Ke Alakai o Hawaii, Volume VI, Number 20, 14 September 1933 — He Moolelo no Aukelenuiaiku [ARTICLE]

He Moolelo no Aukelenuiaiku

Mai ka hoomaka a.na o keia moolelo ahiki i keia la owai la ka mea Hke me ka mea hala ole me Aukelenuiaiku ka haawl wale aku i kona punawai momona no hoi? Aole kekahi mea elike aku me ia. Malokp o keia mau olelo haawi a Aukelenuiaiku i ka aina xana wahine/aole ona kuleana pono i koe, ua lilo ia i kuewa hoopili Wale, Iaia e noho haahaa ana maialo o kona mau kaikuaana, ka j)oe no nana l hoao mau e hanaino, hookahi ana hana, l e kamakoi ma na la-e kahakai ma manawa apali loa, .a ua 3i1o loa ia i mea makaukau a īoea loa ma ia hana, Iaia e hana mau ana i ke kamakoi, halawai m. i 0 Pe!e laua o Hiiaka me ia/he mau kaikaina laua no Namakaokahai, īia lakou e halawai mau ai ma kahi a Aukelenuiaiku e kamakoi ai, ua hooluolu !oa ia ko Aukelenulaiku manao e ko laua mau helehelena ame na kino u'i nohea. He mea poina ole i ko Aukelenuiaiku manao ko Pele heiehelena a pela pu no hoi me ko Hiiaka; ua liio ia 1 mea hana ino i ka manao o ka kakou koa, a he mea no hoi nana i hoohia-a loa aku i na maka o ke kaeaea o kela au kahiko i hala ma kona noho ana 1 ke ao ame ka po. Ma ka olelo mua a kakou i olelo ae nei, ua lilo o Namakaokahai i na kaikuaana; a ua nele loa hoi o AukelenuiaikU i ka wahine ole, aka, o ko Namakaokahai manao no nae, aole ia i pau, no ka mea ua piha loa no oia i ke aloha n.o kana kane ponoi, e mau ana no ia manao paa ona no Aiikelenuiaiku me na !a mamua o ka hoea ana mal o ko Aukelenuiaiku mau kaikua^na. la Aukelenuiaiku ma ka hale i ka po, aole ana mea e ae e martao ai, al:a ua hoopiha mau ia aku.kona w?aihona nopno me na mar*#)o no na helehelena maka palupalu o keia mau kaikamahine maka noheo.'ua hele waie memele na papalina me apafa kuahiwi memele la i ka a mai mafoko o na lau o ia hou ko laua mau lauoho e luhe kuwelu ana mai ko laua mau poo rriai. Nolaila, h'oolalau ka Aukelenuiaiku hana i ke aho, na makau, ke kamakoi, e hamo ai me ka lohiau ame ka apa miii maalea. Ma keia mau hana a Aukelemn'aiku, he mau hana hoolialonalo wale no ia i kana wahine, i ike ole ia mai kona m'anao huna oloko o kona naau. Ēkolu la o ko Aukelenuiaiku hele ana i ka lawaia, alaila, komo mai la ka noonoo iloko o kana wahine a hoohuoi no keia mau j hana a kana kane e nalowale nei o keia mau īa ekoIu,j He mea mau ia i ka hele ana i ka lawaia i ka'wa kaka-| hiaka nui o ka U, ahiki i ka wa poeleele o ke ahiahi, hoi mai, Ma keia hele ana a Aukelenuiaiku, ua j)oina iaia! ke kaulai. ana i kana aho. aole i hana o!a efike me iaj mamua aka i keia manawa wale no, oiai he kaulai mau oia i kana aho mamua aku 5 na wa apau ana e hoi mai ai mai ka lawaia mai, aka i keia wa hoi, ua hoohemahema loa oia ia h&na pono a ka poe lawaia, no ka mea, pwla wale no e mau ai ka maikai ame ka