Ke Alakai o Hawaii, Volume X, Number 30, 5 August 1937 — HAULE HOU KE KALAPU JEFFERSON [ARTICLE]

HAULE HOU KE KALAPU JEFFERSON

O kekahi o na lala koikoi—ina aole pela ke koikoi loa paha o na lala o ke keena o ka Peresidena Roosevelt, oia no o Heneri Morgenthau, Jr., Kakauolelo o ke keena waihona Dala. Ua hiki mai nei oia i Honolulu nei mamuli o kona manao e hoomaha. Mamuli o kona kulana pookela iloko o ke aupuni he mea po.no hoi e haawi ia iaia na hanohano o na kulana like ole apau i ku i ke kulana ame ke .ano o ke kiekie oia kulana i loaa iaia; o ka oi aku e hoike ia aku keia mau nanaina e ria lala o ka aoao kalaiaina Demokalaka maloko o Hawaii eni no ka mea oia kekahi huila nihpniho koikoi loa iloko o ka papahana Demokalaka i keia la. Aka aia i hea ma kahi o ka haawi ana aku i keia hoomaikai ame ka hanohano iaia oiai oia kekahi o na Demokalaka koikoi loa m'aloko o ke keena o ka Peresidena ma Wakinekona a ke kalapu Jefferson i hele a nui wale o ka.eueu iloko o Hawaii eni iloko o kela mau makahiki aku nei i hala? Ua lohe kakou e hoohanohano ana ke Kakauolelo ma kekahi papa aina e ke Kiaalna ame ka kaikamahine Miss Poindexter ma Kahi V7akinekona. Ua heluhelu kakou e hui aku ana me ia na lunamakaainana koikoi o na keena federala o Hawaii eni—Ka mea ohi dala oihana kalepa, ka mea ohi i ke dala auhau, ke kapena o ka Hui Moku Kiai Kai o Amelika Huipuia ame ka Lunaleka ame Komite Aupuni mai Hawaii aku. Anoai e hoohauoli ia aku ana o Morgenthau e keia poe i kekahi mau manawa paha e hoea mai ana ma ke ano hui paha hoi a i ole ia ma ke anio hookahi. A pehea keia kalapu Jefferson, i manao ia oia ka eiele ame ke kulana hahai i na ioina Demokalaka ma Hawaii nei, aole kakou i lohe iki i kekahi mau mea e pili ana iaia-—aole pu h'oi i heluhelu ikekahi mea e pili ana i keia kalapu no kekahi mau makahiki he nui i kaa~ hope aku nei? Aia lakou i hea? Ke hiamoe mai nei no a i ole ia ua pau loa aku nei paha hoi i ka nahaha. O kela ahahui i hele a pookela iloko o kela mau makahiki i kaahor>n aku nei pehea. hoi ua pau aku nei paha lakeu i ka hoo.maha a i ole ia ua puehu Hi loa aku nei paha lakou mai ka ili aku o ka honua. Aole i maopopo i.kekahi poe i na kumu o kahi o ka hiki ana mai o keia mau mea oia hoi ka moe malie ana aku o keia kalapu—aole i loihi loa aku nei i hala he nui n* alakai kupono loa o keia ahahui a i ole ia kalapu— he elua ano iho la o keia ano iioko o na hana keko o kela ame keia ano ina he pololei keia olelo ana'e Anoia ua hiki aku i kahi o ka lokahi ana ae o ko lakou manao a hui ae la keia mau auna o na alakai a elua i hookahi. Aka i keia manawa aole i hiki aku s kekahi mea ke hoomaopopo i na inoa o ua poe alakai nei a i ole ia o ka papa hoeko, kekahi o na nanaina kupaianaha o ke ano Demokalaka maloko o Hawaii nei—mau makahiki aku nei i hala he nui palena ole maoli ka maikai o ka hoo~ hana ana aku i na hana i ku i maikai o ke ano o na ahahui a i ole ia kalapu i hookele pono ia, Mamuli paha hoi o keia ulu nui wale o ka hoi i hoao aku ai kekahi o keia poe e hookohu i elua mau mahele o na lunanui ame elua papa hookojf aka i keia la he mii maoli ka hoopalaleha ia o na hana o keia kalapu Jefferlon ame kana mau hana—ina he mau hana kekahi—i hiki ole ai i kekahi aole pu Koi i na lalaoia ahahui ke hoomaopopo aku i na inoa o ua poe alakai nei ame Jco iakou mau lala o ka papa hooko. Me ka puka ana aku o ka papahana a ka Roosevelt he eha ae nei mau makahiki i kaahope aku ua ikaika maoli ka pii ana ae o keia hauoli malokp o ka Teritore nei no ke kupaa mau ana aku o keia kalapu Jefferson ma ke ano he wahi halawai no na Demokalaka oloko o ka Teritore nei; ma ke ano he elele ma ke ano kino hookahi o ka aoao Demokalaka maloko o ka Terjtore nei kahi hoi e loaa i kona mau lala a i ole ia i kekahi paha o kona mau hoaloha ame hoapaahana hanohano e hoonani ia ai a i ole ia e hookipa pumehana i.a ai i na wa apau a kekahi o lakou e hiki mai ai i Hawaii nei, o ka oi aku o na lunaaupuni koikoi loa e hiki mai ana i Hawaii nei mailoko mai o'Amelika Huipuia. No elua ii#kahiki a o? aku paha ma'o he maikai maoli ka hoohana ana a keia ahahui a i ole ia Kalapu Jefferson ma na nanaina hana o na ano apau o ke ano e hoohauoli mai ana i na hoapaahana oia aoao Kalaaina. He mea oiaio ua hoolawa ia mai keia wahi i wahi halawai no na Demokalaka; he m?a oiaio ua hoolaulea aku lakou i na alakai ame na makaikai koikoi loa o ke.keena hana o ka Hale Keokeo e hiki mai ana i Ha,waii nei. Aka i keia manawa i ka hiki ana mai o kekahi o na lunaaupuni koikoi he lala no ke keena o ka Peresideim Eoosevelt io kakou nei, aia la ihea ka ahahui a i ole ia kalapu Jefferson! pehea la e hiki ai i na lalalna Demok&laka maloko o Hawaii nei e hoike ai i ko lakou mahalo no ka poe o na kulana kiekie e hiki mai ana i Ilawaii nei o ka oi akii o kekahi kanaka elike iho la me keia kanaka nona ka inoa o Henry Morgenthau?

