Ke Alakai o Hawaii, Volume V, Number 30, 24 November 1932 — UUKU LOA KA MEA I MAOPOPO NO KA MOOLELO PILI IA HAWAII [ARTICLE]

UUKU LOA KA MEA I MAOPOPO NO KA MOOLELO PILI IA HAWAII

Ke hoopuka hou ia aku nel kvta mahele o ka Moolelo I Pi!f n Hawaff n'*i >' tsul"j loa rrn t i maopopo i ka haj nauna o keia wa maloko nei o Ilawan, maiioko mai o ka i buke 4 *lmperial Washin£ton" i kakauia e ke Senatoa j iiepuhalika R. F. Pettit>rew. He mea hopoole, a paio m'e | ka oiaiftJj;e Senatoa Petti#rew no na pono o na makaainana la ua hoohauleia e kona aoao Repubalika iho, ka mea i r oolilo he $500,000.00 i wahi nona e haule ai. He hoaloha , maka'u .ole oia n.o,Hawaii nei iloko o na la o ko Hawaii ; ..ikia nui.

I XXII. HAWAII-KA HOOKAHUU AUPUNI

i (Hoomauia mai) i Ma ka Poaono, ka la 14, ua hookahuaia h.e komite ' ; iai maiuhia o umi-kumamakolu lala maloko o ke keena o IV, (), Sm!th. Ma kela halawai i h'oakakaia ae ai na ■ m«nHo, o kela ka mauawa maikai loa no ke kaiehu &na iaku i ka hookele aupuni kahiko, a e hoomakaukau no k& | hr>ohui ana aku me na Mokuaina Huiia,. Aole he hopohopo ka haunaele, ao<e noonoo no ka pilikia oke ola an^e }k£ -A-aiwHi _ __ , , y 1 T;-. nVi , ae n Mr. ua pak ke komile maloko ! 0 Vt :ih lr,a paha e r->\ aku i na M')kuair.a | oiai he pu«!i kr< k£ Moiwahine i lako i na meakaua, he I HuHa o hoo)?ahu«ia he mta hooi/iikele, Ua hooholo lakou, | maikai kf» anā i kekahi koji:-lt- no ka hui ana aku rm | ke Kuhina o na Mokuaina Huiia, a <* loaa rriai ka mea I oiaio, no kana mea e hana aku ai- | Mahope iho o kela halawai, ua hele aku o Mr. Smith e ike i ke Kuhina Amenka a rne ia, no ka | mea psno e hana aku ai, ina nei no ka hopuia o ua o Smith ! ame kona mau hoa ohumuhumu. Ua loaa aku iaia.na 1 hooiaio ana, a ua hoApukaia ke kauoha no na pua.ikoa. ! Ua malama iho' la keia poe ohumuhumu i kekah) | halawai akea, a ua leamaHio ae o Kakina i kekahi mau j olelo hoonuinui—e leamailio ana no ke kuokoa a pela aku; | a e pili ana no ke aupuni kuokoa ame ka hookaumaha - v. j mahope o ka pau ana o kana haiolelo ī piha i ka uv,'i.a. f ua hooholo iho Ia lakou i kekahi ano olelo hooliolo niaalahi I loa, e hookomo pu ana i ka laokū ku-e i ke Kumukanawai I hou, aka aole nae he hookahi huaolelo e pili ana 