Ke Alakai o Hawaii, Volume VIII, Number 38, 7 February 1935 — He Moolelo o Ka Wahine-Missionari Mua Loa ma Kina [ARTICLE]

He Moolelo o Ka Wahine-Missionari Mua Loa ma Kina

la po ana iho> moe Iaua a ala o ke kakahiaka*nui, e ku ana k$ ai, ka i'a, ka waiwai, ke kapa, ka pa : u, na mea no apau loa. O keia mau mea apau loa na ka uhāne o Pumaia'i kiia lawe, mai kai o Waikiki aku; hookahi po, mai uka a kai o ka aina, pela aku he po, pau loa ka ai, ka holoholona, ka i'a o ka loko, ame ka ai e ulu ana, Pela no ka hana ana a ka uhane'o Pumaia, ahiki i ko Kuaīii mau aina ponoi. Pau Ioa ka waiwai, na waa, na hu'amoena, na mahiole, na ahuula, na ipu ame. na huawai, na mea apau loa o ka hale ame ka aina. No ka mea, i ka po, i ka wa moe o kanaka, lawe o Pumaia i 'ke kino a waho o ka hale, waiho, moe oe a ala ae hoi aku i ka hale, aohe na pono oloko, ua pau ia Pumaia i ka lkweia; pela ka o waena; o luna e ulu ana, o ka io ua pau. No keia hana a Pumaia, ua lako ka wahine amo ke keikimahine; nolaila, kanin-hu iho Ia ka wahine, penei: "U f nui ka waiwai ia kaua, a hookahi hemahēma i koe, 0 ke kanaka ole nana e lawelawe mai." Lohe no 6 Pumaia, kii no, loaa ke kanaka lawelawe o ka wahine ame ke keikimahine. No Kualii: Nui loa kona ha'oha'o, ame ka nmau 1 keia aihue nui i ike oleia, aia he kahuna e noho pu ana me ia, nana i hai mai ia Kualii. "Aole na he kanaka e, aka o ko hoa-paio' no o Pumaia, t(a make ke kino, aka o ka uhane ia ona e hele nei e hoilihune ia oe; eia nae, ua oi loa aku ka ikaika o ka uhane o Pumaia mamua o kona kino maoli i ka wa ona e ola ana. Kokoko oe e make; ina e noonoo pono ae, alaila ola oe. Pehea au e olaai?" wahi a Kualii i ninau aku ai i ke kahuna. I aku la ke kahuna iaia: "E hana oe i ekolu hale; i hookahi hale no ka wahine me ke keikimahine, i hookahi no ka waiwai ame ka ohua, i hookahi no na iwi o Pumaia. A paa ka hale, kii oe i ko hoa paio a hoihoi mai me ka malama po®no; malama o maliu mai ko hoa paio, ola oe." Ae aku o Kualii i ka olelo a ke kahuna. < Ma keia olelo a ke kahuna ia Kualii, ua akaka wale no ia ia Pumaia. A makaukau o Kualii i na t mea apau Ioa, ia wa, pane aku o Pumaia i ka ke keikimahine, e hoi i kai. Ae mai ka wahine.: "Ae,|e hoi kakou." Hoomakaukau iho la iakou e hoi i kai. Ia likou e hoi mai ana i ke alanui, loaa aku la i na kanaka) o Kualii. ' A hiki lakou io Kualii la, ua hookoia na mea apau'loa, ua oluolu ame ka noho pu lakou mai ia wa aku

