Ke Alakai o Hawaii, Volume VIII, Number 60, 4 July 1935 — NA KANAKA MAWAENA O ROMA KAHIKO AME AMERIKA HOU [ARTICLE]

NA KANAKA MAWAENA O ROMA KAHIKO AME AMERIKA HOU

(Hoomauia) O keia ma-ii mea apau, wa-.. hi a Va mea paa moolelo,- — "Oia no na mfea nana e pe- , pehi nei kela ano kulana kahiko o ka lahui Koma» matnua*o ka lioao ana e hooho-, lomua i l<a lahui ; Hoomaka, mai la na anoano inoino apau; uln. lilo iho la ko lakou mau anaina maemae i mea heihehi wale ia, hoomaka mai la ( ua kuoe mawaena o ka ana o ke kane ame ka wahi- ( ne. ku aku la imua o na aha pki-mare he nui wale iloko 0 kela ame keia manawa, pauj pu me ke ano noho maikai. ana; u iloko o ka noho una o s na anaina maikai ame na me i piha me ke aloha ma-; waena o ka ohana, ua noho-' alii iho la ke kuee ame ka haunaele i kela ame keia ma- , nawa. Hoomaka mai la ka hune ame ka nele o _na, makuahine. ame na keiki a, kekahi ohana i nahaha ka j noho ana, a na ia mau kula-1 na i kono ikaika aku i ka noonoo o ka makuahine ame ' na keikimahine nunui e kuu- . lala a e hele auwana, a. i ke- ( kahi manawa, ulu mai la na { karaima ma ia mau hana ( ana, na manao lilili o ke ka- L ne i haalele mai i kekahi ohana, a o na punalua paha i ( enemi i na kane mua a keka- , hi wahine. Aka, o na karaima , a ka poe o ka papa kiekie a ■ hanohano o ka lahui e hana I ana, ke kuai ana i ko lakou mau pono kuokoa, ke kuai, ana i ko lakou mau pono.ki- , vila. no kela mea nni hookahi—KE AKE DALA. Poina iho la na kanaka i i ke ano o i a m e a h e H.OOPONO; o na kanaka e, hoole ana i na waiwai kipe,' kapaia aku la lakou he poe noonoo maikai ole. O na naka kalaiaina, hooikaika no lakou e kuai hoolilo aku i ke aupuni no na dala mailuilu,, oiai nae, aole o lakou kuljga-, na no ia mea, a hoolimalima, pu ia lakou e hana i na ma-' kemake a ka poe hoopilkp * meaai e hoolilo aku ma%£ft2$; o.ka poe apuka, a ia wa , komo kuh"qlionu loa aku ai . i kekahi aupuni iloko o ka po- j pilikia a ulu mai īia kaua' kuloko. Ikeia kekahi aupuni j iloko o ka popilikia a ulu mai ,j na kaua kuloko. Ikeia ia mau» ano apau maloko o ka buke, j i kapaia—"Mommsen's His- *j torv of Rome, Book V., Chap. 11, Par, 72. ! ■ KA NOHO'NA HOOMAOPOPO OLE I KO LAKOU v MAU PONO 0 ka hapanui o keia lah\jikanaka Roma, wahi a ... kekahi mea ikemaka; "E no- ; ho ana me ka hoomaopopo. ole i ko lakou mau ponp iho, a me ko lakou mau waiwai hooiliia mai paha. 0 na poe, opiopio o keia lahui, pau aku la lakou i ka laweia a i U& k haawiia i na kahuhanai," a mailaila niai lakou e puka imai ai no .waho o ke ao nei. 0 kekahi o lakou he poe naauao. a o kekahi no hoi, aole he mau hoomaopopo ana. 1 kela ame keia m&nawa» lilo ae la kekahi o keia poe keiki i lawe hanai ia aku ai ] 1 mau alakai no kekahi puali ] o na auna kanaka powa a ai- \ hue o ka aina, alaila, hooma-. j ka aku la lakou ma ka hana ] a ia puaii kanaka; aka, o .{ kahi no hoi. lilo mai la lakou | he mau alakai no na hana ] misio«ari o ka aina, a e haio- j ielo ana lakou maluna o na | awai no ka pono o ke aupuni j o ke Akua. j Elike me ih i hoike ia ae i la maHma. nui-a lehulehu loa o na kanaka Roma e nohe , ana me ka hana ole maloko e ke kulanakauhale. na kanaka koa ame na kanaka ma-. hiai no hoi. i haalele aku i ka lakou mau hana mahiai f Na keia ike ana o ke au* puni, i ka lehulehu loa o m makaainana e noho wale ana nialoko o ke kulanakauhak a ma na wahi e ae no o ka aina me ka hana ole, hooholo ae la lakou maloko o ko, lakou ahaolelo e h&awiia ke kahi apana aina kupono i keU ame ohana pakahi, a nie ia hoi lakou e kukulu ai

