Ke Alakai o Hawaii, Volume VIII, Number 38, 30 Ianuali 1936 — KA MOOLELO O LONOIKAMAKAHIKI KE KEIKI KUPANAHA O KONA HANAI IA ANA–HOOLE OIA I NA MEA KAUA A KONA MAKUAKANE A KEAWENUIAUMI I KA WAIWAI OLE [ARTICLE]

KA MOOLELO O LONOIKAMAKAHIKI

KE KEIKI KUPANAHA O KONA HANAI IA ANA–HOOLE OIA I NA MEA KAUA A KONA MAKUAKANE A KEAWENUIAUMI I KA WAIWAI OLE

MOKUNA V. KA PILI ANA O KAKUHIHEWA ME LONOIKAM AKAMAKAHIKI ™ Mahope iho o ko Kakuhihewa lohe ana ia Loli no ko Lonoikamakahiki hai ana mai, nona ka inoa, ke mele hoi e hoopapa nei, alaila, olelo pu ae la na 'lii a elua, no na kumu pili a laua; a maopopo ae la, haawi mai la o Kakuhihewa i ka aina, mai ka lae o Leahi a«,ka lae o Kaena ia o Lonoikamakahiki: "Aole e mau kuu kahili ia wahi." i A no' ko Lonoikamakahiki hoole ana aku i ka pili ia Kaj kuhihewa, alaila, haawi hou mai la ua o Kakuhihewa, i ka aina mai ka lae o Kaena a ka lae o Kaoio ma Kualoa. [ A 110 keia t>ili ana mai a Kakuhihewa, aneane e pau ! !oa o Oahu nei, alaila, olelo āku o Lonoikamakahiki: "Ao- ! le e mau kuu kahili ia pili." I aku o Kakuhihewa: "Ole' ae la ka'u pili, ia oe mai hoi ia wahi.'"- I aku o Lonoikamakahiki: "O kuu kahili a mau ia loko oka hale, alaila, ae wau." I aku o Kakuhihewa: "Ua mau; o loko wale ae. la no ka hoi o ka hale ka pili o kou kahili la, mai lilo hewa ! ka aina ia oe." •• ; A pau ka iaua pili ana, akahi no a hawaiia aku ka malo ame ke kapa o Lonoikamakahiki. I aku o Kakuhihewa: 'la oe mua; e ha'na mai oe i kou inoa, .a pau hoi kau hana ana, alaila, ia makou aku." I aku o Lonoikamakahiki: "Ia oukou paha mua, i ka poe lawe wale i ka inoa o kekahi; no oukou iho la ka hoi ia inoa; a o ke akaka ia oko oukou inoa. pau hoi ka oukou, alaila, ia'u] aku." . A no ka Lonoikamakahiki olelo ana aku ia Kakuhihewa pela, alaila, lilo mua ae la ia Kakuhihewa ka' hana «iua oke mele a lakou iaoai me Ohaikawiliula. A eia malalo iho ua wahi mele la a laua e hoopapa nei: , O Kealialia liu o Mana. , Ke uhai la no. | ' Ke uhai la ka wai, Ke uhai la ka wai a Kamakahou; Wai alialia, [ Wai o Mana. ! Me he kai la ka wai, | Me he wai la ke kai, j Me he kai la ka wai a Kamakahou. j 0 ka aina-ko a'u i ai a kiola haalele. . ■] I ' . Hoi aku a mua I | Hoohewahewa mai. ] j c . Hoi ana ike kua, ike alo. | j O ka iliau loha ijca la | j Puolo hau kakal^iaka. i . . . Hele ke alia o Aliaomao, j Hele kanu kupapau, i O ke kaha i Nonohili. j Haiala na niu i k*ai o Pokii, I " ' Hc?alcua wale la o Makaīlii. [ "Aia la, holo ko makou inoa, a ia oe hoi." I aku o Lonoikamakahiki: "Aole no oukou ka inoa, no'u ka inoa." I aku la o Kakuhihewa: "0 ke akaka ia o kou inoa ke hana mai oe." Alaila, hana aku la o Lonoikamakahiki ! kona inoa ponoi a Hauna i ao mai ai ia ia, a hoohuipu aku' la me ke mele a ka wahine o Kauai i ao mai ai ia laua, ej like me malalo īho: 1 1 Ma keia wahi, e hookomo iho ike mele i koe, he wahi! ftioa no no Lonoikamakahiki, a oiaīee mele i lohe āi o