HE KAAO NO HANAAUMOE

' ' , j He wahi akua hoom»' 5 - " imoe, no 0-' ahu nei, nn - ne j j a . i Ka aīia e keia Noka o Keia wahi akua i ka malimali, nolaila, hoonoho 0 Halalii ke alii i ke akua i kiai no na makalae apau o Oahu nei Iaia e kiai ana, hoea mai la ka auwaa ma ke komohana mai o Oahu nei, oia o Kahaookamoku, ke aikane a ke alii o Kauāi, me na waa,'ame na kahaka, o Kaneopa he wahi oopa ia, mai Kauai mai lakou J apau, e holo ana no Hawaii e makaikai ai; kailea ānā o Hanaaumoe mauka. "Ē pae! E pae ka waaf Mai holo 1 Hawaii he moku kaua, akua Hawaii, Kanikaa. Akua Maui, akua ia Keoloewa. Akua Lanai, akua ia Pahulu, akua Molokai, akua ia Kaunolu. Ēia ka moku akua ole la o Oāhu nei, e pae na waa, he ai no o uka, he h$l€, he wahine, pakahi, palua i ka na hoewaa wāhine, palima ka ke alii o oukou.a Kahaookamoku." A lohe lakou i keia olelo a Hanaaumoe, pae mai l'a lakou ma ke awa o Kou nei; hapai na waa a kau iuka, komo lakou i ka halau, malaila lakou i moe ai e kali ana i na mea a HanaaumOe i olelo aku ai ia lakou. A ahiahi poeleele, ku ana o Hanaaumoe ma ka puka o ka hale a lakou e moe ana, no ka mea, ua Iuhi i ke kai, a e-ahu ana lakou me he mau olulo la: Kahea ana o Hanaaumoe, moe ea? Halahal£ kau e, Halahala kau e, Ua moe oukou? Ua pa'uhia loa na mea apau i ka hiamoe, a koe o Kaneopa e ala ana no, Kahea mai o Kaneopa: "Aole makou i moe, ke ala aku nei no. Ke kakali aku n'ei no i ka ai, i ka i'a, i na wahine." Olelo aku o .Hanaaumoe me ka hoopunipuni: "Aole e hiki koke mai na mea āpau, fio ka mea, he loihi kāhi e iho mai aī o Nuuanu, a he loa ka piina mai o Kapukaki, he kula loa o Kulaokahu'a." Hoi aku la o Hanaaumoe ahiki imua o Halalii ame ka nui o na akua, ninau mai la lakou: "Pehea, ua moe nūi anei na Hoole Ia o Hanaaumoe: "Aole i moe." A hoi hou aku o Hanaaumoe a kahea hou, o ka lua ia o ka manawa o ke kahea ana: Halahala kau e, Halahala kau e, Ua moe oukou? I mai la o Kaneopa: "Aole makou i moe; ke kali aku nei no i na wahine palua a na hoewaa, palima a ke alii a Kahaookamoku/' Pane aku la o īīanaaumoe elike no me na olelo mua, a hoi aku la. Maopopo iho la iaia aole i pau nui na malihini i ka moe. ia wa, komo mai la ka noonoo ia he moku akua keia, o'O.ahu nei, a e pāu ana lakou 5 ka aiia. Nolaila, imi iho la oia'i wahi nona e nalo ai iloko o ka hale. Aia malalo o, ka paepae o ka puka komo, kohi iho la ia a loaa he lua,'no ka mea, oia kahi o ke ālii e noho ai. o Halalii. Pela kona noonoo wale iho iloko ona. Aia hoi, pau loa lakou i pauhia i ka hiamoe nui loa. aohe mea ala; hookahi wale no o Kaneopa, nolaila, mmamina loa o i ke alii ia Kahaookamokū, i ka pau aku i ka aiia e ke akua. Oi hahai ala aku o Kaneopa a kani ka moa mua, ikaika loa iho la ka hiamoe, nee'aku la oia a malalo o ka paepae o ka puka komo. noho iho !a. Ku ana o īlanaaumoe, a o ke kolu ia o ke kahea ana, elike me na olelo mua, aohe leo pane mai; kahea hou no. aohe pane mai| i aku 0 "Make! i hea !a ka moe, moe' aku i Kauai; laweia mai tia moe a ka moku akua o ĪīalaH». Make, aohe wah! e ola ai; pau ka'io; pau 'ka iwi; pau k* naau; pau ke koko; pau na maka." Iloko o keia vta" a Hanaaumoe e kamaiīio nei, ke hoolohe nei o Kaneope.' £ pau ka olelo ana, hoi aku ta o Hanaaumoe « mua o "Pehea, ua pau nui anei

na malihim t kfr mae?" "Ae. ua pau mii ia Inkou i ka moe; ina kakou, pfe»la nku o Hanaaumoe ! olelo aku a\, i rta akua apau loa. Ahiki lakou i ka hale o Kaneopa mn o moe nei, kōmo na akua apau loa īloko o ka halo ;noho iho 1a o Halalii ae ali! ma ka paopae o ka puka. O ka uui oua akua, 0 kini 6 na akua. o ka lehu o na akua, o ka mnuo o na akua, oka pukui akua, oka Inlani akua. Uookahl no ka muka ana ae pni4.ni kanaka, aohe mea koe. o'i ku ta i<e akuaialoko o ka hale, a koe kahi a Halalii e noho ana; oia ka paepae oka piuksf: ao loa ae la, pau na akun ika hoi Iko lakou w&hi, OOi ae la o Kaneopa, a nee hele aku la i kahi o na waa e kau ana, a panee aku la iloko o ke kai\ a holo akw la, e hoi ana i Kauai. j fa Kaneopa e hoio ana malima oka ilik ku ann o Hanaaumoe ma ka lae k;Uinkai; peahi ann % Kaneopa: *'R pae! e pne ka waa! M I mai 1a o Ksjeopa me ka olelo huhu: 'E akua ai lepo o ke kanaka, leai no ua pau ko makou alii ia oukou: at e pae afeu aha.'* *oīe i i ~ ... ī