Ke Alakai o Hawaii, Volume VII, Number 22, 4 ʻOkakopa 1934 — KA LINEKONA ELIWAI I HANA AI NO NA KONA, MA KE KALANA A TERITORE O HAWAII [ARTICLE]

KA LINEKONA ELIWAI I HANA AI NO NA KONA, MA KE KALANA A TERITORE O HAWAII

Na Mr, Dft»lel Hoolapa wale no na manao apau no Likana Ena manakoho paloka o ke Teritore o Hawail, mai ka la puka ae ma Makanona : a ilsa welona i kn īllka.i q ]uehua, anoai, uo kula, a a'o ia aku oukou i na ano o Kliwai i haiia aku nei maluna, e pono no kakoiL-a ' JūTJanā"oiajio ame na ano o Eliwai i haiia akn nei, a e haiia aku ana..

KA PALAPALA HOIKE OIAIO A KE KAMA'LIIWA HINE THERESA WILIKOKI

Eia ko'u makemake ia oe e ka makamaka aloha o kuu k *ne i haiia a ae nei; ke makem.ike m-i kakou i kaiii.ka kupono a maikai e hele ai i Wakinekoua, no ka malam-i, ana i jko kakou mau pono ame 'na pomaikai, a i kanaka] ! fca}ia I ka "hana o ka lahui Hawaii; i kanaka hoopono; i' kanaka i ike īa kakou Hawaii; i kan*Va kokua i na pilikia. j A, efa Oa kanaka Ja. o Linekona MeCanc!loss- Oia 1 ka moho a ke Demokalaka e koho aku ana, a eia ke kumu| 0 1r<> makou hilinai iaia, no kana mau hana maikai ia kaj f ke kohoia ana o Wilikoki e ka Papa Iīooko o ka Home Lula e holo no Wakinekona, no ka malama ana i na Plla o Hftivaii nei i pono ai ka lahui Hawaii; ua hele aku, pO€"d ka aoao e hooikāika no ka imi ana i mau dala ai i na li!o moku, me hokele. Ua loaa no na dala, aole nae i lawa pono. I ka lohe ana o Eliwai ke huli nei nā Home Lula i da!a no Wiilikoki e hele ai i Vv r akinekona, uah€īe koke mai o Eliwal e ike ia Wiiikoki a liaawi mai la rit'e1cofefiā e'lawa pono ai, he Eha Ilaneii (5100.00) uala, 8 88 ōlēlo mai o Eliwai xjenei; " , J3ia Jca pane a Eliwai ia Wilikoki, oiai, ua ike au, a lohe e hele ana oe e imi i pono a i pomaikai no ka aln& ame ka lahui Hawaii, a, oiai wau ke noho uei i Hawaii nei, a e noho ana wau i Iīawaii nei, a e hoolilo loa ia Ilawai3 |!ej*l hdme aloha no'u, pela oe e Ike mai ai, owau pu oUkou ka poe no lakou ka ama. Eia ka'u 1 • v ua • $lJP'ka ($400,00) daia, e hele o<_ e imi i pc. no ka kakou mau pua aku e ulu a«j nei, i ola hou lahui a mau loa. - * e na makamaka, o koia hele jjaka ui mua loa mai .Hawaii aku nei ma ka aoao na lWSj$gm i Wasiitetoha e hele nei me keia kokua a ia no ko Wiiikoki hile ana, no ka na'i ana e hoihoi houia mai ka pono o ka mana koho paloka, 1 ka Lahui Hawaii, ma ke ana naauao, aole hoi elike me ka iakou nei, ma ke ana waiwai. Me keia mau hana aloha hoakanaka oiaio, pela wau i haawi nui ai i ko'u hilinai ia Eliwai, ma na ano apau. He oiaio, he haole oia ma ka ili, aka, he puuwai Hawaii ■oiaio kona i awaiauluia me ke aloha oiaio mai ka ikoi mai o kona puuwai. E ike mai ana no oe, ke holo aku oia ma ko ouko umau kai, i keia mau pule aku, a i ike mai hoi oukou iaia, e oluolu hoi e hookipa aku iaia; a i fca la } haia aku nei maluna, e pono no kakou e nana bau i,na j 1 koho, haawi iho i ko oukou rtiau paloka, ko oukqu raau, L ohana ame na hoaloha apau no \cn% lanakila 5 Elele Lā&ui o Hawali nei i keiā kau, no kona 'ianakiia, rola ka'u noi ia oukou. Na'u me ke aloha pumehana ia oukou, Mrs. R. W. WILIKOKl Honolulu, lulai 10, 1908. O keia ae la ko Kama'liiwahine Oawna Wili kokfmanao mahalo no EHwhi. ĪVhea no la hoi <■ mahalo ole lā ai o Eliwai, i ka nui no hoi o keia mau maikai i helu lft Hku nei, a ho puuwai hamaha maoli no, <■ nel<; ole ai no %a eha o kekahi mea ola i ka eha lima ole u ke aloha, a, aWia ia ka hoi o Kaunuohua he wahi puu wale il:o no ia; pSkeu aku hoi keia; eia no na pua iluna, he waii>a-he, ka olu maoli. a ka mikalolohu.

