Ke Alakai o Hawaii, Volume VI, Number 31, 30 November 1933 — Na Ilikini Ilihune Waiwai o Oklahoma [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

Na Ilikini Ilihune Waiwai o Oklahoma

He Moolelo o Ka Alh«e Ame Ka P&kaha; Mai Ke K.eena Mai o Ka Ahfe,hui o Na Pono Ilikini Gertrude Eomiin, Charlps H. Fabens, Matthew K. Sniffen

K.& Laau Lap&au 0 ka manaolana wal€ no no ka hoopakeleia o ka waiwa! o ke koma iho o 18,000 poe Hikini i kaupalenaia, na lala lio! 0 na ohana Koonaauaoia o Elima ka nui no I&kou iho anw I<o !akou maif hooilina—aia wale no ia ma ka haawi ana i ke Koena Kuloko i ka mana kaokoa 0 ke ano e hlki ai ke hoopakele io ia kela poe Ilikini ame ko lakou mau waiwai, Ua hookomoia he pila iloko o ka Ahaolelo Makua (i āponōia e ka Buro o na lilikini) e hoopololei i keia mau kulana o na hihia waiwai o ka poe Ilikini iloko o Okalahoma, a ua manaolanaia e kakau na hoaloha apau o na Uikini i ko lakou mau lunmaakainana iloko o ka Ahaolelo e koi aku ana ia lakou e awiwi i ka hooholo ana mai 1 ke kanawai. Ua ikeia keia pila ma ka helu 2313 o ke kenake, GĒBTRDDE EONNIN, CHAELES H, FABENS MATHEW K. SNIFPEN. Ka Ho&kaka Ana 1 ka lilo ana o Okalahoma i Mokuaina, i ka 1907, he 101,506 ka nui. o na lala o kefa mau Hanauna i Hoonaāuaoia~~~e hui pu ana me 23,405 poe kuokoa, Mai ka wa mai o ka weheia ana o na hoohaiki ana mai ka aina ma! o na lala he 40,034 i *ml iho malalo o ka hapa koko piha, mawaho o ka poe Hookuuia, Iwaena o keia heluna 0 64,330, ua kohoia ua oi aku mamua o kanaiwa pakeneka poe i hoolilo i ko lakou may aina no na kumukuai haah&a lilo loa; a no ka olelo maopopo maoli ana ae, ua alhueia ka hapanui o lakou e ko lakou mau powa kuloko. Iloko o ka malamalama i loaa mai na mea i hoikeia ae la mamua, ua makaukau makou. e manaoio i. kekahi loio kaulana o ke kal'ana o Creek, i oleloia mai ua ike i ke kemu no na ano apau» iaia e kamallio mai ai i ka mea e pOi ana i ke kula.na o «a hihia waiwai: "Ina ua komo ka_mīkini o ke aupuni iloko o ka ohumu e hao, pakaha a e apuka i kona poe īlikini iloko o Okalahoma, aole e hiki iaia ko hana a oi ae ka maikai maWaho ae o ke kanawai axt& i lfpoholo ai." Pono nae oia e na kanawai e kamailioia nei ua hooholoia ia mamuli o.ke koi ikaika a ko Okalahoma p'-• *! ka AhaoMo Makua. - • He Pili Moolelo I maopopu pono -ai ka ikaika o keia hoahewa ana, he mea pono e hoikeia na mea i hala mahope. ■ Oke Kanawai Hoamana o lurte 16, 1006, ua hoomaopopola i ka ae ana ia Okalahoma ame ke Teritore Ilikini ma ke ano he Mokuaina a hoomaopopo puia ke a.pono jlu& i ke kumukanawai— "Aole he mea iloko o ke kumukanawai i oleloia e manaoia e kaūpa'ena ana a i ole e hoopiiikia ana i na kuleaha, o ka poe a i ole o ka aina o ka poe Ilikini o ke Teritore i oleloia (elike me ka loihi o ia mau kuleana e koe ana me ka hoopau ol'eia), a i ole e kaupalena a i ole e hoano ē i ka mana o ke Aupuni o Amelika Huipuia e hana i kekahi kanawai a i ole !Ula hooponopono paha e pili aiiā ia poe Ilikini, ko lakou mau aina, waiwai a i ole leekahi mau kuleana e ae ma ka aelike, kanawai a i ole ma kekahi ano okoa ae paha, i kupono ai ke hanaia ina aole I holo keia Kanawai." No ka nui loa o ka makemake o ko Okalahoma poe 1 ka mokuaina nolaila ua makaukau loa kona maii makaainana e apo mai i na manao apau o onouia a.kii ana' e ka Ahaolelo Maku, a o ke kumukanawai i aponoia ilike me ke Kanawai Hookupono me ke koe ole o kekahi mana a hiki ole ke hoololi a hoopauia a hoomaopopo i ka mana piha o ke Aupuni Fedelala ma na mea apau e pili ana ī ke kino ame ka waiwai o na liikini i kuleana. I ka Tilo ana nae i mokuaina, loli koke iho la ke kulana, a o na hoopaa ānoano ajia i ke kumukanawai kapaeia iho la| ia ma kahi e . Elike me ia i oleloia ai e Polofesa W. K. Moorehead, iloko oka buke "Ka Ilikini Amelika"— | "Lehulehu o na moho no ka Ahaolelo Makua holo' lakou maluna o ke e hiki ai ke oleloia he kueIlikini—i kue ina aelile Mokuaina, i hanaia me ke eehia. He mau pila lawe lima ka'u i kinohi ; elike me ia i hoohanaia iloko o na koho baloka ma Okalahoma. Waiho mai o Mr. J. H. Maxe.y i kona kii a olelo mai la: E pono i ke Aupuni e uku i na Auhau maluna o na Aina Ilikini Auhau oleia apau; E pono e na hana apau a na Hanauna Elima. Ua oi aku ko Mr. Reuben M. Roddie puuwai hamama. Maluna ae o kona kii, ma na huapalapala nmiui:—-'E uku ika poe īlikim ika lakou dala a e hoopau i na Wāke'a apau. HAALELE I KA AELIKE | Ua hoolei houia mai kekahi malamalama iluna o kela 1 wa e Grant Foreman, Esq,, he mea iioho no Okalahoma' i kela manawa, i oleloia iloko o ka Kauka Moorehead| buke, elike me keia mahope ae nei; i "O Okalahoma me kona heluna kanaka o 1,500,000, j ua lilo ia i mokuaina i Nowemapa 16: 1907, maluna o ka ■ aelike a olelo hoopaa oloko o kona kumukanawai e olelo' ana aole oia e kue i ka mana o ke Aupuni Fedelala maluna o na Ilikini ame ko lakou mau aina a i ole i kona: mana e hooponopono ma ke kahawai e pili ana i. ko lakou; mau kuleana a i ole waiwai psha. I (Aoieepau)