Ke Alakai o Hawaii, Volume IX, Number 5, 14 May 1936 — HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA MAI KA MAKAHIKI 1763 MAI [ARTICLE]

HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA MAI KA MAKAHIKI 1763 MAI

Ma na hana hoikeike e hjaawi ia ana e na mokuaina like ole, e loaa mai ai i ke atq)uni kekahi mau puukalahala nui loa, no ka moa, o na loaa a pau e auhau ia ana no ka uku komo o ka lehulelui e komo aku ai maloko o ke kahua hoikei"ke, e holo pololei mai ana ia iloko o ka waihona o ke aupuni, a he loaa nui hoi i ka wa e helii ia ai, aia ma kahi ona miliona da!n. 0 kekahi mau mea i ohohia nui ia ma na hoikeike npau e haawi ia ana e na mokuaina . apan, oia no ka hoikike ona hua meaai like ole. E hpouna mai ana na aina mahiai apau 1 ko lakou mau huaai maluna mai o na kaaahi ma kahi o na tona, e laa ka pea, ka piku, ka alani ka apala ame na huaai like ole. e ae, a e kau ia ana keia mau huaai maloko o na kahua hoikeike ma ka auhau h'aahaa loa, a e kuai ana ka lehulehu me ka hiki kupono i ka lakou mau dala liilii ke kuai, a o ka hopena i ike ia i ka hoouluulu ia ana o na loaa apau, i ka pau ana o.keia mau huaai i ke kuai ia e ka lehulehu, e loaa ana ma kahi o na hanen tausani dala o ka piha kaaahi hookahi e halihali mai ana i na huaai. Alaila, e loaa ana ke ola i na kanaka mahiai mai ka la'kou mau huaai i hoounā mai ai i ke kahua hōikeike loaa hoi i ka lehulehu me na kumukuai haahaa Iba, a loaa pu hoi i ke aupuni na kokua nui ana. O ke alahele mau no e loaa mau nei na kokua ana i ka waihona o ke aupuni, mai na loaa mai no a pau maluna o na auhau like ole, aka, e hoomaopopo ana nae ke kanaka Amerika, he nui loa na hoplilo o ke aupuni e uku ai i kela ame kēia makahiki, a o na loaa kau'lele elike ae la me keia mai na kahua hoikeike mai, he mau loaa kokua nui loa ana ia nō ka hooniama ia ana o ke aupuni mai na hoolilo e ae e ulu mai ana iloko o ka aina. Ua kakau ae kekahi o na kanaka kaulana loa Riehard Watson OiMei'a o Ameinka i kona manao no keia mau hana hoikeike e lawelawe ia nei e na mokuaina apau o ka Uniona penei: . "Eia ma keia aoao o na kai o ka Akau, uā hoohuila na lahuikanaka o Europa ame Amerika nei, ma kā hoikeike ana i na mea apau i loaa ia lākou pakahi apau, e laa Ha huaai, na mea i loaa ma lea lakou huli ana, na i'o holoholona, na ]ole aahu, na pono aahu o na aiio āpau, ame na mēa no apau e pono ai ka noho ana o ke kanaka ma keia ao." Nolaila, i kapaia ai o Amērika: KA AĪNA O KA LANAKILA AME KA HOME O KA WIWO OLE! • KEKAHI MAU MEA WAIWAI NUI NO KA HOOMANAO ANA, NO NA MEA E PILI ANA ī KA MOOLELO 0 AMERIKA KA HULI IA ANA AME KA LOAA ANA O KEKAHI MAU AINA. O ke kanaka huli aina kaulana loa i ike ia maloko o ka moolelo, oia no o Columbus, iaia i loaa ai o Amerika Huipuia iloko o ka makahiki 1492, a kukulu ia ai e-ia malalo o ke ano Teritore no ke aupuni o Sepania. O Cabot ka inoa o ke kanaka i hu-i ai a loaa o Amerika Akau i ka makāhiki 1497, a kukulu ai oia ma ke ano Teritore no ke aupuni o Beritania. Kapaia ka inoa Amerika mahope o ka inoa o kekahi kanaka oia o Americus Vespucius. 