HE LEO POLOAI AKU I NA LIMAHANA AUPUNI O KE TERITORE O HAWAII

• ipoina anei oe e ka limahana aupuni, me ka nao ka aoao k&laiaina. ke hoomanao aku ia mau la gHSlfie umi a oukou man hola hana loloa e hana ai, mai o ka wehe'na kaiao, a 1 ka noenoe liula hookuku aku i ko nei mau la au e ke kanaka aina'alanni e hana ai, r»la oukou i hol<t h<uia oka maa mai kela umi ai ka ewalu t T a maopopo anei lrumu o ia loli ana mai ka umj a i ka ewalu hola ' na onene kaua anei o na aupuni o ka honua 'wihau anei oka manawa? Aole' aole lōa! a|fiī : a'lce]a manio hoopono a ke kaulike, kauwa kupono rigtT€ v 'Ha>vaii; oīui o Eliwai e noho ana he hoa hanohano na Senatoa no ko Hawaii iiei māu hale kauka mea nana i hookahuli i ka papa manaana o īa mau hola /oloa mai ka umi mai a i ka pela i loaaJg*ia pono ia kakou, a i hana o EliW4.J KoCip : ko kakou t>ono t pehea aku kakou? eku nana, a e,h^l®S|iei! ka kakou mau kokua ana, e h'aawi ai ika yfu paloka no ka mea i hana ole mai nou. anie kou oiiana' l!it*na lioaloha? w tte f Tiana hemahema ia a kakou i kue i na loina alakai i'fe $ i»puni makua, e pono ai e kapae loaia ia mau loinajgol©lel ->le, a e hoolele aku iluna o na loina kupono a po!©l€fj e kokua aku i ka mea i kok.ua mai ia c- . W : - •W A X m.M 4 * * ~9V i. *. # . 4 _

E AHONUI HOU MAI I KA ALAWA ANA MAI I NEI HANA A ELIWAI NO NA HAWAII

J ka 3903, he Senatoa ko Eliwai kulana u.» ko Hawill H,el hale kaukanawai, niai ka nn.kuiHini :ikr Oanu. 0 ka ia e houpuupuia ana kc kukulu ;i\;- ,ni KalaaieL Ō. ka olelo walo iho no nao aole ka lowali ua iho; a dā la i maunu kii paloka ia mau kau lohulohu, a i ka ma'hawa i hapana mai ai o ka ninau kukulu aupuni kalajpj» # 0 Eliwai kekahi i kakoo 'nui r.*> ka pono >> \a jnnau kukulu aupum kalana, Mamuli o ke ku ana o keia aupuni a F!liwai 5 hooikaika ai. a o ka Klelo hookahi i waena o koia p.e Ek'.o e alualvJ »ei i kulana i hana ia liana no ka p-v'.y o na Hawaii me ka nav.a oleia o ka nina'; ao«o kahUa :,, ,a;- pola kakou e i"ke mSi ai. ke paa maf ne! o Sam. Spencor i lunahoomalu no kv> kf kalana o līawaii papa lunakia' O Wni. H. Been* i I.oio Aupuni kalana, a hoi na Hawaiī r ak;< o ia kalana ma ko !akoii n\a\; knlana like ole. Ke hr.!i niai a makaik&i \ ko kaUna o Mani, aia! he mau Hawaii o paa mai vo\ f na kulana aupuni !Ike o'o. | Ke lele mai kakou i ko kalann o Oahu nok o lona ana ia| fcakou ka ike ole: aia'iio he mau Hawaii e pa;i ■ ana i na kn'ana tfke oU\. Ke hoea alui kaleoui ko kalana . o Kauai o Mano, e loaa ana »a kakou kaike ko ppa mai no? 4 ka mea hanohano s Tohn >Ta)i|a} i }ce ku\nji