i home a e kanu ai i hapa o ka airia me na meaai, i ola ai ko lakou ana. O keia papahapa a ke aupuhi i hoohana ai, no ka hooy]u hou ana i ka lahui, a € loaa ai hoi ka noho oluolu ana' i kela ame kēia oKaha, a r hookuokoa ai hoi i kB ano o ko lakou noho ana ma na aiio apau, Aka aole kela ano ohohīa o ka oihana mahiai iloko o keia lahui hou e ulu ae nei, aole pu hoi me kela ola kino maikai iioko o lakou pakahi, nolaila, o ke akenui waīe no a keia lahui hou o ka noho oluolu ana ame ka ie'ale'a, a no na makahiki pokole mahope mai, aia hoi, pau hou aku la keia mau aina i ke kuai hou ia me na dala liiHi loa, a hoi nui hou aku la no loko o ke kuīanakauhale NA WAIWAII HAAWIIA I KA WA KAHIKO Imua o ka ahaolelo i hooikaika ai kekahi kanaka e loaa ke kuieana kuai ana i ka huita i na kanaka ilihune o ka aina no ke kumukuai ; 1iaahaa ]<&._ O ka hoom'aka ana maf Keia o ka haawiia o na waiwai kahiko i'na kanaka me ke kumukuai haahaa loa. Nolaila, Ua hoomaka maf% 'K.e a^puii'i^:hoolawa i na meaai i na ohana ilihune apau o ka aina,, ame ka haawi pu ia ana o na kumukuai haahaa maluna 0 na huita e kuai ia ana ma nā makeke e keaupuni. Ma keia wahi, e hoakaka ana na poe 1 ikemaka, 0 ka manao 0 ke aupuni, he maikai paha ia i ka nana ana aku a ka lehulehu, aka, o ka Iawelaweia ana o ka hana e na kanaka e hooko ana i ka hana; ua piha lakou me na hanā hoopunipuni a me ke kolohe o ke ano imiloaa no ka pono o ko lakou mau aoao kalaiaina pakahi iho, . Nolaiia, ma keia mau hatia e ike ia nei, he mea ia e w&iwai, a e f hoilihune loa iho ai i=ka ilihune a ilihune ioa, a hiki maol! mai i ka wa a ke aupuni i hanai maoli mai ai i ka lahui mailoko o ka pahu koena meaai e hoiliiliia ana na ka holoholona, a ma keia ano hoi i kapaia ai o Homa he aina no ke kanaka onā miUona, a he luaahi hoi no ke kanaka ilihune. Ma ka ike a kekahi kanaka i hakilo ai i ke ano o ka ulu ana o ka lahui ame ka mea nui hookahi iloko o kō lakou ola ana, oia no ke ake DALA ana, ua komohia keia iloko o na mea kino ola apau, mai na poe opiopio a na poe ua elemakule Ioa. 0 ka makema-ke dala ka mole o na mea hanu ola apau, me ka nana ole i ke ano o ka loaa ana o ia mea, aka, e pono e loaa ke dala. * % . Na ka mana o ke dala e kuai aku i ka olelo hooholo a ka lunakanawai ame ke kiure ilo%# o kona aha hookolokolo. Eia nae, me keia mau ake dala a na mea apau, he elua mau pono e hiki ole ai ia Iakou ke loaa me ke dala wale no, aka, me ko lakou hooikaika pu ana e loaa ai ia lakou ka lanakila, oia hx>i ke kalaiaina ame ka aahu e kau ana maluna 0 ko lakou kino. Pehea la ka hune ame ka nele o ke Ro®a. aka, 1 ka hiki ana mai na6 0 ka la koho balota o ke aupuni, e like ana a like ke kulana o ua kanaka ilihune la me ko ke kanaka waiwai, e hele mai ana ke kanaka waiwai imua o ke kanaka ilihune e kuai ai 1 kona mana koho, a e hele ana ke koi ana a ke kanaka ilihune i ke kumukuaī 0 kona mana koho hookahi a ke kumukuai kiekie loa, a mamuli o ka hiki ole i ke kanaka waiwai ke hoole mai i keia kumukuai kiekie, uku mai la oia i ke kanaka ilihune i ke kumukuai i kau ia aku ai, a kani iho la ka aka a ke kanaka ilihune. Hoomaka mai Ia I..3 kamaainaia p keia mea he kalaiaina ma,waena 0 na kanaka, oia hoi he hana kuai balota. e lu ai hoi ke kanaka waiwai

