. 9-3t
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, KE nana mai i keia Palapala, owau o KEKOI, ke kane mare a HALIIMAILE, o Kapalama, Oahu. Ua haiia mai nei au a maopopo loa, ua kuai malu aku ka'u wahine mare o HALIIMAILE, i kona aina hooilina, mai a KAPALU k., mai. Kuleana Helu 2222, Sila Nui Helu 2082, ia KEKAI k., kana kane i loaa ma ke ano hewa, ma ka la 6 iho nei o Iune, 1865, oiai laua e noho pu ana ia manawa ma ke ano hewa, a ua haalele mai no hoi ka'u wahine i ko maua wahi moe ma Kapalama, a noho aku iloko o ke kulanakauhale, aole no hoi au i lohe iki, aole no hoi i ike iki i keia kuai ana a me ke kumu o ia hana ana. Nolaila, e like me ka mana ia'u ma ke Kanawai, ke hoole loa aku nei au i ka palapala kuai a kuu wahine, aole mana iki, aole no hoi e paa ana. Aole no hoi e hiki ia KEKAI ke komo iloko o ia aina, mai keia manawa aku. KEKOI, Kane Mare o Haliimaile. Kapalama, Oahu, Iune 16, 1865. 9-2t*
KA MOKUMAHU "KILAUEA!"
E HOLO ANA IA MAI HONOLULU aku ma ka POAKAHI, IULAI 3, no LAHAINA, MAALAEA, KALEPOLEPO, ULUPALAKUA, HONOIPU, KAWAIHAE, KAILUA a me KEALAKEKUA. Ma ia hope aku, eia na la holo o KILAUEA, POAKAHI, 10, 17, a me 24 o IULAI, a ma ka Poalua, la 1 o Augate, Poakahi, la 7 o Augate, a hoomaha ia pule, a mahope aku, e holo hou ma ka la 21, a me 28 o Augate, a ma Sepatemada, 4, 11, 18, a me 25. JANION, GREEN & Co, Agena o Kilauea. 1-tf.
KUAI KU DALA.
J. H. KOLE, LUNA KUDALA.
E KUAI KUDALA IA'NA, MA KA POAONO, la 1 o Iulai, i ka hora 12 awakea, ma ka Hale Kudala, ka hoolimalima ana o ka aina e waiho la ma ka aoao Komohana o ka Mokupuni o Oahu, i kapaia ua aina la o NANAKULI. He aina Moi no ia. He kupono ia aina i ka hanai holoholona, he mau pa bipi no, a he mau hale maikai e noho ai, i pa ia i ka pa. Eha haneri dala no ka makahiki, oia ka uku i koi mua ia, a o ka mea e oi aku ma ke koho ana e lilo ia ia. Ma ke kauoha a ka Mea Hanohano, J. O. DOMINIS, Luna aina o na aina Moi. EIA KEKAHI.—Mahope iho o ke kuai ana a lilo kela aina i hai ia maluna, alaila, e KUAI KUDALAIA'NA, ka hoolimalima ana o ka aina o KAHAKULOA. Ma ka Mokupuni o Moui. Eha haneri dala o ka makahiki i koi ia no ia aina. Ma ka Poaono, Iulai 1, ma ka hora 12 awakea, mamuli o ke kauoha a ka Mea Hanohano, J. O. DOMINIS, Luna Hooponopono Waiwai, e Kuai Kudalaia'na KA PUA HIPA, a ka Moi i make aku nei, e holoholo nei ma ka Mokupuni o Molokai. 4,500 Hipa Wahine. 600 " Kane. 112 " Kea. 8 " " mai na aina e mai. 14 " Wahine " " " ". 3,000 " Keiki. 1 Paa Bipi Hana. 25 Bipi. J. H. COLE, Luna Kudala. Honolulu, Iune 3, 1865. 7-1m
OLELO HOOLAHA.
E IKE OUKOU E NA KANAKA A PAU, O ko'u mau aina hoolimalima, aina kuai, aina malalo aku o na'lii, a me kahi e pili ana i ua mau aina la, o Kapahulu a me ke kuleana o Mahana, ma Palolo, ua kapu loa ka hele wale ana o na holoholona a pau malaila, e pili ana i ka Lio, Bipi, Hoki, Kekake, e uku no hookahi dala ($1.00) no ke poo hookahi, koe nae ka Lio hookahi a elua paha, o ke kanaka e hele ana i ka hana o ka aina. O ka poe pii wahie, pii lai, kanu awa, kanu maia, kanu alani, kanu lemi, a pela aku, ma ke kula o Kapahulu, &c., mai pii hou lakou e ohi mai i ka hua o ia mau laau, o loaa auanei i kuu mau Luna, oia hoi na kanaka e hele nei i ka hana o ka aina, e uku no lakou no ke komo hewa. O ka poe haalele aina, aole hele hou i ka hana, mai kii hou lakou i ka ai o waena, no ke Konohiki ia waiwai. E like me ka olelo maluna, pela ke kapu ma na apana aina 7 o'u ma Wailupe, a na Z. Poli e hoomalu malaila a pau ko'u makemake. A pela ma Hahaione a me Kaelekei, ma Maunalua, na Noa paniolo o Wm. Webster, oia ka mea nana e hoomalu ia wahi, a pela ma ke kai lawai-a mawaho o Maunalua, kahi e pili ana i ke Konohiki, ua kapu loa ka poe e ae, ka poe i hele ole i ka hana, a uku ole paha i ko lakou mau holoholona ma ke kula. O na kanaka o ka aina e pili
ana ma ia mau kula, ua noa no lakou ke hele e lawai-a ma na i-a malalo o ka ke Konohi i-a hoomalu. O na holoholona liilii malalo iho o na holoholona nui i oleloia maluna, me a'u no e kamailio ai i ka uku kupono a me na Luna paha i haiia maluna, a me na rula o ke Kanawai. E lilo keia i rula paa KE AU OKOA. J. H. KANEPUU. Maunakilohana, Palolo, Mei 29, 1865. 7-1m.
