Ke Au Okoa, Volume I, Number 1, 24 ʻApelila 1865 — Untitled [ARTICLE]

Ua akaka lea paha i ka nui o na makamaka heluhelu Hawaii i na kumu kuoo i loohiaʻi e ke Aupuni ka manao e pai mau i ka nupepa. Aka nae, i mea e kuhihewa ole ia ai e kekahi, e hoakaka ae makou ma ke ano pokole no kela mau kumu. He mea mau ma na Aupuni noeau o ka honua nei, e hoopuka akeaia i kela a me keia manawa, i na kumu manao o na Kuhina nana e lawelawe na oihana nui, e pili ana i ka hooko pono ana i ka lakou mau hana, a e paipai i ka lehulehu ma ia hoike aiai ana, e hapai pu i na ano i manaoiaʻi he mea e pono ai a e pomaikai ai ke aupuni holookoa. Ma kekahi mau aupuni nui, e laa me Beritania a me Amerika Huipuia, ua hoolimalima maoli ia e na Kuhina ka poe hoopuka nupepa a lakou i ike ai he kupono, nana e kokua, e hoike aku a e hapai i ka aoao o na Kuhina e makemake ana e kokuaia. A he mea pono loa no ia, no ka mea, ua nui no ka poe kue mai iloko o na aupuni a pau, mamuli o ka naaupo a me ke kuhihewa o kekahi poe, a mamuli hoi o ka manao pakuikui wale, ka opu ino a me ka hookekee maoli o kekahi. A no ka hoohuli ana a me ka halihali olelo ana o ka poe o ia ano, ua nemanemaia ka inoa maikai o na Kuhina, ua kailiia ka manao o na mea puni wale, a ua kapekepeke a kanalua hoi ka hilinai ana o na kanaka mamuli o ke aupuni, me he mea la he mau pono okoa ko na Kuhina, a he pono okoa hoi ko na kanaka ; a nolaila, aole no i holo pono na hana i manaoia e pomaikai ai na aoao a pau, mai na 'lii a i na makaainana, a ua anoninoni, lolii ole ka noho ana. Ua aneane e like no me ia i ikea'i ma Hawaii nei iloko o na manawa i hala ae nei. Elua wale no nupepa i paiia maloko o keia pae aina, a ua ona ia a hoopukaia ia waihona olelo e ka poe oluolu ole i na Kuhina o Ka Moi, he poe opu awahia hoi, e hoike kapakahi ana i na ano o na hana a ke aupuni i hapaiia, a e hoolaha mau ana lakou iwaena o ka lehulehu i ko lakou mau manao papau e kue ana, e hailiili ana a e hoopalahea ana i na mea a pau a na Kuhina a Ka Moi i hoao ai. Malia paha ua alakai hewaia ka mana o kekahi poe, e kuhi ana lakou o na kanaka o Ka Moi i hoonohoia'i e hooponopono i kona Aupuni ma kona inoa, he mau enemi no ia no ka lahui Hawaii, e imi ana i ka poino, aole hoi ka pomaikai o ka lehulehu. Owai la ke oluolu kona manao e noho ekemu ole, oiai e hoino wale ia mai ana oia? Iloko o ke kau Ahaolelo i hala ae nei ua @ a na Lunamakaainana no ke pai i nupepa Aupuni, a ua hooholoia e lakou kekahi haawina dala e pono ai ia Oihana. Mamuli o ia manao i hoakaka ia e kela aha koikoi o ke Aupuoi, ua hoopuka ia ka nupepa Aupuui ma ka olelo Beritania e pai mau ia nei; a i keia la, mahope iho o ka hoomakaukau pono ana, ke hoopukaia nei ka helu akahi o Ke Au Okoa. Ua hala ke au kahiko ia Kamehameha I. a me kekahi mau Alii muli mai mahope ona, me na moowini, me na kuhiliewa, a me na huhewa no hoi o ia wa, a