Ke Alakai o Hawaii, Volume VII, Number 21, 27 September 1934 — O JOHN H. WILSON KA'U MOHO ELELE [ARTICLE]

O JOHN H. WILSON KA'U MOHO ELELE

E Mr. Jonah Kumalae» Lunaiipoponopoiio o Ke Alakai o Ilawaii, Aloha kaua a aui loa:— , E oluolu hoi oe e hoopuka ae i kou mau manao e nli ana 1 ka u moho Elele i Wakiiiekona iu John H. Wilson Lf! w. PU 5 a - ana \ H o '" manao ke b««ma aku nei 1 keia mau dna maloko o keia leka. E hoomaouopo ana nooe owau eekahi mea lawe i Ke Alakaii oS Eia na kumu o T u e kakoo nei ia John H. Witao£ 1. He Kemokalaka oia 1 hke loa ke ano Kemokalaia.jne.ls:o u, 0 īa ljoi, e-oana ana i ka pono kaulike o ka lehulhu mai o ao,ao ka oiloa aku hoi he kanaka hoohaahaa oia. Aole hookano, I kona \va e noho meia ana aole ona pam ī ka puka o kona lumi i ka poe hele aku e ike iaia ■ ke kiekie me ka haahaa; ka waiwai me ka ilihune ua like wale no īaia. ' e . , , 2- ona Kemokalaka mua loa ika wa ī kukuliia ai ka aoao Kemokalaka. Like ka loihi 0. K0 *»auu noho ana iloko ola aoao. Kupaa mau oia ma- « a M-? haia s**, 1 lfc , e oa Le PuP^ k a, holo mai hope o ka poe ihhune. Aole pela o Likana. He Lepupalika oiai ī ka aoao Kemokalaka a hookipa aloha aku makou iaia I . n , y t " k " »na o Pere S ide lla Wilson ma Amolika ,a o John H. Wilson kekahi ī hookipa aloha iaia a Jofto. ae ma ka noho pereside.na holo o John H. Wilaon! e hooikaika ai e hookohuia mai o Likana i kiaaina no lia- [ wali nei, aka no ka nui o ko makou (Kemokalaka) hakaka I maanei, hookohuia o Mr. Pinkham i kiaaina no Hawaii 'e 1 4 No ko Likana ole e iilo o'wuaon ī kiaama no Hawau nei i kela makahiki aku la elike me ko Mr i ™" 1 ne V no ] aū * au ia Likana a nui loa ko'u aioha Wilson hooikaika ana ē lilo o Mr. Likana i kiaaina no Ha- 1 wau nei a nui loa ko r u aloha ia John H. Wilson no koha hoaoia e kapae loa ma kahi e. Aole i manaoia e haawi i 'kekahi hana nana me ke Teritor ej aka no ka ?jaakauia o «r- e , oia ' kipeīa a! kekalli iaia, mahope oko Mr. Wilson koi ikaika loaia ana e na Kemokaiaka he nui e holo elele. 6. Ua kakoo o Mr. Wilson i ka pupahana Hana a Peresidena Kueawela, nolaila he mea maopopo loa, e 1 kokua mai ana ka peresidena ame na Ke.aokalaka apau o_ka ahaolelo makua i ka Mr. Wilson mau mea e noi aku ai no Hawaii nei, no kela kakoo ona i ka peresidena papahana Hana Hou." Pela pu e kokuaia mai oia ena So!ona apau e kakoo ana ia papahana "Hana Hou.' # He mea maopopo mamuli o ko Likana kue i ka pa'pahana "Hana Hou" a ka peresidena, ua lilo oia i enēmi no ka peresidena ame na solona o lea ahaolelo makua_e kakoo ana i ka papahana "Hana Hou" a ka p«residerifi'. Aole pono i kanaka enemi i ka kā peresidena hana ka kakou e hoouna aku ai o nele loa mai kakou'i na kokua mao. Ua kue o Likana i ka pila mahefe kopaa a ka peresidenājs hīe mea maopopo aole » hoihoi mai ana ka peresidena iaia a pela ko ka peresider i mau hoaloha he nui iloko o ka ahaolelo makua. He kue no hoi ko Lik&na kue i kela pila mahele kopaa i ka makemake o ka peresidena aii'.e ka loa o na hoa kaukanawai o ka ahaolelo makua, a pehea e hauoli mai ai kelal>oe e kōkua ia Likana? He ole'ka mea 'e loaa mai ana !