Mawaho ae o na haha a na lumaaupuni koikoi e hana ia akū nei nona e ke Kiaaina ame Miss Poindexter ame kekahi mau lunaaupuni federala ae me he ala e haalele ia aku ana ka hoolaulea ana aku ia Kakauolelo Morgenthau—aole i na lalaina ame.na kulana De~ mokalaka maloko o Hawaii nei aka e lilo aku ana ka hoolaulea ana aku iaia iloko o ka lima o na hoaloha Repuhalika o kakou ka poe e 010010 mai nei o na p&keke me na mea like ole na nanaina e hoike mai ana i ka hiki ia lakou ke uku aku i na hoolilo apau e hoolilo ia ana no ka hoohauoli ana aku i keia makamaka koikoi loa a ka ahahui a i ole ia kalapu Jefferson hiamoe i hookuukuu wale ai a aohe paha i neīe e lilo aku oia iloko o ka iima o uahi.

Na ua poe hoaloha Repubalika nei no, ina e hoomanao ana kakou mao ka lakou pepa ala o ke kau haule lau i hoopoha aku ai a puni ke aupuni a hiki wale mai la i ka. Teritore nei e kue ana, i ke koho ana aku 1 ka reresidena no ka noho iloko o ia kau, ame ka pii ana aku d Kakaūolelo Morgenthau ma ke kulana kiekie oia iioi ke poo o ke Keena Waihona Dala o Wakinekoi*a. O ua auna Hepubalika hookahi nei no maloko o Hawaii nei kai luluu aku ma kahi o ka heluna dala.he $250,000 i kekahi waihona o ko lakoU aoao maloko o ka aina makua me ka manao e hookuke aku i ua kanaka huhu nei mailoko aku o ka Hale Keokeo! A mamuli wale no■'o ka hauie ana oka ahahui Jeffer»on ma ke ano he lunamakaainana o na loina Demokalaka maloko o Hawaii nei ka hiki ole o ka hoolaulea ana aku i ke Kakauolelo Demokalaka o ka Waihona Dala. I£" lilo aku ana ia iloko o ka lima o na Repuba!ika n« hoi oia aoao kalaiaina i inaina wale aku ia Peresidena Roosevelt, kona mau hoapaahana holo like ame kona poe apau no ka Papahana Hooponopono hou apau; ma ke ano o inaina awaawa loa o kekahi ano ilike me ke Kiapolo e inaina wa le ana i ka auau i ka wai hem,olele—ma kahi o ka hoomaopopo ana aku he inaina oiaio maoli, He nui wale na hoomaziawanui ia na aku iloko o kela ame keia manawa e na alakai Demokalaka no ka hoala hou ana mai i keia kalapu Jefferson i ka wa i ahuwale ae ai kahi o ka pilikia, oia hoi o ka hooknmu hou :ana aku i ke kalapu i mea e hoi hou aku ai i na hana

o ke kulana o ke auo o kona mea i kukulu ia mai ai a ,e Hoohana fa aku hoi pela, a i ole ia i ka hUei ole ana aku i kela, ma ka heluhelu ana e hoopau loa aku i keīa ano ahahui a e hoala hou mai i'ahahui hou o kekahi &allapaū hou e hahai ana i na loina hana Roosevelt a e kapa ia aku ia he Kalapu Eoosevelt, Aka ma ke kulana o ke ano o kahi o na alakai kunewanewa o ka a"oao T&mokalaka e hapapa wale aku ana mawaho o keia uhane ole, a mamuli o ka hiki ole ke hoohana 1 elua mau ahahui oia ano maloleo 0 ka Teritore e hahai ana i na lalaina o€tnokalāka" maloko o Hawaii nei ua lilo aku la ia manao wale % ana i mea 1 hoohua ole mai i kona hua ma ke ano o ka e ike ia aku ai e kela ame keia mea maloko a mawaho paha hoi o ka Teritore o Hawaii. O keia mahele e ike ia nei, e pili ana me ī£ak;auolelo Morgenthau iloko o Hawaii nei ame ke kalapu Jeffersbn iloko o 'ke kulana o ka make, hē mea pono paha hoī ia nana liina manao waīe iho no no lakou e ala mai al a hoohana i ko lakou mau noonoo me ke hoalsl maH keia manao e hana lakou i liookahi a i ole ja i elya o na hana pono e hana koke ia ai i keia manawa—oia hoi e ho&la hou mai i ke kalapu Jefferson i kona kulana mua A a i ole ia e hoopau loa i keia kalapu Jefferson a e hoala mal i ka Kalapu Roosevelt.