1« -Balboa i loaa mua ai ka moana kai Pakipika i ka makahiki 3 513. O na kanaka o Magellan ka poe mua loa i kaapuni ai i ke ao holookoa iloko o na makahiki 1519 a ka makahiki 1522. .. . i . Ia De Sōto i loaa mua ai ka muliwai o Mississippi i ka makahiki 1541. la Cartier i loaa mua ai na muliwai o St, Lawrence ame La Salle, a kukulu ai ma ke ano Teritore no ke aupuni o Farani. O Hudson ke kanaka mua loa i huli ai i ka muliwai Hudson a kukulu ai ma ke ano Teritore no ke aupuni Holani. KA NOHO ĪA ANA 6 NA AĪNA E NA KANAKA Elua manawa a Raleigh i hoao ai e noho paa ia ka aina o Virginia e na kanrfka Beritania, aka, ua ko ole, nolaila, hoohuli kona noonoo ana no kekahi mau aina hou aku. "V ■ - ; ■ O ke kalana aina mua loa a na kanāka Beritania i noho paa ai oia no o Jamestown, Virginia, i ka makahiki 1607. v Ua lawe mua ia mai-na Negero kau'wakuapaa iloko o ka aina o Virginia i ka makahiki 1619. O ka poe mua loa i noho aku ma ka aina o Maryland, oia no ka Haku Baltimore ame kekahi poe Katolika e ae. NA KU£E KULOKO He ekolu manawa o ke kaua kuloko i ulu ae ai mawaena o na kanaka Farani ame na Beritania, mamuli o kekahi kaua e hooili la ana ma na aina o Farani ame Beritania. O ka eha o na kaua kuloko i ike ia ai, mawaena no ia o na kanaka Farani ame na Ilikini; iloko o na makahiki 1754 a hiki wale no i ka makahiki 1763; ua hoomaka mai keia mamuli o kekahi mau hana kohokoho e malama ia ana no ka lilo mai o ke awawa aina o Ohio; eia nae, i ka pau ana, ua lilo ka aina o Amerika Akau ia Bēritania. KE KAUA HULĪAMAHI O KA AKAU AME KA HEMA Ua hoomaka mai keia kaua huliamah? ana iloko o ka makahiki 1775 a hiW i ka makahiki 1783; o ke kumu mai o keia kaua ana mamuli no ia o ko Beritania hoopii ana i ka auhau o na ano apau maluna o na kanaka ame na hana hookuapapanui a Beritania i na kanaka. | Ua kukala ia ae ke Kuokoa o Amerika Huipuia iloko o k« la 4 o īulai o ka makahiki 1776, ma o kona aponoia| ana ma ka aina o Piladelapia. | O ka panina hope loa a o ke kumu i hoopāu ia ai ke! kaua, ma o ka haawipio ana o o Kenerala| Cornwallis ia Kenerala George VPls'hington, ma ka aina 0 Yorktown, ika makahiki 1781; ao ka hope loa ia o kela kaua huliamahi o ka Akau ame ka Hema. ' Ma ke kuikahi i hanaia ma Parisa, ika makahiki 1783, 1 hoapono mai ai o Bentania i ke kuokoa o Amerika. a o na palena aina apau o Beritama, ua apono pu ia iho la ia no Amerika. KA ULU ANA O KA UNIONA Na ka ike ia ana o na hemahema he nui maloko o na kumukanawai mua i hanaia ai, i apono ia ai he kumukanawai hou a i hooholoia ao ua kumukanawai hou la i ka makahiki 1788. " Ua.hoohikiia o George Washington ma ke ano ka Per«jsidena mua o Amenka Hulpuia ika makahiki 1789. 1 G na kulanakauhaU e lawolawe in ana o na hana aupuni, oia no o Nu īoka. Piladelapia ame Wasinetonā. Ua lilo mai nui ko kuai ia ana ka aina o Louisiana mai ke aupuni mai o Farani i ka makahiki 1803; a mahope ai, ua hoomaka ia keia aina nui e huMia e na kanaka Eewia ame Clark. ,(K* .Hopena.).