kakauolulo xio ia kalana a me he la o:.. "ka luna aupuni kahiko loa o na luna aupuni kalana ilok. o keia Tei'iiore; a pela no hoi me ke Kakaolelo . AbēraV- mu K. Kaulukou e aku koko piha a koko hapa, a me na kupa Hama ke kulana loio nei ia kāTfn; am<> na Ilawaii waii o na lahui § 1 ma Je! O keiā- mau pomaikal 1a f loaa ti '• u ia oukou ma o keia kukulū āūpuniilkalaiiāia aina, a |J|omō aku ho! o Eli'wai e hana no poHō polpol "01-ēla, ri¥e]<a nana oleia oka fto.feo kalaiaii*a, iahui a mau lahui [ .]caa kr kuleana e kaana pu i ke kulēaha o ka maflālt6hb l alōka, un loan pu iaia ke kuleana e paā al! fcekāttf"k*fteffii oihana aupuni. Me ua ano la, e "ai ia kakou, aole o Eliwai he- kanaka poikp~nrg~lv?r'"'i'iooii'ōīi o kekahi poe: pela pu kakou e ike mai <ii } he kanaka oia aie ka manao akea, |yuuwai hāmama^;lke i kela ame keia. i iine ka nana oiela o |kā nlnali a kūlana.hanohano, akā ,iike ka poe apau iniua o Eliwiai. He kulan^'Ppokela no.ia o kmaka, <• kupuno ! i kauwa na ka lenuiehū, a o'kja ol īokūku o kona kupono. [o ke kulana Elele M>ui tiā ]fee Te?rfoH' t īīawaii n<*i e Ikohoia ai me ka lokani a lanpkua ojn y> <• hiki hou aku ai uia i keia kau ike kjeesa poo Wukiin'k'ui.-i, ne ka p;»a [mau azia i ko Hawaij iloko o ka Ahaololo j, . Ma keia a ua.hoop< m:t>k:ii mau «l<u [oia i ka lahui Hawaii manao|mau ia e h.>««p;»u I«>a ia ka noiīo aua o na Hawaii„ma w na oihana aupnni <> keia Teritore a mamuli o kei^.hana' a'fetiwa.i* pola i hooliloia ai ia mau upu a ka pohai kue Sawaii. i mea ole. Pela kakou e ike mau ma,i ai Uf ke hana mau nei no o Eliwai no ko kakou na pomaikai; pela mau no auanei ka Haku o ka Lam ka Honua e kiai, malama a hoopomaikai mau'mai ai Ta; tīawaii Lahui, Hawaii aina a mau loa. , - v _| w . _ Ke uwai mau m'ai kaleoū alaikulu i na Ēlele e alualu nei i .ua kulana la i keia kku, e loaa-ana anei he kanaka i hana elike me ka Eliwai i haiia ae nei nou e Hawaii, lahui koko piha a koko hapa, a i na kupa Hawaii hoi i hookupaia. i Manao mau no au e like ana kakou a puana mai: aole, aole , aoīe la; o El|iwai waie no i kona kulana, a oia wale no ka i hana mai no|kakou na līawaii, a, e ka lahui liawaii, ua hana o Eliwai i ka hana no ko kakou pono ame na pomaikai, a ke kokoke mai nei ka manawa no ko kakou hoike aku i ka hana n ; o ko Eliwai lanakila i Elele Lahui na ke Teritore o Hawai'i nei i o ko ka~ kou manawa aku ia o ka hana.,

KA ELIWAI I HANA AI NO KA MOIWAHINE LILIUOKALANI

- «BBit I ka 1903 he Senatoa ko ko kakou mau hale kaukanawai, ia- ka.n i hoono aku ai oia he. olelo hoohoio iloko e nonoi ana e īigKaawaleia i haawina aala no ua Moiwahine Hawaii. a i> k lilo ana hoi ia o ka hoomanao mau ioaālL* ko Ilawaii mooielo o ka nonoiia ana i haawina dalarK?Tiia Moiwahine la o Ilawaii. lleaha la ka kakou e ; na i hana ai no ua Moiwahina la a Hawaii i aloha nui„ ai ? E lokahi a.na kakou a puana mai, aole Ja! a ina o'Miwai he alohā i ka Moiwahine Liliuokalani, a o ka ka laliui īīawaii mea aloha hoi, alaila, e kun ana anc> i kakou a hoopale aku ina kakoo ans. papaloka o no ko Eiiwai lanakila i Elele Lahui na Hawaii nei i neia )cāu no ka A];aoIēIo Lahui i Wasinetona? Aole kakou ē hilahila |ko haawi i na kakoo ana no Eliwai, oiai o Eliwai ka Fīk)e; Lahu! nanaji huli i pono no ka Moiwahine puuwai Lilmoka'ani o Hawaii, he hana pookela o ka hanohanoi a kakou e hana ai; o pono ai ke paa me ka hanohanō ma ! na puke moōlelo o ka honua nei. -v-i > Na aa hana ī pau i kja hanaia <■ Linekona L. McCandless ( Likana Eliwai) i,k;onq mai I)aniel K. Hooiapa, e hooaiai aku imua o oukou e na |ynakoho paloka mai Hawaii a Niihau, a i kuiike ai loina alakai a ia keonimana i haiia ae nei;] a ke hoamipi aku nei, elike me ka u ī ike ai no Eliwai,.a ī paa i ke s !§®akahaia ma na puke moolelo o ko kakoi| "mau Hale■"£3®anawai o keia Terit,ore ame ko ka Ahaolelo Laliui Wawtona, a pela pu me na a'o a na poel'hiki ke hiīinaiia' aku.

