Ke Alakai o Hawaii, Volume III, Number 13, 30 July 1931 — HE MOOLELO KUPANAPA LOA NO WILAMAIKI. HE NAAUAO LUA OLE A HE ALOHA MAKUA ME KE KEIKIMAHINE O KA PUNAWAI KUPANAHA [ARTICLE]

HE MOOLELO KUPANAPA LOA NO WILAMAIKI.

HE NAAUAO LUA OLE A HE ALOHA MAKUA ME KE KEIKIMAHINE O KA PUNAWAI KUPANAHA

O kah! mea apikl, poiua I<»a ia lea hnku wahinn i lea papaaina no ka nlo !oa i ka f ka WM.-.maiki-ma himeni, «ka, ke hele loa iho 1a ko Wilamaiki j?»a <>pu ! ka opaha i ka ua mea o ka poioli, no ka mea, ua mnu hora keīa hlmeni ana ; o lakou nei. Oleio aku la o TTnamātld !na wehi kanaka! M Ua poinaia paha ka >mku <. kakoul 2 ke kumu o keia akoakoa arja o kakou. Aole kakou i j akoakoa mai maanei ho ka himeni wale no, aku n<-i ka &i pu kēkahi, a o ka ai no nae 'ka mea nui !oa. Aolr e| jhiki ia makou ke hoomau aku -I nn himen> ana me ka ha[kahaka o na opu." | I ka lohe ana o jia wahi kanaka i keia olelo a Wiln|maild, olelo -mai la laua, *e hele la.ua e kamaiho. i ka haku io U&ou.no ka mea, ua manao laua, ua poina loa ia oia /ka mea e pill ana i ka aī aku o ia po, no ka piha loa [paha 1 lea hauoli ? ka lakou nei himen!. A lohe ka halai i fke!a olelo mal kona mau kanaka mai, ku mai la oia e fm!hī no ia mea f a haawi mua mai 1a ro nae oia i ka maIhalo i« Wilamaiki ma no ka !ua o)e o ka ui © ka himeni a lakou i ke?a po. Wahi ana, ua oi loa ae ka'ui-o iia himeni i keia po mamua o kela mau po mua i ha!a. I 0!clo mai !a o Wilamaiki: "0 ke kumu i oi loa ae ai | o ka ui o na himeni o keia po, mamuli no ia o ke komo 1 pu ana mai o kekahi o ko oukou mau hoa e 'kokua i'a ma[kou ma na himeni o k'eia po." ! *SKfnau mai īa ka haku wahine: "Pehea !a i hiki ai jia laua ke himeni pu me oukou, no ka mea', aole he ike o ! na kanaka o ko makou aina nei ia hana?" ! O!elo aku !a o WHamaiki: "Ile kumu akamai' loa ka j Trtako« i ka haku hiineni ame ke ao ana i ka poe ma ia 'wnea he himeni. O ka makou kumu ka mea nana i a'o ia rlaaa nei i keia mea he Miiieni/' I ;Hfeia« mai la ka haku: "Owai iwaena.-o oukou ka ! oukoti kum'u*" | Olelo aku la o Wilamaiki: "Aole ka makou kumu iwaena o makou I keia wa no ka mea, aia aku la no oia ma ka hale kahi. i noho.ai-.** / ' Heahft hoi kona mea i hele' ole mai nei me ouku?" "He kumu ,nu hoi kona ,me& i hiki ole mai nei me makou. 7vj.ftlia paha jna kekahi u keia m,ua aku, ē hui pu mfl .no oia me kakou," . • "Tna.a.OJe ke aumoe loa, ina. ua olelo aku au ia oe e Wilamaiki $..kii oe iaia e hele jnai i hookahi ko kakou hauoli pu ana, O ko*u makemake. hoi i keia po oia ka pau pono Joa rhai o na poe apau e noho nei maluna o jka aina |nei, eiā ka e haule ana ka oukou»kum'j himeni. Mmaminu . loa au i ka 'hui ole me ia i keia po. Pono oe e lawe mai ! iain i ka o ka l.a apopo i hoolauna mai oe iaia ia ma-

Aia i ka h.iki ia po. īna oia e hiki mai ana, oia iho la, a ina no hoi aole oia e hiki mai ana> oia iho la no.*' j Huli ae la ka haku a aku la i kona mau kuene ponoi e hele aku me ka nui aku o'ka poe e noonukaukau koke mai 5 na pakaukau ai, a hai maī !a kona mau kuene ua pau mua kela mau mea apau i ka hoomakaukauia a i iiakaīia wale no i ka puka mai. o ka oīelo mai kona wahfe īttai no ka nee 0 ka iehulehu i na papaaina e hoopiha ai i ka lua 0 ka inaina a o ka nee no ia o na mea apau. ' *

