Ke Alakai o Hawaii, Volume X, Number 16, 29 ʻApelila 1937 — POWA NA REPUBALIKA I KA PONO O KO HAWAII MAU MANA KOHO [ARTICLE]

POWA NA REPUBALIKA I KA PONO O KO HAWAII MAU MANA KOHO

Ma ke komo ana mai o kekahi pila raa ka Aha Senate e iiookohu ia i Komikina Makai elike me ia e ike ia nei ma Honolulu nei ; ua lilo ia pila he mea e powa mai ana i ko Hawaii mau mana koho ma ke ario e lawe aku ana i ko lakou kuleana o ka hooponopono aupuni ana elike me ka mea i maa iloko o ka wa i hala, He hoao hou keia a ka auna kue o ka aoao Repubalika i hana ai. I ka loaa ana o ka lanakila i keia pila maloko o ka Aha Senate ma kahi o na balota o 9 a 6, hiki mai la ka hoao ana iloko o ka ehaeha maloko o ka Hale o lalo, kahi o keia pila i hooleia ai a hoopanee ia, he hanaina e hoike mai ana aole ia e ae hou ae ana e ike i ke alaula o ka malamalama maloko o'keia Aha Kau Kanawai. O keia pila i lohe akea ia he pila keia i hoolauna ia e neia mau Senatoa ; Sara|pTodd Gunningham, James Campsie ame Dr. C. H. Silva, o kona manao e 'hoomakaukau ia i Komikina Makai no ka Mokupuni o Hawaii, elike me ia e ike ia nei ma Honolulu nei i keia mau la. Ua ku'e a hoole loa o Senatoa William J. Kimi, ka ha 0 ko Hawaii elele o ka Hale o Luha'.ma ke kakau ana iho i kona inoa maloko o keia mahele, a mumuli 0 keia ku'e ua hookomo aku la oia i kana maloko o ka hoike a ka hakina uuku mai ko Hawaii Komile Wae, oiai e ku'e ana i ka hoike i kakauinoa ia a i hoolauna ia e ka poe no lakou na inoa maluna a'e nei. I ka lawe ia ana mai o keia mau hoike a noonoo, ua hooholo ia a*e la ka hoike a ka hakina nui ma ka baIot& o ka wae ana 9 a 6. O na balota keia o ka hui ana mawaena o na Repubalika kupaa ame na Kemokalaka ma tia inoa wale no. Penei ke koho ana: No ka hoike o ka hakina nui—Na Senatoa Beebe, Farrington, HoIt, Campsie, Silva, Joseph L. Sylva, Ma ka aoao ku*e i keia hoike — Na Senatoa Brown, Heen, Rice, Trask, Crozier ame Kimi, "Ēia wa1e"?ho"nō~a - lta "k&kina : O keia pila ma na nanaina apau, he pila e hahai ana 1 na mahele hana elike meia a ike ia nei maloko o ka Oihana Makai o Honolulu nei ame kona Komikina Makai, me kona mau hooponopono ana ma na ano apau i kulike me ke kulana e'hiki ai ke hoopiha pono ia ma ke kalana 0 Hawaii. Aole paha i iiele i kela ame keia ka hoomaopopo lea ana i ka waiwai o keia pila ina e heluhelu ana 1 ka hoike a W. A. Gabrielson, ke poo' o ka oihana makai o Honolulu nei i hoike ai iloko ae nei o kekahi mau makahiki i haīa, oia hoi i. ka wa i huli a nana pono ia ai kt kulana o ke kalana o Hawaii iloko oia mau makahiki i hala a hiki wale mai la i keia la aohe wahi mea i loli ae a pela wale aku, "Ke manao nei kou komike, o ka holo pono o keia pil& he mea ia nana e hoolawa loa aku i ka pono no na makaainana o ke kalana o Hawaii, a no la kumu ke rionoi aku nei e hooholo ia pela." Ka Hoike a Ka Hakina Uuku , Ma ka hoike a ka hakina uuku i waiho ia aku ai e Senatoa Kimi, e hoike ana aole he ano ku i ka noonoo makaainana. Penei kona hoike ana: . "0 ka manao nui o keia pila ua hoike ia ia mā ke poo . . . i mea hooia hoi, e waiho aku iloko o ka lima o ka poe uku auhau o ke kalana o līawaii ka hooponopono hou elike me ko ke Komikina Makai o Honolulu nei ame kona keena hana. Aole i hiki i kou Komite Wae o ka hakina uuku ke'ike aku ame ka hoomaopopo lea ana i ka waiwai o keia pila ina e heluhelu ana i ka hoike a W. A. Gabrieison, ke poo o ka oihana makai o Honolulu' nei i hoike ai iioko ae nei o kekahi mau makahiiā i liala, oia hoi i ka wa i huli a nana pono ia ai ke kulana o ke kalana o Hawan iloko oia mau makahiki i hala a hiki wale mai la i keia la aohe wahi mea i loli.ae a peIa wale aku. j Ke hoopuka nei kou Komite Wae o ka hakina uuku elike me ka hooholo a ka hakina nui o Kou Romite wae, no na kumu nui a lehulehu wale, aka, aole i lawa kahi hakahaka maanei e hoopuka pono ai ia lakou apau. • Ke makemake nei ka hakina uuku o kou Komite Wae e kuhi aku ī keia; Ina e liooholo ia ana keia Pih\ Senute Helu 319 a e hooholo ae Ke Komikina o ko Hawaii Oihana Makai ]ie!a a e hahai oiike me ia e ike ia. nei ma Honolulu nei, alaila o na makai he 40 i haawi ia lakou iho iIoko o na la īkaika o Ko lakou ola ana no ka pono 0 ke kalana o Ilawaii, e uku hoomau ia ana lakou no ke kumu ua kupono ole lakou no ka oihana ma kahi o ke kina o ke kino a elike auanei ine ko Honolulu nei mau makai oia ano hookahi me ka uku hoomau o 100 kala o ka inahina, e piha ana anei ka ?48,000 o ka makahiki a 1 $96,000 no elua makahiki. Aole i hiki i ka hakina uuku o Kou Komike Wae ke ike aku i Jve kupono o ka hooniii wgle ana'ku i keia huina kala a e kau aku I koikoi o ka auamo ana maluna o .ka poohiwi o ka poe e uku ana i ka auhau ma ke kalana o Hawan. a o kh oi uku o Ka nui wale o ke kamailio ia nia keia Aha Sena1e i ka lawa kupono ole o na loaa kala iiia ke kaiana o Hawaii. Ua loaa nuii kekahi ike i ka

