Ke Alakai o Hawaii, Volume III, Number 34, 8 Ianuali 1931 — HE MOOLELO KUPANAHA LOA NO WILAMAIKI HE KEIKI I HANAU KUPANAHA IA HE NAAUAO LUA OLE A HE ALOHA MAKUA ME KE KEIKIMAHINE O KA PUNAWAI KUPANAHA [ARTICLE]

Kōkua No ke kikokikona ma kēia Kolamu

HE MOOLELO KUPANAHA LOA NO WILAMAIKI

HE KEIKI I HANAU KUPANAHA IA

HE NAAUAO LUA OLE A HE ALOHA MAKUA

ME KE KEIKIMAHINE O KA PUNAWAI KUPANAHA

| No ka mea hoi e pili ana i na ikanaka elua o ka haku wahine |i nalowale ai; ke ha'i aku nei au i koti hanohano ame na hoa e lohe mai nei i ka'u.hai moolelo ana, aole he mea pohihihl ko'u huli aha ia laua, no kamea, na ike mua no au i ko laua wahi e loaa ai ia'u, oiai aole laua i nalowale, aka, ua paa ia laua e a'u Ke hoomanao la nei anei oukou i ka po a.oukou I lohe ai i ko laiia leo kahea, a heie 'mai ai oukou e hoao e kokua ia laua a kuhihewa ai oukou ame laua pu ua paa ia laua e ke-j kahi holoholona ikaika ai kana- ! ka°" ! Puana like mai Ia ka poe ij ike a i lohe i keia mea: "Ae, ke i hoomaopop nei makou ia po." 'Hoomau mai la k-a kakou koa 1 ka hai ana i ka moolelo o kela pe a i mai la: "Aole i paa ko oukou mau hoa i kekahi holoholona, ākā ua paa laua i ka umii ia e kuu mau lima nei. I kuhihewa la.ua nei ame oukou pu no hoi, he holoholona ka mea e paa ana ia laua no ko'U pane wahi leo oie. I hamau rio hoi au i manao mai oukou he holoholona io ka mea e paa ana ia laua nei i ole oukou e lele mai e kokua ia laua nei a poino paha au ta oukou. I ko oukou hoi ana a haalele iho ia makou, oia ko'u wa i kamailio ai ia laua nei a 0 ko laua wa no ia i ike ai aole ka he holoholopa ke paa ana ia laua. aka, he k?naka no ka eli|ke me oukou: Ua hoihoi au ia I laua i ko'u wahi e noho ai rjie . ko'u mau hoa. He ana ko makou |wahi i noho ai i kela mau Ia a jhiki i ko makou hooholo ana e fhe!e mai imua n ko kakou haku wahine maikai a puuwai aloha. Ina hoi ola e aloha mai ia makbu, e ola no auanei makou; ika. i aīoha ole mai no hoi oia ; e make no makou. Aka, ke ike nei au aole oia he haku lokoino, aka, he haku oia i hoopihaia kona puuwai me na anoano o ke aioha. Ua ike aii i keia mea mamuli o kona olelo aiia mai ia n-iakou i keia kakahiaka e kii 1 ko*u »r,au hoahele a hoihoi mai i kekahi o kBfta īnau haie a aia lakou iiaiia kahi e noho mai la i keia manawa." I ka pau ahā o keia mau olelo a Wilamaiki; ninau koke mai la ka haku wahine ia Wilamaīki: "Heaha hoi kou kunm i lawe ole mai nei ia lakou oūkou i hookahi hoi ko kakou kamaaina ana i keia po?" j Pan:- aku la ō Wijamaiki: "E |ka haku wahine m/ikai, aole e hiki ia'u k? hoopJfta mai i kou 'papahele hani me ke koena aku o k?.u poe kauwa, a o kekahi no hoi, aole lakou i konoia. Nolaila, e kala mai no oe i kau poe kauwa. aka, ,e. kar aaina aku ana no oe ia lakou ma keia hope koke iho. 6 ko lakou makemake, e haawi aku oe i hana n£ lakou, no ka mea, he poe no lakou i, maa a kamaaina ia mea he ha~ na." I mai la ka hak.u wahiiie: "Apopo hele aku au e ia iakou a ia v.'a au e haawi aku ai i ka lakou hana." Aole he makemake o . Wila-, maiki āma kon% mau hoa elua e hele ka haku wahine i kahi o na ooio wahine e noho māi la j : e ka niaopopo j/iua ole iaia he| poe 'opio wahine kela. He inake- : .ake ko lakou nei v loaa ka wa ] 'kupor,o e hoike aku ai i keia r ea : ka h,:ku \v,-.hino aka, ao-] le o 'rkou makomake e hoike ia ] t a ; kanak.. elike ] r.- o ke.a *kai ' kali no lakou a' loaa he wa kupono, ia po paha ; a i sk m, iaka nul puha wainua o ku haalele ana o ka haku uuh'ne ī kona liale. O ka mea aplki nae i ko Wiia-! maiki manao, he moe kona mau ] hoa ) kā po a he ala hoi ka ! haku wahino i k.- ao. no ka mea, o ke ao kona w \ ala a o ke ao ' hoi Vona w. l hiar-oe; Aole nae ia i I.Uo I mea mn na Wlkmaiki e nune ai iloko ona, aka, o ka j -ea nvi loa ona e nuhe ana i- j loko * pu 2wsU oia ka ike j o ka huku- wahiiu he poe wahi- : kona m«AU hoa me ka huhu ]

