Ke Alakai o Hawaii, Volume X, Number 29, 29 July 1937 — AIA WALE NO I NA POO OIHANA I KEIA MANAWA [ARTICLE]

AIA WALE NO I NA POO OIHANA I KEIA MANAWA

(Na ka lunahooponopono) I keia manawa i ke kakauinoa lokahi ia ana no Kiaaina Poindexter no ka hookohu hou ana iaia ma ka noho o ka iuna hooko nui o ka Teritore e na iala apau o ke Komite Waena o ka aoao Demokālaka Tentore i launa pu ai ma kona kino, i keia mahawa aia wale no ia i na poo oihana o ke aupuni Teritore—a i.ole ia kekahi paha hoi o lakou—no ka hoi ana aku a mahope p ke Kiaaina ame no ka 'h-oohana ana a-l?u i ke koena 0 ka makahiki i'kōe iaia ame kana hana ame kona noho hou aku ma ka noho me ke kanalua ole, i na hana helu ekahi loa i ike mua ole ia e keia Teritore. I ka nana aku i na moolelo o na Kiaaina Repubalika 1 noho aku ma ka noho mamua o Kiaaina Poindexter ma kona kulana i keia manawa aole paha ia he hana paakiki, ma e paepae aku ana na poohiwi o na poo oihana i ka huila me ka hana oiaio no ka pono nui wale o ka Teritore ame, e ikea ia mai, no ka pono nui loa o ka aoao kalaiaina. Iloko o na makahiki mua he ekolu o kona noho anā ma keia noho, elike meia i hoike mau ia aku ai maloko 0 keia kolamu, ua hoahewa wale ia mai o Kiaaina Poindexter no na hewa he nui wale, no ke oki paha a i ole ia hookomiaina aku paha, aole i 01 aku ia o kona hewa 1 kela o ke kanaka e noho mai la iloko o ka mahina. He nui a lehulehu wale na hoopii o kela ano ame keia ano i hoopuka wale na mai i na wa apau e kekahi mau lala 0 ka aoao no lakou ame na lala o ko lakou ma'u' ohana, a i ole ia ko lakou mau hoaloha paha a lakou i manao ai eia ka pono ke hana ia mai nei; aole i noonoo iki ia mai, elike me ka mea a lakou i manao ai he pono e hana ia mai no lakou, Ma kekahi aoao, i ka wa o kekahi Repubalika i hoapono ia ai no kekahi kulana koikoi paha maloko o ka hana a ka Teritore i kapae ia ae ai no kekahi hoa a I.a'la Demokalaka, ua hoopahu aku na hale Pa'i Nupepa 0 ka Teritore me he poka pahu ala, oiai e ike mai kakou he mau hale pa'i Repuba3ika wale no" keia a elua, na lola poka a hiki wale aku ke kahi i na lani me keia manao hookahi ua hookahuli i.a ka pono o ka oihana Teritore ma na ano apau. Aole i hiki i kekahi ke hoahewa aku i kekahi mahele o keia pepa Repubalika no ka 'akou uwauwa wale ana, anoai; ua maopopo ia lakou ka aoao o kahi e hapala ia mai ai ka lakou palaoa i ka waiu pata a no lakou e hoopuka mai ai ua oi aku na Demokalaka o loko o ke ao mamua o ke kanaka i hoike ole ia ua lilo anei paha ia i mea e hoike mai ai he keokeo ka eleele. Malaio o keia mau kumu a me ka hoomaopopo o na hoao ana apau no ke kapae ana aku i kekahi Repubalika e paa ana i ka hana ma'o aku 0 ko lakou manawa mai na la mai o Hapaupau Herbert Hoover me kekahi kanaka Demokalaka ame ke kalele hooponopono hou ana ua maopopo lea ka uwe hou mai o keia hoino wale ia, ua hoike wale mai na poo oihana i ko lakou ukali ana e hooioi aku ai i ko lakou mau ai iwaho i likiki no ke ino e hana ia mai ana. Aka, i keia manawa me Kiaaina Poindexter, mamuli o ka noeau ame kona ike palena ole ia mua maloko o kana oihana ame kana papahana, ua oi ae kona ikaika i keia la ma ka ike aku a na kini o ko Hawaii nei, elike pu hoi me ka ike mai a na luna nui o ka Papahana Roose velt o keia manawa ma Wakinekona, aia wale no ia i ua poe poo oihana Demokalaka nei o ka Teritore i ole ia kekahi paha hoi o lakou—no ka hopu ana aku i ka pipi pulu ma na kiwi a e paepae i ke Kiaaina ame kana mau loina hana, me ka nana ole ae i ka umalo waie mai a na Nupepa rula Repubalika. O ka ioihi aku a keia poe poo oihana—a i ole ia kekahi paha 0 lakou—kakali aku no ka hoololiloli nui i na mahele koikoi o ko lakou mau keena hana malalo 0 ko lakou mau malu, o ka oi aku ia o ka paakiki 0 ka kiki ia lakou ke hana aku i ua mau hoolilo nei elike me ka lakou i manao wale ai e hana. ona auna Repubalika e paa mai nei i na oihana me ka nana ae i ka hala o ka manawa, ua hoowalewale ia e ko lakou mau no.onoo ponoi, e piii ana i na oihana a lakou e paa nei, he mau oihana ia no ka manawa pau ole, a o ka lakou mau hana he mau hana ia e hiki ole ai ke hoonele ia e pili ana i ke kulana maikai o ka hana Teritore. 0 keia manao ana pela ua piha pa'u wale ia, aka, eia, no ke mau nei. Ma kekahi mau manawa nui wale ua loaa aku ka ike ia Kiaaina Poindexter i na hoohalahala mai ka auna mana-kokua like o ka aoao, ua kaohi manao aku ia maluna o na poo oihana i kona iini oia hoi, oiai ua like a Hke na mea e ae apau, ka mana hoohana, ka hiki ame ke kupono elike wale me na mahele hou ae mawaho, he mea pono hoi e haawi ia i na kupaa a oiaio o ka aoao Demokalaka ka mua no ka hoopihapiha ana i na noho hakahaka o na oihana Tēritore. , t 0 keia la ea f o ka hahai wale ana no keia i ka loina o ka uhane o ka mea a Jackson i olelo ai, e lilo na mea pio i ka poe lanakila ma ke kaua, aole wahi e aku o ka oiaio o keia mau olelo a i ole ia kumuhoohalike e ha-