haliīiia uuku p.-Kou Komite Wpe, oia hoi, ina e hoohalike ana ke kalana o Hawaii 1 konā kulana o ka qihana makai elike i&e ko Honolulu nei alaila he mea pono e hoonui hou ia ae na makai i hools;ahi hipa kolū, he mea hoi e hoonui ae ana i ke koikoi maīuna 0 ka poe uku auhau oiai me kona kulana i keia manawa ua luuluu palena ole a ua kaumaha ino.

**Ua manao "fca halema uuku o Kou Komīte Wae he mea pono k'a noofioo ana maluna o lea Koololi o ka Pila Senate Helu 319 i manao wale ia oia ka uweke nkna e mahae ae no ka hookahua ana 1 ka Oihana Makai Teritori, b kona keena hana ame kona hooponopono ana ata ma Honolulu _nei. Oiai he nui ka holomua o keia ano Oihana Makai Mokuaina ma ka aina haole, ma ke ario ha ke kaha wale no e hookaaWale aku i kēla anie keia niokuama a i ole ia i kela ame keia kalana, mai poina hoi kakou e kupilikii ana no keiā Oihan'a Mākai Teritori ina e pela ana, ]»& >Satf ktim'ū, oia hol ua hookaawale ia keia

mau kalana a ēha āole me ka laina 1 kaha ia aka me

im kai hohonu o ria ana Kke ole o ka laula, ka mea lioi liaila e hoopaakiki māi a! ma ke kipa koke, ana aku, kekahi o na nanaina i ike ole ia ma kq. am^ Ma ka manao o ka hakina uuku o kou Komiie Wae o ka hooholo aha ae 'i keia hoololi i manao wale ia ma ke anō ua hdohul ia me Pila Senate Helu 319 o ke anuu mua ia, hē mea oiaio e lilo ana keia i mea

hoohihia a hc>opahaohao mai. ''Ke hoomanao nei ka hakina uuku o Kou Komite Wae oiai m&'k-e Kanawai I o ka ahaolelo Kuikawa o ka makahiki 1932, ua kukulu ia ae ka Oihana Makai elike me ia e ike nei i keia la mamuli o kekahi kumu hoopii e hoopii ana i ka Makai Nui ame kona Oihana hana, oia hoi ka hiki ole ana ia lakou ke kaohi mai i kekahi mea kamahao i alu mai a hookaulana ia aku ma-ke ano kupono ole a pumke ao hoiookoa. Ke hoike aku nei ka hakina uuku o kou- Komite Wae i keia, aohe kekalhi o keia mau mea hoohilahiia i ala mai mā ke kalana o Hawaii, a o ka mea maopopo loa aole ana kekahi o keia mau mea malaila, no ka mea he malihini loa ia ano ia makou.

