Ke Au Okoa, Volume I, Number 6, 29 Mei 1865 — Page 4

ʻaoʻao PDF (1.27 MB)

KE AU OKOA.
HONOLULU, MEI 29, 1865.

 

Ka Moookuauhau, a he Papa Hoomanao
hoi, o na mea kaulana malalo
o na mooolelo Hawaii.

1832. Mei 17, hiki mai ka puali elima o na Misionari.
1832. Hoolaaia ka hale pule pohaku ma Wainee, Lahaina. 1832. Iune 5, make o Kaahumanu. 1832. Iune, hooliloia o Kinau i Kuhina Nui. 1832. Sepatemaba, hoomakaia ka haunaele e Kaomi.
1832. Holo aku na Misionari, o Alekanedero, Wini, a me Tineka, e noho misionari ai ma Nuuhiwa.
1832. Ua paa ka Papu e Lahaina.
1832. Hoomakaia ke kula pualu ma Mililani, Honolulu. 1832. Dekemaba, holo aku na misionari Katolika i California.
1833. Hoi aku o Kuakini i Hawaii, a noho o Kinau ke Kiaaina o Oahu.
1833. Maraki, hoomakaia ke Au ia Kamehameha III., a o Kinau kona Kuhina Nui.
1833. Mei 1 , hiki mai ka puali eono o na misionari.
1833. Iulai.2, holo aku o Alexanedero, Limaikaika a me Pareka i Nuuhiwa.
1833. Kukuluia ka hale pule ma Polelewa.
1833. Make o Kaomi.
1834. Feberuari 9, hanauia o Kamehameha IV., ALEKANEDERO LIHOLIHO.
1834. Make o Kamanele. 1834. Make o Keola.
1834. Feberuari 14, hoopukaia ka Nupepa mua ma Hawaii nei, ma ka Lama Hawaii, i paiia ma Lahainaluna.
1834. Hoopukaia ke Kumu Hawaii, nupepa ma Honolulu.
1835. Mare ia o Leleiohoku laua o Nahienaena.
1835. Iune 6, hiki mai na puali ehiku o na misionari Amerika.
1835. Paiia ka Alemanaka mua ma Hawaii nei.
1836. lanuri 2, hanauia ke Alii Wahine, Emma.
1836. Hoomaka ia ke kula kaikamahine o Wailuku.
1836. Hoomahaia ke pai ana o kekahi nupepa ma ka olelo Beritania ma Honolulu. 1836. Hoomakaia ke Kula Nui ma Hilo, e Laimana.
1836. Dekemaba, make o Nahienaena.
1836. Feberuri 4, mareia o Kamehameha III laua o Kalama.
1837. Ape rila 9, hiki mai ka awalu o na puali Misionari.
1837. Make o Aikanaka.
1837. Puhi ia ka hae ma Kalamakini. 1837. Hoomakaia ka hooponopono ana i na alanui ma Honolulu.
1837. Novemaba 7, kaikoo nui ma na wahi a pau o ko Hawaii nei pae aina.
1838. Hoomakaia ke ao ana i na 'Lii e Rikeke, ma ka Oihana Aupuni.
1838. Novemaba 1, hanauia o Victoria Kamamalu.
1838. Nui ka huli ana o na kanaka i ka pule Calavina. 1839. Aperila 4, make o Kinau.
1839. Aperila 5, lilo o Kekauluohi ke Kuhina Nui.
1839. Ua pau ka Baibala i ke pai ia ma ka olelo Hawaii.
1839. Iulai 9, hiki mai ka manuwa Farani, l' Artemise, Capt La Place.
1839. Make o Kaikioewa, Aperila 19.
1839. Make o Liliha, Aukake 25. 1840. Hoomakaia ke kula o na alii opio.
1840. Make o Hoapili-kane, lanuari.
1840. Hoomakaia ke kukulu ana o ka hale pule ma Kawaiahao.
1840. Aukake 3, hoi aku o Binamu ma i Amerika.
1840. Okatoba 8, haawiia ke Kumukanawai mua e Kamehameha III.
1840. Liia o Kamanawa ma.
1840. Hiki mai na moku imi aina o Amerika, o Comodore Wilkes ma.
1841. Make o Kapiolani.
1841. Hiki mai ka iwa o na puali Mi sionari.
1841. Hoomakaia ke Kulanui ma ka Punahou.
1842. lanuari, make o Hoapili Wahine (Kalakaua.)
1842. Holo o Haalilio ma i ka aina e, ma ke ano Komisina.
1842. Iulai 21, paa pono loa ka Hale pule ma Kawaiahao.
1842. Sepatemaba 27, hiki mai ka umi o na puali Misionari.
1843. Ae mai ke aupuni o Ame rika i ke kuokoa ana o Hawaii nei.
1843. Feberuari 25, lawe o Lo Keoki i ka hae Hawaii, a hoala ae i ka hae Pelekane.
1843. Iulai 31, hoihoi ia mai ka ea o ka aina e Adimarala Kamaki.
1843. Make o Bartimeus Puaaiki.
1844. Ae mai ke aupuni o Belegiuma i ke kuokoa o Hawaii nei.