He Wahi Manao i na Makamaka!
I NA MAKAMKA O "KE AU OKOA," O HONOLULU nei. Aloha oukou, mamuli o ke aloha ana mai o ke Akua Mana Loa, e ho mau ia ko kakou ola. Nolaila, ke hai aku nei au, he wahi manao maikai no, a he makemake paha oukou ke lohe. Ina he wahi manao ko oukou e makemake ana e kakau ia, a pai ia hoi ma keia Pepa o KE AU OKOA nei, a i ole ia, ma ka Nupepa Kuokoa paha, oia hoi na Mele, na Kaao, na Mooolelo, na Kanikau o ko oukou poe make, na mea hou i loaa ia oukou, e manao ana e pai ia a me na manao kupono pakahi o oukou, e ku ana i ka pono o ka lehulehu, a me na Olelo Hoolaha Aina, Hoolaha kane, a wahine paha. O na mea a pau i haiia maluna, e lawe mai no na'u e kakau i na manao a pau o oukou, me ka maikai loa. Eia no ia'u na lako o ka oihana palapala, he wahi uku oluolu no ko ke kauwa. E loaa no au ia oukou ma Polelewa, ke kahua maauauwa, e ninau nae i ka poe i ike ia'u. Me ka mahalo. BENI, Luna Lawe Pepa. Haliimaile, Honolulu, Iune 15, 1865. 9-3t
AINA KUAI!
HE MAKEMAKE KO'U E KUAI AKU I KEKAHI Apana Aina, me ka Hale pu maluna iho, aia ma Kalihi, Oahu, oia kela wahi a ke Pukiki Peter Larkins. No ke kumukuai, e ninau ia J. W. AUSTIN. Honolulu, Iune 10, 1865. 8-3t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KANAKAOLE (k.) No ka mea, ua noiia mai ka Mea Hanohano R. G. Davis, Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Manuahi Kaaihuenui (k.) no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono Waiwai o Kanakaole (k.) no Honolulu, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakahi, oia ka la 10 o Iulai, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o kela noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu. WM. HUMPHREYS, Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie. Honolulu, Iune 12, 1865. 9-3t
OLELO HOOLAHA.
MA KA WAIWAI O KAUPEA (w,) E ike auanei na kanaka a pau, na mea waiwai maloko o ka waiwai o Kaupea (,) no Koolauloa, Oahu, i make aku nei, o ka poe i aieia, o ka poe pili kino, a pili paha ma kekahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike mai ia lakou iho, imua o ka Mea Hanohano R. G. Davis, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka Hale Hookolokolo i ke kulanakauhale o Honolulu, i ka Poaha, oia ka la 29 o Iune, e hiki mai ana, i ka hora 10 o kakahiaka. Ia manawa e hooponopono ia ka moo waiwai a Kamai (w,) ka luna hooponopono waiwai a ka mea i make, a e hoike mai i kauwahi kumu, ina paha he kumu oiaio kona, i ole e hookoia ua moo waiwai la, a e hoopauia ka oihana a ua mea hooponopono waiwai la. WM. HUMPHREYS, Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie. Honolulu, Iune 16, 1865. 9-2t.
PAPA O REGONA!
KA HIKI ANA MAI NEI NO IA MALUNA o ka moku ' Cambridge,' a e kuai ia ana ma ke kumukuai haahaa loa, e GEORGE G. HOWE, ma kona wahi mau ma Aina Hou. He 100,000 kapuai papa i kahi ole ia. He 80,000 kapuai papa oa. Me na papa hele, na papa pa, a me na aaho, eono iniha ka manoanoa. He 100,000 Pili Cedera. E oluolu kakou a pau loa e kipa aku a hoolaulea me ia. 8-3t
BA RENA, PALAOA, MEAONO!
AOLE OKANAMAI O KA MAKEPONO O KA Barena, Palaoa, a me ka Meaono, o ka Halekuai Palaoa o F. HONE, ma Polelewa. E hele ilaila e na kanaka e makemake ana e loaa ka Palaoa maikai a me ka make pono loa. Honolulu, Iune 10, 1865. 8-3t