La- : nahuimihakn, a oia ke mele i kamau ia mai maluna o ke| tnele a laua i ao ia āi e Ohaikawiliula. ! I kelā manawa a Lonoikamakahiki e heluhelu āna ij kela mele a Ohaikawiliula i ao āi ia Kakuhihewa ma, a ike' aku la ua loaa keia mele ia Lonoikamakāhiki, i aku la o kakela mele ia Lonōikamakahiki?" I aku o Lanahuimihaku īa Kakuhihewa: "Oia paha, no ka mea, rloho wale mai nei no makou i Hawaii aole ona inoa penei. Malia paha ua holo ae kekahi waa ma ka moana ae, a Hawaii,' ao mai nei i keia mele." ! I ka manawa i eo ai o Kakuhihewa ma ia Lonoikamakahiki, alaila, kena ae la o Kakuhihewa i nā kanaka a pau p loko o ka hale, e puka i waho a koe iho ka hale m }: ke alii o Hawaii no. Lonōikapiakahiki. Ia manawa, e ku, t ana o Lonoikamakahiki ma kp puka o ka hale ma ka aoao, mawaho, me ka laau palau. Ia Kakuhihewa i kena ai i aa kanaka e hele, ia manawa, puka aku la na kanaka i «walio; aia nae ua make mai la ka poe mua ia Lonoikama-' kahiki. Ano keia mea, kuemi hou na kanaka i loko oka haie, no ka mea, aku ]a i ka make maiuia Loaoikamakahiki. Ano ia lioi hope ana mai o na kanaka mai waho mai oka liaio, ninau aku o me ' i aku; "Heaha ka hoi ka i hoi hou mai ai na kanaka i loko nei? Kai noa he hele aku ko kakou, a waiho iho ka hale noua?" I aku la na kanaka: . "Heaha mai ka kau, o kau pili ino ana iho nei; o mea a me mea, ua make aku la ia Lonoikamakahiki. Eia ka i piH aku noī oe e ma'ke mākoiu" A lohe o Kakuhihewa i keia leo, alailii, olelo aku !< oia ia Lanahuimihaku ma: 4, Ea! He oiaio kela olelo?" I aku o ua o T,atiahuimihaku ma: "Ae, he oiaio. no 'ka' mea. pili aku nei kiikou i ka aina, a he puni waū ae ne 1 koe o Oahu nei. aole kela i ae mai e pili i ko iala K&hili 1 nolaila pih mai nei kela ia loko o ka hale nei; i pili mai; leela nou no ke alii a me na kanaka, o M pau no i ka make,; Ēo aku !a ka!vou, Kahea ia aku ua alii la, e ola kakou." Alaila. kahea aku !a o Kakuhihewa: "E ke alii o Hawaii ei E ola. t T a eo ia oe. n * A lohe o i keia olelo, a me ka leo kahea maloko alaila, hooko ae !a oia aole e luku aku e iike me kana noonoo mua' ana. a ma ka inoa o kona kanawai mau, 41 Kai Okia Kanawai/- nolaila. aole he luku hou ana a Lonoikamakahiki i koe. A oia no hoi ka hoomaka mua ana o ka Lonoikamakahiki hoopapa awa. moki:na vl KA HOOPAPA ALI A ANA, AKOLU. AHA- AMP KA UMĀ, AME KA HlKl ANA MAI 0 KAlKll AM Mahope iho o k«iia eo ana o Kakuhihewa ma la LonoikamakahikL alaila, 01010 aku la o Lanahuinuiiak': ma ia Kakuhihewa, nie ka i aku: "E Kakuhihew he iMiii ia ua eo ae nei kakou i ke alii o Hawaii ma keia pīli aua; o kana eo hoi ia. O'ko maua manao. e pono ia kakou ke holo i ka lawuia, maiia hoio ae mahope o kakou. A ina e liolo ae, a malia o 'lealea ua alii nei o Hawaii i ka lawaia, 1 a noi ae paha i makau, i al\o. 1 maunu; ia manawa oia e pakike ia aku ai. ftia la ho alii ike ole ika lawaia; alaila ma ka lawaia oia ejeo ai ia kakou, o ka lilo ka hoi la o kona kahili ia w :