Ke Alakai o Hawaii, Volume X, Number 32, 19 ʻAukake 1937 — HOIKE A KIAAINA POINDEXTER, KA HELU KEIA O KA MOOLELO PILI I KE KULANA WAIWAI MALOKO O HAWAII Hoike aku la i na hale pa'i nupepa ma Kapalakiko, eia o Hawaii ke uku nei ma'o aku o ka mea i maa ma ke ano he mahele ano nui loa no ke aupuni o Amelika Huipuia [ARTICLE]

HOIKE A KIAAINA POINDEXTER, KA HELU KEIA O KA MOOLELO PILI I KE KULANA WAIWAI MALOKO O HAWAII

Hoike aku la i na hale pa'i nupepa ma Kapalakiko, eia o Hawaii ke uku nei ma'o aku o ka mea i maa ma ke ano he mahele ano nui loa no ke aupuni o Amelika Huipuia

I ka hiki ana aku o ke kiaaina i Kapalakiko, ma ke alahele ana i holo aku nei no kekahi oihana koikoi pili i na mahele o ka Teritore o Hawaii, hoike aku la oia i ka-.poe pa'i nupepa i kona ku iki ana ma Kapalakiko i ke kulana pili i ka waiwai o Hawaii ma ke ano e hoike aku ana aole i kekahi manawa i kaahope aku i ike ia kekahi holomua ma kekahi ano elike me ia e ike ia nei i keia la, ma ka moolelo pili i keia kulana maloko o ka Teritore nei. Eia ka Kiaaina Poindexter i olelo aku ai: "I holo mai nei au i Wakinekona nei no ke kukakuka ana me kuu mau haku koikoi—Perasidena Roosevelt, Kakauolelo Harold L. Icke« o ke Keena Kuloko, oiai aia iaia ka hookele ana i na hana ame na mahele pili-i na loina hana o ka Teritore, ame Ernewt Gruening, ka haku hoohana oka Teritore maloko oia keena hana. Ke hoolala pu nei hoi au e heie e ike i ka Moku-alualu-kopiko ma ka inoa i kapa ia aku ai oia hoi ka USS Honolulu i kona wa e hoolana ia aku ai iloko o ke kai raa kahi hoolulu maku kaua ma ka Pa Kaua Brooklyn ma ka la 26 o Augate, 0 keia kekahi ona moku kaua hou ake aupuni Amelika, O kuu kaikamahine w T ahi ana, oia hoi ka Miss Helen Poindexter, ua wae ia mai oia e keia keena hana o ke aupuni ka mea nana e malama i na mahele hāna no keia hoolana ana aku i keia moku kaua. Mahope aku oia eia au ke manao nei e hele hoomaha no ka mahina a i ole ia ma'o aku paha maloko o kuu mokuaina home oia hoi ka mokuaina o Monatana—a mahope oia e hoi hou aku wau i na Mokupuni i ka hapa hope* o ka mahina o Sepatemaba. . -'O ka makahiki kau i pau iho nei la i ka la 30 o lune oia kekahi o na kau hauoli loa, nui o ka waiwai ame ka holomua no ka poe ma ka hapanui o Hawaii; anoai hoi oia kekahi o na makahiki helu ekahi loa i ike ia inaloko o ka Teritore ma kona moolelo mai ka wa i hoohui ia.mai o na mokupuni i ke aupuni o Amelika Huipuia ma' kahi 0 keleahi mau makahiki he 40 i kaahope aku nei. Na loaa auhau kaa ma'o o 17 mau mokuaina "O ka makou manawalea i ka waihona federala ma na dala auhau i ohi ia ua hiki aku ia i ka heluna o ?11,633,487.56j elike me ka hoike a ka mea ohi auhau. 0 keia heluna ua oi ae ia ma kahi o §3,652,786.93 mamua o na dala i ohi ia mai na auhau mai o kela makahiki kau 1 hala a i ole ia i keia ua oi ae ma kahi o 45.77 mau pakeneka. O keia mau dala i ohi ia ua oi ae ia mamua o na dala auhau i o'hi ia e kekahi o 17 mau mokuaina hapa mai o ka waiwai iloko o ia kau hookāhi. Mamua aku o keia o ka helu o ka moolelo o na dala i ohi ia e Hawaii ua oi ae ia mamua o na da!a i ohi ia e na mokuaina he 16 o loko o ka Uniona"O makou o Hawaii eia he manao nei ke uku nei makou i ko makou alahele ma ke ano he mahele koikoi īoa maloko o ke aupuni o Amelika Huipuia. Nui na dala keu "I hooia e hooia ana ma keia hoike i ke kuiana waiwai a Hawaii i hauoli ai a e hauoli nei iloko o na makahiki i kaahope aku nei ? me ka hanohano wau e hoike aku nei ua hoopaa aku la ka Teritore i ke kau o elua makahiki ma ka la 30 o lune me na dala keu i oi aku ma'o o $1,300000, o na loaa auhau apau ua oi aku ma'o o ko makou mau hoolilo ma kahi o 12,000,000. Ke hauoli nui nei makou no ka mea i ko makou hoomaka ana no keia kau 9 elua makahiki ma ka la 1 0 lulai 0 ka makahiki 1935, ua hoomaka makou iloko o ka aie ma kahi o $949,000 a oi a a ma ka hoonohonoho ana mai 0 kekahi 'mau lala 0 ka aha kaukanawai i na pili dala ua hoike mai la lakou i keia ma ka pau ana ae 0 keia kau o elua makahiki i pau koke aku nei la iloko 0 lune e noho ana ka Teritore iloko 0 ka aie ma kahi 0 Anoai 0 kekahi kumu nui o ka loaa mai o na auhau maloko o ka Terito e u hiki mai ia mai loko mai 0 na auhau i kau ia aku \ 0 na oihana kalepa, he kulana keia e hoike nn v \ 1 ka holomua 0 na kulana hana maloko o Hawan no na'makahiki he nui i kaahope aku. Kaupalena kupono ia n& oifiana "Ona oihana ka.lepa 0 na mea Hawaii e hoopuka ia ' ana iwaho ma ka makahiki alemanaka 1936, akahi a hoopuka ia mai nei i ke akea e ka mea ohi 0 na auhau kalepa, ua hiki aku ia i ka heluna dala 0 $127,176,805.00 ma ka hookuku ana aku me na walwal hemo aku iwāho oka makahiki alemanaka 1935. Ona oihana kalepa i; komo mai i Hawaii mailoko mai o ka nlakUa o Ame-j lika Huipuia iloko o ka makahiki 1936 ua lola nial k.ona j helu ma kahi o f85,743,999.00, oiai 0 na loaa i loaa mai I mal na aina e ae'ua hiki aku ia i ka heluna diala 0 $6,-1 718,981.00, a i ole ia 0 na loaa komo mai oha waiwai ma kali! o ka heluna dala o ?92,462,979.00 ka mea hoi'

