Ke Alakai o Hawaii, Volume VI, Number 9, 29 June 1933 — MA KE KAUOHA [ARTICLE]

MA KE KAUOHA

4< ;P'®-uku--2116G. Hookapuia na oihana laikini ole, Koe e4ike me iā i aeia ma keia mokuna, aole kanāka e hana a i o?e kuai. paha i kekalii ane wai koe wale no malalo b kekahi laikini i loaa mamua malalo a i kulike hoi fne na manao o keia mokuna na rula ame na hooponopono ana a ke komisina. "Pauku 2116H. Palapala noi. O kela ame keia mea noi laikiki malalo o keia mokuna e waiho' mal i palapala noi me ke komisina ma ke ano kino a e hoākaka ana i na mea i hoakaka muaia ai a i ole koiia e ke komisina, a e hoolako ae āna i kekahi mau hoike pakui e kakoo ana i ka hoike no ka hoopuka ana i ka laikini ame kekahi mau hana e ae maloko iho o ka mana o ke kominina e like me ia i hookohuia mai a*. 0 kelā ame keia o ia ano palapala noi e hoohikiia mamua o- kekahi hoa o ke komisinā a i ole ke kakauolelo a ke komisina, a i ole e kekahi luna oihana e ae i hoama iafa'e lawe i nā olelo hoohiki maloko o ke Teritore, o lakoU a pau ma keia ua hoamanaia e lawe i na hoohiki no īa mau palapala noi. Ina nei no kekahi hu; a i ole hui i hoohuiia e hiki no i kekahi luna o ia hui ke kakauinoa ia palpoala noi a e a e lawe i ka hoohiki ma ka aoao o mea noi, O kela ame keia kanaka e lawe ana i ka hoike hoopunipuni mrt"ekahi hana malōko o ka palapala noi e pili no ka hewa hoopunipuni iai'a. "Pauku 21161. Na laik ; ni, na papa, na uku, na ano. O na laikini o na papa mahope ae nei e hiki no ke aeia e ke komisina malalo o hā manao o keiā mokuna; "(1) Laikini o ka mea hana lama. O laikini 0 ka mea liana waiona e haawi ana ia i ka mana i ka mea e paa ana i ka laikini, e hana i na wai ano like ole, a e kuai ia ir*ea i kela ame keia kanaka e paa ana i kekahi laikini malalo o keiā mokuna. O ka uku no ia laikini he $500.00 no ka makahiki ; ' "(2) Laikini o ka poe kuai kukaa. O ka laikini a ka mea kuai kukaa e hoamiina ana ia i ka mea e paa ana ia lakini e kuai aku i na wai awaiwa ma na ope mua ma ka huina nui aole e emi iho malalo o eliine (5) galani i ka manawa hookahi, oia wal awaawa ao T .e e inuia maloko o ka pa kahi i kuaiia mai ai. O ka ; ku no ia iaikini he hookāhi haneli dala no ka makahiki; L "(3) Ka laikini kuai liilii. Ō ka laikini o ka mea kuai liilii e hoamana ana ia i ka mea e paa ana e kuai wai awaawa maloko ma na huina nui i emi iho malalo elima (5) galani ma ka man.awa hookahi, oia wai awaawa aole e inuia maluna o kahi e kuaiia ai. O ka uku tio ia laikini he iwakaluā kum'amalima dala (125.00) no ka makahiki. "(4) Laikini no ka Hokele, O ka laikini no ka hokele," e hoopuka wale ia no ia i ke kanaka i laikini pono ia no ka hoohana ana i kekahi hokele, e hoamana ana i-ka mea e paa ana ia lakini e kuai aku i ka waiona i na malihini maoli. O ka liku no ia īaikini hookahi $100.00 dala o ka makahiki. "(5) Laikini haleaina.. E hoopuka wale ia no ka laikini haleaina i ka