Ke Alakai o Hawaii, Volume V, Number 51, 20 April 1933 — KA MOOLELO O KA AINA ANA MA KEIA MAU MOKUPUPUNI A ME KA LAHA ANA O KEIA LAHUIKANAKA [ARTICLE]

KA MOOLELO O KA AINA ANA MA KEIA MAU MOKUPUPUNI A ME KA LAHA ANA O KEIA LAHUIKANAKA

Ma ka papa kuaiihau i hoomai a Opuukahonua mal a hlki ia Kamehameha, he kanaiwakumamaiwa hanauna ka nui, o lakou ka hanauna alii o keia iahui. Aka, ua puka mai he mau ohepia alii ma keia niookuauhau, a ua ulu a lehulehu lakou, aka, aole e hiki ke hoomaopopo i ka hoonohonoho ana o na iaia ohana alii e ae, ma na iaiani like e like me ka hoonohonoho ana i hoikeia ma ka papa kuauhau mai o Opuukahonua mai. NONAWA He mea pono ke maheleia i mau wa mai o Opuukahonua a hiki ia Kamehameha e like me ka noho aupuni ana, a e hoakaka pololei ia ka hana iloko o na wa a me na hana ano nui a kela aiii keia alii iloko o ko lakou kaao ana. Wa Mua, Mai a Opuukahonua a hfki ia Kukonalaa ko Kapawa kaikuaana, he umikumamaono ia hanauna, ia manawa hiki mal o Pili mai Tahiti mai/ oia ke alii o Hawaii nei ia manawa, aka. īie mau hoouka kaua ma ia manawa.^

Wa. Elaa, Mai ia Plli a hlki ia Kahiko, ewalu ia hanauna, he wa maikai ia, a he mau hana naauao no ka Rli ia manawa. Wa Ekolu. Mai ia Wakea a a hiki ia Waia, eha ia hanauna, he mau hana nui i loko oia manawa. Eha. Mai a Waia a hīm \Sk Liloa he kan alimakumamahiku hanauna, he nui ha ano oia wa, a me na hoouka kaua ia wa. Wa EUma. Mai ia Liloa a hik* ia Kamehameha, he umikumamaha hanauna. Ma keia mahele ana i na wa aoie ma ka pololei maoii, aoie no he mea nana i hoomaopopo mai ka mahele ana i na wa. Aka, penei nae: Aia iloko o keia mau wa i maheieia, ua akaka ma ko lakou kaao ana, a ua akaka ma ka pule ana a kekahi kahuna, o Kukailani kona inoa, oia paha ke kanahikukumamaiwa o ka hanauna mai ia Opuukahonua mai.

