Ke Alakai o Hawaii, Volume VI, Number 40, 1 Pepeluali 1934 — KA NIMAU LAWE O NA HOA O KA HALE O NA LUNAMAKAAINANA I KE KIPE [ARTICLE]

KA NIMAU LAWE O NA HOA O KA HALE O NA LUNAMAKAAINANA I KE KIPE

TTa';ie ka h»Jo o na lunamakaainana i kc kau i.ku la īaamuli u ka oleloia, ua law e kekahi o o ia hale i ke dala kipe. j 0 ka man*p_,o ia mea he dala kipe, o ia.ke dala .i 114awiia 2 kekali; ,1 „mea uona e haawi mai ai i kana kokua ana e ko ka mkkemake 0 ka mea nana i haawi aku iaia ilke dala kipe. ĒlUke mc na hoa kaukanawai. Ina e makemake kekahi kanaka i holo kekahi pila ana i makomake ai iloko o ka ina paha iloko o ka hale a i ole iloko paha o'kb"keiiake. e kuai ana oia i ka mana koho o kekahi hoa J ka6kaninvai ke dala e koho ma ka aoao nna i makemalie' ai 0 ina paha no ka hooholo i kc kanawai a i 01% ka make paha oke kanawai. Ika ae ana oka mea liaāwiia aku ona dala no kona baloka, lilo iho4a oia i £īea'lav.'e ika vraiw-al kipe ao ka nnra Loi nana ke dala i haav>i aku iaia, i mea haawi i ka waiwai kipe. , . Hoopukaia Ha !nca o Kekahi Mau Lunamakaainana Mamuli o ka hele loa o ka Wawa o keia mea i ka nui.; .hookomo ae 0 Luipamakaaiiiana Korthwick he olelo hoo- 1 holo 0 koi a e Kauolia ar;a i ka loio kulpna o Amelika 0 noii i keia aka hoololiia ia olelo hooholo e ka hale | ma ka .hoihoi a|ia na ka hale no e noii a e hookolokolo i j kona mau hoa, 'elike me ka man'ao" o ke Kanawai Kumu| e olelo ana o kia ahaolelo no ka hmakanawai maluna 0 ] kona mau hoa. f I - Ke Kumu o Keia Ooloku Ua walaau kekahi hoa o ka hale, a lohe na Mea Hanohano Yamashiro 0 ka apana elima ame Sagakihara 0 ka apana ekahi, hele laua ika loio kuhina e ninau'ai ika laua hana e hana ai i pau ai ko laua noho ana.he mau lunamakaainana, no ka-mea,'wahi a laua i olelo ai, aole 0 laua makemake e noho i mau lunamakaainana ina he lawe kekahi mau 1 l-unamakaainana o ia hale i ke dala kipe. O laua aku hoi ! a ke kanaka kakaunupepa o kekahi ona nupepa puka la okeku 1 anakauhal¥ hel7 a puka" keialnēa = iloko o ka nupepa, a liele i ka loa ame ka laula. Ua nui ka huhuia o keia mau lunamakaainana i ka hele ana e imi i ke alahele e hiki ai ia laua ke haalele i ko laua mau kulana lunamakaainana e na hoa no lakou na inoa i'owiiiia iloko o keia kaki lawe i ka waiwai kipe, aka aole i maqao ko oukou lunahooponopo noua hewa keia mau keonimana i ka hana ana ia hana, oiai ua hoike mai laua ma ia, hana ana i ko laua makemake ole i ka pelapela 0 keia ano, aka, ina 110 liQi la.t|a i ui ae i kekahi o ko laua mau hoa, ina paha hoi ua loaa aku no na ao ana e pau ai ko ; laua pohihihi. .Okahi o ka pilikia loa o ia ko laua kamailio ana i ka mea kakaunupepa, aka, ua pa-hu ae la 110 rsae hoi keia ma'ihehe a ua ola ka ma'i no ka mea ua mimino wale 110 a holo pipi kaao, a maopopo he walaau wale iho no na kekahi poe a hele na walaau ahiki i ka nui lqa ana. Kaheaia Na Hoike 1 ke ana 0 na hoike a hui pu me na lunamakaainana ī ua hawahawa na iima i keia hana