mea ieupono e laikiniia .e malama I». haleaina, e hoamana ana i ka mea e paa nna » ua laikini la e kuai i na mea inu i ke kanak% no ka inuia ana maluna o ke kahua o ka haleaīna e ku ana kahi e kuaiia ai, a oia kuai aha e haawi wale ia no ma ka mea e pili ana i ka meaai e aiia no hoi maluna o ia wahi. O ka uku no ia laikini hookahi haneli dala no ka makahiki; "(6) Na laikini o n.f hale hui, O ka' laikini o ka hale hui e hoamana ana ia mea e kuai ia mau meainu i na lala o ia ahahui a no na malihini a ia hui e hai 1 ai 1 na pomaikai no ka lilo ana i mau lalā'. O ka uku no ia laikini hookahi haneli dala no ka makahiki. "O ke kfto o kela ame keia e hoakaka muaia e ke komisina, me ke apono ana a ke Kiaaina, ame ia mau laikini a pau e kulike me ko na kalana e ae a pau. O kela ame keia laikini e hoopukaia ma ka inoa o ke komisina a e kakauinoaia e ke ka'kauolelo a ke komlsina. - • ."P au k u 2116J. Kahi e lawelaweia ai ka oihana e laikiniia; hoopau ana; ka hiki ana' e hoopiliia mai kekahi mau kanawai. O kela ame keia o ia ano laikini e hoamana ana i ka lawelaweia o ka oihana, ma kahi wale no a ka laikini i kuhikuhi ai, koe ina nei no ka hoppau anā, ā maluna o ia hoopau ana ma ka ae i kakauia e ke komisina ma ke kua o ia' laikini. O ka manao o na Pauku 1963, -1-964, 1966 āme 1968 e pili no i na laikini ame kekahi mau hana e ae i hoakakaia e keia mokuna e like ka* loihi e like me ko n'a laikini ame kekahi mau haha e ae i hoakakaia ma ka Mokuna 125, koe lea hualolelo 'puuku', e like me ia i hoohanaia maloko olaila, e manaoia ke *komisinā' no ka manao, o keia mokuna. "Pauku 2116K. Na uku koina, ka manawa e ukuia ai. O ka uku no kekahi laikini i.kuhikuhiia ma keia mokuna ke hiki mai i ka wa e uku ai e uku a e hookaaia ma ka la muā o īulai o kela ame keia makahiki pakāhi, a i ole ma ka manawa e hoomaka ai ka lawelawe ana i ka oihana. Ma ka mea mua ae lā e heluia ka uku hookahi makahiki, a ma ka hana hope e heluia ka uku ma ke ano mahele like mai ka la mua o ka mahina i hoomaka ai ka hana a i ka la mua o ka mahina o lulai mahope mai. "Pauku 2116L. Ka manawa hea e hoopuka o!ē ia ai ka laikini. Aole laikini e hoopukaia: "(1) I kela ame keia kanaka i ahewaia no kekahi hewa feloni a i ole i emi iho malalo o ka iwakalua makahiki; "(2) I kekahi hui i hoohuiia o na luna o ia hui ame na luna hooko a i ole kekahi o lakou aole i kupono malalo o keia pauku mai ka loaa ana aku o kekahi laikini ma ke ano pili kahi; "(3) Ke ole e waiho mai ka mea noi no ia mea me ke komisina i kekahi palapala hooia i koiia e ka Pauku 1955; "(4) I ka mea noi ka mea nona ka laikini i hoopau mua ia i emi iho malalo o hookahi makahiki mamua aku o ka la o ka palapala noi no ia laikini; "(5) Ē hoamana ana i ke kuai ana i na wai awaowa, no ka inuia maluna o ke kahua kahi i kuaiia ai, māloko o kekahi halo i emi iho malalo o ka elima haneli (500) kapuai mai ka pahale mai i hoolianaia e / a