o ke au hou, he au okoa loa no keia o Kamehameha V, ma ka lokomaikai o ke Akua i hoonohoia'i i Moi maluna o keia Pae Aina. Ke lia nei makou, ua pau aku la hemehema o ke au kahiko, i aumeume pu ai ka lahui Hawaii me ia mau mea kaohi; ua hala ia mau pilikia, a he au okoa loa keia e pii ae ai o Hawaii iloko o ka malamalama, ka naauao a me ka waiwai. A i mea e kokua pono ai, e hele mua ma ia mau pomaikai, a e hoeueu ia kakou iho ma na hana mikiala a me ka noeau, nolaila i kukuluia'i keia nupepa, a nolaila hoi e hoomau ana makou ma keia mau kolamu akea, e hooikaika, me ka paupauaho ole, e hapai i na pono a me ka maluhia io o na kanaka Hawaii. Ma keia nupepa e ike ai oukou, e na makamaka, i na kumu i hookahuaia'i ka hooponopono aupuni ana e ko kakou Moi wainohia a me na Kuhlna malalo iho ona, oia hoi na lima a Ka Moi e lawelawe pu ai oia me kona lahui. Maanei e wehewehe pakahi ana makou i na kumu i hooholoia'i, a me ke ano e hookoia'i na Kanawai o ka aina; a me na ka@oha aupnui e hoopukaia'na; na moolelo ano nui o na hihia i ulu mai maloko o na Aha Hookolokolo, i mea ao e hoopakele ia ka haule ana iloko o ka lua meki o ke kanawai, na manao akeakamai e pili ana ka oihana mahiai, mahi ko, kanu pulupulu, ia mea aku ia mea aku, e hoowaiwai ai na kanaka; na manao paipai e hoakea ai a e kipulu ai hoi i ka Oihana Hoonaauao o ke Aupuni, i manao nuiia e na makamaka oiaio a pau o ka lahui Hawaii, na nu hou o kela a me keia apana e olioli ai a e hoonanea ai ka naau; na nu hou o Europa mai, a me ko Amerika Huipuia kaua weliweli e noke mai nei, a me ko na aina e ae a pau no hoi mai o a o o ka honua nei; na olelo hoolaha o na Aha Hookolokolo, o ko ke Aupuni, a me ko ka poe kalepa waiwai, a me kela ano keia ano o na olelo hoolaha ; na hanau, na mare a me na make a pau mai Hawaii a Niihau; a me na mea e ae no hoi he nui wale, e pau ole i ka helu ia, e paiia ana ia mau mea iloko o keia Nupepa. A ke lia nei no makou e lilo ana Ke Au Okoa, he punahele a he hoa pili e kipa mau ana ma na hale o na kanaka Hawaii a pau. Hookahi nae mea nui iwaena o ko kanaka noho ana me ke ao nei a makou e hapai ole ai, a he mea hoi ia i pili ole maoli i ka hoo-

ko pono ana i ko makou oihana ponoi e hapai a eia.ua iiwa nni la, ka lioopaapāa' a ēie J k?ikua*maloko oka i lekahi Akua. Ma ke Knmilkanawai aina, ua ae ia i kela a me, keia kaaaka e hoomana'aku i ke Akua ma ke ano i kupon T o i"ker.a makemake iho, oiai ikomo hewa ole i ka hai peno maia hoōmana ana. Ualako no ka lahui niai o a o i na mea e ao ia'i lakou ma ia mau mea &k'a hoi, na nui na wahi nāhele e ae iloko o ke ki'hapai e -waele iho ai maleou, a e "waiho aua makou na na aoao pule e hooponopono ia lakou iho, a e hapai nui ana' makon i na-.po-no o keiā ao, oiai e kuhikuhi ia ana, kokou e ka poe i waeia no ia hana, i na pono o ke .ao pau ole. . • •» • [ Ma ia mau hua'olelo hoakaka