<tk»kou. Ina paha i hapai muaia 'ka pila mafteīe kopaa i nā la mua o ka ahaolelo makua a pela la ko TJflfana kue ikaika loa iā pila, ina paha u'a neīeioa ka I s Varta rn a'nn :.« v- | Ahaolēio makua. ; ; 7, T'{i <• i HKii ko Wīlhon n._iu houloha a 1 kakaikāhi loa na eiiemi (ina Ii« enemi kekuiū ma Wakinekona a iloko o ka ahaolelo makua mamua oic> Likana, oiāi tto nae ua lehulehu loa kona mau ehemi'mao mamuli o KOna paio i ka makemake o kela poe oiai no nae he pono no ko lakou la mau manao, aUa hakaka wale no no ka pono o na mahiko hoopilikia ia kakou maane£ Aole o'u kue i na mahiko ina he kaulike ka lakou liana ame na mokuahi i onaia e lakou. Ma Kaleponi, ke ukuii nei ka poe poola na lakou e hue nei i na ukana o na moku hali ukana o keia poe he 85 keneka 0 ka hola a ia makoii hoi ka poe poola o Honolulu nei, e hana ana i ka hana elike loa me ka ke!a poe o Kaleponi, lie 35 wale no o ka hola. Mahea iho la ke kaulike o keia poe? Iloko no nae o ka nui o ka uku o kela poe poōla mao, olohani npl mai nei i kela mau mahina aku la. O makou hoi, aole o makou olohani. Oia nae paha, no ko makoei noho malie īte kumu uuku loa o ko makou wahi uku? 8. E ahona ka ehiku hapawalu omoomo mamua 0 ka nele loa; o ia hoi, ua hooia mai i ko Hawaii nei poe ona kopaa, aole e emi iho malalo o 917,000 kaukani kon"a kopaaa e hooliloia iloko o Amelikai ka makahiki no ekolu makahiki. Aka ina aole e kaupalenaia olalo elike mafīa me keia pila Jones-Costignn, a WHson e kakoo mau >iei a Likana nae hoi e kue ikaika nei, a e kakoo ana hoi i makemake o ka poe ona kopaa onei, alaita, ua hiki loa iā Amelika ke hoonele loa mai i ke kuai ana i ko Hawaii nei kopaa a o ka hele loa no ia o ko Ilawali nei poe ona kopaa 1 ka nele; ihea iho e lilo ai ko Hawaii nei kopaa? Aole e e āku; nolaila ua pono a pololei ka pila mahele kopaa ; pau i ke kuaiia ma Hawaii nei. aole no ma kekahi wahi, aka ua ike no paha kakou i ka manao o ka poe alunu. āia no ka pono o ka nui hewahewa. aka he nele loa nae ko ia alunu i kekahi wa. 8. He mea maopopo loa. aole o Wilson e hoopilimeaai ana i ka poe ona mahiko aole no i kekahi puuīū waiwai e ae e hoao ana e alunu i ko kakou mau pono; āka ke makau honua e mai !a no au ia Likana. Aole o'u maka'u manuia ia Likana e hamalo ana i keia poe, aka i kona lilo ana aku nei hoi i )Klele no kakou. o kona huli aku nei ne ka hoi ia e kakpo i ka poe no nna ihamale ai I na kau "kohe paloka apau i hala ahiki mai nei no i kela kau aku nei. Ke hoomanao nei no au i kana mau haiolelo o keīa kaii aku nei. nka ua wai\vai ole ia mnu haiōlelo ana. no ka mea. ke moe pu nei oia me kela poe ma ke kue ana i ka makemako kupono o na Komokalakn o o maluna o ka mahelo kopaa. Nolaiia, ke ka-ua aku nei au i o'u mau hoa Hawar poola ame na Hawaii e ae apau, e hoomaha kakou ia Mr, liikana i keia kan, a e hoao kakou i Mr. Wilson. Ua ike ne kakou i ke ku man o Mr« ma ka \oao o ka lehulehu i na wa apau 1 hala. He maka'u ole ko*u i ka olelo ae, * ku mau ana no oīa niahope o kakou ina kakou e koho ana iaia a puka i Ēlele no kakou. Oia. i nui ke aho a lanakila Wilson i ka pahu paloka.