iio ka Laiia u kokalu -kula, halepule, hale halawai» a oie kekahi wahi.hpomana paha, i anaia mai kahi. koko-' kc mai o ia hale a i a palena kokoke mawaho o ia i Koe nae, aele e pili koia pauku olelo i kekahi hokele, \ kalapu, a i ole liakaina paha e hoohanaia ana ma ka' la 1 o 1938, > ' "Pauku 21Ī6M. Waihona o ke komisina waiona; i Kh hoohlo ana 1 na <!ala laikini ame na dala e ae. Ke' hookumuia nei maloko o ka waihona puuku o kela ame ' keia kalatia pakahi he Waihona kaokoa e ikeia ma ke i ano 'Waihpna Komiaina iloko olaila e ukuia aku at na uku laikini a pau ame kekahi mau dala e ae i ohiia a i ole i loaa mai malalo o na manao o keia mokuna. O na hoolilo & pau o ke Komisina e komo pu aiia na hoolilo ame na ukuhana o kona mau hope, e ukūia mailoko ae o keia v. aihona ma na palapala hoike i hooiaioia e ke komisin<i a e kakauinoaia e ke kakauolelo. O ka papa o na lunakiai o ke kalana ma keia ke kauohāia nei e haawi mua i ke komisina mai ka waihona dala mai o kela ame keia kalana i na dala kupono e hiki ai na hooiilo (a) ke pai ame kekahi mau hoolilo mua kupono i pili i kona hookumuia ana, a .(b) kona mau hoolilo a pau ahiki i ka maiiawa e loaa ai iaia ka waihona kupono no ia hana. O ia waihona la o kela ame keia e pani hou ia mailoko ae o na dala maloko o ka waihona o ke komiāina waiona i ka wa e loaa mai'ai, Iloko p ka mahina o Dekemaba o kela ame keia* makahiki e hoomakaukau ke kpmisina i hoike o kona mau loaa ame na hoolilō o ka makahiki mamua iho, a mamua ae"o ka la 1.0 e ukali mai ana e uku ae oia iloko o ka waihona o kela ame keia- i kela ame keia dala iloko o ka waihona Xomisina waiona a ke Komisina i manao ai ua oi aku mamua o na mea i kuiia mai no na hoolilo, ma ka lawe ana a noonoo i na loaa i iloko o ka makahiHi Alemanaka mamua aku. - "Pauku 2110N. Hookapu ana i ke kuai i ka poe. 00 ole. E if!o no i hana kue no kela ame keia mea paa-laikini malalo o keia mokuna ke kuai ana aku 1 na wai awaawa i kekahi keiki oo ole malalo o umikumamawalu makahiki. "Pauku 21160. Na kulana o ha laikini. O kela ame keia laikini i hoopukaia malalo o. keia mokuna e ku no malalo o na kulana mahope ae nei e like me ka hiki ke hoopiliia; • " (1) O ia laikini i hoosukaia a i aponoia i ku malale o na manao o keia mokuna ame kekahi kanawaī e hiki ke hOopiliia mai ilaila, ina paha e ku ana ia kanawai i ka manawa o ka hoopukaia ana o ia laikiiii a i ole hoololiia mai kekahi manawa a i Kekahi manawa ma : hope aku, a i na rula ame mt hooponopono ana apau a ke komiaina e like me ia e ku ana, a i ole aponoia, hoololiia a i ole hoopau ma kela am< manawa. "(2) Aole wai awaawa e kuaiia a i ole hoolakoia aku malalo o keia laikini ma kekahi ano e ae mawaho ae o kamea i ho&kakaia a i manaoia no ka papa i kuleana ai ia ame ke ano o ka oihana i hoakakaia maloko 0 ia laikini.; '"(3) Aole pili waiwai a i ole hana hakihaki k,a.nawai e ae e maloko a i ole