Ke Alakai o Hawaii, Volume VIII, Number 24, 10 October 1935 — He Moolelo o Ka Wahine-Missionari Mua Loa ma Kina [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

He Moolelo o Ka Wahine-Missionari Mua Loa ma Kina

♦ ♦♦'.♦"♦'>"♦■>' ♦♦'♦'v v ♦"♦ "♦'♦"♦"♦'i KA HOOMAEMAE HOU 1A ANA O KA AINA I kela mahina poina ole o lulai, o ka makahiki 1886. oiai na pualikoa aupuni o Kina e wawahi ana a e luku ana ka lakou mau pukuniahi maloko o kela kulanakauhale o Pekina, a ma kahi kokoke i ka home noho o ke kanikeia Pelekane, i lilo iho ia mau mea apau, na kauhale ame na uwapo nunui i mea ole loa, weluwelu iho la lakou a mokaki liilii ma ko lakou wahi i loaa aku ai i na poka pukuniahi, a na ke ahi hoi i hoopau pono loa aku na hana, a waiho iho la he mau puu lehii.nunui. " 0 keia mau poino apAU, na hale, na alanui, na pa pohaku ame na ano no apau, ua hoomaka liilii ia c hana hou i ka hala ana o elua makahiki mahope mai, a i kel-a ame keia makahiki mahope mai, hoomaka hou ae la kona u'i ame kona nohenohea e ike ia, pii na kauhale nani o loko o ka aina, a i ka ekplu mai ame ka eha o na makahiki mahope mai, aia hoi, hoomaka mai la na iaau i kanuia ma ka aoao o na alanui hou e ulu. a mohala mai la na pua maluna o ko lakou mau kumu iho, a he nani hoi kau o ua aina la 6 Pekina ma kona mau ano apau. O ua alanui la i ike ia ai o ua pa home nei' o ke kanike la Pelekane, aia hoi, ua kahuli ae'la ia a he mau haukipila nunui malaila, o ka h.alcalii kahiko o ke Keiki alii ShihYuen ua pau kona ike'ia ana malaila, he mau halekula nunui ke ku ana malaila. jUa piha ka'aina i keia wa me na nani like ole, mai na hale a na kumulaau, a ua pau ka ike ia ana o na alanui kahiko. He aina o Pekina i paa i ka pa-pohakuia a puni he mau mile o na mile, he kulana kahiko kona e like no me kona ano e ike mau ia ana, aka nse, he kilakila kona ame ke kapukapu, no ka mea, ma kekahi o kona mau aoao, e ulu ia ana e na limū kupaianaha o ua aina nei. j Ma kela kulanakauhale kameha'i loa o Pekina, i ike ia ai kona paha'oha'o i na wa apau e hooilikaua ia ai maloko a mawaho o ke kulanakauhale. oia hoi, maloko a mawaho o ka pa pohaku e hoopuni ana i ka aina o Pekina. E powa aku ana a e powa mai ana, he huikau loa ka noho ana o ka lahuikanaka. e l'awe ana na kanaka i na wahine elike me ka nui a lakou i makemake ai, a pela no hoi me na moiwahine ame na emepera wahine, ua piha ko lakou mau halealii pakahi iho i na kane elike me ka nui a lakou i makemake ai, aohe ona mea nana e rula aku. E hoomana ana i ko lakou mau akua ponoi iho, na akua kahiko o ko lakou mau kupuna, a o ka leo o keia mau aliiwahine he mana ia maluno o ka aina a maluna o ka lahui. . , . ' , H<* ilihune ka noho ana o ka lahui kanaka, he uuku loa na aina i mahi ia, a e kuai ana na makua i ka lakou mau keikimahine imua oka lehulehu. Mamuli mai o k-a nui loa o keia lahui-kanaka ke kumu mai o ka pilikia loa N ana oka aina. • y ~ "Heaha la na mea i ioaa mai ia Mrs. Oamewell ī neia mau makahiki loihi o kona hoohala ana i kona ola, kekahi hapa a oi wale āku o na 1a apau o kona ola ana ma keia aina ana i hooikaika ai e hookawowoia ka olelo a ke Akua Kiekie hookahi, e a'oia keia lahui i hoomaopopo ole no lakou iho, e hiki ole ai ke hoahewa ia aku lakou, i ke akua oiaio iloko o ka lani; heaha na hua pomaikai i loaa mai mai ia mau hana a Mrs. Gamewell? O ka mea hiki wale no iaia ke hoomaopopo iho, uk komo aku kana mau a'o ana iloko o kekahi o keia lahui, ma o ka loaa arta iaia o ka makaukau ma ka ana i ka olelo lahui pake a no kekahi mau makahiki loihi kona hoomanawanui ana, aia hoi aole e hiki ke ike ia aku o ke ano-e a kana mau hopuna olelo me na kamailio maoli ana a ka lahui pake.

