Ke Alakai o Hawaii, Volume VIII, Number 38, 7 Pepeluali 1935 — HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA HAI KA MAKAHIKI 1763 MAI [ARTICLE]

HE MOOLELO POKOLE NO AMELIKA HUIPUIA HAI KA MAKAHIKI 1763 MAI

- MOKUNA IV KA HUI ANA 0 NA MOKUAINA

Ma ke kuikahi o Palika o ka 1783, ka mea i nau ai ke kipi a hookahuli aupuni Amelika, haawii/i i na Mokuaina Huiiahenina nui ae mamuai o ka htt\ria ainao na aina o Palani, Sepania, Pele-kane., ame leelemania. ' Maīia,ijaha ui'maiiaoia'o ka Mokn Aupuni'lion'i- kuknliua iho &, -e'holnpono ana konn nee ana me ka maalahi Ma keJjl|if\aoao, i na makahiki elima a epno mahopn mai, ai o ka Manawa Pilikia Loa. a aole a kakou i kahi mamao aku i ike ai 1 ke kumu. 0 ka mua, ua Iilo ka nui o .ka aina i mea paakiki a pohihihi ke kukulu ana i Iahui ikaika. Hookaawaleia na mokuainakekahi mai kekahi mai e na mile h"° mau haneli. a pela hoi ka mokuaina o Makeknkeka mai ka Mo-j kuaina mai o Georgia, a he nui-loa ia mau haneli milei ia mau ia mamua o keiā wa, o naJkaa okomopile ame nai mokulele. O ka hele waWae ana hoi mai Bokekona ahiki' i Nu Ioka, he hana paakiki loa ia ia mau la. Ke hele mau ia nei keia mamao i na la apau e riā kaukani kanaka, a Iloko wale no o elimk a i ole eono paha mau hola. 1 kela māu la i kinohi, he hepekoma okoa e hoao ai ke kanaka e hele maluna o ke kaa lio mana alanui hoopilikia nui wale. Nolaila, aole ia he mea malihini i na kanaka o Makekukeka ka pili kokoke ana me na kanaka o Georgia, a i ole me na kanaka o na mokuaina oi ae o ke kokoke mai. ' Aole i hookaawaleia na kolone e ka mamao, ,ka e ka like ole kekahi o na hoomana ame na hana o ia wa kahiko ame'na ano o'ke 'ola ana. Oiai lakou e kaua ana i ka enemi me ke kuikahi a lokahi, ua poina lakou i keia mau like ole. Aka i keia manawa, aa pau ke kaua a ua ikeia ko lakou kuokoa, haule; aku laka hapanui o na kanaka a lawelawe i ka lakou mau ano hana kahiko no eiike me ka lakou i maa ai. Oia hoi, manao ka poe o Virginia he poe Virghiia no lakou,- a pela kela ame keia mokuaina pakahi iho i manao ai he poe lakou 0 ko lakou mau mokuaina iho ; kakahi wale no ka poe o lakou i hiki ke noonoo he poe kanaka lakou no ke aupuni hookahi. ■ " O ka mea oiaio.e hoolilo ana na kanaka i ko lakou noonoo ma ka hoao ana e hoihoi hou mai i na mea i lilo mamuli o ke kaua. Makemake lakou e ola me ka maluhia a e lawelawe i ka lakou mau hana pakahi iho iloko o ko lakou mau halehana a iloko o na aitia mahiai. TJku lakou i na auhau i ko lakou aupuni mokuaina, a o ka hapanui ō lakou, O aole he noonoo nui i ke aupum' kūwaena me na keena i kahi e loa ma Pilakelepia. Hookahi mea ano nui loa nana i kokua mai i na kanaka e noonoo ia lakou iho ma ke ano he Iahui huiia. 0 ia mea oia no ka mea e pili ana i ka ona ana i na'aina o ke komohana. Ua lilo ka hui ana o na mokuaina i mea e pono ai e hooponopono i na hauna'ele ame na hoopaapaa i ku no ka wa loihi. Olelo kekahi o na mokiiamā, ua haawi ko Iakou mau palapala mua ia lakou i na' apau "mai ke kai a |ce kai. ,v I ko lakou wā i hooTd!hf āf 1 ko lakou mau palena ahiki i ka Mīsisipi ala maTTa na Huipjtjuj na a he. 'lea hooliol^ hana, īa wa nae, koi mai ia i manele no lakou malafla._ Hoopaapaa aku la lakou ua hana lakou i ka haiia m'a koj lakou aoao iloko o ke kaua a nolaiīa ua kokua e loaā kel kuokoa o na aina apau o n& mokuama. • ' Hooponoponoia keia mea me ka maluhia. . 0 ria mokuaina, kekahi ame kekahi, haawi lakou i ko lakou mau kuleana i ka ahaolelo makua i ka hapanui o na'aini i komo iloko o ka hoopaapaa. O ka apana ma ka akau 0 .ka mi,iliwai Ohio lilo ia o ka aina i ikeia o ke Teritore Komohanaakau. Hoomaka aku la ka Ahaolelo Makua e hana ,i kanawai no kona' noho hoomalu aupuni anā,, ī ikeia ke "Kanawai o 1787." He mea ano nui Ioa keia kanawai ma na ano lehulehu. Hoo}cahi o kona mau oia keia: i ka wa e nui kupono ai ka. Iahui, e koho na lfaaaka e hana i mau kanawai no lakou. O kekahi, e hookapu loa ana i ka hookauwa-kuapaa ma n'a wahi apau o ke Teritohe Komohanaakau. I ka lulumi ana mai o keia'ame kekahi mau mea e ae no ka hooponoponoia, ike iho la na %Iakai, ina e lilo o Amelika i lahui ikaika, he pono e Iilo o kona kulana aupuni. No na makahiki mamua aku, ua ku Iike na mokuaina malalo o ke kuikahi i kapaia naKanawai o ka Hoohuiia ana. Malalo 6 keia mau kanawai i hookele ai ka Ahaolelo Makua i k£ kaua no ke kuokoa. O na Kanawg.i o ka Hoohuiia, ana, o!ai ua waiwai no lakou, he I&huīehu kona maU hemahema. Hoouna na mokuaina apau i na elele i ka Ahaolelo Makua, aka, 1 ka'wa e malamaia ai kekahi koho ana maluna o kekahi pila, hookahi vv%le no manakoho i aeia i kela ame keia mokuaina pakahi, me ka nana ole heaha la ka nui o na eleie o ka mokuaina. Eia hou, aole he mana o ka Ahaolelo Makua e hookikina ai e hookoia kona mau kanawa, a aole he hookahi poo elike me ka moi a i ole peresidena paha hoi ka mea hīki ke hooko aku i na kanawai. O ka oi loa aku o' ka pilikia, oia ka loaa ole o ka mana i ka Ahaolelo Makuae hiki ai ke loaa ke dala ma ke ano auhau. He mana pih.a ko ka A 4 haoleIo Makua e kukala a e uahaua kaua, aka aole i lawa ia. He nui na hoolilo o ka hoouka kaua. He mea hookahi ia ka olelo ae, "Eia kakou i keia wa iloko o ke kaua.-* He mea okoa loa hoi ka huli ana i dala e hiki ai ke hoomauia aku ke kaua, no ka mea, ho pono o ukuia na koa a he pono hoi e kuaiia i mau pono kaua ame na pono o na koa. Ua hiki i ka Ahaolelo Makua ke aie. dala, a ua aie no hoi a nui loa. Ua hiki pu no hoi iaia ke kahea i na mokuaina pakahi e uku mai 1 ko lakou mau