ma ka pahale i laikiniia; j "(4) Aole kanaka ona a hoohaunaele e aeia aj^ 1 ole e noho maloko o kahi i laikiniia; "(5). E hamama mau kela ame keia pahale i laikiniia i na manawa a pau no ka nanaia e 'iekahi lunanana, e kekahi hoa o ke komisina, a e kekahi makai nui, hope makai nui, poo o ka oihana makai, a i ole e kekahi makai e ae pahd; "(6) No ke kue i kekahi o na manao o keia pauku, a i ole kekahi kulnna a ua laikini la, a i ole kekihi manao e ae o ke kānawai a i ole kekahi mau rula ame na hooponopono ajia a ke komisina, e ku no i ka hookolokoloiaia malalo o ka hoopaiia ame ka hoopiiia a e ku i ka hoopaiia a e hoo.kolokoloia e like me ia i hoakakaia e ke kanawai ma ka mea e pili ana ilaila, mawaho ae a i kaokoa loa mai kekahi hoopii ae a ke komisina e pIH ana i kona laikmi, "Pauku 2116?. Hoopau ana, kapae ana, hoolohe ana. Ma ka hoohana ana i na mana keia mokuna, e hiki no i ke kom!sina waiona ke hoopau ī kekahi laikini i hoopukaia ma ka mana o keia apono ana, a i ole e kapae ae i ka pono o ka mea paa laikini e hoohana ana i k*ona laikini, mamuli o ka hahaki ana i kekahi lihi o ua laikini la, a*i ole ma ka hoahewaia ana ma ke kanawai o_ka mea j)aa laikini no ka hahakiia ana o kēkahi manao "ō ke kanawai e pili ana i kana laikini a i ole ka noohana ana me ke kupono ia mea, a i ole no kekahi kumu e ae paha e manaoia ana ua lawa 1 ka manāo o kē komisina; eia nae, ma kahi i ai e hoopau a i ole kapae paha i ka hoohana ana i kekahi laīki™ no kekahi kumu mawaho ae o kekahi kumu o ke ia ana ma ke kanawai b ka mea paa laikmi. e līke itie ia i hoakakaia mamua ae nei ioko o keia pauku, e hoounaia aku kekahi hoolaha i kakauia i ka mea e paa ana ia laikini e hoakaka ana me ka maopopo i ke kumu a mau kumu paha nona ka manao e lawe ae i kekahi hana a e kau ana i la no ka hoolohe ana, dia hoolaha e haaw'ia i elima la ka haahaa mamua o ia hoolohe ana. ,Koe na«_, i ka manawa e ikeia ana he mea kupono ia i ke komisina e hana ai no ka hoopakele ana i ka pono o k;a i<giulehu, e kapae kokeia ka laikini oiai e kali ana np ka hoolohēia, ame ka olelo hooholo no ke kumuhoopii e kue ana i ka mea paa laikini e paa mau aku ia laikini. oia kapae ana e hanaia, a ina e hanaia i kope o ke kauloha o ia kapae ana e hookoia aku maluna o ka mea paa laikini ma ka manawa o ka hoolohe ana i hoikeia ae nei. 0 kela ame keia hana hoao a ka mea paa laikini eīhoohana aku i kana.hana oiai kan&laiīuni e Iku ana me )ca hpppaneeia, e ku no iaia, ka hoaheAvaia a e kau aku na hoopai a pau i hōakakaia ma ktia niokuna no ke kuai i ka waiona me ke kue i ko kanaA\ li. Ma' hooloheiia ana. mamua o ka hana hope loa u ke komMna, e kulieana no ka mea paa laikini e hoololuia ma o kona hele Ikino ana mai a i ole ma o kona loio paha a e haawiia'aku i manawa kupono loa nona e waiho mai ai i kekahi iftau mea oiaio e hoike ana o ke kumu i hooiaia mai;ai • mau kumu paha no ia hana ī hoolalaia aoie e ku »naf a i ole no ke aha ta e kau ole ia mai'ai ka hoopai. 1 I * "Paullii 2116Qv Hoopau ana i ka laikini. Ina e lilo ka riie« paa laiklrt\i mea banakarupa ia ku i ke ka-' nawai. a i dlo hoolilo aku i kana trikini no ka pomaikai o ka poe ana i aie ai, a i ole make paha, mamua o ka pau ana o kH manawa o kana lalkini, e hiki no l ke kahu ma ka bana ! karupa, ka mea i hooliloia aku ai, lunahooko a