1844. Novema ba 28, apono mai ke aupuni o Farani, a me Beritania i ke kuokoa o Hawaii nei. 1844. Hiki mai ka umikumamakahi o na puali Misionari.
1844. Laweia ke kilika mai Hawaii aku nei, he 197 paona. 1844. Make o Haalilio i ka moana i kona hoi ana mai.
1844. Kohoia i mau Luna Makaainana, malalo o ke Kumukanawai o Okatoba, 1840.
1845. Hoi mai o Kikeke ka Unuhiolelo o Hawaii nei me ke kino kupapau o Haalilio.
1845. Make o Kekauluohi.
1845. Ka hoouna muaia ana o ke Kope--248 paono.
1845. Kohoia o Keoni Ana i Kuhina Nui. 1840. Kohoia i mau Komosina e hooponopono i na kuleana aina.
1846. Maraki 20, make o Mi. Wini ma Lahainaluna.
1846. Hoi o G.L. Kapeau e noho Kiaaina no Hawaii.
1847. Novemaba, make Ka Unuhiolelo o Mi. Rikeke.
1848. Make o Leleiohoku (William Pitt.) 1848. Make o Mose Kekuewa.
1848. Make o Kaiminaauao.
1848. Hiki mai ka umikumamalua o na puali Misionari. 1848. Laha ae ka mai puupuu ulaula (Kaulalii.)
1849. Wawahi ia na pu o ka Papu e ka Farani.
1849. Hoounaia ka hipi mai Hawaii aku nei, he 148 pahu. 1851. Kukuluia ka Ahahui Misionari ma Hawaii nei.
1851. Kukuluia ka Hale Hookolokolo.
1851. Hoomakaia ka Oihana Kalepa ma ke aila a me ka iwi kohola.
1852. Aperila 2, make o Kaliokalani. 1852. Hoouna mua ia ka pepeiao laau. 1853. Hiki mai ka mai puupuu liilii, a lau'aha ae ma Hawaii nei.
1854. Wawahiia ka Papu ma Lahaina, ma ke kauoha o ke aupuni.
1854. Dekemaba 15, make o Kamehameha III, (Kauikeaouli,) a lilo o Kamehameha IV ka Moi.
1855. Make o Paki.
1855. Make o Hikoke o Molokai.
1855. Hoouna muaia ka palaoa mai Hawaii aku nei--463 pahu.
1856. Iune 2, ma reia o Kamehameha IV me Emma Ruka.
1856. Makeia o J. Aikake me Ruta Keelikolani.
1857. Wawahiia ka Papu ma Honolulu ma ke kauoha a ke aupuni.
1857. Make o Konia.
1857. Make o Keoni Ana ke Kuhina Nui. 1857. Kohoia o Victoria Kamamalu Kaahumanu i Kuhina Nui.
1857. Make o Wm. L. Lee ka Lunakanawai Kiekie o Hawaii nei.
1857. Holo o Limaikaika i Ame rika Huipuia. 1857. Make o Kuakini. I857. Make o Davida Malo.
1858. Mei 20, hanau ka Haku o Hawaii. 1859. Puka hou ka pele ma Hawaii.
1859. Aperila 26, make o J. Piikoi.
1859. Paiia ke Kanawai Ki vila.
1859. Hanaia ka ea aa (mahu) ma Honolulu. 1860. Kukuluia ka Hale Dute ma Lahaina. 1860. Maraki, kukuluia ka Hale Dute hou ma Honolulu.
1860. Mei, make o J.W.E. Maikai. 1860. Kukuluia ka Hale Mai o ka Moi Wahine.
1860. Hiki mai ka mokuahi Kilauea. 1860. Holo o Lota ma i Kalefonia.
1860. Sepatema ba, make o Limaikaika ke Kuhina Aopalapala.
1860. Okatoba, make o G.L. Kapeau, ke Kiaaina o Hawaii.
1860. Dekemaba, make o B. Namakeha.
1862. Make ka HAKU O HAWAII.
1862. Okatoba 11, hiki mai ka Hoomana o Enelani.
1862. Iulai 18, pau i ke ahi na hale Kulanui o Lahainaluna.
1862. Kukuluia i mau hale hou.
1863. Novemaba 30, make ka Moi Kamehameha IV , a lilo ka Noho Alii ia Kamehameha V.
1864. Mei 5, kaheaia kela apana keia apana e koho i mau Elele no lakou.
1864. Iune 13, kohoia na Elele.
1861. Iulai 7, halawai ka Aha Elele.
1864. Aukake 13, Hoopauia ke Kumukanawai i haawiia mai e Kamehameha III., a hoopau ka Moi        i ka Aha Elele.
1861. Aukake 20, haawi mai ka Moi i Kumukanawai Hou.
1864. Sepatemaba 29, kohoia na Luna Makaainana malalo o ke Kumukanawai.
1864. Oka toba 15, halawai ka Ahaolelo.
1864. Make o L. Haalelea.
1864. Oka toba, hoololoia e ka Ahaolelo e kukuluia i elua mau hale puhi rama ma Hawaii nei.
1865. Aperila 24, hoopuka ia ka Nupepa KE AU OKOA. 1865. Mei 6, holo aku ka Moi Wahine EMMALANI ma na aina e.

 

Mahiai a ka poe lapuwale.