I "Puiwa £a hakina uuku o kou Komite wae ika ike" f ana iho maloko o ka Nupepa i ka hoike e iioike.ana i ka llawe ia mai o Jaek Pinlison, hope poo makai o Los Anj geles, i hoomaha ia, i poo no ke keena makaikiu o Hono|lulu nei, e W. A. Gabrielson, poo o ka oihana makai o Honolulu. Wahi a kk* nupepa e hoike ana ua hoomaha ia o Finlison mahope o kona noho ana iloko o ka oih.ana makai no 20 makahiki ma Los Angeles. Ke manao nei ka hakina uuku o Kou Komite Wae, ina e hooholo ia ana ka Pila Senate Helu 319, aole paha e nele ana ka hookomo ia mai o na malihini'elike me ia maluna ae, e hoohana i ka oihana makai o Hawaii, he hana paha i biki ole ai ia lakou ke hookele, i . ' mak&make nei' ki Kakma uuku VKou Komite Wah e hoopohala aku i keia : O ka hoololi ana iko Hawaii Oihana Makai aole ia i hooholo ia maloko u ke Koho Balot& o ka makahiki 1936, aole kekahi noi a ko Hawaii mana koho i keia Ahaolelo no keia hoololi i .manap wale ia, a o ka hoopuka ia ana mai o keia hoololi mahope loa mai- ia oke koho Balota ana. Ke manao nei ka hakina uuku o Kou Komite Wae, o keia hoololi i hookomo ia maloko o ka Pila Senate Helu 319, he mea keia e lawe aku āna i kekahi kuleana ame kekahi mau pono koikoi loa ona mana koho oke kalana o Hawaii. Aia hou ke manao nei ka hakina uuku o Kou Komite Wae aole pono e hana ia kekahi hana e hoololi ana i ke kulana o ke auPuni kalana o Hawaii me ka loaa ole mai o ka ae mai ko Hawaii mau mana koho mai, a i ole ma lto lakou koho ana maluha o keia ninau iloko o ke koho bak ta nui o ke kau e hoea mai ana. Aohe Noonoo Ana I Kela Wa "Ano hoi, oiai aohe mau mea nona ke kumu o ka hoololi ana'e i keia ma ke kalana o Hawaii elike me ka mea 1 puka mai maloko o ke Kanawai I o ka Ahaolelo Kuikawa o ka makahiki 1932 e pili ana i ka Oihana.Makai o Honolulu, ke noi aku nei ka hakina uuku o Kou Komite Wae o na Senatoa o Hawaii e pakaukau ia ka Pila Senate Helu 319, a hiki i ka wa e koho ai na mana koho maluna o keia ninau iloko o ke Koho Balota Nui e hoea mai ana. I ka loaa ana aku o keia Pila Komikina Makai mahope o ke kolu o ka heluhelu ana i hooholo ia ai ma ka Aha benate, ua hoike mai ka HiUe Lunamakaainana i ko Hakou ano manao no ka pono o ka lehulehu mamua o keia auna huna-paakiki o ka hale o luna. I ka ioaa ana mai o ka Pila mai ka \ha Senate mai ua ia ae la ma ke poo. Na James mokalaka, Hawaii i noi mai e pakaukauia ke a Pila me ke kokua ia mai e Franeis K. Aona. He 1? a 6 na baiota no keia noi a na ka Lunahoomalu A. Vitousek i lula mai ua pepehiia ka Pila Sena;te. ! Hauaino hou mai la ka Hale me ke komu hou naa mai io kekahi noi e hoopoina loa ia koia Pila, a o ka mauao la ea aohe o noonoo hou ia auu keia Pila iloko j keia uoho a ka Ahaolelo. 000~ ! L'a hoohohia ka piia kanawai e hoopii ana ina makahiki o nu kaikamahine e male mai ka 15 a i ka 16, Mamuli o ka ikeīa ua haahaa aua opiopio loa kekahi kaikamahine no kona maie ia ana ma ke kanawai e ku nei i keia maiiawa, a pela pu hoi ka hoopakele ia ana ona kaiie i hoopoino i keia mau kaikamahine mai ka hoopai ia ana malalo o ke kanawai launa hewa meaa k&ikam&hine opiopio maiuna o 16 makahiki, ma kona maie ana -me kekahi he 15 makahiki,. pela i apono mai ai ke komike i keia kanawai.