i ole lunahooponopono waiwai, e like mea ia e ikeia ana, e hik.i no me ka ae mai o ke komisina, ke hoom.au aku i kaiioohana ana i ua laikina la no ka panika ana ! w hanā o ia waiwai. "Ina o ka hoohana ana i ka pahale i paa nmlalo o. kekahi laikini e lilo ana ia mai k& laikini ak« maniuh o ke kumu 110 ke kuaiia malalo o ka hoopii paniku molaki a i ole hoomalu 'waiwai, a i ole kekahi noopii kanawa.i e ae, a 1 ole no kekahi kumu e ae paha, e koi ana e hoohlo ia aku ka oihana a ka mea paa laikini, malak o ia laikini (mawaho ae o ka hoopau ana a i ole kap?,e ana i kona laikini malalo o keia mokuna), a aole he apono kupono 1 loaa mai i ka mea paa laikini e hoomau uku i kana oihana malalo o ka laikini i oleloia ma kekahi wahi okoa aku, e hoopau no ke komisina i oleloia, i ua laikini la. "Pauku 2116U. Kuai ana me ka laikini ole, i ka wa hea ekuai i ke kanawai. Ina nei ua hoopauia kekahi laikmi e hiki no i ka mea paa laikini ke kuai aku i na waiona a pau e waiho ana maloko o kona malu i kekahi poe mawaho aku o ke teritore a i ole i kekahi poe peui laikim okoa aku. Ina nei no, ka laweia aku o kā wai awaawa mai k:ekahi mea paa laikini aku malalo o ke p.aniku molaki, a i ole malalo o ka hoomalu ana, a i .ole ma kekahi hana a ka aha, e hiki no i ka mea paa mōlaki, a. i ole lun« aununi e ae i hookohuia no ia hana e ke kanawai, a i ole kekahi kauoha a ka lunakanawai, ke kuai aku i ua wai awaawa la ma.ke kudala ana e like me īa 1 hoakakaiu maanei a i ob i kekahi poe e aku mawaho o ke Teritore, a i ole i kekahi poe paa * e aku, aka o kela ame keia o ia kuai ana e lawe kokeia aku. llamuli, oka hoikeia ana mai o kekahi kumu maikai i ke komisina, e like me ia i hoakakaia ma keia pauku, e hoopuka aku oia i ke kauoha e lawelawe koke ia la kuai ana me ka uku laikini ole, me ke kaa nae maloko o na ano, na rula ame na hooponopono āna a ke komisina ma kela a ma keia manawa a i ole ma ka ano i hoakaka muā i wahi e kaohi ai i ke kueia anā o keia mokuna. "Pauku 21165. Hana a kuai ana. maloko oke kalana o Kalawao. Maloko okē K?.lana o Kalawaoi' e hiki no ke hanaia na wai awaawa a i ole hooliloia -wale no ia kanaka a mau kanaka paha a malalo wale no o na ano e aeia ai a i ole>oakaka muaia aku mai kekahi manawa a i kekahi manawa e ka papa o na halema'i lepera ame na kahuama'i. "Pauku 2116T. Aole e hoopiliia mai ka mokuīia 126. Aole kekahi manao maloko o ka mokuna 126 aia maloko olaila ē pili mai, a i ole kekahi kanawai a i ole kolkua i kekahi kanawai ma ka mea e