E KE AU OKOA E ;--Aloha kaua:
            Eia ma Kailua-waena, Koolaupoko, kekahi hui hana lapuwale, oia hoi he hui aha pepa uhau, o ka lakou hui mahiai iho la ia, he mau kane, a he mau wahine, a me na keiki, ua piha no nae ka hale, elua aha pepa e haiamu ana
            Ua lilo loa ko lakou manawa malaila, ua waiho wale na loi kahu, aole haiamuia malaila, ua hoahaaina, ua kaluaia he puaa me na umeke poi, no ka lulu o ka pepa ana, i ka la 19 o Mei ka ahaaina ana, ke hoomau nei no lakou ma ia mea ; aloha wale ka opu i ka pololi, i ka lilo o ka manawa i ka hui lapuwale, a nele ka ama i ka hua ole.
J. M. HAILAWA
Kailua, Mei 20, 1865.

 

Ka manao ole o kekahi mau makua
i na keiki.

E KE AU OKOA ; Aloha oe--
            Me ka anoi o ka manao e loaa ia kau wahi kaawale o kou mau kolamu, i waiho aku ai keia mau hua nui e kau ae la maluna, imua o na mea a pau e halo anu i kou mau papalina palupalu, i nohea hoi i ka pa mau a ka wai piula oia kulanakauhale a ke aloha i noho ai. No kuu minamina nui i ka noho ana o keia lahui kanaka, nolaila, ua hiki ole i ko'u uhane ke pani iho i ka mea a ko'u Lunaikehala i noonoo nui ai, no ka mea hoi, ua manao wale au o keia kekahi kumu nui i emi ai' keiu lahui, aka nae, aole au e kamailio ana ma ia mea, mamua o kuu kamailio ana no na makua manao ole i na keiki. Oia hoi keia "Ka manao ole o kekahi mau makua i ka lakou mau keiki." O ka makua no ke poo maluna iho o kona ohana, nana no e imi i mau kanawai kupono e malu ai kona ohana, a nana no ka makaikai ana i ka pono a me ka hewa o kana mau keiki. E like me ko kakou Moi Iolani i keia wa, ua kupono ia ia keia mea , he makua no keia lahui Hawaii. Heaha la hoi? Oia no hoi paha--o kana hana e noho nei i keia wa, he noonoo i mea e nui ai ka maluhia o kona lahui kanaka, ka pomaikai, ka hanohano, ka nani, a me ka noho keakea oleia o ka imi ana o kela a me keia i kona pono iho, e like me ke Kumukanawai a me na kanawai. Aole anei oia ke kumu o kona ae ana e hoololi i ke Kumukanawai a me kekahi o na kanawai, me ka manao ana'e, e ano e ae ka noho ana o keia lahui kanaka? i ka nana aku, pela io no. "A pehea keia mau makua a'u e kamailio nei?" Aole! aole loa no i hana pela; penei paha e akaka ai.
            Ia'u e noho kumukula ana i keia mau makahiki, ua ike au a hoomaopopo lea i ke ano o ka hana a na makua, he eha ha naau, he kaumaha, he hilahila, a me ke aloha maoli aku, a i ka nana'ku i na keiki, e hele olohelohe mai ana na wahi wawae, aole wahi lole,o ka lepo, na pili paa loa e like me na kikokiko o ka Leopaki, o kekahi, he wahi male e uhi ai i kahi hilahila, o kekahi aole--o ke ano i ka nana aku, ua like me ka wa i hala, ka wa hoi o Waawaaikinaaupo. Auwe i Nani ke aloha o na keiki! ! E like me ke olohelohe ma na aahu; pela no ma na buke kula e hoonaauao ai, he nele, he nele loa no. I ka manawa o D. D. Balauina ke kahukula o ka apana o Lahaina nei, owau no kekahi kumukula ia wa a o ka nui o ka'u mau haumana, ua hiki i ka 100, i ko'u hoomanao ana ae, o ka hapakolu o keia poe, ua lakou na buke kula, o ke koena aku, ua kakauia ma ka ole o Ladana O ka hapa nui o keia poe keiki, he poe kaikamahine, a he poe ano maemae lakou, a mikioi ma ka malama kino ana, aka, o na keikikane, e aho paha ka pale lio o ka poe hanohano. Heaha la ke kuma o keia nele, wahi a ka mea ninau? Akahi. O ke ano naaupo o na makua. Alua. No ka lilo nui i ka lealea. Akolu. No ka palaualelo maoli no. E noonoo mai kakou ma ka manao akahi, o ke ano naaupo o na makua, o ka'u hana mau ma ka'u kula, o ke kakau i ka inoa o na makua a me na keiki, a me kahi i noho ai, i maopopo ia'u ke ano o ka na makua hana, a i luhi ole ka lunakula i ke kii i na keiki