! I ka lohe ana o kā Jiaku wahine i keia mau olelo, haawi kolee wia* la oia i ke kauoha e hele na po(f apau i kahi i hoomakaukauia ai o na meaai, Ia wa i ku ae ai ka lehulehii e kele elike m? ke kauoha a ka haku. Hookuuia aku Ia o Wilamaiki ma mamua a mahope mai ka lehulehu. 0 ka haku ao ke aiakai o iakou apau, Lawe aku la ;oia ia Wil*ujaaiid ma a noJio ka pakauitau Jio;>kahi ;me la. I pono ana 0 na ,poe apau ma ka,hi o na ;n£iho pakaukau ai, kauqha mai la ka haku i na ipoe apau e hoomaiu iki, a kahea mai la oia 1 k*ji kakou :koa e haawi. i ieo hoomaikai i ka Makua Lam 110 kona aloha ia lakou ame kona hoohui ana>mai īa Wilamaiki ma me lakou na kamaaiīia o ka aina- A pau nen hoi ka pule ana, kauoha mai la,ka haku.i na poe apaul e noho ilalo a e ai elike me ka, ikaika a ko waha e ai ai ame ka nui e hiki i lso iakou opu ke '^aa>- : "" r j Mamua nae o ka pKu pono ,ana 0 na poe apau i ka i noho iluna o na noho, ua hoomaka koke ae la u Wilama- i ]ki ma i ke meje i kekahi himeni a lakou i lohe piua o!o"| ia ma ia w&hi.. Iloko 0 ka nui 0 ka pololi 0 ka poo, hiki o!e iho Ta na • ia lakou ke ai, no ko lakou ma|kemake j loa e hoolohe i .ka Wilamaiki ma himeni. 0 ka haku wa-> hine p U kekahi jna keia haawina.| A pau n,o hoi ka Wilamaiki himeiii ana, ] iho Ja na poe apau e ai i na oj ka pa» paaina. No k& liui loa 0 ka poioli o ka poe uukvj loa kn ; manawa i ia ma ke kamailio. 0 ka wahine j kn n:ea kamailio nui t a o kana n|o olelo ana, 0 .pili ana no ia i ko pomaikai i ka hijea ana mai o W lamaiki: ma i ko la.&oju wahi, a ioh'e lakou i keia mea mai\ai. Ho-: oholo ua nei e a'o ana oia |i ka himeni, n;o '<a mea. ua manao ihp la oia, ina hiki i lsjela mau kanakaj ona ke: himeni, pela 110 e hiki ai iaia kp himeni, a'pela, no luv me na kana|ca .apau 0 kons aiii;a. Makemake loja oia 0 j kanati|a apau 0 kona ama;i keia mea o ka|himerīi , Noiaiia, kpi. 'ikaika loa nv»i la t>:a ia Wilamaiki; e lawe- j koke niai i ka iakou kumn i koi& hale e hioohuui.i t ai laua s ,i hjuomttopouj>ia r.o hoi ka mea 0 pv : nua i' Konu Vo maij iaia i ka hiieni. A : ole he iuakemak|e o W-: iamaiki e hople, i ka mafemake ,o ku haku, aku, ua ik« , ,v "«. aele he poiio ka |u>ole aku, a aok[ uo KM! he hana peno nana ka ise aku a lawe aku i k v a i wahijie| hapa moo imua haktj 0 ine kona maopopo t ole he wahii3,e4jp(pa moo'ka lakou kuniu a'o hime:-!. laila, wale aliu la no oia i ke kamai'io ana' 1 ka haku nq ia uoi aaa.; '

Oiai ke hele loa aku la i ka wanaao a 0 tte\q, A aku rm koe, luluhi iho la na maka 0 nia el makahiamoe, oiai no nae ka .haku ame ria *kā"nala o ftg aina e ikaika ana no k<> lakou mau maka f ke'poUia, ~ ka haku he wa hiamoe no Wil&maiki ma lea i>ō. oia! 0 kona wa ala ia ame na kanaka o konl aole komo mai ka manao.iloko ona e hookuu ia iki ma e hoohīohi i ko lakou mau kino ame ko laxU mau" m;i K;i. Aka. u.a na wah.i knnaka i hawanawana aleu ma iui [KMH'iao o ka haku, e. pono e hookuu ia Wilamaiki ma e hoi, no ka mea ke kokoke aku nei e ao, a o ko Wilamāiki.ma wa hiamoe oia no ka po, aole hoi elike tne : Puiwa ae la ka haku a ku ae la iluna a haawi mai |ft i na olelo mihi ia Wiiamaiki ma me ka haawi pu m$M na mahalo kiekie loa ia lakou no ka lakou mau himeni maikai 1 hakuia ai a i meie mai ai ia po, Wahi ana 1 olelo mai ai: : ■'īn;! i»aha au e ike ana i ka himeni, aole pāha au e ike ana ia mea he hiamoe/' ' a Me ka hookalua hou ole aku, noi aku !a o- Wilamaiki i ka haku e hookuu mai ia lakou, no ka mea> ua ma!oa na opio wahine. Ae mai la no hoi ka haku me ka "maikai me ka haawi pu ana mai i ka lulu lima U lakou pakahi apau, a olelo mai Ia: M He iini ko u aolē oukou e poina i ka hele mau mai i ko'u home e nane* al kakoii, a e hoolohe aku ai tio hoi au i ka oukou mea frijtifcfci a nani loa." - ■% v