pili ana, i kekahi wai awaawa e like me ia i hoakakaia ma keia mi?kuna.aia wale no a hookomoia ka awaawa omole, pahu barela, pahu pena a i ole kekahi wah| es"hiki ai ke hoopaa i na omole i kau oīeia ka hoailona āme siia e like me ia e hoakaka muaia ai e na kanawai o na Mokuaina Huiia a i ole ma na ru!a hooponopono i āponmia mamuli o ia mea. "Pauku 2116U. Na hoopai, O kela ame keia. kanaka e kue ana i na manao o keia mokuna, a i ole kela ame keia ruja a hooponopono ana i aponoia e ke komi- * sina mamuli o ia mea, no ia hsna haihai kanawai aole mau, hoopai okoa ae i hoahakalea mwaia ma kekahi ano e ae, e pili no ka hewa mīkamina ku i ka hoopana m.a ke C?1.0.Q0,i0) - I 'ow ma ka ho£pajto ana c»i, Ika makahik* hookahi (ma uei xm kahi o ke kanaka. maoli) a i ole ma i a mau lioopai l»a ka hoopaWala. ama ka hoppaahao ana. "Pauku 2116V. hana ana i Is#mokm&. ka » -lippena o ka iiio anasi mea waiwai ole, J!JUinaQia keia.mokuna ma kekaKi ano e.ae o ka.'masafifko ka hoamana ana a i ole no ka hana ana i, a i ole iiki Qle ana ke hana, i kekahi kan.awai.i kue i ke kuQ3j4kanawai, ame na kanawai o na Mokuaina Huiia o Ameeika.. liia o kekahi o na manao o keia a i ole ana o ia . uiea i kekahi kanaka a i o)e kekahi mau, ano kupono ole eae ku ole ika mana, o koena aku oia mokuna ame ka pili ana o ia manao i kekahi kanaka e aku, a i ole mau ano pono ole-e ae, aqle e lilo ia i mea mana ole." PAUKU 2. E mana no keia i kona wa e aponoia ai. Aponoia i keia la 7 o Aperila A. D. 1933, LAWK£NCE M. JUDD, Kiaaina o ke Teritore o HaWāii. KANAWAI ""34 ~ (B. H. Helu 104) HE KANAWAI E HOOL(DLI ANA I KA MOKUNA S7 0 NA KANAWAI HOOPONOPONO HQt} IA 0 HAWAH 1925, E PI|JL ANA t KA POE HOOHUIHUI LAAU. MA KA HOOLOLI ANA ! KA PAUKU 1000 O IA MOKUNA. E Hooholoia e ka Ahaolelo o ke Teritort: o Hawaii. l. Ma keia ke hoololiia nei ka Mokuna 87 o ua Kanawai Hoopoippono Hou ia 0 1925, ma ka pakui ana aku i keikahi pauku hou IOOO'o ia mokuna. he manao hou a e heluheluia e like iut i ia mahope aeiiai: | 4 \Koe nae, o hoakaka hou ana, (I) $ohe kekahi maloko o keia mokuqs e papa aua i ke kusi ka puunaue.ana a i ka ana i na laaumake ao ka !u--ku ana i na o, ka poe mawaho ae o ka pi>e hoohuihui laau i a (2) oia laauiuake no ka maloko o ka hale i laau pepehi 1 aa bte ap\e e ae, o like, nie ka ka Papa CTa elke ana ka rula e hoakaka ana e lilo r i mau laau h.oohaua mnuia, a o na ano laaumake iloko o ia laau e ikj? maopopoia, o ke kuai ar.a s ka piiunaue ana, a i ote kaliooliuihui ana e hiki :n ko hoamanaia me ka hoopiHkia ole i ka lehulehu, e h-ki no ke kuaiia, puunaueia a i oUhoohuihuiia e ka poo mawahp ae o ka poe hoohu&oi laau i laikiniia nialalo o na hoohaiki ana e like me ia & ka papa ola e kau niaī ai i kekahi rula ame ua hiiōpoiiopono j PAUKU 2. E mana no keia Kanawai ma koua aponoia ana, j Aponoia i koia ta S jO Aperila, A. D. 19SS. l-AWEENOE M. JUDD» Kiaaina o Teritore o Ba\vaii.