Ke Alakai o Hawaii, Volume V, Number 52, 27 ʻApelila 1933 — KA PILIKIA E IKEIA NEI MA O KAKOU NEI I KEIA MAU LA O KAKOU E NEE NEI [ARTICLE]

KA PILIKIA E IKEIA NEI MA O KAKOU NEI I KEIA MAU LA O KAKOU E NEE NEI

Akahi no a ikeia ka nui o ka piiikia o Hawaii nei i keia mau elua e nee nei; oiai no nae ua hoomaka mai no keia pilii.ia, mamua aku, aka i keia mau makahiki wale mai Ia no elaa ka manoanoa loa ana o'ka pilikia a kupilikii maoli o ka aina ame na kanaka, elike mt 5 ia a ka~ kou e ikemaka maoli nei 110 nu k i hoohewahewa ole. He mea keia a Ke Alakai o Hawaii i hoike mua aku ai ia kakou ma kona mau kolamu i na la mua o ka puka ana aku o keia wahaoīelo. Ua ike mua no ko oukou lunahoopopono i keia pilikia e hoea mai ana» aole ma o kona ike kilokilo, no ka mea aole au he kilokilo; aole no hoi ma kekahi ano ike e ae, no ka mea aole no a'u ike e ae } aka mamuli no o ka hai maopopo mai o ka olelo a ke Akua i na mea e hoea mai ana i keia mau !a. a ua ike kakou i ka pololei o ka olelo a ko kakou Akua i palapalaia maloko o Kana Palapala Hemolele, a he pono'no hoi keia e lilo i moa hooiaio mai ia kakou i ka oiaio o ka Palapala Hemolele, e hiki' ole ai no hoi i kekahi mea ke iho i ka poīolei ame ka oiaio o ia Buke waiwai nui wak o ka waihoia ana mai iloko <> ka honua nei, no ka-pono o.ka poe apau e lav. e ana i kona mau olelo i akkal a i panan.i no lakou. O kekahi kumu i loaa mai ai ke aupuni o Hawaii nei i keia pilikia. oiai no nae na uhi paapu -mai keia , llikia apuni kā honua holookoa, aka he pilikia la o ke kanaka, ma ke ano he makaainana, i» v .a, oka pilikia oko kakou 1 ■ w -- ■ r— t

ap f uni 0 lioe-a m|if oka ,übauha o fla ahaolēlo i&alllMhi, mai 'kā w& i nohu mana a£ r āi ila h«!>aJoha Repubalikft"o kakmi iloko 0 na hale a eluā o k& kulokp. He ikemaka keia a ko. oukou lunahooMn%ono e nei, 110 ka hiea, oVau no 0 kekahi mau k'au ah'&o'lelo i kaahope ākli, ola ftofi Kau o 1901; elua kau i noho ai ia mak.ah.ikii ika i ka 1919, i ka 1925 a i keia kau hoi a ?nākou e noho nei. I kela mau kau mua loa elufChe kau hikt dleiā ke nemaia na lala o ia mau ahaolelo 3®u^i hoemi lilo a hoomakaulii i ka waiwai 0 Kā Ve'iiuldhuV qo ka mea, na ia mau kau i hoemi iho i na hoolilo 0 ke aupuni, a i hoomahuahua ae no hoi i kekahi mau l<>aa o ke aupuni. He aupuni teritore wale 110 ke 'aupuni e ku ana ia wa mawaho ae o ke aūpuni federala. Aka i na kau mai o ka 1919 ame ka 1925 i noho ai, ua loaa na atfpuni kalana 0 kakou ia manawa r a pela no i keia wa.

; I kela mau kau ka'u i ike ai i ka noonoo ole 0 ka hapanui o na hoa o ka jaShaolelo kuloko, a pela 110 i na kau e ae, a'u no uae i noho ple ai he hoa no ia mau kau, aka u§i hiki no ke ikeja ka tio 0 ha hana a ia mau kau, o ia hoi ka noonoo pono ole ma ka mea e pili ana i ka iioonui i na hoolilo 0 n$ aupuni o Tcafcou. O ka hana loa a na hoa 0 kela mau kau ahaolelo, 0 ia ka hoopii i 11 a uku 0 na liina aupuni 0 n?i 'apana a lakou i holo ai a pul:a i mau hoa ao kela mau ahaol«lo. Ua hana mau ia keia hana hoopiipii uku i na kau apau, oiai 110 nae i ka'u mau kau i noho he hoa no ia mau ahaolelo, ua hoao aku au me ko'u ikaika apa'u e hoololi i ka manao oha hoa oka ahaolelo, he o^e'ka m,aliu ia māi. Up hoike pu aku Ivau i ko'u manao mamuli 0 ke alakaiia e nā mea i palapalaia maloko o ka olelo a ke Akua, he pilikia ko mua aku, a e akahele hoi mākou, aole i kā hoopii wale ana i na uku o na luna aupuni 0 na aupuni o kakou, aka i ka haawi ana kekahi i na ukuhoomau nui hewahewa launa o,le, aka ua Uke ia mau olelo a'u me he mea la he momi e luia ana imua o .na holoholona ka ekuia malalo 0 no ka puai o na,hoa o ka ahaolelo.