mua, "ke hooi lana aku nei makou i ko* makou wahi waa, i Ke Ae Okoa, maluna ae o ka moana nli- | uli o lea manao lehulēliu, Ma ke hookolokt>li> keena-lloko o keia mau •h, ua hoopii mai mea rr>are, e hoopau ia k®tnr*'''aiare &oa ma ke oki ia e ka Lunakannwai " A i ka la hookolokolo, hiki mai na aoao a i eloa, ke kane me ka wahioe, e kae aoa kek&hi i kekahi. Kokuiu ia iho la ka Aha, a k<. r aku la ke kahu o ka Aha i ka-pa-]»pala hooiaio mare, no ka mare ana oia msu mea i elua ; hnole &e la ka aole i loaa, oa.huli wnle ia, ma kahi i. raßnaoia'i e lpaa ana, oia hoj ma ke keena oke Kahnnapule nana i hooholo i ka mare ana o laUa nei, aole nue i loaa ;U| ka mooe.leln oia hana. Alaila, paoe aku la ka LunakanHwai, e hut>p{iu ia ke a I opii, no Ha mei,aole <» ke kahua e hooko >a'i k» hnopii oki ke oie e boo»po moano mare ioann; no peh i la e oki iho a hookaawale ia'i na'mea i el' a 1 hoohui ple ia ? Aua hoopau wate ia ua .ihia la, aole i hnna ia, a hoi waie ako na m a i elua, me ka pohiliihi. o ka noho aiia, he nau mea mare paha, a<>le paha. 7 īi« keiu wahi mooolelo iki i hwi.ia ae Ib, u/ikea ke kumu pono i hooholoia'i i kekahi oj ia kanawai i kau ia iho nei e ka Ahiiole.lo w>ta M H. 1864, i kapaia ua kanawai "H'k e kokua ai iha hnoiaio mate aaa " E kauoha ana ua kanawai nei i ka poe a pau i ae ia e hoohuio i ka mare ana iloko o keiu Aupuni, e mßjlamir"T"htfke I<Stii e.ksl<!tu ia'i no kela a me keia i hooholoia, a e ia aku ua huke.la mal<e Keena Kalaiaina ke make ka Luna W«re, a i helej>aha i ka ainp e. A i <>Ie e roalUma ia ka palapala ana i na inoa e like 'm'e ka men i. kfeuobaia e ua kanawai nej. alaila. e hoopai ia ka Luna A kekahi, i ka wa i mare;ia ai keīiahi mau mea a i elua, alaila, e haawi ' »Jiu ka Lu^ake kaoe i mare ia, i pa--lapslH~ht>ilfe" rS?kau Iftoa ia e u.a Lona Mare nei, i mea e malamaia ma ka waihona WHiwaiohana, a hi?fi mtu ka maiiawa e make--fl»«\e -ia'oa e ht>oiHtoia nb ka mare io ana, aia ke waiho la ka hoike m iopopo. ~ Eia nae ka mea 'kupanahā a makou f lohe ai no kekahi matr mea iwaena o ka poe ho?holo mare iloko o na m'&nawa aole kB i malama lakou i buke kohi e palupala ai W» inoa o ka poe a lakou i mare iu, me he mea* h« mea liilii ka mare ana, i pili o]e hoi I ika pono 6 ka noho ana o ka lahul! Iko l .makou mahao, ō ka mare, "hЈ oihana nui ia i e ke Akua; o ke kehua no ia,e ka'mlu ia ai a onipaa'i ka lahui, a malaila e ulu mai aika pomaikai lua ole o ka noho ■■%m! , ke hooko maikai ia. Mailoko mai oka diV o a me ka hoomalu o ka jioho mare ana i uK mai ai ke kuOnoono, ka hanohano, ka ame ka waiwai oke kaneka. NolaHĀ o ka rj poe i manao lakou he mea liilil,ka malAna ana i ka mooolelo o na inoa o na mea i he naan kamalii, hohonu ole bo lakou ;% o ka poe hoi e holo kiki, akahele ole ilokooka marē, a fi«Hu ole, hopii e oki, oia naan kamalii no ia, "he lealea kalakalai, he onaoomanu ka loaa."