1 ka hooI kahuli ana i ke aupuni a i ole ia no ke kukulu ana ae vaha ! i aupuni hou. ; Ma kela ame keia keehina maloko o na hana i laweI?"r*eiā' ua akahele lōa iakou ma ke kul akuka ana me ke ! KuWna Amerika, a e inaopopo kana mea e hana mai ai. ina «ei no ka hopuia o ka poe ohumuhumu. Aia ka hopohopo mau ame ka maka'u ma ka aoao o kela poe kanaka he umi-kumamakolu no ka poino. Aohe hopohopo o na makaainana hoopono no ka palekana o ke ola ame. ka waiwai. , ■ Ua hooleleia fnarna pualikoa mai ka mokukaua mai o na Mokuaina Huiia e ku ana maloko o ie awa, ma ka hoohoho kakaawala ia, aole no ka hoopakele ana i na kanaka Amerika ame na waiwai o na kanaka Amei'ika, aka no ke ku kiai ana i ka hale aupuui. a. no ka hoike sna aku i ka Mohvahine, e kokua ana 3akou„i ka poe ookahuli aupuni O ke ahiahi Poakahi :keia. Ma ke kakahiaka ae o ka Poalua, ua halawai hou. ke Komite o Umi-kumamakolu, a kakauin.oa-iho la i ke kuahaua, e kukala ana i ka hooku'muia ana o kekahi hou, a ma ka hora elua, ua hoomaka aku la e hele, ma na puulu elua ma ma na a.anui like ole, no ka hale aupuni, e kiaiia ana ia e na pualikoa o na Mokuaina Huiia, no i<a heluhelu'ana ; ke kuahaua, i kulike me'ka papahana i hoolala mua ia me ko kakou kuhina. Mē kekahi Js:anakB i lako me na meakaua, i hoomau aku ai lakou ika hele ru no ka haj/'aupuni. a mamua o.ko aīo o ia hale, maloko iho'o-Jy«whi': u-kumama-lima, i-a mai na koa marina mai ne 100 i hooleleip. mailuna mai o l.a moku o na Aupuni Huiia. ua hoomaka lakou e helu"Ma ka la 10 o Fcberu:ui. 1843, ua hoea mai la ka mokukaua Pelekanne CarryaCorl, i noho kapena ia e ka Haku tJeorge Paulet, ma Horolulu a hoikeike aku la ī ka hoihoi ole, ma ka haa.wi ole ana i na ki-pu aloha maamau. "Ua hele koke aku la oia e laiwe mai i ka Moi he paahao. a koi aku la pela maluna ona, e haav:ipio mai oia i kona noho kalaunu malalo o ke kulana. o v.:aihoia aku ka ninau i ke Aupuni o Polekan-;. Ua olelo ae ka /'Moolelo ona Kanaka Hawaii" penoi: : J "Malalo o kela mau kulana, ua hiki hqu 01l iho i ka Moi ke hoomanawanui hou aku. 'Aole au v. mjpve iik ht wahi mea mo ole la/ wahi ana; *ua hiki ia laKou kt oki aei kuu-poo i keia manawa. E lav iku ' ko I ikou mea i makemake ai: aohe a'u. mea u d\n e ttaa\vi aku m ; !