            I kekahi manawa, olelo aku la au i keia poe keiki lole wawae ole, a buke kula ole, e pono e hai aku i na makua o oukou, e kuai i wahi lole wawae, a me ona palapala, ae mai ia no hoi lakou, "Ae. " I kekahi la ae, hele mai la no hoi ua poe keiki nei i ke kula, a, ninau aku la no hoi au ia lakou, "Pehea mai nei na makua o oukou ?" Pane pualu mai la lakou, " I mea aku ka hana i na makua, o ka hoole mai la no ia, aohe wahi dala e loaa ai ia mau mea." A maloko o keia kula,ua kau is he mau rula i mea e maluhia ai, o ka rula i malama ole ia, oia ka rula, "E hoohele ana mai i ke kula." No keia nele, ua hiki ole ke hooko a hoopa, i na keiki ma ia mea. O keia poe keiki nele, pinepine ka'u kauoha ana e hai i na makua, aohe hiki ke ae mai na makua, a hiki mai ka la hoike o na kula, emi aku la keia poe keiki e like me na hee o emi ana i na lua o lakou. O keia poe makua nana na keiki, lilo nui ka lakou dala i ka awa, i ka ai no hoi a me ka ia. Eia hoi kekahi, ua oi aku ka malama o keia poe i na lio, na ilio, a me na miula mamua ae o na keiki, no ka mea, hiki mai i ka wa ohi auhau kino, wikiwiki loa lakou i ka hookaa i ke kino o na lio, ilio, a me na miula, a o na keiki hoi, ahu ka hoka i Kapakai, aloha wale ia keiki makua ole. Aole anei keia o ke ano naaupo o na makua? oia no, ka mea hoi i i olelo ia e ka poe kahiko. "E malama ia oukou hookanaka, o kipa hewa ke aloha i ka ilio." He oiaio, ua kipa hewa ke aloha o keia poe makua i ka ilio.
            Alua. "No ka lilo nui i ka lealea." O keia poe keiki nele i kahi aahu ole, a me na palapala kula, na keia poe makua puni lealea no, o ka lakou hana mau no ia ma na hale, o ka pepa lealea, o ka pepa pili waiwai mai ka la a po, mai ka po a ao; me na olelo hookano, me na olelo pelapela, a lilo aku la ke dala i kekahi he-o kela, ume iho la kekahi i ka ihu, i ka hapapa ana ae a ka lima, he olona ke aweawe ana. Pono la hoi ka hele o na kaue wale no, o na wahine no kekahi, aaku, wale iho la no na keiki e naku ai. Auwe! Aloha ino na keiki!! O ka ona kekahi lealea a keia poe e hana ai, e inu ana a ona, e kahea ana me na leo pelapela, o olelo ana penei: "Heaha dala ia? He mau lepo paha? O ka lepo dala io, lilo aku la ia i na hale rama, o ka lepo wai, oia mai la kaua. " O ka noho keia a puu ka ona ana, alaila, hopu iho la i ke ka i kahi nui, a lalau lumi iho la i ka laua a Kekuaokalani ia Hoolehelehekii, o na keiki hoi, e oni wale ana me he puhi la o kuapa i Keoneoio.
            Akolu. "No ka palaualelo maoli no." Ua ike nui kakou a pau i ka poe hana i kela mau manao elua i hala ae nei, a me na wehewehe ana, he poe palauolelo loa ua poe ona la, pili waiwai la, inu awa la, aole i kue kekahi o keia mau mea, ua like loa. Penei paha, i na e inu kekahi kanaka i ka awa, he awe ona nae, alaila, aole paha minute mahope iho o ka inu ana, o ka haalulu mai la ao ia, a mahae akolu mai la ke kukui, alaila, he awa ona ia, i na no e moe a ala mai, me ka manao ua pau ka ona, i na e ai hou aku i ka ai, pu hou no ka la, i na e auau i ka wai, ona hou no, alaila, o ka palaualelo no ka hope, a me ka ilihune pu no. Ma ia ano no, i loaa mai ai ka popilikia i keia poe keiki, no ka mea., ma ke ano o ka hana a na makua, pela no na keiki. I ka nana aku, pela paha ke ano o kekahi mau makua, mai ka puka ana o ka la i Kumukahi, a ka welona a ka la i Lehua. I ka la 15 o Mei, e kula ana no au ma ka'u hula, paipai aku la no au i ka'u poe haumana ma keia ano, me ka ninau aku, "He malama no anei ko oukou mau makua ia oukou i na aahu a me kekahi mau mea e ae?" O ka pane mai la no ia o kau wahi kaikamahine, o Kamaka kona inoa, me ka i mai, "Aohe he malama o ko'u mau makua ia'u, a pela no ko'u makuahine, ua like pu ka malama ole." O ka makuakane o keia kaikamahine, he kapena oia no kekahi kialua liilii, a he kahiko loa kona noho kapena ana a hiki i keia wa. He kaikamahine noiau ia ma ka olelo ana, o kona noho ana, aia me ke kupunakane. I ko'u nana aku i kona wahi aahu i keia mau la, ua ano pelapela io no, nolaila, ke kau leo aku nei au ia oukou, o heluhelu a hoomanao iho, e nana pono i ke ano o ka oukou mau hana, i ka pono a me ka pono ole. Ano, ke hooki nei au i ka'u peni i ke kau ana iho maluna o keia pepa, no ka mea, ke kau mai nei ke ano o ka hiamoe, a e oki ana.
Na KUPA HAWAII.
Lahaina, Maui, Mei 15, 1865.

 

Pilikia! Pilikia!