hai ana i ua olelo nei elike meia e ike ia nei maloko o ke Keena Hana o ka Meia o keia manawa o ke Kulanakauhale ame Kalana o Honolulu, ka Hanohano ( Meia Keoki Fred Wright.

O kela loina ma ka apao o Meia Wright, ma ke ano e »ke ia aku ai he kanaka oia i lawa 110 ka hana ole aku i kekahi mau iwi, ua hiki mai la ia i ka hopena elike me ia e ike ia nei i keia la, "Ka Mikini o Honolulu Hale" a ka Meia o ke ano elīke me ka hoike nui ia o ka Tammany Hall maloko o ka mokuaina o Nu loka ihele ae ai a moak&ka i ka lehulehu, a nui wale o ke koikoi. Ua hahai aku kekahi o na poo oihana Demokalaka maloko o ke Aupuni Teritore me ka ikaika no ka hoopiha pono ana aku i ka iini a ke Kiaaina oia lioi e haawi ia na noho hakahaka o ka oihana aupuni Teritore i na limahana Demokalaka kupaa a oiaio—o na noonoo wale ana aku i kekahi mawaho ua kaulike. 0 kekahi poe paha i maopopo loa i na hoike ia aku ana ma ke ano pilikahi, aole lakou i hahai iki i ko ke Kiaaina iini, a o ka hopena i ike ia ua eha mau wale ka aoao Demokalaka o Hawaii nei.

No elua mau kumu alakai e hoike mai ana i ke kulana o ka like o ka aoao ma ka hookohu ana a kekahi mau poo Demokaiaka o na keena hana aupuni Teritore he mea pono e lawe i elua aoao o na buke e pili ana i keia mau poo oihana o ke Kulanakauhale ame Kalana o Honolulu—oia no o Kupakako Ernest N. Heen ame Lunahooia Edwin P. Murray. Māloko o ka manawa pokole mahope iho o ko laua puka ana iloko o ka makahiki 1932 hoomaka aku la keia mau luna aupuni e pulumi i na limahana ka)iiko iwaho i noho a īoihi iloko ō ka hana—loihi loa wahi a kekahi poe i olelo ai. īloko oke keena o ua mau kanaka nei ua hoopiha ia aku la na noho hakahaka e na Demokalaka kupono a oiaio ma ka hana a kupaa ma ka aoao.

Ua eha anei ke keena hana o keia mau kanaka mamuli o ko laua hoopau ana aku i na iimahana kahiko oia no na Repubalika ame ka pulumi pau ia ana aku o na Demokalaka iloko oka hana? Aole pela i'hlki kekahi ke olelo mai. *

E holo ana maluna o ka hana a laua i hoike ai iioko o ke kau mua o ka laua paa oihana ana—maluna o ka hoomaikai loa ia ae o ka hana maloko jo ia mau keena hana no ka pono o ka iehulehu ua lawa ia mamuli o ka laua hooponopono ana i na limahana maloko o ia mau keena— iko Kupakako Heen ame Lunahooia Murray holo ana «a puka aku la laua no ke kau elua iloko o ka makahiki 1934 a hana hou iloko o ka makahiki 1936.

Aole i nana ae ka lehulehu i na paha he poe Hepuhalika kahiko kekahi maloko o ia oihana a i ole ia he poe Demokalaka peha—ua ike koke aku lakou i ka maikai o ka hana i hana ia maloko o ia mau keena hana a ua hoike aku lakou i ko lakou hoomaikai no keia mau kanaka i hana a i hoike mai eia laua ma I&ahi e hoolawa pono i ka makemake o ka lehulehu, a aohe ninau ana no laua mau inoa i ka wa i malalo ae ai maloko o ka pahu paloka.

O keia poe kaualako maliope o na keena hana Demokalaka maloko o ka Teritore i ka hahai ana aku i ka iini ame ka makemake a ke Kiaaina e hoomaopopo i ke ia oiaio—aia lakou maloko o na keena hana i keia Ia ma* muli o ko lakou lilo ana i Demokalaka, elike no me ke komo aku o na Repubalika iloko o na keena hana ina no ka hiki mai oka manawa^—ina hoi e hiki hou ana—e holomua ana-na hooponopono Repubalika ana a hiki i Amelik» Huipuia, ua kuhihewa loa lakou a o ka maopopo loa e ala mai ana anei lakou ma ke ano kulaaa ano'e maoli.