paa o ke aho o~ loaa o kela ua kahiko, No ka maloo loe o ke aho lawaia a Aukelenuiaiku, ua lilo ia i mea na kana wahine e noonoo ai i ke kupaianaha o keia hana a kana kane.. Na k€ia mea ua lilo keia mea i mea hOokaumaha loa mai i ko AukelenuiaiKu manao., _ A hala kekahi !a, hiki hou mai kekahi la, he mea fnau no ko Aukelenuiaiku iho ana i ka makoikoi i kaha-| kai, ahiki i ke ahiahi, hoi aku la me ka wahipe. Mamua ae nae o kona hol ana me kana wahine, hou iho la % ke aho me ka makau iloko o ka wai, i mea e manao mai al ka wahine ua hele io oia i ka lawaia ia la. Ahiki o Aukelenuiaiku i ka hale, hookahl ana hanā o ka milikaa i ke aho ana ame ka makau ame -na pono lawaia no ana pau, no kona hana mau ia mea he milimili, i ku la kana wahine, penei: "Aia no hoi ka miii a ke kane i ke aho, a he loaa ' ka ia, e hele nei, oja Ia hoi kiai hale; o kau no ka milikaa ame ka hamohamo i ke aho me ka makau, aole nae iie ikeia o ka ia. ke hoi mai. Poho ka la ia oe o ka hele ana a po hoi mai, o kahi mēa i loaa mua i kauhaie nei oia iho la no ka kaou mau wahi mea e hoopiha ai i na lua o ka inaina. " I aku la ke kane o Aukelenuiaiku: ;< Ua manao aeni oe e ka wahine, he mea hopuhopu wale no ka ia o ka. moana, o kii aku me Srmaalahi a lawe haaheo mai? Ka i no o ke aho, ka makau, ame ka maku, o ko'u no ia, aohe 0 ke'kii aku a lawe mai, ai$ i ko ka ia manao ka ai ae 1 ka'u aine ka ole." Mahope o keia kamailio ana a laua, hele hou no o Aukelenuiaiku i ka lawaia, a ahiahi a poeleele, hoi mai la, elua no wahi ia ( , he mau wahi aloiloi. I aku la ka wahine: "Kupaianaha oe, po ka la o ka hele ana i ka lawaia, 0 na wahi ia iho !a ka kena e hoihoi mai ai i ka hale nei." A hele hou o Aukelenuiiiku i ka lawaia, loaa hou no iaia ka apiki m„ keia hele ana. Ua pau loa kona kino i ke nahuia, a o kona a-i, ua uwau la a weluwelu, a ahiahi, hoi mai la me na wahi ia elua. Ahiki oia i ka hale, nana aku la o Namakaokahai i ke kino ame ka a-i o kana kane, ua pau Ioa i ka uwauia. Kamailio nanenane aku la oia: "Ae, elua no ia nanahu o kai, he mano, he puhi no na ia nana.hu o ke kai. E ke kane, kupanaha no i>aha ka pau o kou ili i ke nahuia, ame kou a-i i ka uwauia. O ka ka mano nanahu, he lilo pu ka io o ke kanaka, a o kena nanahu hoi, aole pela, Ile ia ano hoi mai nei paha koloko o ke kai nana oe i nanahu mai nei. Aole no hoi 1 ike a i ole i loheia he ia uwau kekahi oloko o ke kai. Malf% nae paha ua kuaiia mai nei oe e na poina nalu iluna o na akoakoa i pau ai ko a-i i ka uwauia?. Kupaianaha maoh no paha: aole aii mano aole no hoi he puhi i hoihoi mai nei i ka hale nei o kakou." Alaila olelo aku la o Aukelenuiaiku 1 kana \vahine : "Ile mea kupanaha, i$*u i hoea ai ī kahakai, hana iha la au i ka makau a paa i ka maunu, kuu aku la iloko o ke kai. Ma keia kuu ana au i ke aho ka makau ilalo o ke kai, mau aku la