E KE AU OKOA ;—Aloha oe:
            No ka pilikia i loaa mai ,a makou, nolaila, ke hoakaka aku nei makou ma ke akea, i ike mai ai ka Papa Hoonaauao, a o ka lehulehu holookoa no hoi paha mai o a o.
            Oiai makou he poe kupa Hawai, no ka Lahui iliulaula nei, a he poe liilii hoi no na kuaaina mai. Aka, aole nae he poe auwana wale e hele wale ana i o ia nei me he mau keiki makua ole la, aka, he poe keiki hookama makou na ka makuahine hookahi, --a he mau kaikuaana hoi, ko makou hookamaia e ua makuahine nei, e like me ia ia makou i keia wa.
            Nolaila, e like me ko ka makua pilikia ana no ka lehulehu o kana mau keiki no ko lakou nui loa, hookahi no ke hao ae i kahi kahina ai o ka umeke, pela no makou e noho nei me ko makou makuahine hookama i keia wa, i kapaia hoi e kekahi poe, "Ka makua o ka lehulehu," a i kekahi poe hoi, " Kaipukukui pio ole i ke Kauaula," a i lakou nei ae hoi a me lakou la iho hoi, e olelo nei, he "Seminary of Lahainaluna," (Kulanui o Lahainaluna.)
            Ma keia mau inoa i hana, a me kona wahi kaao uuku maluna ae e hiki ai i ka Papa Hoonaauao, a me ko makou mau hoa kaana heluhelu Nupepa Aupuni i kapaia KE AU OKOA, i keia mau la ku kanono o ka malamalama i hiki mai ma Hawaii nei. Oia hoi ma ka hoakaka pakahi, ana'e, o Lahainaluna no ua makuahine hookama nei, a o na haumana a pau e noho nei, o lakou no na keiki e omo puka aku mai ke komo akahi ana a hiki i keia poe i puka iho nei i keia la 5 o Mei i hala'ku nei, o lakau no hoi na kaikuaana o makou.
            Aka, o ko makou pilikia ke kumu o keia kukulu manao ana, nolaila, e ninau mai paha uanei ka lehulehu, a i ole ia, o ka Papa Hoonaauao paha, (oiai, oia ka mea kuleana nui e pila ana ia Lahainaluna,) "Heaha ko oukou pilikia ?" Ina he hiki i ka Papa Hoonaauao e ninau i keia ninau, e like me ka makou e manao nei i hana ae la maluna, alaila, e hiki no ia makou ke pane aku i haina no ua ninau la, a eia no ia.
            O ko makou nele i ke kumu ole e ao ai ma ka olelo Beritania. "Aia ka hoi i hea ka oukou mau kumu? A heaha ka hoi ka J. F. Pogue," Wahi a ka mea ninau.
            Elua wale no a makou mau kumu i keia wa e ao nei, oia hoi o J. F. Pogue a me L. Aholo. A o ke kolu o na kumu, oia o S.T. Alexander, ua hoi aku oia i Luna no ka hale wiliko ma Waihee iloko o ka malama iho nei o Ianuari, 1865, a mai kona hoi ana i Waihee a hiki i keia hoike ana iho nei i ka malama o Mei, elua wale no a makou kumu i keia mau apana kula elua, aka, aole nae i waiho wale ia ua olelo Beritania nei me ke ao oleia.
            Mamuli nae o ke ahonui a me ka hoomanawanui o J. F. Pogue, ua ao ma, no oia ia makou ma na olelo elua, oia hoi ma ka olelo Hawaii ma na buke Hawaii, a ma ka olelo Haole ma na buke Haole, aka, aole he loaa ia ia kekahi wa hoomaha, mai ka hora eiwa o ke kakahiaka a hiki i ka hora umikumamalua o ke awakea, alaila, hoomaha iki ekolu hapaha o ka hora, hoomaka hou no e kula, a hookahi hora alaila, hoomaha hou elua hora, no ka wa e hele ai na keiki i kii hana lima, a pau ia mau hora elua, ualalia, hoomaka hou no e kula a hiki i ka welona a ka la i Lehua, oia hoi ka hora eono, alaila, pau ae la ke kula ana, a huipu ae la na papa a pau i ka halawai o ke ahiahi, a o ka pau ana ia o na hana o ka la kula hookahi, i kela la keia la a pau ka hebedoma. Aka, aole pela mamua ae, oiai o ka wa ia ekolu kumu e ao ana ma Lahainaluna, he hoomaha hoi kekahi kumu a komo hoi kekahi, a pela no hoi na haumana, alaila, aole i luhi loa na kumu a oluolu hoi na haumana, uka, ua kaulike, a ua mahele ponoia no hoi na hora kula i kela la keia la, he hora pakahi ko kela, papa keia papa ma ke kula ana.
                Nolaila, me ka manao haahaa maikai loa, ke noi aku nei makou i ka Papa Hoonaauao, ina he mea poho a oluolu ia e ua papa la ke imi a huli hoi i kumu hou e ao ai ia makou ma ka olelo Beritania; oiai o ka wa kupono loa keia, ua hoomaha ke kula, a ina e loaa e ke kumu mamua o ke kula ana, alaila, e hoi pu mai no na haumana me na kumu, a o ka hoomaka no ia o ka hana me ka hakalia ole. Alaila, aole hoi e kupilikii hou ko kakou hoa'loha ahonui i ke kau o ka makahiki kula i hala ae nei, oia hoi o J.F. Pogue.
            No ka mea, he poe noonoo na hoa o ka Papa Hoonaauao, nolaila, aole paha lakou e nele ana i ka hoomanao ana'e, i kekahi o na olelo hoolana manao maikai penei: "Aole e pono i na kauwa paahana ke hoohana mau loa ia me ka loaa ole o ka wa hoomaha, aole hoi e hoopaa i ka waha o ka bipi nana e hehi ka palaoa," a pela aku. Me ka mahalo.
Na na HAUMANA O LAHAINALUNA.
Kakauia e T.P., Mei 19, 1865.

