Ke Alakai o Hawaii, Volume VII, Number 32, 13 Kekemapa 1934 — HE MOOLELO KAAO KAHIKO LOA NO HE KANAKA KINO-PALUA PIKOIAKAALALA [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO KAHIKO LOA NO HE KANAKA KINO-PALUA PIKOIAKAALALA

■* • . • • i • \ -'i Haim iho la o Alala i koieio na Pikoiakaalala a hookuu akU'la iaia a iho i kai o Wailua, i kahi o na kanaka p ank. A hiki o Pikoialkaalala me kana km>io; naīia mai la na mea apau mo ka ]|aV.ha*o. Malaope olaila, kiola na mea apau i ka lakou koleie i ka wai (oia ka'muliwai o Wailua). O Pikoiakaaiala kekahi i kioia i kari koieia. Oi loa aku ka maikai o ke kau aheahe o kana koieie m'amua o ka na keiki e ae apau. Nolaila, huahua lakou me ka lili iaia me ka opu kekeue. Laiau kekahi keiki i ka Pikoiakaalala koieie a kiola i kahi e kahe ikaika loa ana o ka wai; a kahe aku la ka wai me ka ikaika loa, lilo aku la ke koieie a Pikoiakaalala ahiki iloko o ke kai. • . ■ i Mahope o ke kiola afaa a kpla poe keik! i ke koieie >a Pikoiakaalala, kle aku la'oia ma kahi a ke koioie ana i 'haule ai, a lilo oia i ka mnlana mamuli o ka ikaika o ke Ikaho ana o wai. Po a f»o, no a po I ka moana, pae i lOahu nui. Ka 'ke ?'wa < Kou nei kona pae ana, a noho iho lin mn Va no ono he ohilo krk ar»o. no kn mea ua pololi i ka Imake a ka ai me ka i'a. NO NA KAIKUAHINE ! E noho'ana laua me' kn laua mau leane ko'iko'i ai aiiupuaa. Aia maialo o Iai|a, he kanaka *p,alama waiwai, 0 Kauakahi ka inoa. Hele aku la o mā kahi a i•ikoiakaalala e.moe ana a -ninau iho la : "Mai hea mai oe?" Mai ke kai mai nei au," wahi a, Pikoiakaalala i ]jane aku ai. "Eu hoi kaua i ka hale," wahi a Kauakahi 1 koi mai ai. Ahiki laua i ka hale, olelo aku la o Kauakahi ia Iole am« Opeapea, na e pili ana no Pikoiakaalala: "He keiki ka'u> eia; la. Loaa aku nei ia'u e moe ana ma ka ae one, Nolaila t lawe mai nei au 1 Tca hale nei e noho ai me a ? u."' Ninau aku la o Iole me Opeapea ia Pikoiakaalala: Mahea mai oe? Owai kou aina hanau, a owai kou mau makua?" I aku la o Pikoiakaalala: "O Wailua i ICauai ko'u aina h|anau;'a o Alala ko'u m-akua-kune, a o Koukou ko'u makuahine." A lohe o Iole ime Opeapea i keia olelo a Pikoiakaalala, maopopo iho la ia laua he kaikunane pokii keia j iu) laua, ma ka loaa a;»a o na inoa o na makua, Lele aku jia laua maluna ona.a uwe helu aku la, a hai aku la i ko ilaua pili ia Pikoiakaalala. i O na kane a keia mau wahine aia 1 ka mahiai me ina kanaka . Hoouna aku |a iaua ia Kauakahi e kii i ua imau kane nei a laua e hoike aku i ka hiki ana mai o ko i iaua kaikoeeke. A hiki o Kauakahi; olelo. aku la oia: "I ihoouna mai nei na 'aliiwahine 'u e kii ia olua e hoi i ka hale, e ike ai i ke kaikoeek(> o olua, ua hoea mai io kakou iiei mai Kauai mai. E kalija puaa ana kpkou'nana." Ia [\va, makaukau na mea apau ahiki i ka hal§; kalua ka puaa me ka ai. Kaha aku la o Pikoiakaalala , a puka iwaho i o ka haie a hele i kahi o na 'lii o Oahu s nei e noho ana. i A hiki ia, e pili ana ia mau alii i ka pana i^le, i O ua 'lii o Kaulamawaho ke kane> v Q Kekakapuo-. trnaluihi ka wahine, e pili ana laua i ka waiw&i. O Mainele ka ke kane pana iole, a o ka wahine alii hin aole ana pana liole. Nolaila, olelo hooioi o Pikoiakaala]sjmii0 c o Mainele, .pei.ei: £f Ee mea Iiilii wsjle no ia mea|. aol'e'm he mea ualowale." A lohe ku 'liiwahine j ā pkoiakaaluia, kahea mai ]a oia iaia, ,e help A hiki oia, iiii.ua mai ke 'lihvahiue': "H<e iīee eV' -"Ae/' u'ni ana i pano aku ai. "\yah«* u "Ina he ike oe i ke panu ioie, alaila, o oe