ai.' ' "Ua a'o aku la o Kauka Judd {he Ameiika oifO mamua ae o ka manawu iuiu, e huawi aku. i ka. Haku Paulet, oiai e ku ana ka hoohaluhala imua o ke Aupuni Pelekane, Ua hpoia mai kela haua, i ka nuuiiao o kcta oleloa'o. "Ma kekahi la ae, ua kukakukaia kc kumuhana e' ka Moi ame kona aha kuka, a ua hoolalaia na hana me ka Haku' Paulet no ka haawi ana Ma ke kakuhiaka o ka 3a 25, ua kaknuinoa iho la ka Moi ame ke kuhina nvii .c haawi 110 ka manawa i na mokupuni i ku Haku Paulel malalo o ka olelo.h'ooholo a ke-Aupuni o Pelekane, mahope o ka ana aim n Va frniki*....niliA--mai n« aOHO a. eiua. īua. '"Ma ka hora 3 p. mr, Feberuari 25, ua heiuholu mai la ka.JMoi iaia. e ku a.na ma ka pa o ka papu i kekahl haiolelo pokole me ka ilihia i kona poe kauaka." Alaiia waiho aku la lakou i ka ninau imua o. Pelekane, ■ a hoihoi koke ae la ke Aupuni Pek-kane i ka Moi maluna o kona noho kalaunu, e hoole 'anu i ka hana k'mmhewa 0 keia ano. Nolaila ma keia.hana, oiai ua loaa ika Moiwahine ka noonoo no keia hana ma ka-moolelo, ua olelo ae o ia: ' "Owau o Liliuokalani ma o ka lokomaikai la o ke Akua a malalo o ke Kumukanawai o ke Aupuni Ilawali, ka Moiwahine, ma keia ke kue loa j)ei i kekahi a i na hana no apau i lawelaweia e ku-e ana ia'u aine ke Āupuni Kumukanawai o ke Aupuni Hawaii e kekahi poe e koi ana no ke kukulu ana i aupuni kuika\va o a no keia aupuni. 1 "Ua ae aku au i ka mana nui o na Mokuaina Huiia o i Amenka, ka mea nona ke kuhina nohopaa, lea Mea i Mahaioia John L. Stevens, na na i kauoha e hooleieia mai : na pualikoa o na Mokuaina Huiia ma Honolulu, a kukala I ae la e kakoo no oia i ke aupuni kuikaWa i oieloia"Nolaila i wahi e pale aku ai i ka halawai ana o na mana kaua, a malia paha i ka lilo maoli ana o ke ke ae aku nei au, a ke koiia nei e ka mana i oleloia, e haawi aku i ko'u mana ahiki i ka manawa, elike me ia a ke Aupuni o na Mokuaina Huiia e kuekaa ae ai i na hana a mau hoj>e, maluna o na mea oiaio i \vaib''ia aku imua ona, a hoihoi hou ae ia'u ma ka mana a'u e koi nei ma ke ano he moiwahine malalo o ke kumukanawai o ka Paeaina Hawaji/' helu i ke kuahaua, e kukala ana, o lakou iho la ke aupuni. tja hOomakaukau" mua lakou e hele ma na puulu elua, hookahi puulu e hele ma kekahi alanui, i wahi e ike ole ia mai ai. Ua hoouna e lakou i kekahi mea o lakou e nana he poe kanaka kekahi i me na meakaua e ku-e mai ai ia lakou. I ka helulheluia ana o ke kuaha.ua ma ka hale aupuni, i ku kiai ia e na pualikoa o na Mokuaina Huiia, ua ike koke mai la ke Kuhina Amerika ike aupuni hou. Aole hookahi i kanaka o la&Ou i lako i ka .meakaua - - ua lie'.e pololei] āku lakou no k& hale aupuni, kahi o na kakauoklo ma-| lalla ame na luna oihana o ke Aupuni Hawaii kahi i noho ai, me ka hoea ole ae he hookahi makai. Ua ku mai lakou mamua o kela hale me na i-a he kanahiku-kUm'amalima , ka mamao m&i na pukuniahi a na koa m?.rina mai kekahi mokukaua Amerika mai, a heluhelu aku la i kekahi pepa, e knahaua ana o iakou iho la ke aupuni. Ma kahi he ekolu-hapaha mile ka mamao ua lako ka Moiwahine i r.a kanaka elima haneri i lako mfe na meakaua, a rrie ka'hooole iho. jna kela manawa no a lakou e heluhelu "Soke. Hku la ko kuliina i i keia kanaia he. umi-kumama.kolu, ma kel ano aupuui iho la ii o Hawaii.-,me kekahi i>uali o'le i lako i na meakaua; a no ka maopopo ana i na mea, mamua, i hahaiia e na lahui naauao apau, ua lawe ae Ia oia 1 ka hana e hoopunipuni mai i na mea oiaio Ua koi mai oia, no kona ike ana i ke aupuni mahope mai o ko ka Moiwahine haawipio ana - mahope. o ka.hoopau ana o.ke aupuni kah.iko - mahope o kona waiho.ft.na. i ke aupuni, me ka olelo ana ae, e.waiho aku ana ola i ka ihia ma Wakinekona, Ua hooiaio mai na mea oī.a.'o ka noiiia ana, he hoike hoopunipuni keia, Mahope iho o ka ikeia ana o keia aupuni, : mamua o ka haawipio ana o ka Moiwahine, a i ole o na puali paha i lako me na meakaua i loaa iaia, ua hoounaia ak.u la knua ona kekahi puulu elele, a haawipio mai la oia o na - uali i-lako i na meakaua o na Mokuaina Huiia, me ka olelo ?yia mai: "Ke ae aku nei au i ka mana ikaika.o na Mokuaina T T uiia, ka mea nona ke kuhina nohopaa, ka Mea Mahaloia John L- Stevens, nana i kauoha aku i -na pualikoa o na .Mokuaina Huiia, e hooleleia mai ma Honolulu nei a kukala ae la e ltakoo no oiā i ke aupuni kuikawa."