O PEKINA HOU . . . i Maluna o kekahi kaaahi i haalele iho ia Tientsin, aiaj he heluna nui o kekahi puulu keikiipahine e holo ana no Pekina, no ka hoi ana no ko lakou mau halekula iho, piha lakou me ka hauoli, e hehe ana ka lakou mau aka, a e hauoli ana lakou no ke komo hou ana o ke kula. He mau'hoailoma ano hou keia, ko lakou mau lo?e ano hou ame ka lakou mau kamailio ana, he mau olelo Beritania wale no, a aia hoi lakou maluna o ke kaaahi o ka Hui Alahao o ka Hema, a a.ole hoi maluna o na kaa o ke ano kahiko o Kina; a o keia mau mea apau, mai na haawina ano hou no ia i kanu ia ma Kina e Mrs. Gamewell, a ke ike ia nei keia mau mea ano hou o na ano apau. Ma ka hāle hoolulu kaaahi ma Pekina, ma ke kulanakauhale Komohaiia i haalele iho ai keia poe keikīmahine i ke kaaahi a kau aku a maluna o na kaa pahulimaia ame na kaa e hukiia ana e ka lio ame kekahi ano holoholona e ae, a komo aku la lakou ma ka puka i kapaia o "Ka Puka-Pa o Hata," a o ke alahele pololei aku ia a hiki i ka halepule Mesodita. ī ua poe keikimahine la e kaahele nei maluna o ua alanui hou ia, i na makahiki kakaikahi hoi i hala ae, o ke poo aianui no keifpl hiki aku ai ma ka home ke kanikela Pelekane, ua hoomanao like ae la lakou ia Mrs. Gamewell, a e olelo ana kekahi: "Aole loa lakou i ike i kekahi mea elike ala me Mrs. Gamewell, ka manaoio ma" kana mau hana a pau e hania ai, he oiaio hoi a kupaa kona puuwai, aole loa he iniha o kona kino i nohoia e ka ma'i MOLOWA, aka, he piha uwila mau oia i na wa apau a kona kino e oni ana. \ , Pau ae la na hoomanao ana a Jjyp a P OO keikimahme no ka wahine nana i haawi mua naauao ia lakou, alaila, hoomau aku la lakou no ko lakou halekula ponoi iho, ao ka halekula hoi i kapaia-—Ka Halekula o Marv Potter Oamewell. . He 244 ka nui o ua kaikamahine ma keia komo hou ana o ke kula, a iloko o keia hūina ae la e ike ike ia ana na keiki a ka poe kuonoono o ka aina, ame na kaikamāhine a na lunakanawai; a pela pu me na moopuna-kualua a Li Hung-Chang, kekahi o na kana.ka naauao loa o Kina ia mau la, a i like aku ka nui o kona waiwai me ka akahihapalua b ka lahuikanaka o Kina. Ua hoohuiia aku keia halekula me ka halekula i kapaia—Ka Uniona Inii-Naauao o Kina-Akau. A i kona hoohuiia ana nie keia Uniona, ua loaa iho 1a iaia ke kuleana e hoouna aku ai i kona mau haiimana no ka halekula kiekie ame na halekula a'o kauka* O ua haīekula la i kukulu ia ai e Mary Potte.r Gamewell iloko 6 ia mau !a, ka hwmaka mua atia mai o m hak hoonaauao o na kaikamahine e kukuluia ma Kina, s ua lawe ia ae na hoolilo o ua halekula nei e ke aupuni,

Ika hoi hou ana oka emepera wahioe. ( no luna oka noho kalaunu o ka moo, iloko o ka makaniki 1900, aia hoi, ua hoomakaia ke kukuluia ana o na halekula o na keikimahine a puni ka aina>, a ma ua mau h.alekula pakahi aia, e ae ia ana na keiki i owili ole ia ko lakou mau wawae me ka hao-kupee no ka houuku ana, ellke me ka rula o na keikimahine punahele o ka lahui Pake. Ua hilinai nui loa keia emepera wahine i ka hoonaauaoia ana o ka lahuiopiopio e ulu aenei» a ke haawi mau nei oia i kana mau kauoha ana i na luna a puni o Kina holookoa, e kukuluia na halekula no ka hoonaauao ana i na keiki ma na apana aina i ike ia ka heluna i ka 20 a oi aku haumana. Ke kauoha nui ia nei na kumukula e'hoonaauao ai i na keiki mai na aiina e mai, na ike like ole. a iloko o ehiku makahiki ma ia hope mai ua kukulu ia he 101,000 halekula aupuni a puni ka aina o Kina, a hiki mai no i keis la, ke hoomau ia nei no ke kukulu ia ana o na halekula ma-o a maanei no ka hoonaauao anaj keia lahui nui o 71,000,000 miliona iloko o ia mau