a pela pu hoi me ka Lunamakaainana Harry A. Baldwin o Maui, i: o la, aole he mau hooia oiaio e hiki ai ke maopopo hanaia ana o kela hana. O ka inoa |kekahi 0 Lunahoomalu Ahuna i owili puia iloko 0 keia walpau, aka aolo he oiaio iloku o ia mau walaau. Aka ua ike no kakou i ke ano 0 ko ke kanaka oia ana ma keia honua, aole oia i nele i keia mea he enemi. Nolaila i ka loa ! a ana he wahi lumi iki no ka hoahewa 'iaia, mc ka nana ole ina paha ua p.ololei ka mea e kamailioia aku ai, o ka hoomaka aku la no ia 0 na olelo e paholaia apuni ka aina. O-na Lunar|iakaainai;a Sniffen o Maui, Akina 0 Hawaii ame Aona p Ilawai: kekahi o na inoa i \\aiaauia ua lawe i keia waivv"ai kope, aka ma ka noiiia ana, aole hua awaawa i loaa7 £ 0. ka hopeua, ua manaoia, 110 ka awiwi loa 0 na hoa i ke kainailio ke kumu 0 ka pilikia, a penei: Na Lunahoomali|i Ahuna i hoopuka i keia muu inoa i kona nieleia ana, 0 ia hoi, i kona ninauia anaiawai oia i lo-

ai i keia mea he kipeia 0 kekahi o na hai mai la oia i kekaM o keia mau inoal a na kekahi ae hoi i hai i ka inoa o kekahi a pela aku. Aka i ka ninauia ana 0 keia mau hoā i ke kumu 0 ko lakou ike, hal ma; lakou ho lohe pepeiao wale no ko lakou. Aole Waiwai o Ka Lohe Pepeiao Ua ike no kakou he waiwai ole ia mea he lohe pepeiao imua o ka aha, a pela no hoi e waiwai ole. ai ia mea he lohe pepeiao imua 0 na aha nioniele apau. He oiaio ua kamailio io no ka Lunahoomalu Ahuna i'kona lohe i_ke kipeia o kekahi mau hinamakaainana, aka he lohe wale no kona, nolaila aole oia i manao. ua lawa na ike e hiki ai iaiā ke kahea e noiifa keia mea, aka ao mai la no nae oia ia makou, aole makou e pono e ae i «a hana o'keia ano, 0 ia hoi, e hoike mai iina 0 Mr, Ahuna i kona mukee i ka pono, a i kona makeiftake ole i na lu-namakaai>-inrta e hana i keia hnna. Eia nae hoi, īnhpi» mai ka walaau 0 kekahi poe no o Hawah i ka hana o Mr. Ahuna i keia hana. ka hakilo ana a ko oukou lunahooponopono nei, oiai ov r au no hoi keka,hi 0 na iunamakaainana o kela kau ahaolelo, aole i ha|vahawa na lima 0 ko makou lunahoo'malu maikai, aka ma kekahi aoao, he kanaka o Mr. Ahuha e hanohano ai 'na Hawaii apau loa ?. pela pu 110 hoi me keia Teritore. jHe kanaka kaulike o ka manao, a he makau ole i ke koljo elike me kana 1 manao ai he pono. Oka.mea pololei paoli ke nanaia kona moolelo 0 kela mau kau elua.i hala aku la, ua koho oia n»e na Demokalaka ma kahi 0 kanalwa pakeneka 0 ka manawa, e hoike pu mai ana no hoi keia i ka like 0 kona mau manao i ka hapanui o na manawa me ko na Demokalaka. | Aole i Lawre i Ke Klpe 0 ka manao o ko oukou lunahoopoi|iopono nei a ma ke ano ho hoi oia kekahi o na lunamakaainana 0 kela mau kau aku la, aole i hawahawa na lima o keia mau lunamakaainana i ka mea i oleloia ai, ua lawe lakou i ke dala. kipe. . r A e-like me ka hehee ana o keia hana imua o ka hale 0 na7ūnamakaaīnāmT ma ka noiia ana7"pela _ hoi haolelo e olelo nei, ua keia poe mai kela-mau kaki oiaio ole. Halawai Ma Ka