KE KUMU I MAU AI KA LOAA ANA O NA AINA HOOKUONOONO I NA KUPA AMELIKA A NA KA PILA HOOPULAPULA I HOOPAU

I ka makaliiki ai e hoopau loa ka haawiia ana o na aina ma o ke komo ana aku 0 ka Pila Helu 13426 ,o jjyPfl;ale o na Lunamakaainana o ka Ahaolelo Lahui ma WVsTnj3tona. a o l a Pila Helu 13SB* 1 ko na Senatoa, o ke i laweia aku imua o ūa mau hale hanohano la, 6seitfjo~ai e nele Hawaīi ina aina maikai a papa ekahi. ~ "No ke kuai o Hawaii i ua mau a"ina la ī loaa naai ia lakou, i ka' dala. <4 0 ka manawa i hookomoia ai o.ua koi la ka lahui Hawaii'i ka pono ona aina maikai a ni|ftttlfna a ? ' e . na u " puna i maewaewa ai ka in ftka eha i na ihe laumeki no ka na'i aina ana, oia ka manawt:'|ike i hiki aku;ai o Eliwai me kona kulana Elele ole imūa $ o kf Komike ona Teritore. a papale mfe keia mau huaoMg'|\aopopo: _ "Me keia mau oka hoolanna: "ma Olaa, Puna, Hawaii i hoorQ^ f feiā ai, ka welieia ana o ka' iiaawi aina hookuonoono,*no |ca h'aawi ana 'i na aina mālkai momona i ka lahui H§Wafi." O na lawena oleloia ana, o ua Hawaii ka poe na laleou i aku i na aina momona a maikai i ka poe mea d|ta.'Aole ia ho niea oiaio. O ka pololei maoli, o na haole nO:]kā i hoolilo akii i ko lakou mau aiea i ka poe mea ' Eia no na Hawaf! paa mai noi i ko lakou mau ! aina o'ia ano me ka hoolilo pie. No ka hooiilo ole ana o na Hawaii i ko iakou mau aina. pela i ku a ai ka hale wiliko o ka hui o Olaa maTima: a pela ?ho la i moe ai o ke alahao mai TTiln nku alHllel! ka mile 2'2 lka wiliia ana 0 ke ko o ua hale \riliko lalKlEipua ākn o kn īhakahiki 1009. 1 loaa ai he 17.000 kopaa, mai »> leeia huina. he 12,000 kona kopaa na na*®frai! lawo hookuonoon'o. I ike ana oke KolHikp onn TerltoVe i keia hōike a Eliwai, pela iho !a i fiaatcf houia mn' ai ua mnu aina maikai a momona la o ek'alii i ka' lahui Hawaii mai Hawaii a Kauai. a na*?# pi?a hoopulaimla i hoopaw,

NA INOA HUKI AINA HE IWAKALUAKUMAMALIMA NO KA AINA HOOKUONOONO

Oiai o Eliwai ilokO o'i|a Komfko T, !a ia uo, ua Kookomo akn oia Tio''tibī ! «a T om i o aoia mai 0 lo3a mana ira ;:ioa tie "hanoli no \r. nfScī ana, ama ka uoonoo maikai ana a ke"kom!ko t npo-n|J| mai ni 1 inoa..Pcla iho i loaa ai ke kip.oana "huki am| ika īima o ka lalun, a lilo na F«Hwai na 'moa hii£i ;rY^5 rn >kuonoono he 25; olai nao. o ka mana i\vii Yr.A\ kimo>i 4V?n r.o ka huki ■i'iina ana,, ata no i ko kianinp|nroo- ko Ttor,i%tn o r.a ahia ' aupuni, aho har.a paaklki 1o!a ka loan a'-;rtnni i ka moa [ ?,un aina' o ka aina a mam'uh*] o koi'a hav a |TFMwa? 5 loaa l jps! ») }$ n?Bna Hoko oka llpia oka la'hin V l ; *> 7 iKi- :