mahele o aka aole ona alahele e hiki ai ke hookikina e uku mai ina lakou e hoole ana i ka uku njiai. ulolohi na mokuaina i ke kokua ana mai i nSfdaīa. Ho'olilo iho la kela ame keia mokuaina Mkahil; ka ulolohi o kekahi i kpmupale no kona ulolohi ana. He 1 i wale no keia o na mea nawaliwali o ke au'pnni. hulehu ae no koe. Hoomau na kulana I ka ka hel :e tno a ke ino loa. Hoopaapaa iho la na m<j>kttalr aon8 0 lakou iho ame ka Ahaolelo Makna, Mah< ia iho la he pono e hanaia kekahi mea i pahf»ti{Sh'o. kf!a pHikia o na Kanawai o ka Hoohui ia ana. N- \oi ip'a! 1a ka Ahaolelo Makua i na mokuainia ap; auna aku i mau elele i ka ahaolelo no keia t|nea. - 1787, Halawai iho la ka Ahaelelo Fedelala ma Pi a. me na elele ma na moknaina mai apau «| koe I e Island. ! ... i pono ai no ka lahui o mua tnai. aia iwaei|ia o : au elele kekahi o na'kānaka Ar k) oiaioJoa. \ \ kou apau e hoomanaoīa me ke a'ol i ioa aka ; v- tio !a kakou ke kamailio ue kek * i o k ainoku o ana. j 4 »ol« i pau