 

He Poe Wahine Maauauwa.

E ke Au Okoa--Aloha oe:
            Ia'u e noho ana ma Monikahaae, ma kahi kuai uala, kalo, moa, huamoa, a pela'ku, i ka wanaao o kn Poalima, la 19 o Mei, hora 4½ o kakahiaka, hiki mai la na kanaka me na mea kuai o kela ano keia ano i haiia maluna. Aia iloko o keia huakai, he wahine ka nui, e auamo ana me na mamaka, i hele a luluu i na huihui kapiki, aka, ua kuhi nae au he Pake, eia ka he wahine Hawaii, me na auamo kapiki, a i ko'u ike ana i keia poe wahine, ua olioli ka naau ma ko lakou lima hana, a kino hana, a ua kanalua iki ko'u naau ma kekahi mea, oia hoi ka lawe ana i ka hana a na kane, o ko amo i na mea kaumaha ma ka a-i, ua mahalo au no ka lakou hana ana, owau a me ka Palapala Hemolele kai mahalo no ka lakou mau hana, pili no ka lako.
            Eono keia poe wahine, no Pauoa uka, hookahi wahine i hai mai i kona inoa ia'u, oia ka hou o kou lae oe e ai ai a pau na la o kou ola ana, o Ewa, me ka eha oe e hanau ai i ke keiki." A i keia poe wahine hoi, ua lawe i ka Akamu hana.
            E ua kanaka ui opiopio, i oo, e ala a hoomaka mai i ka hana, a i ae ka hana pono ina kaikuahine o kakou o Pauoa uka, ,a Leoiki ma, mai moe hou ma ke kao o ka po, e i ae ke alakai o kakou o ka Palapala Hemolele mai ka mua a ka hope, na kakou no e nana; aloha wale keia poe wahine kane ole.
J.M. KAPIHENUI
Kailua; Mei 20, 1865.

 

KA BUKE UNUHIOLELO A ANERU.

                UA PAA UA BUKE NEI, E HOIKE ANA I KE ano o na hua olelo Hawaii, a ke kuai ia nei ma ka Hale Kuai Buke o WINI Elua ano o ua Buke la ma ke kaai ana, $5 ko kekahi, a $6 ko kekahi. Elima honeri me kanalimakumamaiwa aoao iloko o keia BUKE UNUHIOLELO, a ua piha loa i ka momona o ka naauao.
H.M. WINI,
Mea Hoopuka Buke.
Honolulu, Mei 22, 1865. 5-8t

 

OLELO HOOLAHA.

                NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA NONA ka inoa malalo e Lilia, e hooponopono i ka waiwai o Uwaho (k,) no Lahaina, Maui, I make aku nei me ke kauoha ole, a e hooiaio ia kona moopuna ana nana, i hooilina hoi no kona waiwai: Nolaila, ua hoike ia na kanaka a pau loa, o ka Poaono, oia ka la 10 o Iune e hiki mai ana, ma ka hora 10 o ke kakahiaka; oia ka la a me ka hora oleloia no ka hoolohe i keia noi ana mai, a me na meahoole i hoikeia, aia ma Lahaina, Maui, kahi e hana ai.
A.M. KAHALEWAI,
Lahaina, Maui, Mei 16, 1865.
5-8 t

 

OLELO HOOLAHA

                NO KA MEA UA NONOI IA MAI KA MEA nona ko inoa malalo nei o Antone Garcia, e hoonoho ia oia i Lunahooponopono no ka waiwai o Antone F. Silvy, o Wailuku Maui, i make aku nei ma ka la 10 o Aoerila, me ke kauoha ole. Nolaila ua hoikeia ma kanaka a pau, ke pili o ka Poaono, oia ka la 18 o Iune, A.D. 1866, i ka hora 10P.M. Oia ka la , a me ka hora i oleloia no keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ko'u keena hookolokolo ma Wailuku, Maui, kahi e hana ai.
A.M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni Apana elua
Lahaina, 10 Mei. A.D 1866
4-8t

 

OLELO HOOLAHA.

                NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka mea malalo, e Kaiheluhau, e hooponoponoia ka waiwai o Nani k, o Lahaina, Maui i make ma ka M.H. 1858, me ke kauoha ole, a e hooiaio ia kona oulu ana ia ia, i hooilina kona waiwai. Nolaila, ke hoikeia nei i na kanaka a pau, ke pili o ka Poakolu, oia ka la 31 o Mei e hiki mai ana, oia ka Manawa e hoolohe ia i kana nonoi ana, a me na mea kue i hoike ia mai, aia ma Lahaina, Maui, kahi ehanaai.
A.M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua,
Lahaina, Mei 9, 1865
1-8t

 

OLELO HOOLAHA.

