Ke Alakai o Hawaii, Volume V, Number 48, 30 Malaki 1933 — KA MOOLELO O KA AINA ANA MA KEIA MAU MOKUPUPUNI A ME KA LAHA ANA O KEIA LAHUIKANAKA [ARTICLE]

KA MOOLELO O KA AINA ANA MA KEIA MAU MOKUPUPUNI A ME KA LAHA ANA O KEIA LAHUIKANAKA

Ma ka nana ana i ka moolelo o keia mau aina ka hoomaopopoia ma kela mele a kela kakaolelo nui, kekahi o ko ke alii mau kakaolelo kaulana o Hawa-

ii nei, Aka aole nae e hiki ke hooiaio o hoohiki no ka pololei o ka moolelo, no ka mea, he nui na moolelo e ae like ana me keia, a owai la o na mea pololei oia mau moolelo. Ma ka moolelo hoi o Wakea, ua hai maopopoia mai kahi i puka mai ai keia mau moku, a he mau mele e hoomaopopo ana i ka moolelo o Wakea, no ka laha ana o keia mau moku. Ua hakuia kekahi mele e Pakui, kekahi kakaolelo, he haku mele kaulana, ua helu puia oia ma ka mookahuna o na kahuna nui o ka oihanakahuna. Ma ka moolelo hoi o Opuukahonua, ua oleloia i loko oia moolelo, oia kupuna mua o Hawaii nei, he iwakalua-kumama-ha hanauna mamua aku o Wakea. alaila huipu mai me ko Wakea hanauna he kanahiku-ku-mamalima, a i ka hui ana, -he kanaiwa-kumamaiwa hanauna mai a Opuukahonua a hiki ia Kamehameha, alaila e hui mai mai laila mai a hiki ia Kamehameha IV he haneri kumamakahi hanauna. MOKUNA III NO WAKEA Ma ka moolelo o Wakea, ua olelo nui ia, oia na kupuna mua o keia mau aina, a ma o laua la i laha mai ai na kanaka, a o laua na kupuna alii o keia noho ana. Ua oleloia ma ko Wakea mookuaahau laua a me kana wahine o Papa, ua hanau mai keia mau moku mai loko mai o laua. A manao hoi o kekahi poe kakaolelo, ua hana maoli ia me na lima o Wakea keia mau moku. Aka o ka manao o kekahi kahuna, o Pakui kona inoa, he kakaolelo nui no Kamehameha, kumu kakaolelo mai ka po mai, ua hanau maoliia keia mau moku. A penei kana haku ana i ke mele, no ka loaa ana mai o keia mau aina. Ka Mele A Pakui O Wakea Kahiko Luamea, O Papa, o Papahanaumoku ka wahine. Hanau Tahiti-ku, Tahiti-moe, Hanau Keapapanui, 5 Hanau Keapapalani, Hanau Hawaii; Ka moku makahiapo Keiki makahiapo a laua, O Wakea laua o Kane, 10 O Papa o Walinuu ka wahine. Hookauhua Papa i ka moku, Hoiloli ia Maui Hanau Mauiloa he moku; I hanauia he alo lani, 15 He Uilani-uilani, He kapa lau maewa. He nui Mololani no Ku, no Lono, No Kane ma laua o Kanaloa, Hanau kapu ke kuakoko, 20 Kaahea Papa ia Kanaloa, he moku,

