Ke Alakai o Hawaii, Volume VII, Number 6, 7 Iune 1934 — He Moolelo o Ka Missionari Mua Loa ma Apelika [ARTICLE]

He Moolelo o Ka Missionari Mua Loa ma Apelika

Ua Hoomanawanuna Na Inea Ame Na* Pilikia He' Nui; Pilipu Na Haumana Naauao o Na Kula Nui Basil Mathews

ITaule pono aku la ia iloko o kekahi wahi kikekoe ololi, leahi ona i kahe aku ai me ka ikaika -loa nvav;apn?t o kekahi mau nunui kuhoho pohaku. Pii ka hunahuna o ka wai iloko o elima mau kolamu nunui a huna ; malamalama o ka la. Kau niai iioko o na hune wai na anuenue palua lehulehu o na, kala„ he uwapo meha hoi maluna o ke kino o ka wai e hiōlo ana. 0 Nowemapa ia o ka makahiki 1855. O Livingstone ke kanaka ih' keokeo mua i ike i ka "Uwaki Kaiii," i oi loa ae hoi kona nui mamua o na wailele o Niakala iloko o Amelika. Kapa oia ia wailele o ka Wailelu Wikolia, Maluna o ka ailana ma ke ka'e o ka wailele,, ana i hiki ai ke hele e nana, kahakaha iho la oia i na hua palapala mua o kona inoa me kana pahi iloko o ke kumu o kekahi kumulaau, kahi e hiki ai lakou ke ike poweh'wehiia i keia Ia. Haalele oia i ka muliwai Zambezi, ir>e kona mau kanaka Apelika, a'kai aku la no ka akauhikina a na aina kiekie kau iluna, kahi aole he eloele loa o ka ili o kolaila poe kanaka. He oi ae ka maikai o k.o ola kino o ko kanaka ma kela wahi, a he manaolana kona malaila e hoi hou.mai ai ka ikaika o ljon "k'feo—- a oiai hoi—he wāhi kela e hiki āi'. i ke kanaka misionaIi ke hana. Mai keia aina o na puu kamoe maikai aku, hoomaka ka puulu e maki alalo o ka ihona kamoe 'niaikai e alakai ai ia lakou ahiki i ke kapakai. Ila komo aku la lakou iloko o na pilikia hou, no ka mēa ua hoea lakou i ka palena 0 ko iakou aina Makololo, a ua komo iloko o ka aina e nohoia ana e ka poe Batlea. He poe kipi keia e kue ana 1 ko Sekeletu mau 1ula. — - Hele ixiai kekaiu keia poe kaiiaka oika) a hoao e o me ka ihe i kekahi kanaka Makololo opio i hele e kii i wai. Hookahi o lakou i holo mai i o Livingstone la me na maka a-a ame ka waha e hu'ahu'a ana, a u-wa mai la me ka leo nui me ka oniu ana he ko'i kaua. Aole i hoike o Livingstoie i ke kulana maka'u, aka nana pono aku la i na maka o kela kanaka. Hoolohe kona ppe kanaka i kana mau kauoha aole e hoeha i ke kanaka pupule ma ke poo. Aka o Sekwebu, he kanaka MakoloIo f paa iho la oia i kana ihe me ka makaukau e pepehi i kela kafraka ina oia e hoao io ana e hoopilikia ia Livingstone, Ninau wale aku la no o Livingstone i kekahi o na kanaka Batlea i ano hoaloha e lawe i kela kanaka ma kahi e. Hooloheia kana noi. 1 kekahi la ae hele o Livihgstone aluna o na pohaku me kana mau meapaahana e imi ai i ke ala pololei no ka lakōu huakai. ī ka nana ana maloko o kana aniani ike aku la oia, elua mile mao aku, he elepani me kana keiki. E kaa ana ,ke keiki iloko o ka lepo opilopilo, a e peahi ana hoi kona makuahine iaia iho me kona mau pepeiao. E hoopuni ana kekahi o ko Livingstone poe i ha holoholona, oiai hoi laua e nanea ana no laua iho, me ka'noonoo ole ae he pilikia ua kokoke mai. Me na ihe iloko o na Iima hookokoke aku la na kanaka, a hoomaka na eīepani e hoomaopopo lie pilikia ua kokoke mai. Holo ka elepani keiki imua, aka hoohuli na kanaka iaia ihope, e u-wa a « me!e ana: "E ke alii! e ke alii! ua hele mai nei makou e pepehi ia oe." Ku iho la ka elepani makuahine mawaena o na kanaka ame kana keiki a holo moloko o ke kehawai liilii. Hookokoke loa aku la na kanaka a hoolei aku la i ka lakou mau ihe.Iiilii iaia. Ua haawi o Livingstone i ke kauoha aole lakou e pepehi i ke keiki, aka mamua o ko Sekwebu, ka elele, hoea anā aku i ka muliwai uuku ua pahu mua ia aku la ia e na kanaka i ka ihe. Alualu mai ka elepani ia lakou he mau manawa, aka pee lakou mahope o na kumulaau i na wa apau ana e alualu mai ai, a mahope, i ka eha loa ana i ka nui o na iho i pahuia aku ai oia, emi malie iho la oia ilalo ma kona mau kuli a make. : . He pinkia nui ka i halawai mai me Livingstone i kona hoea ana i kahi e holo ana ka muliwai Loangwa a komo iloko o ka muliwai Zamhezi ma kona ka'e akau. He poe he hapa Pukiki. a hapa Apelika, ua hoonaukiuki lakou i kekahi manawa mamua aku a huhu ke alii, ka mea i manao i kela wa no kela lanui o ī,ivingstoiie, Hooweliweli oia īa Livingstone. ka moa i wehe ae i kona palule, a Ke alii «ona ili keokeo kahi i wela ole i ka Ia, a olelo aku la: M "Uja like anei ka poe B*zmka me keia?" "Aole/'-wahi a ke alii i olelo mai ai, "aole lakou i like me kena. u Hiki no nae ia Liyingstone ke hoomaopopo, e haawi ana no ke alii hoohuoi i ke kauoha e uhnuia oia ma ke poo a e pepehiia hoi a make i kekahi la mai, iaia e hata ai e hele ma keia aoao o ka muliwai E hele ma-lu anei oia ? ka po, wahi ana i ninau iho ai iaia iho, a pela e pakele aif Aole ona maka'u nona iho, aka he mea kaumaha ia