Home o Kumalae 1 ka wa o ka noiiia ana o keia mau kaki, ua hoikeia ae ka mea e pili ana i ka halawai i malamaia ma ka home 0 Lunamakaainana Kumalae. He oiaio ua malamaia aole hookahi wale no manawa io ka halawai ma ka home o jaka he mau hal&wai ka i malamaia malaila. Ina wa aipau a kekahi mau hoa e makemake ai e loaa na hoona--1 auaoia ana maluna 0 kekahi mau pila i hookomoia ae liloko 0 ka ahaolelo, e akoakoa ana makou ma ko'u home l'i kekahi manawa a ma ka home o kekahi hoaloha i kekahi manawa, a iaweia mai kekahi mau, hoonaauao ana I i pau ai na pohihihi 0 na hoa ahiki ke koho me ka maopopo 1 ke mea e kohe ai ke pii mai ka pila 110 kona kohoia 1 kekahi la ae. Aole nae he wa i hookikinaia ai na hoa e koho mao a maanei, aka ua hookuuia 110 kela ame keia hoa e koho elike me ka kona lunaikehala f e ao mai ai iaia mahope o ka lohe ana i na manao hoonaauao mai kekahi i mau hoa mai,. a i ole mai kekahi mai o na makaainana i laweia mai e hoomalamalamu 1 ka pohihi o na hoa luna- | makaainana, he poe hoi i makaukau ma na mea e hapaiia mai ana iloko o kela halawai 0 ka akoakoa aua. j O ka mea i ulu mai ai o keia kaki kipe, mamuli no i ia o ka hoike a ka hapanui o ke komike o ka hale f e pili ana i ke apono i ka pila helu 9 0 ka 'hale, o ia lioi ke kanawai a Lunahoomalu Ahuna i hookome ae ai e hoihoi hou ana i ke kanawai auhau i na lewa i hoopauia e ka ahaolelō o kela mau kau mua. He mea maopopo | o kaauna o ka poe ma ka aoao kakoo i ka hapanui 0 ke I komike waiwai, e koho ana no lakou i kela hoike, ao ia 110 keia poe i kakiia iho la i ka iawe i ka waiwai kipe. a koe nae o Aona, no ka mea, he koho no q»iu ma kela aoao i kekahi manawa a ma keia aoao hoi i kekahi manawa, eiike 110 paha me ke ao ana a kona lunaikeliala iaia, nolaila aole i pololei ke kakiia ana 0 keia ,poe i ka lawe i ka waiwai kipe maluna 0 keia hoike hapanui, no ka inea 0 ko lakou aoao maopopo 110 la. lna he poe kekahi i kipeia no ke koho ana e i keja hoike, alaila o Chris Holt ame a u ka pono e manaoia ua kippia. 110 ka mea. o maua na mta 0 keia aoao i koho me kela aoao maluna o ke apono 1 ki heike a ka hapanui 0 ke komike waiwai. 0 ( hns Holt o maua ka i ninaiiinauia, a owau hoi» aole 1 kaheaia mai hoike, oia* no nae eku makaukau mau ana ua nu ka iim nui e kaheaia mai. a ine ko'u koi pu aku nohoi e kaheaia mai au. eia no nae aoie au i kaheaia nun. Kia ka olelo a ka :n>e a'u i koi aku m! e kaheaia mai au ' a lkc inakou aoie oe i kipaia, a aole no oe e lawe »a n\, n ho waiwai kipe," a he oiaio no ia.i Aka e hoomao- ( popo ilo hoi lakou, i ko'u home kahi i malamaia ai 0 ka j hataw ai. eu, mu, hoole iho la no lakou. aole owau kekalii ! i hoonuoiia ma keia^ninuu. < I ka paiuna 0 na hana 0 kela uoii, ku mai la o l,una--1 omam Ahuua a olelo mai la, "Maiia pa.ha u& hewa oia 1 Ka hoopuka ana i na inoa 0 ka poe i hel* aku a hai iaia 5 ~ KOU Io t ke Iko 0 kekahi mau liiinamakaainana. īuuaila e mihi aua oia la hana ana oiurpela, la wa i haav.ua aMi uua na hoomaikai paiena ole koua aaa ana 0 uiuau i ka aila maikai iuaiuha e ka wai I ooloku, a holo aku la na iunamakaaiuana iw Ukou na iuoa i oUioia ai