ka'u a e pt1I ka'u waiwai ou, a e ! pana olua-me a holo ka olua kamailio ana, alaila, pili na waiwai^*. jMo Mainele. He kanaka kaukaualii'ōia,. a he kau&kp, akamai loa ma ke pana iol- ana; nana wale no ke eo ke pili, he umi iole e k>4 i ka pua hookahi, i ke pana hookahi una. No-ka pili. Pili ke 'liikane i kona waiWai mahope o Mainele, a pili hoi ke 'liiwahine i kona waiwai mahope 0 Pikoiakaalaia, a mau na pili. Na iole. Ina e ku na iole he umi i ka pana hookahi an,a, aiaila, eo ka waiwai, ina emi 1 ka eiwa iole a malalo iho o ke pana ana, aole i eo ; peia na aoao a elua. Ia wa, pana o Mainele; ku h'e umi iole i ka hookal;ii ana, kanikam pihe ka aha kanaka e n.ana ana. "Eo ia Mainele! eo ia Mainele!" Olelo aku o Pikoiakkalala, ka hoonaukiukj ia Mainele: "Hawawa! a e pono no paha ke ku ma ke kino o ka iole he aka nui; kai.no paha i j<a umiu-mi o ka iole e pana ai, i akaka la hoi ke akamai io i ke pana iole, aole kal" Olelo mai o Mainele: "Kiek.ie o<!) a kahi keiki hoopunipuhi nui wale ! Mai ko r u pana iolp ana ahiki i keia la, aole au i ike iki i kekahi kanaka e pana ana i ka iole : ma ka umiumi; ia oe waie no au i lofie ae Ia i kena alapahi." No ko laua hoopaapaa loihi, pili hou no ke ku i ka umiumi 0 ka iole. Mu'nope o keia i)ili hou ana, pana o Pikoiakaalala. Aole iole, mehameha ka nahele; pule o Pikoiakaalala, oia ke kalokalo. Mi{i keia wahi e ikeia ai, he ano kino iole na makua ame naj kaikualiine. Aia la o Pikoiakaalala, 0 Kama au a Alala, 1 hanauia e Koukou p O Alala ka O Koukou ka makuahine, 0 Kikoo o ka po, j E kikoo aku ana au ia oe, Ia uluku, ia ululono, ; O Kaulamawaho he|alii, [ O Kekakapuomaluihi, 1 O Kau la hooholoia mai ! Aia la ! Aia la! | ! Aia ka iole i ka hua! o ka aweoweo, I I ke kumu o ka e'oweo, 1 ka lau o ka aweoweo, Aweoweo uk ī ka lk. I moe i ke pili o Kukhuia nei la, Moe, moe mai la ka īole, A hoi mai la ī ka ikji. Pana aku la o Pikolakaalala, ku na iole„he umi, a ma ka pau loa ana o ka pui*,he opeapea, hui ia umikumaImakahi. ma ka umiumi o'ka iole ka paa ana. Olelo o Mainele, kona hoa paio pana.iole, ame na kanaka e ae "t T a pa'i! ua pa'i no ka mea, he umi iole o kau pana hookahi ana e a he umi a Pikoiakaalala, aoka opeapea aole ia he Olelo aku la o Pikoiokaalala: ' He ioie ia. ua ku i|ka pua; penei ka olelo ana: Opear>e*i i ! ke kau malie^ Kou pokii (iole ' * , E wi mai. | ] / U "Aiu la, he iole," pij>la aku o Piko£akut«1& U» Maina kanaka apau h!»a na 'Iii. 0 Mainele ame kona aln o Kaulamawlaho. N'olaila, he mauMole nn kaikuahine o ! Pikoiakaalala,, oil o Tole ame Opeapea, elike me la i kaUia ma ka hoohuilāi ana o keia 1 : . T ■: %Nr na >ololi loa o JPikoiakaalaIaj natt> aku 1« oi« mai t&$ ana » k**n ikn aku,;hoi aku la oia'ahiMi'i kona mau kaikUfthitk', u« mo h ka pjiaa ame ka at< Mamua o ka oleU> ftku o '%

onkou apan kanawāl ko'u la no kn ni arif, s j>enei; ''Aohe 'walaau, aole hawanawana. aohe kunou, aolie inīki, aohe hamuniu, a r au -kuu paina ana." A pau ia kamailio ana ana, lalau aku la oia i ka puaa, hookahi k&ka, o ka poi uwala, hōokahi nau ana, a moni, laiau hou no, kokoke e pau ka-pu|k okoa. nnie ka ai apau o kn umu Oieio mai la keknhī : "Tl ( > ai na ke Akua." Hooki iho la keia ika ai ®a. 01010 mai na kaikooke: "E oki.ana ka hoi i ke ai ann?" "Aole, ua maona ae la 110." "Ae. ua lol||*'la hoi makou i kou kanawai," wahi a na'kaikoeke i kaWailio aku ai. Ma koia ai ana n V koiakaalala, ua pii kona_kino a liio i kanakā nui me ka maikai; o ka lauoho.na.e he lauoho iole.