no na mea apau i' loaa .iaia a i ikei;\ e ia no ka wohe ana i aina hou e nalo\Vale !oa ai. Wehe iho la oia i kana poho kini, a lawe la mailaila: mai i kana fcaibahC a heluhelu iho !a me lio kukui e a hopipi ana: "E hele onkoli a p hoohnumana aku i na lahuikanaka apaii. . . .a o\vau pu no me oukou ahiki ika hopena o ke ao nei." ! "!Te man olelh keia," wahi ana i oīelo iho ai.iaia iho, "he <>!e!o keia miji ka moa mai nana au i hana. Aole au e he!e m-i-hi ana :i ka po elike me ka'u i manao mua iho nei, t T a like ia nio ke auhee imua oka enemi; ahe \>ono anei ike kanaka elike me a'u e holo? Aole loa! E nana fto au i ka !aki\u ame ka loniku'i keia po, ina o ia ko'u wa hope e hana ai ia hana." I kakahiaka ae hjki mai la, na kanuīaina hooweliweli ua lako īike me na ihe, a hoakoakoa mai h\ apuni o Uame kolna poe kanalia ia lakou l hele ai no ke ka'e muliwai e hMo ai ma Kela aoao maluna o kekahi o na waa i haawiiaj mai ia lakou. Ma ka nana aku. me he mea !a e hookuiu;} ana kekahi 4 lakou e hele ma kela aoao o ka muliwai a o |iek**" lioi e 3|>epehiia ana lakou a make. ! aoie i :l 1;