No ka mea, i ka wai kiiia mal ai o Iwikauikaua * Kanaloa» pulehu e kau 3 ka lele, no ka hewa ana o Iwikauikaua no ke kipi ana i na 'lii malalo ona, a kipi aku ia Kanaloakuaana kekahi aiii o Maui, a nolaila, ia Iwikauikaua i ku ai iluna o ka, anuu, nana ae la o Iwikauikaua i ke kahuna ia Kukaiiani, a kahea aku ia: "E, ka pule a ke kahuna, kulia i mua o ke akua, nana mai ia'u ina he kahuna oe na'u." A tohe o Kukaiiani i keia mea: "Ae, e ku wau i kuu puie a i ino kuu pule make oe, aka i hololea kuu pule a hiki i ka amama ana; aole oe e kau i ka lele i keia la." A penei ka pule ana: 1 E Ku, e Uli, e Kama. lele wale. 0 Kajani ke 'lii kaahea o Kaiwa. Iwikauikaua hauliil mai lalo; Mai kumu kaiiiki ka honua ua kele, Ua nao ua pela 1 ke kapu alii 1 ke peia aiii kapu o Kukonaiaa. Ua kau ke kapu i Makaiii. Akalii - a - aha; lele wale. 2 Lele mai ke kapū o ka moku. i>aianl ke kapu o ka moku; K.ui ke kapu o ka moku, Pii mai ke kapu o ka meku, m aku, kau aku ke kapu o ka moku, , Na Piii e noho ia kapu, Ka moku 1 Hawaiikuauli. Alua-a aiia, lele wale; Mahae ke kapu Kiope na moku, Leto aku ke kapu o Waia ke alii, 3 O W&kea ke kahuna, ke alii, Ke alli i kumu, i nua, i makolu 1 ke kapu; la Wakea naha ke kapu o ka moku, I>ale aku ke kapu o Wala ke alii. Aha -aha- ka iīina o ke kapu, Na Liloa e noho ia kapu, | ♦ Ua kapu ka moku ia Lilo. V» kapu kawao i Xahitt, Liloa o Uaai ke kapu i naliae, Nahae na mana o ke kapu, 0 rwiftulana Iwikauikaua. kamahele i kikiwi, 1 pipio i ke k&pu O IwikauUeAua. ka lv»i e p&ai ke kapu g ka moku: Iwikauikaua ke kalohe; hooioiohe wai t Haunaka, l O keia ka puie i oleloia i lot ko o ka moieio o K&m&lalawalu. i A uia keia meie pule i maopopo i ai he pono ke umhele i uiau wa. i No ka mea, aia wale ao uia na ; lii aimoku e ili ai ke kapu moku. A mehe mea ia» ua hooiuaopopoia na wa ma ia mau auo e like me nu pauku mele puie malunu ae. MOKUNA VII NO KA IKE MUA ANA I NA HAOLĒ Ua oleloia ma ka o Hawaii nei t 1 paiia ma Lahainaluna, a nve ka nioolelo i Uoopouepoiio hou !a e Mf. Pokuea o Lahainaluna, ua ku mua mai kekahi moku ma HawaU uel i ka wa kahiko, ā oia ka liooiuaka inua «Lua o keia lahui e Lke i na

haole. Aka hoi/ma ka moolelo o Kualii kekahi alii kahiko o Hawaii nei, ke alii kaulana no ka ikalka i ke kaua; ua oleioia, na-' na i ike mua o Tahiti, a oia ke mea i ike mua i na haole i ka wa kahiko, a penei ka hoomaopopo ana ma kona pule, ma ka hapa waena o kona moolelo e like me malalo iho: 0 Hawail mauna kiekie; Hoho i ka lani Kauwiki; 1 lalo ka hono o na '-Aokū, 1 k« kai e hopu.at)&; Kauwiki i ka nmuna i ke opalpai; S kalai a hina Kauwlki-» , O kauai, O Kauai nui kuapapa, Koho i ka lulu o Waianae, He lae.Kaena, he hala Kahuku, He kuamauiiii hono i ke hau Kaaia, Nolio inal biib Waialua i lalo e, O Waialua, O M'.kkuieia ka ipu, ka lielo Ka ia mano lala waiu, Hiu lala koa o Kaena, Mano hele lalo o Kaual. O l»lo o Kauai, kuu aina, 0 Kaual nui mokulehua, Moku panee lua ana TahJti. 1 lalo Tahiti. Ia Wakea ka la kolohia; Hooulu i lalo o Kumuhe nu.v; Nakeke ka papa i Hawaik>r. , O kuhia i ka muo o ka la. Kau mal ana Kona 1 ka māka; Ke kau la Kona, ke moe la Kohala, 0 Taiiiti, moku kai a loa. Aina a Olopana i noho al. 1 loko ka moku, 1 waho ka la; Ke aloalo o ka la ke hiki mai. Ane ua ike oe? Ua. lke hoi wau ia Tahiti, He alna ieo pahaohao wale Tahtti. Noonei kanaka i pii a luna. A kuamoo o ka lanl; K«ehi iho, nana iho ia lalo, Aoie o Tahiti kanaka. Bookahl o Tahiti kanaka, he haole; Me a'u la he akua, Me ia la he kanaka, He akua o Ku-e. Ma keia mele, ua maopopo ko ike ana i ka haole i kela manawa, no ka mea, ua hooko ia kana ike ana i na haole i keia manawa, a ke noho nei na haoie i keia manawa. A penei kekahi ialani mele; Ua ike hoi au ia Tahiti. He aina leo wale Tahiti. He oiaio ua pahaohao ka oielo a mt ka leo, ua like ole na olelo, ma ia mau kumu ka hoomaopopo ana ua ike muaia na haole e Kualii i kela manawa. (Aole i pau)