'ole o I ala. no ka mea, ua hai |mua mai na wahi kanaka iaia laole he inakemake o ka haku wnhine l ka wahine, kka, o kane kana poe mea makemake. Aole i maopopo iki ia Wllamaiki kana mea e hana ai i kela wa i mea e hele ole ai ka haku wahine 1 ko lakou hale i ike ole oia I kela poe opio wa'hīhe. Pau iho la "kona ano hoihoi, a hooinaopopō mai la kona mau wahi hoa i keia 'ano hoihoi ole o ka kakou koa a manao iho la laua ua mai la paha oia. Aole i maopopo ia laua ina paha he pono •ia laua e ninau ia Wilamaiki i ke kumu o keia ano e ona, no ka mes ua lawe no laua he haku no laua a ua' oi aku ko laua makemake'o Wilamaiki ko laua haku aole hoi o ka haku wahine, aka, aole nae e hikl ia laua ke hoike ia mea 0 huhu..auanei ka hak» wahine. Iloko wale no o laua iho i noonoo ai pela, me ka manao no nae o -laua, e hiki mai ana no ka wa a laua e hoike ai ia mea j ia WHamaiki, aka. aole no nae o laua makemake e hoike iki ia" mea i ka ha"ku wahine o lakou. j Iloko o ka hauoli nui o ka ha-' ku wahine no ka loaa ana o na kanaHla ona elua i nalowale, hoomeamea wāle mai la no kona poe kanaka, no ka mea, ina aole i loaa hou kela mau kanqkq ina ua pii ae kekahi o iakou ma ko laua mau kulana, a pela hoi lakou apau e pii ae ai ma na kulana maluna ae. Aole oia wale, aka, he makau ko lakou no Wilamaiki, no ka mea, ke ike mai la lakou i ka hoihoi a makemake m&&Ii o ko lakou haku wahine i ka 'kakou koa. Noiaila, o ,ka lakou hana e ohumuhumu ana. oia K! Sa hoao e hana i na nea apau e komo ole ai ka makemake nul iloko o ka haku wahine no WOamaiki ame na kanaka elua i loaa ia WilamaikL - Aole he homaopopo mai o ka haku wahine i ke kulanā o kona 1 poe kanaka aole no hgi ona 'hoo.naopopo mai 1 ko Wilamaiki ano e noho aku ana. Ua lilo loa kona manao maluna o na kanaka eluā ona i loaa ai, no ka r-.ea, he nui loa kona hilinai ia laua, a he mau' kanaka hoopono lea no hoi laua. I ke ano aumoe ana aku, uhi | mai ia ka makahiamoe maluna i o Wilamaiki a o ka haku wahine |hoi ame kona poe kanaka, aole |o lakou la makahiai&oe, no ka. jmea, o ko lakou wa ala ia o ka ' po. Oi hoomanawanui aku o ] Wilamaiki i ke ala a h'iki ole ia;ia ke hoomanawanui. He mau Ihana. hoohauoli no ke malama jia ana, aka, acde e hiki ia Wilaj maiki ke hoomanawanui aku i J ke ala ana me lakou. lTa luhi no hoi oia i ka hele ana ia wanaao e kii i kona mau hoa i na wahine opio a hoi mai no ia la hookahi, Nolaila ke kumu ō ka nawaliwali loa o kona mau maka. No keia ikaika loa o kona makahiamoe, ui ae la oia i kona mau hoa i na wahi kanaka a hoike aku la i keia mea ia laua me ka ninau ana aku i kana hana pono e hana ai i ole e huhu mai ka hakiu wahine o lakou iaia* Ao mai nd na wahi kanaka ia Wilamaiki i kana mea e hana ai i ole ai c huhu mai ko laj kou haku wahine ia lakou. I mai la laua la i ka/!takou koa, o kana Ihana pono loa e hana ai, ola no Ika hele ana a'ku a kukuli aku limua o ka haku v;ahine. no ka jmea o ka mea malihinl e hana fana pela imua o ka haku wahi!ne e lile sna ia i mea punahele }Joa iaia. Nolalla, hele hwnenene aku la o Wi'aiuaiki'a kekoke i ikfihl o ka haku waUine e'noho 'īuaī'ana iluna o kona noho'a kukuli iho ia oia ilalo a kolo jaku la imua o ka haku wahine. ] Oke aloha aia ia me oe ina 'wa apau, a o„Ka hooko Ana he ;kaiuilua. J O ka uhane i hoopili i>k aku me ke Akua make |r* elike »a pua fee mai ffra la> j 'O'na k;i no ko Akua ua nje na aiwai |l kukuiu in noii, * - -1 V/