ua Jawe i ka waiwai ]<ipe a lululima me ia me ka hauoli a hou iho la ka wai i ooloku ika lana malie, a hoonee houia na hana o ka hale imua me ke kuia hou ole o keia ano. * No keia hana a Lunahoomalu Ahuna, ke haawi nei wahaolelo i mi mahalo kiekie loa, a pela pu hoi keia wahaolel'o e haawi akn nei i ka hoomaikai nui loa i ka poe lio lakou lia inoa i owiliia ai ilok'o o keia hana, ho ko lakou hoopoina ana i na mea i hana a i oīeloia a hele aku 6 haawi i na lima akau o ke aloha, e hoike ana e hoopoina ana lakou i na mēā i hana a i oleloia, eiike me Paulo a e kikoo ana i na mea omua. No Lunamakaainana Harry A. Baldwin hoi, ka mea i olelola nana ke dala i kipe ai i keia mau hoa lunamakaainana: oiai ua kalaia ka poe i oleloia ua kipeia, alailala aōle no e hiki ke oleloia ua kipe kekahi mea ia lakou. Aole oiā wale, aka, ina no ua kokua o Mr. Baldwin i kekahi o kona mau hoa lunamakaainana mamuli o ko lakou pilikia no ka loihi o ka noho ana ma Honolulu nei, ka aina nui o ka Jilo o ka noho ana. e lilo ana o ka ai, e lilo ana o ke alahele e hele mau ai i ka ahaoleilo, a e lilo āna i ka uku i na lumi o na hokele ame na hoolilo lehulehu wale e ae e oili mau ae ana a kakou no e ko Honoīulu nei i kamaalna ai ! ka noho ana o keia aina, a aiwa loa iho a he lunamakaainana oe, o ka pinepine loa mai la ia o ka hoea mai o na noi kokua o kela ame keia ano, a he pono no hoi e haawiia na kokua ia mau noi, no ka mea he mau noi maikai wale no, aole e emo pau na wahi kenikeni i ukuia mai no ke kāu kuikawa, oiai he hapa wale no o ka uku o ke kau mau ka uku o na hoa o ka ahaolelo no ke kau kuikawa, alaila, aole ia he mea e manaoia ai ua kipe ae! la o Mr. Baldwinn ia mau hoa. He kokuaia i ko lakou pilikia, eiike no hoi me ko kakou i ko kakou mau hoalo'na ke pilikia a hele iiiai e noi e kokuaia aku, ffe Ohana i KaMaainaia i Ke Kokua O ka ohana Baldwin o Maui, he ohana ia i kamaalnaia i ka haawi i na kokua i ka poe, a o Mr. Harry Baldw r in kekahi oia ohana i kaulana ike kokua ika poe» nolaila, ina no ua haawi oia i na kokua i kekahi poe pilikia o na luna'nakaainana o kona mokupuni a mokupuni okoa ae paha i ka wa o ka ahaolelo, ke olelo nei au, aole loa ia he kipe, aka hē hana Samaria ia, e kala ana 1 ka pilikia o ka hoaloha i haule iloko o ka poino. Nalaila ma ka, aoao o keia wahaolelo, ke 01010 nei ia, ua palekana ka Mea Hanohano Baldwin mai na alina mai o keia ninau i ulu ae mamuli o na walaau wale. O ka mea pono loa e haawiia mai maluna o na hoa o keia mau kau ahaolelo. o ia ka mahalo, no ko lākou hooikaika ana e hiki ke kaulike na loaa me na hōolīlo o ke aupuni Teritore, Aole no i loa na hana a keia ahaolelo iho la, aka ua hiki Toa nao ke oleloia ae, ua pakela loa aku ka maikai o na hana a keia ahaolelo mamua o kekahi mau ahaolelo i kaahope a.ku.