|nana i hooloaa mai i 1 kekahi koena dala nona ka heluna 0 $34,7i5;fg6.00. "I kuhi aku nei _mau huahelu dala i mea e hoike aku &i ia paha he poo kui pine wale ! no o Hawaii i ka 6ulfi6tr{p$ t mai maluna 0 ka palapala 1 aina, 0 ko tnakou mahele kalepa i ke aupuni o Amelika fūi palena ole o ke koikoL E hoemi auKau uwapo Me ka nana ole o ke Kai Pakipika o kekahi mau ka paa wale ia ana pela, ma kahi o na loaa datit mai na §uhau mai maloko o ke komisina kau olohani ua hiki aku ma'o o ka heluna keu ma'o o kona mau hoolilo iipkp kau i pau iho la ma ka la 30 o l.unf y A > ka hoemi iike o 10 uwapo, na kaki a pela wale aku no .imai ai o na waihona ,no ka meia e hoike a e jke .mau oihana pookela a elua—-oiā n& nona mai ka loaa ia makou 0 ka . o na ukana hemo o $220,15'i>878.00 7 ' 176 ' 805 iloko 0 ka makahiki alemana^al^^^k^ 'iopaa hemo aku mai Hawaii i kau ia ma kahi 0 $68,479,574.00 ame ko makou oihana hala e ulu mau mai nei nona mai ka loaa .075,304. No īa mea noi e hoomaopopo ia mai ke kulana pookela . maloko o ka aha kaukanawai e ukali maloko o i ka wa e nooiioo ia a! o ka nui o ka loaa i ko makou oihana ko īloko nei o keia mau makahiki ua hiki mai ia mamuli o~lSiflc3|jftfc hoohana malalo o ke kumukanawai Jone«-Cditfgat|^*' Mahalo ia ka a ka Peresidena Oiai ma kekahi mu. fe6filt&lahala ana e pili ana i kekahi mau mahele ma ke an<Lp ke kaukanawai ana e hoole ana ia Hawaii, oia fcoi o ke kanawai e kaupaiena ia ana ka nui o k«, i hoomaemae ia i ae a e ae ia ana e komo Huipuia mai Hawaii inai, ua nui wale ka ō na makaainana o Hawaii i ka papahana a ka Ps£pj4§£a anie kona kupaa nialuna olaila, pu me ke pu mai iaia mai ke kakauolelo Ickes, mai ame lala he nui wale e ae 0 ka hale kau e kue aku ana ma na ano apau i e hOOl e ana ia Hawuii, ame na hana e ae o ke jl £e kaulike a ke aupuni Federala e hana mai ai j 0 na niakuaina 0 ka Uniona. , He Wahi ano aui omw all no Amelika Huipuia "Ma Hawaii ua i ka hoomanao ae ua loaa ia makou ke elike meia 1 loaa i ka mokuaina 0 Texas ma* oia hoi 0 keia wale 110 a elua na mahele 0 koipo aku ma ke ano he hookahi me e ae o lva Uiiioua a lilo 1 ma u waW pookela ano o ko laua ae mai 110 laua iho e 1 il.o .pelaaole hoi ma ke ano 0 ka taW|j pio ia ana a i ole 1a !tnftw <!ala ia paha. He mii "ko makou Maft§¥o ma keia ua nui ae ka 1100noo e ulu ana ma!ok"ff*& J TtPTika i keia la oia hoi 0 ka ike ana i' ke kulAha o ka Teritore ame ka ike ana akn i ke emi maiTf e!a"rhanao ā ko Amelika he wahi puolo pjka o kekahi hoi 0 na olelo a mak6u o Hawaii e loa nei i ke kamuilio ia pela. 1 ' iKpE:-. - ' Ma ke kali ana afttjt : ke kuokoa o na aina Pilipino mai o Amelika aku ke koikoi loa o ka ulu wale ana mai o ka manaO""|RĪS!Kela o ka Teritore 110 ka mea oia kekahi o na pou lehp ikaika loa o ke Aupuni Ameiika maloko o ke tat£lkfo£M <> moo mai la i ke kukulu komohana o AmeliMjffititila. Ke aia mai nei o na kanaka like ole maloko o ka oihana Huipuia maloko o ka Ter»tore i keia la, kfcjjufcna o ke ano o ke ol.a aua mai kela a i keia la, ka ,M| $na akn o na auua kanaka o kela puali |ame kela j|Bf § 'ko ka'alna amo kola o ko ke kai pn W ka ann akn o na kanaka o ka puaii kaua o kt> * & ' ĪU^a '