■ Ua iilo mai no kela i mea hookaumaha loa mai i ko'u noonoo ame ka hoonoo o ka poe uku auhaU apau, aka 1 keia ahaolelo, o ka. nui maoli o ka pilikia e ikemaka maoli ia nei, me he mea la ua akakuu mai kela manap hoopii uku o na hoa o ka ahaolelo, no ka mea aoie lohēia aku o na walaau hoopii uku, aka o na kahāilio hoemi lilo wale no ia e Ipheia aku nei ma na waha o nā hoa o ka ahaolelo o kakou, a he mea hoohauoli nui inai no hoi keia i ka manao o ka poe makeinake ole i keia mea he uhauha iko kalehulehu waiwai.

I ka la Poakahi o ka pule i hala aku la, Maraki 27, i Iphe pono aku ai ko enakou mau pepeiao i na olelo e kau ai ka weli, mai na lehelehe mai o ke komisiiia auhau o ia hoi o Waterhouse, e hoike mai ana i ka nui oka pilikia oke appuni a e pokole ana dala e Joaa ana ma ka ohi ana i na loaa apau o ke aupuni, ma kahi o aneane e eono miliona dala, mamua. o ka irvea i koho waleia e loaa ana, iloko no o kā hooholoia ana o kekahi kanawai imanaoia mailaila mai e piha ai na i makau wale ia e hoea mai ana, tJa hoea io mai kela m|au makalua, a he hohonu maoli, aka, o na loaa i manaoia ai na laoku e hoopiha i kela mau makalua, aole iho la e loaa ana", nolaila, hookahi wale no ha»a hiki i ka ahaoielo, o ia ka poke ana 1 n4 hoolilo o na aupuai o kakou, me ka> jjana 'ole q kowail manamana wawae ana la ke eha. E na maka i ike' ole okowai uku la ke okiia aea, a i ke oki hoo-! liio, i mea e emi maiai na hoolilo o na āupuni o ka^PU. O kekahi mahele nana i ae i na hoolilo P I a a„o keao noi, o ifa kaianalio o kakpu, oiailīē eha o kakoi!' mau kalana, a i ka hoopii ana o kela amy keia kalana i na ukuhana o ko lakou mau luna aupuni .am'e-na hoolilo e aej e pii awirwi loa ae ana ka n.ui p na daJa e pono ai e loaa i hiki ai ke lawa na hoolilo o ia mau aupuni. 1 1 keia makahiki nae, mamuli o ka ikemakaia o ka pihkia kuhohonu ona aupuni p kakou, nolāila, ke noonoo nei na papa lunakiai o kakou e hoap e hoemi i na hoolilo o Ka aupuni kalana pakahi, a ina e hana pono ia ka hoao e hoēmi lilo, alaila e hoea koke mai ana no ka manawa e pau si ka pilikia o na aupuni o kakou, aka i wale iho no ka hana a na papa lunakiai o na kalara o kakou, alaila o ka hoohoihoi makuahonowai wale ne ka mea e loaa ar»a ia k#>kou.

No ka ahaoleio nae, ke manao nei au, ua komo a ua kau kā weli i na hoa o ia mahele o ke aapuni, a e hana io' ia ana ka hoemi lilo e ka ahaoīelo i keia kau. E kali aku no ! kaktm a e nana aku i ka mea e hanaia mai ana ma-' ka ntriau hoemi lilo ona aupuni o kakou. " I Ua hoopu-aia ae, e okiia ana he elima miliona mai' na bila haawina o keia mau makahiki elua e nee aku nei' ahiki i lune 1935. Ke manao nei ko oakou lunahooponopo- 1 no, aole i lā,wa keia hoeini o elima miliona dala, aka o ka' hoemi i eono a i ole i ehiki miliona dala ka mea pono loa' e hanaia ai e keia ahaolelo, no ka mea, he manāo loa ko*u,' elike no me ka ole o;ni dala i koho wale ia e loaa ana' i keia mau mak£ hiki, a i ka hoea ana mai Ia nae o ka wa ® ohiia ai ia mai dala, haule loa iho la na loaa malalo o na huina i koho wa,leia'. Pela no au e makau nei, aole e' loaa ana na huina i manao a i koho waleia i keia wa e loaa I mai ana i keia mau makahiki a elua o kakou e nee aku nei;' a ina adle e loaa ana keia mau huina e manaoia nei e loaa l ana 1 keia mau makahiki aku elua, alaila aole i kana ka 1 o na aupuni o kakou, a o ka hopena, he kahea no' ke kiaaina i ahaolelo kuikaWa, me kona mau hoolilo he! nui. Nolaila, o ka hana naauao wale no a keia ahaoleJo e' hana ai, o ia ke oki ana i na hoolilo o 1131 .aupuni o kakou a haule loa iho malalo o,ns, loaa i manapia e loaa mai ana i keia mav m&ka4i*Ju a&u i -ole'ai'e nui ka hoolilo ma ke kahea ana i āhaolelo kuikajwa, elike mo ka nui o ka lilo i ka makahikil kaahope aku la, mamuli o ke kaheaia ana elua mau kau kuikawa.

Ua ikeia ka liemahema o ka hana a ka ahaoielo o- ka 1931, a,ole e pono e hana hou ia ia hemaihema e keia ahaolelo, no ka mea, he oi aku ka pilikia o kēia wa ame keia mua aku'mamua o kela mau makahiki elua i iaahope aku la, Ina hoi e pololei ole an~a keia koho a'u, a emi olē iialoaa o keia mau makahiki elua ae, ao]e iho la no kakou e pilikia, aka ua pomaikai kakou mamuli o ia mahuahua ana ae o na loaa i keia mau makahiki aku, a ioaa hoi ke dala ma na waihona o na aupuni o kakou.