i kona waiwai no ke ko o kona makemake, ka loaa ana 0 ka heluna nui o na moho o ka ahaoieio ia iakou, i hiki ai ko lakou makemake iloko o ka ahaolelo, e hana a e hooholo ia ai na kanawai e loaa ai ia lakou na pomaikai nui, a ma ia ano e hoi mai ai ko lakou mau hoolilo a oi wale aku. O kekahi mea i ike nui ia iioko'o ka moolelo o keia lahui, oia no ke koho mau ia ana o na kanaka ike a wale- ; waha ma ke kamailio ana, me ka nana ole ia o kona naauao hookele aupuni a ano e ae, o ka ike kamailio ka mea 01 ae, e hiki ai ke aihueia a ke umeia mai ka noonoo o na poe koho balota apau. A o ua ano poe kanaka ala, he kumukuai nui ko lakou i ka poe waiwai. A i ko lakou puka ana ma ua la koho balota ala, alaila, o kana mau mea apau e hana ai maloko o ka hale kau kana-j wai, oia no ka makemake o ka poe waiwai i kuai ai i kona mana koho me na huina daia nui.

Ua oleloia, ma keia ano hana kalaiaina ana, i kekahi manawa, e loaa ana no na pomaikai he nui i ka mea'e kuai ana i na balota o ka poe koho balota, aka, i kekahi manawa, e poho ana no ka mea dala, mamuli māi o ka ikaika loa o ka aoao kue, a lawa ole ka ikaika ma ka aoae o ka mea dala i ka paio ana maioko o ka ahaolelo, elike la me Julius Caesar, i ka waiho ana ae i na moolelo e pili ana i keia kanaka opio waiwai o ka aina, ma kekahi kau koho bāIota *ana, ua komo aku la oia iloko o ka aie §na o $1,500,000. pono mai kaua e ka mea heluhehi i keia ano kalaiaina o Homa? Ma" nui hewahewa e loaā ana i kekahi aoao, he pomaikai ke leanaka ona milioha i ka hoopukapuka ana i kona waiwai ma keia ano. Aka, ma kekahi ano, i ka loaa ole ana iaia o ka holopono elike me kana i manao ai, alaila, e poho no oia, a he poho nui loa hoi e hiki ai kona mau hoolilo i ka miliona o na dala elike ae keia kanaka opio Julius Caesar. (Aole i pau)