I hanauia he puna he naina, He keiki ia na Papa i hanau, Haalele Papa hoi i Tahita, Hoi a Tahiti Kapakapakaua. 25 Moe o Wakea, moe ia Kaulawahine Hanau o Lanai Kaula He makahiapo na ia wahine Hoi ae o Wakea loaa HIna, Loaa Hina he Wahine moe na Wakea. 30 Hapai Hina ia Molokai, he moku, O Molokai a Hina he keiki moku, Haina e ke kolea o Laukaula Ua moe o Wakea i ka wahine O ena kalani kukahaulili o Papa 35 Hoi mai Papa mai loko o Tahiti Inaina lili i ka punalua; Hae, manawaino i ke kane, o Wakea. Moe ia Lua he kane hou ia. Hanau Oahu-a-Lua, 40 Oahu-a-Lua ke keiki moku, He keiki makana lau na Lua. Hoi hou aku no moe me Wakea, Naku Papa i ka iloli, Hoohapuu Papa i ka moku o Kauai 45 Hanau Kamawaelualanimoku, He eweewe Niihau; He palena o Lehua, He panina Kaula, O ka Mokupapapa. 50 Na papa kahakuakea o Lono, O Kahakuolono o Kapumaeolani. O Kapuheeua o Holani. Kapuheeuanui o Kahaimakana, Na Kekamaluahaku, Kaponianai, 55 I ka I, kapu I o Kaponialamea Ponihiwa, Poniuli, Poniele, Kaponi, Kaponi, Kaponiponikaua; O Papa-a, O Papa-a. O Hoohokukalani. 60 Ka lani, o Hoohokukalani, He lani hoowawa, Wawa, wawaka, nihoniho I nihia I kolia. I pipaia ka lau a lahilahi. 65 O Wakea ka maka, O Haloa ka hiona. O Piimai, o Wailoa, O Kakaihili. Nononoho kau e ka pueo alii, Ka pueo makalulu 70 I loha i ke kaha i ka pea I ka lupe o na lani kapu I Apikina, i huia lakou a ka wohi kahi, Ahukalolaa-a, O Laa-a-O Laamaikahiki ke alii. 75 O Ahukinialaa, O Kukanalaa, O Laulialaamakua, O na pukolu a Laamaikahiki. He mau hiapo kapu a Laa 80 Hookahi no ka la i hanau ai, Naha mai ka nalu, ke ewe, ka inaina. O Ahulumai ka piko, Ka piko alii, Ka pikopiko i loko, ka enaena alii, 85 Ke ewe o Kalani, ka lani, O Puaakahuoi. O Kamalea-Makahiko o Piliwale. Kamaiolena, Kahaloalena, Haloalenaula, O Kalanimanuia. 90 O Kaihikapu a Manuia. O ka ilio hulu ii i ula ia O Kaunui a Kanehoalani kena, O Ipuwai a Hoalani keia, 95 O Kaehokumanawa. I ka pilina ake i ke kea manawa, Naau manawa kee, I na io hooimo maka, I huaina i wehea ka naki 100 Kapuaululana awai alii. Kapuakahi kuaana aua Kane, Wahine a Iwikauikaua i noho Loaa hoi o Kaneikauaiwilani Na nalu haki kakala 105 Haki kualua; I halehale i popoi i na hua alii, I na hua haki lumilumi i ka hohonu,

Lumilumi ka a Liloa, I ke Kaalani; 110 O Liloa ka ike lani i Pakaalana Ka oha lani o Hakau Ka puakea i waho O ka pu kani nana i ka wai a Umi, He keha ia no Umi, i ka lohelohe lani, 110 Ka lohelohe makomako o Mako, O Makakaualii alii lani; O Kamawaelualani, O Kauinakea, o Kapaikauanalulu, O Kaalawai, o Hinakuluina, 120 O ka olikoliko muo lau o Kalani Loaa mai Kuauwa ka au alii, Kamehameha, ku kohal I Kawaluna. Kaniope, Kaniopinana i Hakawili, I luluu kaumaha i ke kapu. 125 Kahoukapu o Maheha, Na Nukuilimahi i Hakau i haka i luna o Hawaii.

Ma keia mele e hoomaopopo ai i ka laha ana o keia mau aina e Wakea laua me Papa, e like me ka ike a Pakui ka mea nana i haku i keia mele, he kahuna ia, he kakaolelo no loko mai o ka papa mookuauhau o na kahuna nui o ka oihanakahuna. Aku ma ka nana ana i ka Mokuna I o keia moolelo, ua aneane like ka manao o na kakaolelo ma ka loaa ana o keia mau aina. A ma ke mele i hakuia e Pakui ma kona ano kaula a kakaolelo hoi e like me ka hoike ana ma keia mokuna o keia moolelo; aka e pono e nana i ka hoonoho ana o ka mookuauhau mai a Wakea mai e like me ka hoike ana ma ka mokuna malalo iho. (Aole e pau)