ka makau i ke ako«ikoa olalo, e luu aku una ua ahiki ilalo a ea iluna, aole au i eha i keia luu ana, hoi au aluna, kuu hou i ka makau, e :nau hou iho ana fto, Ma keia mau ana a kuu maku, luu hou no wau, o ka lua ia o ka manawa o ko'u luu ana, a mahope, mau hou no, o ke kolu ia o ka mau ana. I ko'u luu hou ana a'u, o ke kolu.no .hoi ia o ka manawa o ka'u luu ana, loaa mai ia'u ka eha; ia'u i hoomaka ai e luu i ke kolu o ka manawa, e mio aku ana ke kai a huki ia'u a hala ilalo loa, loaa au. i ke akoakoa, kuoloia kuu kua.a weluwelu. Apau ke kuolo ana .a ke kai ia'u, pii ae la au me ka ana a hemo e keia halehale pupuhi, ilaila,'kuolo houia au e ka nalu io a ianei a pau kuu .aho. Ina au a he keiki no ka uka lae laau, ina ; ua make, a ina no hoi aole oe e ike i ko'u make ana. Ehia ka hoi mea aloha o ko kaua noho ana o ke ao." Ma keia kamailio ana, ua maopopo loa i na Anekelope maka palupalu apau loa, e heluhelu ana i keia moolelo, he kolohe loa no o Aukelenuiaiku i kana wahine e alapahi nei ma kana mau;imi kumupale ana no ka mea ona i eha ai. Eia no kela ano haawina koiohe i ka o keia au a e mau aku ana no ia ano hana o ko ka honua nei/iloko o na hana hooipoipo a ka poe opio a pau pu no me ka ij>oe oo a koe aku paha ka poe elemakule ame ka poe luahine. a nolaila he hana no ia a ke keiki Aukelenuiaiku £ loaa ana i kona mau hooilina o keia mau la hope nei o ka honua. Maanei no hoi e ike ai kakou i ko ka wahine pi|ini ole.

MOK|UNA XV ./

Ka Hakaka Ana o Namakaokahai Me Na Kaikaina, Oia o Pele Hiiaka

Ma keia mau olelo a Aukelenuiaiku. aohe nalowale i kana wahine, īa Namakiiokahai. I aku la ka wahme:j "E maalea, e kuhi ana oe he j au, i kau mau hana, ame kau mau olelo iioopunipuni? Ua maopopo no ia'u kau mau mea apau e hana nei ame kau mau mea apau i olelo mai ai ia'u, h4 wahine kau o kai e iho mau nei oe i na la apaū loa, a hbi mai oe i ka hale nei, alapahi mai oe ia'u me kou manad paha e naho ana ia inau mea ia'u i kaua wahine nei. >tolaila, eia ko'u manao ia oe: "E noa ko kino ia hal, ma-waho a o ka 51i ame ka io ea, na'u ia na ka mea waiwgī <j> ukau, a e hana ino ia oe, aole hoi na ka mea makilo mai i ka'u. Lilo keia mau olelo a ka wahine i mea ole ia Aukele : nuiaiku. Hoomau no oia i 'ka iho i ka makoakoi upapalu waha ulaula. Ma keia iho hou ana no nae j®a, a hoi mai, aohe kino i koe i ka uwau ole ia ame ke if|hu ia, a pela me ka a-i, ua pau i ka ; J A ike ka wahine o Niimakaokahai ,i pau loa o ka ili o ke kane i ka uwauia i*me ke nahuii, aāiui pu me ka hoolohe ole o kana kane laia. ke ao akja» ijtolaila, kapae o Namakaokahai i ka huhu ame ka inaina, i ke kane, a Hlo kona huhu i na kaikani, ia Pele ame 'Hiiaka. ! 1 if e p«u % "] ' ! 1