                NO KA MEA, UA HOOKOHU IA MAI AU A me AA w, e ka Aha Kiekie, i mau Luna Hooponopono i ka waiwai o Kawelohelii k, o Waikiki, Oahu, i make aku nei: Nolaila, o na mea a pau a

Kawelohelii i aie aku ai, a me ka poe i aie mai ia ia, he pono lakou ke hele mai imua o'u ma Honolulu nei,

maloko o na la he kanakolu mai keiala aku.
J. KOMOIKEHUEHU,
Luna Hooponopono Waiwai
Honolulu, Mei 22, 1865.
5-2 t

 

OLELO HOOLAHA

                EIA MA KO'U LIMA KEKAHI WAA UUKU, ua loaa ia'u ma ka moana, ma kahi e kokoke ana l ke awa poe o Pawai, aole he aina, he mau ia kono nae, ua loaa ia'u kela Waa, iloko o na la hope o ka malama o Maraki i hala ae nei. E kii kokie mai ka mea nona keia Waa, me ka uku mai he $15.00, ina aole e kii mai ka mea nona keia Waa, alaila, e lilo no ia'u keia waa, e like me na laau pae.
MAA.
Keahuolu, Kona A., Hawaii, Mei 16, 1865.
5-2t

 

NA LUNA O KEIA PEPA.

            EIA IHO NA INOA O KA POE MA KELA wahi keia wahi i hookohuia i poe Luna o KE AU OKOA. Me lakou nei e hooponopono ai na makamaka lawe nupepa no ka uku o ka pepa, a me ko na Olelo Hoolaha.

HAWAII
J.H. Coney, Hilo.
D.H. Hi tchcock, Hilo.
L.Kaina, Puna.
W. T. Martin, Kau.
C.N. Spencer Dr, Kau.
J.G. Hoapili, Kona Hema.
P. Cummings, Kona Hema.
J.Z. Waiau, Kona Akau.
J.H. Kamalo, Kona Akau.
G.K. Lindsay, Kohala. J. Naiapaokai, Kohala.
S.P. Koko, Hamakua.

MAUI
A.M. Kahalewai, Lahaina. P.H. Treadway, Lahaina. W. Ap Jones, Lahaina. E. Saffrey,Honuaula.
C.K. Kakani, Kaupo.
John Rae, Hana.
W.P. Kahale, Wailuku. W. G. Needham, Makawao.
T.W. Everett, Makawao.

MOLOKAI
Mr. Meyers OAHU
J.P.E. Kahaleaahu, Ewa& Waianae. J.M. Kalanipoo, Waialua & Koolauloa.
J.W. Kea, Koolaupoko.

KAUAI
T.H. Marshall, Lihue.
S. Kamahalo, Lihue.
J.S. Low, Hanalei.
H. J. Wana, Hanalei.
G.W. Lilikalani, Koloa.
J. Kauai, Waimea.

 

Hale Kuai o Ake!!

                E O'U MAU MAKAMAKA NANA AU I HOOLAUNAmai i na wa i kunewa hope ae nei, ke kalahea aku nei ia, me ka hai aku ua makaukau ia e hoolako aku ia oukou i na mea a pau a ko oukou mau puuwai e kaunu ai. Ka lole o na ano a pau, ka Luna ume naau, ka Pahoehoe uwi lua, na lole Poni, Kalakoa, a me ka Puahau o Maleka. Ko kane hoi, ke Paina, ke Kuila, a me na mea a pau a na hoa o Hawaii nei e haaheo ai.
            Ua hiki mai nei he mau Kihei Papamu Huluhulu nui.

E KOMO, E WAE NO OUKOU IHO
1-tf.

 

J.L. NAILIILI, & A.W.B. NAHAKUALII,
LOIO.

                E ike auanei na mea a pau, on na mea nona na inoa maluna, he mau Loio laua, a ua makaukau laua e kokua i ka poe i hoopiiia, a me ka poe hoopii no kela hewa keia hewa o lakou. A he hiki loa no hoi i ua mau Loio nei ke hana i na palapala hoopii o kela ano keia ano, a me na palapala kuai, palapala hoolimalima, palapala hoopaa, na olelo aelike a pau o kela ano keia ano, a me na palapala hoohui a pau, a me kela ano keia ano e na o na palapala oihana, a me na palapala kupono a pau i ke Kanawai. E kakauia no me ka maikai loa na palapala. E loaa no maua, a o kekaho paha o maua ia oukoum ma HALEOLA, i Honolulu, Oahu, a i ole ia, ma Keei paha, i Kona Hema, Hawaii. E ninau no ia laua no ka uku. Honolulu, Oahu, Apr. 24, 1865.
1-tf

 

HUA KUKUI! HUA KUKUI!