la„ Ina ke hoomanao nei na makamaka lieluhelu ma na helu mua loa o keia moolelo i hoopukaia ai,"ka olelo hooholo a kekahi māu wahine elua i hoopaa iho ai maloko o ka rumi hooklpa o ka "Long Home," e B7 m#kahiki i kaahope ae, a o ua ōlelo hooholo -la a ua mau wahine nei:— "Ke hoopaa nei maua i ka maua olelo hoopaa, 'aole maua e make a e ike np maua i ka p&a ana o keia aina pekana me na halekula hoonaauao o ke au malamal&ma." I ke kanakolu makahiki i hala ae, aole loa e hiki i na kauwa a kei Akua, ke hoomau aku i ka lakou hana mawaena o keia lapiii, a no ka mea, e mau ana riō ka pekana 0 keia lahui, nalīane, na wahine ame na keiki,,aole e maliu mai i ke a'o ana aku. E pahenehene mai no i na mea apau e a'o ia aku ana, ia wa pu, e hoao mai no lakou e powa ia makou, e hopu mai ia makou mahope iho o ka makou hoao ana aku e kamailio ia lakou, aumeume mai la i kekahi manawa, aka, oiai na kauwa a ke Ā!kua e kupaa ana maluna o ka lakou mau hana, e hooikaikā. ana me ka hopo ole iloko o ia mau la e hoomanawanui o kai ehaeha me ke kunukunu ole, aia hoi, hala wale ae la no na hana ehaeha o ia la, a pela aku ana he la, Aole lakou 1 haawi pio i ka jpaio ana no ka pono ame ka holomua o ka hoolaha ana aku i.ka nani o ke aupuni lani. 0 ka hapanui o na hana a keia lahui, ke kue mau ana mai, i ka lahui ilikeokeo ma na hana o ke aupuni lani, a o ke kumu mai e malama ana no lakou i ko lakou mau akua ponoi iho, a aoie loa lakou i makemake e laaalkila ke a'o ana a kekahi lahui e ae o hoohuliia ka noonoo o na lahui hou e u|u ae ana.no ke akua a ka lahui Hikeokeo e hoao 'aku nei e a'o aku ia lakou. 4 . 1 keia la nae a kaua e ike ae la, o ka lakou/hana hope loa i hana mai ka hooilikaua maoli ana maf.maluna o na kauwa akaikahi o ka lahni ilikeokeo me Vd lakou pualikaua holookoa, aka, aole no lakou i lanakila~:&& ia mau hana ana; & elike me ka kana i ike aenei ma.Kekahi mau helu i hala, ua hoohaahaaia ko lakou mau m&sL&o pekana apau, a ua loaa ka lanakila i na kauwa a ke Aleua oiaio. I ka %va i maluhia hou iho ai ka aina mait> a o ma ia hope mai, ua ilte ae nei k'aua i ka hoomaka an& e hoala ia 0 na hatekulaWpuni ka aina, malalo ponoi o* ixa kauoha a ka nohoalii, a o na mahalo kiekie ana a ka ftlea kakau, 1 ka wahine hookahi nana i kukulu mua keiīā/mau hale hoonaauao iloko o ka aina. a o ua wahine !a, oia no ka MES. GAMEWELL, ame kona mau hoa paahana pu. O keia mau hoomanao ana apau, ka ka pUllV?at o Mrs. Gamewell e pa\ima hala ole nei, iaia e noho aiia maluna 0 kona pakaukau kakau ma kona home ma Jersey, a iaia e upu hala ole ana no ka hehi hou o kona mau kapuai maluna o ua aina nei ana i aloha p&uīiiako ai, aole nae pela ka manao o Kona Haku Kiekie» mai la ia i ka panina o kana mau hana a e noho hoomaha iho oia me ka ohi ana i ka hua o kana mau hana 1 hana ai, oia hoi, ua haawi mai ka papa q\isiogsri o Amerlka i kekahi uku-hoomau mahuahua loa noti|T a ke uku pu mai nei ua nupepa nui o Amoiika ia|a *tsltaiia mau moolelo e kakau aku ana ia lakou no ka hoolahaia maloko o keia mau nupepa. i Nolaila» o ka poe i iko ia Kina, a i msopopo lioi i ka mana o iesu Kamto, ua hoike ae la lakoU, ua oi loa aku ka maalahi o na hana a na karistiano o t$ eāamua o na la o Makini Liika, a i ole, iloko o na ila e.Ola ana ka Aposetolo Paulo. . O ka aina o Kina i keia mau ke«eturia he Kina hou, hala aku la na moa kaluko. a hoea, mfti la na mea hou, ao ka inoa o Mary Potter G ame\ve jL«a hookahi ana ia mamua o na kane ame na wahiuei»ripiauo i lioouna ia aku no keia aina e a'o ai i ka uan|Wfe4 aupuni lani oiaio ame ka nani o ke Akua Oiaio 4 . , ' (KA HOPENA.)