A hoi o Wilamaiki'ma, noho iho la na kanaka e hooponor»ono i na paiiui o ka lakou hoohaukae ana iho, ' ke ake nae o.ka .lehwlehu, e hoi koke ka haku i hele lakou « nieniele i na wahi kanaka 1 ko laua kumu i hiki ai ke hīmeni me Wilamaiki ma. Aka, no ka noho mai no o ka haku e nana i ka hana a kona poe, hiki ole iho la ia lakou ke haalele i ka lakou mau hana a hele aku e nieniele i na wahi kanaka. Aka, i hakalia no nae i ka haku a .; j kaawale aku mai ka hale ahaaina aku a hoi no kona haie* , ! haalele iho la na poe apau i ka lakou hana a hookelee aku ia i na wahi kanaka e nieniele ia laua i ke kumu o ko iaua hiki ana ke himeni me Wilamaiki ma, oiai he mau mea ike oie no hoi laua ia mea he himeni mamua koke aku. He makau ko na wahi kanaka o hoi hou mai ka haku a loaa pono lakou. Aole no he pilikia ina ua pau ka hali*. i ka hanaia, aka v oiai aia 'no.ka hapanui o na mea ke kaki mai nei, hopohopo loa iho la laua4-ke ku e kamai- " lio me ko laua poe, aka, no ka hookeke loa mwi o kela poe, hiki ole iho ia ia laua ke hoole aku i ka makemake o kela s 1 ooe mai ka lulumi ana mai maluna ona. Aoie no I lPuli'u» . o keia poe, o laua no ka luaahi, no ka mea> ua hele ke!a poe a hae, e ake„ana e hai aku na wahi kanaka i ke k\imu 0 ka hiki ana īa laua ke himeni pu me Wilamaiki pji,. Hai aku la no hoi laua i ka mea pololei, aka, aole no i t hilinai mai ka hapanui o ko laua mau hoa, mano mai la no lakou i ka nleniele, a ane htk,i i .olQja ke ku aku imua o kela nui kanaka. Ma-kemake īoa ihō laua e oiii hou mai ko iakou haku, i hoopuehuia akll keia, 2» poe mai ka lulumi mai mki maluna ona. Aole no i hooko io ia no ia makemake o laua, no ka me&, lioea h<>g; io mai la no ka haku o iakou, a he puehu liilii hol kau s^ na kanaka. Ua ike mai la :ho nae ka haku i īeeia .pun^ 5 ® ana o na kanaka, nolaila, kahea mai la ,oia ia lakoii akoakoa aku. I ko lakou akoakoa ana raai f ninau mai la ka haku i ke o ko lakou puhee ana, & hai mai no hoi lakou i ka mea pololei, a ua lilo no hoi 'ia i no ka haku e hauoii ai, no ka mea, ua hoike„mal kēia. lana ika .makemake o kona poe kanaka i keia.inea. J hixmni, a o,iai ua &omo. iloko i\k kanaka apau o kona aina i ka Yum£m>, hauoli iho.. 1 keia makemake o na kanaka e ike pehea, la i M ka ike o ko lakou mau hoa i ka himenK ■ Noho ioa iho la ka hal.u apau ka hana a ua no ka mea, ua ha'i ma4u aku na wahi kanaka iaia i, laua piiikia i ko laua mau ho.a, a makau no,!aua 9 hou mai no lakou ina e hoi ana ko lakou haku,,A hoi ka hana, 0 ka malamalama loa ae la no ia a. 'n' manawa hiamoe aku no hoi ia o lakou, no)&lla, taai ai ana no o ia po, hoi aku la lakou apau i ko wahi pakahi iho.e hooluolu ai i ko lakou ma,u $ing, j% no hoi ka haku wahine i hoi ai no kona hale. . No Wiiamaiki ma hoi, hoi loa aku la no lakou no;' ka hale o na opio wahine. A noho lakou K |ioi ,|nsu Ia "o _ hoi 0 Wiiamaiki no kona l.umi. I hakalia no apa P&a - ' i. ka uluna, 0 ka aku Ja no ia 0 Uwahi. 0 '7, ka hoa e hiolani ai". Aole lākou i ala a kpkoke e ~hi|tf..T ke ahiahi. No ka lakou kumu h'imeni hoi, ka wahi&e HIOO* 2 ua ala. n.o oia i ka manawa maa mau, no ka 'oia i ala la po elike me Wilamaiki ma, no' ka, no o Wiiamaiki nla, a aole i li'uli'u mahope'lho, 0 w r ailio aku la no ia maluna o kahi moe, a lohe ole oia ika lakou la hoi ana mai. .•, ■ ■?■