                E ike auanei na mea a pau loa o ke kuaaina, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, he hoa aloha no oukou no na kau i hala ia kikina, he AU HOU keia, a ke kahea aku nei au, e kuai no au i na "HUA KUKUI" i kalua ia a mea, a'aila, e ki-ke ia ka iwi a pau, a o ka IO wale no ke lawe mai, e hoomaemae i ka la a maloo maikai. A e haawi no wau EKOLU DALA ME HAPALUA ($8.50) no ka barela hookahi. I ka poe e imi ana i keia, a lawe mai, e hoaa no wau ia lakou ma ka Halepohaku o M. Kekuanaoa, ma ALENUI. E WIKI, MAI KAULUA!
CHUNG HOON & CO.
Alenui, Honolulu, Mei 1, 1865.
2-3m

 

OLELO HOOLAHA.

                NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Kimo, e hooponopono ia ka waiwai o Kupihea (k,) o Ahainoiki, Molokai, i make aku nei, a e hoolilo ia kona pili ana ia ia i hoolina no kona waiwai: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau, ke pili o ka Poakolu, oia ka la 81 o Mei e hiki mai ana, ma ka hora 10 o kakahiaka, e hoolohe ai keia noi ana mai, a me na mea hooke i hoikeia, aia ma Lahaina, Maui, kahi e hana ai.
A.M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua.
Poniuohua, Molokai, Mei 11, 1865.
4-3t

 

OLELO HOOLAHA.

                NO KA MEA, UA NONOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Wm. Ap. Jones, ka Luna Hooponopono Waiwai o Kalua, o Lahaina, Maui, i make aku nei, e ae eku ka Aha ia ia e kuai aku i ka waiwai paa a me ka hale e ku ana maluna o ua aina la ona, no kona aie, i mea e kaa ai. Nolaila, ke hoolaha ia'ku nei, o na kanaka a pau, ina he kuleana ko lakou iloko o ka waiwai o ua o Kalua, ke koho nei au, o ka Poalima, oia ka la 31 o Mei, maka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka manawa e hookohe ia'i keia noi ana mai, a me na mea e kue mai ana, aia ma Lahaina, Maui, kahi e hana ai.
A.M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Laapuni o ka Apana Elua.
Lahaina, Mei 8, 1865.
4-3t

 

OLELO HOOLAHA.

                MA KA WAIWAI O KAIO (K.) NO KA MEA, ua noiia ma ka Mea Hanohano G.M. Robertson, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Kahakauila (k,) no ka hookolu ia ia i Luna Hooponopono no ka waiwai o Kaio (k,) no Hakipuu, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa ke pili, o ka Poaono, oia ka la 10 o Iune, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Mei 15, 1865. 5-2t.

 

PAPA ULAULA.

                KE HOOLEI IA NEI, MA AINAHOU, NA Laau Ulaula Maikai, oia hoi he 225,000 kapuai o kela ano keia ano; na papa kahi ole ia, 1 iniha; na kaula o kela ano keia ano; na papa kepa; na papa manoamoa i hele ia; 225,000 pili ulaula. E kuai makepono loa ia no e
GEO. G. HOWE.
Honolulu, Mei 22, 1865.
5-2t

 

OLELO HOOLAHA.

                  UA HOOPII MAI O KAMIKI. (W.) KUE I kana kane mare, ia Apanihina (Pake,) no Kaumakapili, Oahu, mamua, e hooki i ko laua mare ana, no ka nalowale ana no na makahiki ekolu o ua Apanihina (Pake,) nei ma ka aina e, aole i lohe hou ia mai. E hanaia keia hoopii imua o ka Mea Hanohano R.G. Davis, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka la 8 o Sepatemaba, i ka hora 10 o kakahiaka, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
Wm. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Mei 8, 1865.
3-4m

 

OLELO HOOLAHA.

                UA MAKAUKAU KO OUKOU HOA ALOHA, ka mea nona ka inoa makako nei, e kuai aku me oukou e na kupa Hawaii, i na lole a pau o kupono makuai haahaa loa. Aia ko'u Hale Kuai ma ke Alanui Maunakea, ma keia aoao aku o ka pa o Kaaione. E hele mai, a o nana no oukou iho.
WILAMA, (W. RYAN.)
Honolulu, Mei 13, 1865.
4-8m

 

OLELO HOOLAHA.

                E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU MA keia. Ua hookohu mai ka Mea Hanohano R.G. Davis, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ia LUKIA ALIONA a me J.W. KEAWEHUNAHALA, i mau Luna Hooponopono i ka waiwai o NAPAPAI (w,) no Lahaina, Maui, i make aku nei. Nolaila, ke kahea ia'ku nei na mea a pau a ka mea make i aie aku ai, a me ka poe hoi i aie mai i ka mea i make, e hele mai lakou imua o ka mea nona ka inoa malalo, iloko o na la he kanakolu mai keia la aku, o hooponopono ai no na aie maopopo, ina he aie io, a e loaa no au ia oukou na Kikikale, Honolulu, Oahu, ma kai iho o ka Pa o Kaaione, e ninau no i loaa. Ina i hele ole mai kekahi iloko o ka manawa i haiia ae la maluna, alaila aohe kuleana iki e koi mai ai mahope.
J.W. KEAWEHUNAHALA.
Kekahi Luna Hooponopono Waiwai o Napapai w.
Honolulu, Mei 6, 1865.
3-4t