ainana o ka T.eritore kekahi o na mahele paha e loaa ole atia ma keleahi wahi e aku, a nolaila ea i ka launa akea ana aku o kela ame keia ame.ka hooiiapa i na hana iloko o ka iokahi e ike ia mai keia he mea ano nui loa iloko 0 ka Teritore a nolaila ua ku i ka pono ka mahalo wale ana aku ,o ko Hawaii i ka pono ame ka launa akea ana o kekahi ame kekahi maloko o ka Teritor'e i keia la. Kukulu ia aku kela nanaina Paredaiso Mawaho ae o na_kuianja like ole i aJa xaai kela o ke oiphani i oiohani iho nei oia hoi ka mea nana i hooma--1 u 1 e mai i na oihana mawaena o Hawaii ame Amelika Huipuia, ua noho mau ka Teritore mai kekahi mau hakaka o kekahi ano aole pu hoi elike me ia e ike nei a i ike ia ai malpko o ixa naokuaina. o Amelika Huipuia. Anoai he mau olohani no kekahi i ala mai maloko o na iīoliupum, a he hookahi wale no olohani ano koikoi oia ke olohani ma ka Mokupuni o Maui, aka o ka mea i ike ia ua' hoopau koke ia aē keia olohani a ii a me ke komo ole aku iloko o kekahi mau maheie uhai kanawai a o ka mahele o.ka maluhia i loaa ia makou maloko o ka Teritore a makou i hauoli wale ai i na wa apau lilo ia mea he mea nana i hoala mai. i ke kulana o ka olioli ame ke ea o ka hookupono ke kumu o kahi i hoea mai ai ka olelo hu H'awaii e kaulana nei i keia la, "Ka Paredaiso O Ka Pakipika/'